-
انواع پارکها
مقدمه
به طور کلی پوشش های طبیعی گیاهی در روی کره زمین به چهار شکل دیده می شود که عبارتند از : جنگل ، علف زار ، کویر و توندرا
علف زارهای از دوره میوسن سرچشمه گرفته ولی تغییرات سریع آب و هوائی و دورهای یخ بندان دوره پلئیستوسن روی علف زارهای اثر بسیار گذاشته است. در عصر یخ بندان لااقل 28درصد سطح زمین بوسیله یخ پوشیده شده بود و در اواخر دوره پلئیستوسن علف زارها گسترش یافته و یکی از اشکال پوششی گیاهی زمین را تشکیل داد . با سیر حرکت تاریخی ، در طول ده هزار سال بعد و آشنائی انسان های اولیه با آتش به تدریج سبب شد، از آتش به عنوان پاک کردن جنگل ها برای تهیه زمین زراعتی و تخریب جنگل ها استفاده شود . بر اثر گزارش تا ناهیل (8)(1973)گسترش کشاورزی از حدود ده هزار سال قبل شروع شد و انسان مستقیما و سریع اقدام به پاک کردن زمین از جنگل ها نموده است . زیرا قسمت اعظم کشاورزی اولیه انسان در مناطق جنگلی ، زمین توسعه یافته است . بنا به گفته داریی (9) (1956) ، در بیشتر اروپای مرکزی و غربی پاک کردن زمین هااز جنگل تا سال 1300بعد از میلاد مسیح به حداکثر خود رسید و در قرون چهارده و پانزده زمین های جنگلی افزایش یافت . ولی نسبت پیشروی در تخریب جنگل در طول قرون اخیر همیشه به طور منظم و کلاسیک نبوده و بر اساس گسترش تکنولوژی اشکال مختلفی را یافته است . این خود بزرگ ترین قدم هائی است که در به همزدن تعادل بیولوژیکی و اکولوژیک محیط برداشته شده است . آنچه که امروزه همگان را بر آن می دارد ، حفظ و حراست این مناطق اصلی می باشد و لازم است ارزش واقعی جنگل و تاثیر فضای سبز در زیست انسان معرفی شود . بایستی مردم را به اهمیت حیاتی آن بیشتر آشنا کرد و مناطقی را به نام مناطق حفاظت شده به صورت پارک های جنگلی و ملی مشخص نمود و همچنین امکاناتی را پدید آورد ، تا بتوان جنگل هائی را که در طول تاریخ به تدریج دست خوش تخریب قرار گرفته به نحوی جهت سلامت محیط بازسازی نمود . اهمیت این نکته هنگامی آشکارتر خواهد شد که سطح فرهنگ عمومی بالا رفته، عامل فقر و کمبود های زیستی که در نابودی طبیعت با دست انسان به وجود آمده کاهش یابد و بنابراین ایجاد پارک و فضای سبز برحسب شرائط محیطی در مناطق مختلف ضروری به نظر می رسد .
پارک ها بر حسب شکل ، خصوصیات منطقه ای ، کلیمائی ، چگونگی عادات و سنن و نحوه استفاده به چند دسته تقسیم می شوند :
1-پارکهای جنگلی.
2-پارکهای ملی.
3-پارکهای عمومی.
پارک های جنگلی
تاسیس پارک های جنگلی دارای ضوابط اختصاصی است که با پارک های ملی متفاوت می باشد و برای احداث آن نکات بسیاری را باید در نظر گرفت . معمولاً پارک های جنگلی به دو دسته تقسیم و مورد بهره برداری قرار می گیرد.
1-پارک های جنگلی طبیعی:
- ایجاد امکانات حرکتی و تفریحی برای عموم در فضاهای جنگلی طبیعی .
_ تا آن جا که میسر است شکل طبیعی مناطق جنگلی نبایستی مورد آسیب و زیان عوامل تغییر دهنده قرار گیرد.
_ زیبائی های طبیعی به منظور خلق زیبائی های مصنوعی نبایستی دست خوش تغییرات واقع شود .
