تشریح سرویس Sms و Wap در شبکه‌ی تلفن همراه با استاندارد Gsm
در نوشتاری که توسط شرکت امن‌افزار گستر تهیه شده، سرویس کوته پیام (Short Message Service) به تفصیل تشریح شد.
سرویس کوته پیام SMS، یکی از قابلیت‌هایی است که توسط شبکه‌های تلفن موبایلی که از استانداردهای GMS پیروی می‌کنند در اختیار کاربران شبکه موبایل قرار می‌گیرد.
سرویس کوته پیام امکان مبادله پیام‌های کوتاه متنی را به یک موبایل فراهم می‌کند. ارسال این پیام به صورت مستقیم انجام نمی‌گیرد، بلکه عمل ارسال کوته‌پیام، از طریق مولفه‌یی به نام کارگزار پیام یا SMSC انجام می‌شود. این سیستم که به صورت ذخیره و ارسال عمل می‌کند، نقش واسط را میان مبدا و مقصد کوته پیام بر عهده خواهد داشت.
بر اساس استاندارد GSM۰۳.۴۰، طول پیام مبادله شده بین دو دستگاه موبایل می‌تواند حداکثر ۱۶۰ کاراکتر باشد که با توجه به نحوه ذخیره‌سازی داده‌ها براساس استانداردها، این ۱۶۰ کاراکتر در ۱۴۰ بایت ذخیره می‌شوند. این سرویس امکانات دیگری را نیز در مورد ارسال کوته پیام فراهم می‌کند برای مثال می‌توان به امکان دریافت گزارش وضعیت، امکان لغو کردن کوته‌پیام و یا امکان استفاده از سایر زبان‌ها در پیام‌های متنی اشاره نمود.
سرویس کوته پیام مزایای خاصی را نیز برای کاربران خود فراهم می‌آورد که در ادامه به بیان برخی از آنها خواهیم پرداخت:
۱) امکان ارتباط کاربران در هنگام شلوغی شبکه:
شیوه ارسال کوته پیام‌ها دراستاندارد GMS به گونه‌ای تعریف شده است که در زمان‌های شلوغ بودن شبکه که امکان برقراری تماس‌های عادی نیز وجود ندارد، عمل ارسال کوته پیام را می‌توان انجام داد.
۲) امکان ارسال و دریافت کوته پیام به طور همزمان با تماس‌های تلفنی:
فرآیند ارسال و دریافت کوته پیام به گونه‌ای در استاندارد GMS تعریف شده است که می‌تواند در حین انجام مکالمات تلفنی نیز انجام گیرد.
۳) امکان ارسال کوته پیام به شکل offline:
با توجه به این امر که کارگزار پیام، کوته‌پیام‌ها را در خود ذخیره نموده و سپس ارسال می‌نماید می‌توان کوته‌پیام‌هایی را نیز به مقصد موبایل‌هایی که فعلا در دسترس نیستند ارسال نمود. برخی از مواردی که منجر به در دسترس نبودن دستگاه موبایل برای تحویل پیام می‌گردند عبارتند از وجود خرابی در شبکه، خاموش بودن دستگاه موبایل و یا پر بودن حافظه سیم کارت در دستگاه موبایل.
۴) امکان عرضه خدمات مختلف بر روی SMS:
قابلیت ارتباط با عناصر خارج از شبکه موبایل را نیز می‌توان در سرویس کوته پیام فراهم آورد. در نتیجه با استفاده از این سرویس می‌توان کاربردهای مختلفی را به مشترکان شبکه موبایل عرضه نمود. به عنوان مثال می‌توان به خدماتی مانند دریافت و ارسال نامه‌های الکترونیکی از طریق موبایل، اتصال به اینترنت ازطریق موبایل و بسیاری کاربردهای دیگر اشاره نمود. این کاربردها با استفاده از سرویس کوته پیام داده‌های خود را رد و بدل می‌نمایند.
● سرویس کوته‌پیام از منظر کاربران
در این بخش نحوه استفاده کاربران SMS برای ارسال و دریافت کوته‌پیام‌ها تشریح می‌شود. برای این که یک کاربر بتواند یک کوته پیام را ارسال یا دریافت نماید برخی شرایط باید برقرار شده باشد که می‌توان به موارد ذیل به عنوان نمونه اشاره کرد:
۱) گوشی تلفن موبایل قابلیت ارسال و دریافت کوته‌پیام‌ها را داشته باشد.
۲) شبکه تلفن موبایلی که این کاربر در آن اشتراک دارد سرویس کوته‌پیام را پشتیبانی نماید.
۳) کاربر از طرف کارگزار پیام، مجاز به دریافت و ارسال کوته‌پیام باشد.
در صورتی که تمامی این شرایط برقرار باشند کاربر خواهد توانست از سرویس کوته‌پیام استفاده نماید.