2-پارک های جنگلی مصنوعی:
- احداث جنگل های مصنوعی ، به منظور ایجاد فضای سبز و تفرج گاه در اطراف شهرها.
- احداث جنگل های مصنوعی نبایستی کاملاً در مجاورت مراکز صنعتی پدید آید.
- مناسب است احداث جنگل های مصنوعی به گونه ای پدید آید که به دشت منتهی شود .
- در احداث پارک جنگلی لازم است قبلاً از لحاظ سطح و امکانات نگاهداری کاملاً مورد بررسی قرار گیرد.
- بایستی کاملاً توجه داشت که احداث پارک های جنگلی خواه به طور طبیعی یا مصنوعی، منحصراً به منظور وجود مکانی برای استراحت ، سالم سازی و رعایت بهداشت محیط انسانی باشد .
در یک پارک جنگلی لزوم تاسیساتی مانند پیاده رو ، پارکنیک ، احداث جاده اطاقک های چوبی یا مکانهای سرپوشیده ، زمین ورزشی ، رستوران ، نیمکت، ساختمانهای بهداشتی ، محل پیک نیک ، محل بازی کودکان ، ایجاد فضای گلکاری در نزدیکی جلگه که به جنگل ارتباط می یابد ضروری است.
پارک های ملی
به موازات گسترش و پیش رفت در تمام خدمات شهری و ازدیاد جمعیت ، احداث پارک های ملی خود پدیده لازم و ضروری در تکمیل خدمات شهری و بهسازی محیط زیست می باشد . پارک های ملی یک اسم عام برای انواع پارک های شهری و خارج شهری است ، که ظاهراً در تحقق بخشیدن حفظ و حراست اکوسیستم های و زیبائی های طبیعی می باشد . ولی در معنا مباینت زیادی میان آن ها وجود ندارد . لذا پارک های ملی را به صور زیر برحسب اهداف معینه دسته بندی می نمائیم .
پارک های گیاه شناسی
این گونه پارک ها می تواند در داخل یا خارج شهر احداث شود و به طور عرف و معمول در این گونه پارک ها مجموع ای از انواع گیاهان ، درختان و درختچها های موجود در سراسر دنیا جمع آوری می شود . گیاهان مزبوررا به نام و خصوصیات گیاهی مختص و اصلی حفظ و حراست می نمایند . این گونه پارک ها بیشتر برای دانشجویان و متخصصین گیاه شناس مفهوم خاصی از نظر آموزشی دارد . طبیعی است که احداث این نوع پارک ها از ضوابط و اصول صحیح درختکاری و رعایت نکات لازم جنگل کاری برخوردار است .
ضمنا، علاقمندان غیر حرفه ای در زمینه گیاه شناسی نیز می توانند از این گونه پارک ها استفاده نمایند . در این پارک ها معمولاً فضاهای مشخصه ای را برای نشستن و مطالعه کردن به صورت سالن یا آلاچیق در نظر می گیرند ، در این گونه پارک ها خیابان های اصلی و فرعی ، راه روهای تفکیکی بین دسته های مختلف از گیاهان به منظور نوعی طبقه بندی گیاهی ایجاد می کنند . این پارک ها کم تر به منظور تفریح و تفرج احداث می شود و کاملاً دیدگاه علمی و تحقیق به همراه دارند .
پارک های وحش
خصوصیات و نکاتی که در این گونه پارک ها ملحوظ است در پارک های گیاه شناسی مورد توجه نیست ، بلکه لازم است در پارک های وحش حداکثر از گیاهان سایه افکن و پوششی استفاده شود . زیرا در این پارک ها حیوانات در قفس های یا اماکن معینی که لازم است نگاهداری می شوند یا آن که قسمتی از پارک به صورت قرق با حفاظت شده مشخص می شود . یان قسمت ها بایستی کاملاً از سایر محل های تفریحی مجزا باشد.