درهنگام ارسال، فرستنده کوته پیام می‌تواند ویژگی‌هایی را نیز برای آن تعیین نماید. این ویژگی‌ها در چگونگی انجام عملیاتی که شبکه در مورد این کوته پیام انجام خواهد داد موثر خواهند بود که این ویژگی‌ها عبارتند از:
▪ یکی از این ویژگی‌ها مربوط به گرفتن وضعیت در مورد کوته پیام می‌باشد. به این ترتیب، کاربر می‌تواند تعیین نماید که پس از اتمام عملیات مربوط به این کوته‌پیام، گزارشی نیز در مورد وضعیت نهایی آن از طرف کارگزار پیام دریافت نماید.
▪ ویژگی دیگری که کاربر می‌تواند برای کوته‌پیام خود تعیین نماید مدت اعتبار کوته پیام می‌باشد. با تعیین این ویژگی، کارگزار پیام تنها تا زمان معتبر بودن کوته پیام، برای تحویل آن به مقصد مورد نظر تلاش خواهد کرد. پس از منقضی شدن مدت اعتبار، نود کارگزار در صورتی که تا کنون موفق به ارسال کوته پیام نشده باشد، این کوته پیام را ناموفق تلقی کرده و اعمال لازم را برای اتمام عملیات انجام خواهد داد.
اطلاعات فوق به علاوه اطلاعاتی دیگر، بر طبق قالبی که توسط استانداردهای GMS تعریف شده است، در کوته پیام ارسالی به مقصد نهایی قرار خواهند گرفت. در نتیجه نود مقصد نیز می‌تواند این اطلاعات را در اختیار کاربر خود قرار دهد.
● خدمت کوته پیام و WAP
روش دیگری که در شبکه موبایل برای مبادله اطلاعات ایجاد شده است و مورد استفاده وسیع قرار گرفته است، پروتکل WAP است. این پروتکل که با پیشرفته‌تر شدن گوشی‌های موبایل به مرور بر محبوبیت آن افزوده می‌شود، به کاربران خود امکان اتصال به برنامه‌های کاربردی و سایت‌های اینترنتی را می‌دهد. به این شکل که با توصیف یک زبان ابرمتنی توصیف اطلاعات به نام (Wireless Markup Language)، WML امکانات ایجاد واسط کاربری مشابه صفحات اینترنتی برای برنامه‌هایی که روی موبایل اجرا می‌شوند را فراهم می‌کند. در این بخش مقایسه‌ای اجمالی خواهیم داشت میان خدمت کوته پیام و WAP و مزایا و معایب هر یک را نسبت به دیگری بیان خواهیم کرد.
مزایای استفاده از WAP در برنامه‌های کاربردی بی‌سیم نسبت به کوته‌پیام عبارتند از:
۱) با استفاده از کوته پیام می‌توان تنها پیغام‌هایی ارسال کرد که از متن معمولی (بدون تغییر قلم، اندازه یا رنگ) تشکیل شده است. البته با استفاده از امکانی به نام (Enhanced Messaging Service)، EMS که نوع خاصی از SMS است، می‌توان به ارسال این نوع متن‌ها نیز اقدام کرد. اما استفاده از این امکان نیاز به پشتیبانی موبایل کاربر دارد. از سوی دیگر استفاده از این امکان باعث می‌شود که تعدادی از ۱۴۰ بایت قابل استفاده در پیغام برای این کار مصرف شود و تعداد بایت کمتری برای خود پیغام باقی بماند. اما WAP و زبان WML به خوبی از این امکان پشتیبانی می‌کنند. با استفاده از WAP، علاوه بر متن‌هایی با جلوه‌های متنوع، می‌توان ترکیبی از متن و تصویر را نیز ارسال کرد.
۲) محدود بودن SMS به متن، باعث می‌شود نتوان واسطهای کاربر پیشرفته‌ای برای کاربرایجاد کرد و به این ترتیب در صورتی که لازم باشد کاربر اطلاعات زیادی را برای یک نوع تعامل وارد کند، با دشواری‌هایی روبرو شود. اما WAP با فراهم کردن امکان ایجاد فرم و تعامل با کاربر از طریق این فرم‌ها، سهولت بیشتری را برای کاربران فراهم می‌کند واسطهای کاربر نیز زیباتر و کاربرپسندتر خواهند بود.
۳) نکته آخر در زمینه مزایای WAP در مقایسه با SMS، عدم وجود محدودیت در اندازه پیغام‌ها است. در حالیکه درکوته پیام محدودیت ۱۴۰ بایت از اطلاعات وجود دارد. لازم به ذکر است که در پروتکل SMS امکانی برای تقسیم کردن یک پیغام بزرگتر از ۱۴۰ بایت به تعدادی پیغام کوچکتر وجود دارد که در صورت پشتیبانی شدن توسط موبایل کاربر، تا حدودی محدودیت اندازه پیغام‌ها را کاهش می‌دهد.