در پارک های وحش احداث رستوران، بوفه ها، اماکن تفریحی دیگر از قبیل: زمین بازی برای کودکان یا محل هایی برای خیمه شب بازی و موزیک ضروری است با توجه به نکات ذکر شده در بالا در بالا طراحی فضائی که برای تردد و استراحت در نظر گرفته میشود ، بایستی از حد اکثر امکانات رفاهی بر خوردار باشد. برای این منظور دو یا جند درب ورودی و خروجی همراه با خیا بان ها ی کمربندی ، خیابانهای اصلی و فرعی ، قرار دادن صحیح نیمکت ها و سکوهای متنوع برای نشستن در نظر گرفته می شود . در این پارک های و علاوه بر طبیعت زنده و فعال که خود جلب کننده همه طبقات می باشد ، برای زیبائی بیشتر و جلب علاقه مندان و ازدید کنندگان از احداث و خلق طرح های تزئیناتی و گل کاری نبایستی غافل بود .
پارک های نمایشگاه ها
معمولاً نمایشگاه ها به منظور ارائه کالا، هنر ، جلب اشخاص علاقمند و تجارتیشه و آگاه از انواع پیشرفت های تکنولوژی پدید می آید . محل احداث آن ها کم تر و بندرت در فضاهای کوچک و محدود می باشد. طبیعی است این گونه اماکن بایستی از فضای گسترده و شادی برخوردار باشد ، در ضمن رفاه بازدید کنندگان در تمامی سطوح در نظر گرفته شود ، تاسیساتی که در این پارک ها باید احداث شود شامل :
- احداث رستوران .
- وسائل سرگرمی کورکان.
- فضای سبز و گل کاری .
- پارکینگ .
- خیابان های اصلی و فرعی با علائم راهنمائی در جهت قسمت های مختلف نمایشگاه .
- چراغ های خیابانی .
- تعدادی درب های ورودی و خروجی .
- بایستی توجه داشت محل هائی که به عنوان سالن یا محل ارائه کالا در نظر گرفته می شود ، فضای ثابت و مشخصی باشد و تزئینات گلکاری و غیره در اطراف این تاسیسات ضروری می باشد .
- احداث قسمت هائی به منظور جنگل کاری .
پارک های ورزشی
در پارک های ورزشی بر حسب آن که در فضای محدود و معینی یا فضاهای باز و بزرگ خارج شهر احداث می گردد رعایت نکات زیر ضروری است ، از قبیل :
رعایت تمامی استانداردهای بین المللی برای انواع زمین های ورزشی و فواصل آن ها همانند استادیوم های ورزشی
خصوصیات ساختمانی بر حسب گونه بهره برداری (تابستانی و زمستانی).
ایجاد فضاهای متنوع از نظر تزئینات مناسب در فواصل و اطراف زمین های ورزشی .
احداث فضاهای به منظور چمن کاری ، درختان جنگلی و خیابان کشی در بین آن ها .
رعایت نکات تزئیناتی در نزدیکی دربهای ورودی و خروجی .
ایجاد کلیه احتیاجات ضروری در پارک (رستوران ، پارکینگ و...)
فرم و شکل اصلی این گونه پارک ها را به طور منظم طاحی می کنند .
اطراف زمین های ورزشی با دیواره سبز و درختان پابلند جنگلی محصور و از یکدیگر تفکیک می شوند .
پارک های عمومی
اصولاً طبیعت پارک های عمومی به گونه ایست که تمام طبقات مردم می توانند از آن استفاده کنند. به عبارت دیگر این پارک ها به منظور گردشگاه و محل استراحت عموم مردم می باشد . علاوه بر نکات فوق یکی دیگر از خصوصیات مهم و مفید پارک های عمومی تاثیری است که در آب و هوای شهرها می گذارد و خود به حفظ بهداشت محیط وسالمتی افراد کمک می نماید. در پارک های عمومی باید سعی شود که تمام وسائل سرگرمی و رفاهی تقریباً برای همه گونه سلیقه، فکر و سن وجود داشته باشد .
تاسیساتی که در پارک های عمومی ضروری است به شرح زیر می باشد .
تشکیلات اداری
در پارک های عمومی برای مسائل اداری و رسیدگی به عملیات کارمندان ، دفاتر و اطاق هائی تعبیه می شود که برحسب وسعت پارک ، تشکیلات اداری آن متغیر است . همچنین محل احداث اماکن برحسب موقعیت زمین و امکانات مربوطه بایستی که کاملاً در دسترس و مسلط به کلیه قسمت های پارک باشد. یکی دیگر از ضروریات پارک ها خصوصیات اطاقک های نگهبانی در نزدیکی درب های ورودی و خروجی است که مجهز به کلیه وسائل ارتباطی و حفاظتی باشد .
به علاوه قسمتی را نیز اختصاص به اداره و وسائل آتش نشانی می دهند . این اماکن مناسب است با کشت درختان پابلند از دید مستقیم بازدید کنندگان محفوظ باشد . در پارک ها لازم است در نزدیکی قسمت های مختلف اماکن عمومی مانند رستوران ها ، کافه ها ، زمین های ورزشی ، باغ کودکان و غیره انبار هائی ساخته شوند تا به سهولت نیازهای فوری و ضروری در اختیار قسمت های مربوطه قرار گیرد .
معمولاً قسمت تشکیلات و نگاهداری پارک در یک یا چند قسمت بطور مجتمع یا پراکنده احداث می شود ، حتی المقدور این اماکن باید در گوشه ها و زوایای بی روح پارک واقع شوند . تشکیلات مزبور شامل : قسمت های برق ، روشنائی ، پارک می باشد . در هر پارک ایجاد بخش اورژانس و کمک های اولیه لازم و ضوری است ، برحسب وسعت و کثرت بازدید کنند گان تجهیزات این اماکن کم و بیش تغییر می یابد .
2- تشکیلات ساختمانی پارک ها
تشکیلات ساختمانی در یک پارک عمومی از قسمت های مختلف تشکیل شده که عبارتند از :
الف – خیابان ها
به طور کلی در پارک ها خیابان هائی به اشکال مختلف واندازه های مختلف با وسائل ساختمانی متفاوت برحسب نوع طراحی و شرائط محیطی احداث می شود . این خیابانها شامل: خیابانهای اصلی ، فرعی و پیاده روها می باشند .
عرض خیابانهای اصلی که اتومبیل و کامیونهای مخصوص عبور می کنند باید حداقل به گونه ای باشد که چهار اتومبیل بتوانند از پهلوی یکدیگر به راحتی عبور کنند برای این منظور عرض خیابانهای اصلی نباید کم از 15متر بوده معمولاً اسفالته می باشند ( منظور از عرض خیابان قسمتی است که منحصراً اتومبیل حرکت می کند) در پارک های بزرگ خیابانهای اصلی را میتوان به صورت بلوار ساخت . و پیاده روها را در این گونه خیابانها برحسب وسعت ، به طور یک طرفی یا دو طرفی به عرض 3تا6 متر احداث می کنند .
به طور کلی در تمام خیابانهای اصلی مرسوم است ، حد فاصل بین سواره رو و پیاده رو ، باند به عرض 5/1 تا 2 متر برای چمن کاری یا گل کاری احداث و درختان پابلندی به فواصل معین در این باند غرس می گردد . در غیر این صورت منظره خیابان برای عابرین فضائی خشک ، بدون چشم انداز و خسته کنند ه خواهد بود . برای ارتباط بین خیابان اصلی و پیاده رو ها لازم است در فواصلی حدود 30تا 50 متر(قسمت هائی به عنوان خطوط ارتباطی ) باند های چمن و گل کاری را به عرض 2تا3 متر قطع کنند. در احداث خیابانها و پیادهروها تمام اطول فنی بایستی رعایت شود(رعایت شیب های دو طرفی در سطح سواره رو ، ایجاد آب روهای کانالی یا جویهای روباز) . پیاده روها را میتوان آسفالت یا سنگ فرش نمود(مربوط به انواع دالاژ)
خیابان های فرعی سواره رو به گونه ای است که دو اتومبیل به راحتی بتوانند از پهلوی یک دیگر در جهت مخالف حرکت کنند . در پارک ها نباید خیابانها یک طرفه باشد ، زیرا در تردد وسائط نقلیه و عبور عابرین پایده سر درگمی ایجاد می کند . معمولاً عرض این خیابان ها حدود 7 متر و عرض پیاده روها حدود سه متر است . در این خیابان ها نیز بایستی باند گلکاری در نظر گرفت. اصولاً طرز ساختمان این خیابان ها مانند خیابانهای اصلی می باشد .