اما مزایایی که برای استفاده از کوته پیام در مقایسه با WAP می‌توان برشمرد، بشرح زیر می‌باشند:
▪ برای بسیاری از کاربران، هر چه قیمت یک سرویس کمتر باشد جذابیت سرویس افزایش می‌یابد. SMS در مقایسه با WAP هزینه بسیار کمتری را بر کاربران خود تحمیل می‌کند. در حالیکه هزینه یک اتصال WAP حداقل معادل نرخ یک پالس مکالمه تلفنی است (این حداقل، زمانی است که مدت اتصال به کارگزار WAP کمتر از یک دقیقه باشد در غیر این صورت مشابه تماس‌های تلفنی هزینه از این مقدار نیز فراتر می‌رود)، هزینه ارسال هر کوته‌پیام بین یک چهارم تا یک سوم نرخ یک پالس است. چنین تفاوت چشم‌گیری باعث می‌شود بسیاری از کاربران رغبت بیشتری به استفاده از کوته پیام داشته باشند.
▪ یکی دیگر از مزایای SMS این است که تقریبا روی تمامی موبایل‌های موجود در بازار حتی مدل‌های بسیار قدیمی ، امکان استفاده از SMS وجود دارد. در حالیکه WAP تنها روی موبایل‌های جدیدتر و گران‌قیمت‌تر قابل استفاده است. به این ترتیب کاربران بیشتری امکان استفاده از خدماتی را خواهند داشت که روی بستر کوته‌پیام عرضه شده باشند.
▪ پیاده‌سازی سرویس SMS در شبکه GMS به شکلی است که ارسال کوته پیام هیچگاه با خط اشغال مواجه نمی‌شود ( به دلیل عدم استفاده از کانال ترافیکی). در حالیکه برای استفاده WAP به طور معمول نیاز است که شماره فراهم کننده سرویس گرفته شود و تنها پس از برقراری تماس است که امکان تبادل اطلاعات وجود دارد. بدیهی است که چه در زمانی که کاربر دیگری متصل باشد و چه در زمان‌های اوج بار شبکه، کاربر سرویس امکان برقراری تماس را نخواهد داشت و یا این کار با سختی و صرف زمان زیادی همراه خواهد بود. ارسال کوته پیام در زمان‌های اوج بار شبکه نیز امکان‌پذیر است و شماره گیرنده کوته پیام نیز هیچگاه اشغال نخواهد بود حتی در صورتی که همزمان افراد دیگری نیز در حال فرستادن پیغام برای او باشند. نکته جالب توجه در اینجاست که فرستنده پیغام نیز این امکان را دارد که همزمان با انجام یک مکالمه تلفنی، به ارسال و دریافت کوته‌پیام بپردازد.
▪ اما شاید مهم‌ترین نکته‌ای که در کاربردهای اطلاع‌رسانی از طریق SMS وجود دارد، این است که با استفاده از SMS برای ارسال اطلاعات مورد نیاز یا علاقه کاربران لازم نیست کاربر ابتدا آن اطلاعات را تقاضا کند. به عبارت دیگر امکان ارائه خدمات Push (در مقابل Pull) وجود دارد. به این ترتیب هرگاه اطلاعات آماده شد، لازم نیست درجایی (مثل یک پایگاه داده یا سایت وب) ذخیره شوند تا زمانی که خود کاربر برای دریافت آنها مراجعه کند. بلکه به محض آماده شدن اطلاعات، می‌توان آنها را روی گوشی موبایل کاربران ارسال کرد. به این ترتیب کاربران تنها لازم است نیازها و علایق خود را مطرح کنند و هرگاه اطلاعات جمع‌آوری شده با علایق آنان تطبیق داشت به آنها ارسال شود.
در پروتکل WAP نیز تلاش‌هایی برای ارائه چنین خدماتی انجام شده است. اما عملیاتی کردن چنین خدماتی در WAP نیاز به پیش شرط‌های متعددی دارد که در بسیاری از موارد فراهم کردن آنها به راحتی امکان‌پذیر نیست.
▪ در کنار موارد مطرح شده در بالا، با نگاهی به آمارهای ارائه شده از کشورهای اروپایی و شرق آسیا که در آنها هم سرویس SMS و هم سرویس WAP (در بسترهای پرسرعتی نظیر GPRS) ارائه می‌شود، درمی‌یابیم که SMS با اقبال عمومی بیشتری در این کشورها روبرو شده است. در حالیکه تمامی اقشار این جوامع به نوعی از خدماتی که در بستر SMS عرضه می‌شود استفاه می‌کنند، خدمات WAP در اغلب موارد تنها توسط برخی اقشار مرفه‌تر و یا قشر تحصیل کرده بیشتر مورد توجه و استفاده قرار گرفته است.
========================
مرکز توسعه و تبادل دانش فناوری اطلاعات