خیابان های مخصوص عابرین پیاده
این گونه خیابان ها منحصراً برای تردد عابرین پیاده احداث می شود. طول و عرض آن ها بستگی به بزرگی و کوچکی پارک و نوع طرح طرح دارد . توسط این خیابانها قسمت های فرعی با خیابان اصلی در پارک ها بیکدیگر مرتبط می گردند . برحسب نوع استفاده و موقعیت خیابان ها ، عرض آن ها متفاوت می باشد (حداقل 3متر). در مواردی که عرض خایبان ها زیاد می باشد ، مناسب است در کنار آن ها حاشیه ای از گل کاری و چمن کاری به طور یک طرفه یا دو طرفه ایجاد شود . گاهی نیز برحسب نوع وفرم طرح، در وسط این خیابان ها باند گلکاری ایجاد می گردد . کف پوش خیابان های مزبور برحسب موقعیت ، امکانات و زیبائی ، از آسفالت یا انواع سنگ فرش می باشد . خیابان هائی که قسمت های اصلی پارک را به یکدیگر متصل (یا منتهی به ساختمان ها مناظر وسیع گل کاری ، چمن کاری ، مشرف برآب نماها) می کند. لازم است عرض آنها از نظر امکان حرکت ، نمایش و بیان مناظر و حجم فضا، استفاده از نیمکت مناسب باشد و معمولاً متوسط عرض این خیابانها بین 10تا12 متر و حداکثر15متر است. کف پوش این گونه خایبانها معمولاً از انواع دالاژ و نقشه های رنگین (با هماهنگی رنگها)می باشد.
ب- درب های ورودی و خروجی
پارکها برحسب وسعت و موقعیت محل می توانند درب های (ورودی و خروجی) متعددی به اشکال و اندازه های مختلف و متنوع داشته باشند . بنابر مشخصات و موقعیت خیابانهای شهر درب های ورودی و خروجی پارکها در قسمت های مختلف آن واقع می شوند . برای جلب نظر عابرین مناسب است نزدیک درب ها فضائی را با طرح های چشمگیر(آب نماهای مجلل همراه با تزئینات گلکاری) خلق و ایجاد نمود.
بایستی توجه داشت در پارک های بزرگ و وسیع که در های ورودی و خروجی آن از نظر پیاده رو و سواره رو مجزا می باشد ، دربهای مزبور نبایستی در مرکز تلاقی خیابانهای اصلی شهر واقع شوند .معمولاً درب های ورودی را به گونه ای تعبیه می کنند که وسائط نقلیه و عابرین پیاده بتوانند هر دو از آن استفاده نمایند ، بدین ترتیب که پیاده روهای پارک مستقیماً به پیاده روهای خیابان شهر متصل گردد . معمولاً محدوده پارک ها را توسط دیواره هائی از نرده های آهنی ....و غیره محصور می کنند .
ج- پارکینگ ها
به منظور رفاه بازدیدکنندگانی که وسائط نقلیه دارند، فضائی را در نزدیکی ساختمان ها و یا قسمت های معینی از پارک جهت پارکینگ تخصیص میدهند. معمولاً در پارکهای بزرگ تعداد پارکینگ ها می تواند متعدد و پراکنده باشد که مساحت آنها بستگی به اهمیت و وسعت پارک دارد
د-موزه ها
از آن جائی که در پارکها وجود انواع سرگرمی ها برحسب سلیقه های مختلف لازم و ضروری است ، لذا با توجه به وصعت پارک می توان قسمت هائی را تخصیص به موزه حیوانات، نباتات، مجسمه ها و ... داد. معمولاً موزه ها در گوشه های پرت و دور از چشم اندازها احداث نمی شود بنابراین محل موزه برحسب موقعیت و خصوصیات طرح ، در مکان های مناسب پارک احداث می گردد.
ه- گلخانه ها و گرمخانه ها
در پارک ها برای حفظ نباتات زمستانی ، پیش رس کردن ، یا از دیاد گیاهان ، در گوشه هائی از پارک که عبور و مرور کم تر می باشد، گلخانه ها و گرمخانه هائی با اصول فنی ساخته میشود. در برخی از پارکها گلخانه هائی با شرائط اختصاصی و کلیمائی برای گیاهانی که مخصوص مناطق گرم و سرد می باشد برای جلب نظر بازدید کنندگان در محل های مناسب احداث می گردد.
و- آکواریوم
در پارک ها به منظور ایجاد سرگرمی و تفنن برای علاقمندان به انواع حیوانات آبزی استخرهای بزرگی با اعماق مختلف برای انواع حیوانات دریائی مانند: دولفین ها و فک ها و ... تعبیه می شود . گاهی در کنار این گونه استخرها، سالن های بزرگ سرپوشیده با محفظه های به اندازه های مختلف ساخته و در آنها انواع ماهیهای مناطق دنیا را نگاهداری می نمایند. در برخی از پارکها برحسب موقعیت منطقه آکواریوم هائی به صورت موزههای بزرگ و آموزشی از انواع جانوران دریائی برای علاقمندان و دانشجویان احداث می گردد. معمولاً متخصصین در این زمینه سعی دارند محیط زیست این حیوانات را نزدیک به شرائط طبیعی بنمایند. برای این منظور در داخل آکواریوم از گیاهان آبزی مخصوص استفاده می شود .
3- تشکیلات تزئیناتی
به منظور اینجاد تنوع و شادابی در حیات پارک لازم است از کلیه امکانات موجود در طبیعت الهام گرفته و طبیعتی زنده، زیبا ، هم آهنگ و متحرک پدید آورد . لذا احداث قسمت های زیر توصیه میشود.
الف – آب نما
به عنوان یادآوری ، از انواع آب نماها شامل :حوضچه ها یا حوض های کم عمقی است که غالتاً دارای فواره های متعدد ، همراه با چراغ رنگین می باشند . معمولاً عمق این حوضچه ها بین 40 تا 60 سانتی متر و با مصالح ساختمانی مختلف برحسب شکل و فرم طراحی شده ساخته می شوند . گاهی آب نما ها به صورت ساده، مطبق یا به اشکال متنوع همراه با پاشویه خارجی و یا بدون آن تعبیه می شود . در پاره ای موارد از مجسمه حیوانات ، پرندگان ، انسان به عنوان سمبل یا رساندن منظوری در تزئین آب نما بکار می رود . مجسمه ها را میتوان به طور منفرد ، مجتمع، کنار یا وسط آب نما قرار دارد . نوع مجسمه ها بایستی کاملاً متناسب و هم آهنگ با منظره و طرح باشد . گاهی در کنار آب نما ها به جای مجسمه از گلدان های سنگی بزرگ استفاده می شود که برحسب خصوصیات محل ، شکل و نوع و اندازه آب نما متغیر می باشد . به عبارت دیگر اگر اندازه طول آب نما بیشتر از عرض آن باشد آب نما کشیده ، بزرگتر جلوه می نماید و اگر هر اندازه عرض بیشتر و نزدیک به طول گردد آب نما کوچک و فشرده تر به نظر می رسد .
ب – برکه
احداث برکه در هوای پارک و زیبائی آن بسیار موثر است و برکه به اشکال منظم ، غیر منظم ، یا اعماق مختلف در نزدیکی منطقه جنگل کاری ، در وسط پارک یا در کنار سطوح گل کاری های وسیع ساخته می شود . گیاهانی که در داخل یا نزدیک برکه کاشته می شوند بایستی کاملاً با خطوط و گلهای تزئیناتی منطقه هم آهنگی داشته باشد.
ج- دریاچه های مصنوعی
در پارک های بزرگ و محل هائی که آب به فراوانی در دسترس می باشد ، معمولاً دریاچه ها به اشکال نامنظم که خطوط حاشیه آن به نظر طبیعی جلوه نماید، احداث می کنند . اخیراً سطح آب دیاچه ها را حدود 50 تا 150 سانتی متر از سطح ساختمان های اطراف پائین تر می گیرند . برای سهولت درامر تردد و امکان استفاده بیشتر از دریاچه ها، در اطراف آن خیابان هائی منظم یا غیر منظم احداث می شود . در صورتی که دریاچه سطح بزرگی از پارک را اشغال کرده باشد مناسب است در وسط آن یک یا چند جزیره به شکل نامنظم احداث و با گیاهان مختلف تزئین نمایند . برای حفظ حجم آب و محیط زیست موجودات و گیاهان موجود در دریاچه ، لازم است از چند نقطه توسط مجرائی آب وارد دریاچه شده و از یک یا چند مجرا آب خارج گردد ، به نحوی که آب نما دائماً در آن آب جریان داشته باشد . عمق دریاچه ها معمولاً 5/1متر می باشد.
به طوری کلی در پارک ها برای ایجاد ارتباط بین دو طرف نهرها ، ایجاد ارتباط بین جزایر داخل دریاچه و ارتباط بین دو طرف دریاچه برحسب شکل و فرمی که طراح در نظر می گیرد پلهائی ساخته می شود ، عرض و طول پل بایستی متناسب با موقعیت خیابان ها و سطح دریاچه ها وانهار باشد . بایستی متذکر شد که گاهی این پلها به هیچ وجه به منظور تردد و ارتباط نمی باشد ، منحصراً جهت خلق زیبائی احداث می گردد . در پارک هائی که دریاچه ها بزرگ می باشند ، برای ایجاد امکان تفریح و استفاده بیشتر ، از انواع قایق های موتوری و پائی استفاده می کنند .
د- جنگل کاری
در پارک ها ایجاد محوطه ای به نام جنگل یا بیشه زار برای گردش در فصول مختلف سال ضروری است . ایجاد بیشه ها در پارک نه فقط از نظر زیبائی ، بلکه به نحوی در آب و هوای شهر نیز موثر می باشد.
در این بیشه ها خیابانها به طور نا منظم و متنوع و با عرض های مختلف احداث می کنند ، در قسمت
هائی از آن محوطه هائی را خالی و آزاد می گذارند تا بتوان از نیمکت هاب چوبی و سنگی برای استراحت و نشستن استفاده نمود . در پارک های بزرگ می توان جنگل یا بیشه ها را به صورت قطعات مجزا از یکدیگر احداث نمود .
معمولاً درکنار این جنگل ها مکانهائی جهت ایجاد آلاچیق ، به منظور استفده عموم در نظر میگیرند . آلاچیق یا سرپناه ها بیشتر در مواقع بارانی یا آفتابی شدید مورد استفاده می باشد . اصولاً تعداد آنها برحسب وسعت پارک میتوان متعدد باشد .
ه- گل کاری و چمن کاری
سطوحی که برای گل کاری در پارک ها در نظر گرفته میشود از نظر فرم و مشخصات نسبت به نوع پارک متغییر و متنوع است . معمولاً در اطراف خیابانهای وسیع و خیابانهائی که به عبور عابر پیاده تصیص دارد گل کاری به صورت لکه ای و چمن کاری محدود انجام میگیرد. همچنین در اطراف آب نماها یا در سطوح وسیع چمن کاری گلکاری به طور لکه ای و پراکنده می باشد . در پارک هائی که وصعت چمن کاری نسبتاً زیاد است ، درختان و یا درختچه هائی به صورت تک یا توده ای با رعایت و حفظ نکات ضروری از نظر تزئینات و هم آهنگی کاشته می شوند ، مناسب است در این قسمت ها برای استراحت نیمکت هائی قرار داده شود .
4- تشکیلات رفاهی و تفریحی
در پارک ها مسائل رفاهی و تفریحی که از اهمیت خاصی برخوردار است ، به اختصار به شرح زیر می باشد .
الف- رستوران ها
در پارک ها به منظور رفاه بیشتر بازدیدکنندگان ، رستوران ها و کافه هائی که بتوانند کلیه نیازهای عمومی را تامین نمایند احداث می کنند . رستوران ها به صورت سالن های سرپوشیده یا در محوطه هائی سرباز همراه با گل کاری و چمن کاری ایجاد می گردد . بایدد توجه داشت در صورت که ورود اتومبیل در پارک آزاد باشد پارکینگ هائی نزدیک رستورانها جهت رفاه بیشتر استفاده کنندگان ایجاد شود در ضمن می توان به طور پراکنده در سطح پارک ها دکه هائی نیز کنار دریاچه ، حاشیه جنگل یا کنار خیابانهای فرعی ایجاد نمود .
ب- جایگاه موزیک
در پارک ها برای ایجاد سرگرمی و تنوع محل هائی سرباز ویا سرپوشیده مطابق اصول فنی برای اجرای موزیک و کنسرت احداث می نمایند . مناسب است اطراف محوطه مزبور با دیواه های سبز ، با دیواره های کوتاه پوشیده از انواع گیاهان رونده و گل دار تزئین شود . گاهی نیز به منظور یادآوری یا سمبلیک در اطراف آن مجسمه هائی از مشاهیر و هنرمندان قرار می دهند . در فضای محوطه مزبور نیمکت یا صندلی هائی جهت رفاه استفاده کنندگان با توجه به موقعیت محل گذاشته می شود .
معمولاً مجموع سالن های موزیک به صورت سرباز یا سرپوشیده همراه با دیگر سرگرمی ها می توان محوطه ای به نام گاردن پارتی را پدید آورد .
ج- دست شوئی و توالت
برای رفاه بیشتر ، تامین بهداشت و نظافت در پارک مناسب است در نقاط مختلف محوطه هائی برای نظافت و شست وشو تعبیه شوند . این اماکن در محل هائی نزدیک جنگل ، خیابانهای فرعی ، باغ کودکان ، باغ وحش و ... احداث می شوند . زیرا ساختمان رستوران ، کافه ، تاترواجد این اماکن می باشند.
د- سالن های سینما و تأتر
معمولاً در پارکهای بزرگ سالنهای سرپوشیده و سرباز به منظور نمایش فیلم و تأتر در فصول مختلف سال ایجاد می نمایند . ضمناً در پارکهای کوچک محوطه هائی را در هوای آزاد برای نمایش فیلم و انواع سرگرمی در نظر می گیرند .
ه- باغ وحش
در پارک های بزرگ برای سرگرمی بیشتر بازدیدکنندگان معمولاً دور از محل تجمع و استراحت باغ وحش کوچکی با حیوانات مورد توجه اطفال (طیور ، میمون و . . .) ایجاد می نمایند .
و- نیمکت
یکی از وسائل ضروری و مورد نیاز در پارک ، وجود نیمکت یا نوعی وسیله استراحت برای بازدیدکنندگان است . معمولاً نیمکت ها به اشکال و اندازه های متفاوت با مصالح متنوع ساخته می شود . آن چه که حائز اهمیت است ویک طراح باید به آن توجه کند ، شناخت موقعیت پارک ، نصب و قرار دادن نیمکت در محل های ضروری و مناسب است . زیرا به همان اندازه که وجود نیمکت در پارک می تواند ضروری باشد ، قرار دادن آن در محل های نامناسب موجب خستگی و زدگی می شود . تعداد نیمکت در پارک خود مسئله ای است که طراح بایستی به آن توجه داشته باشد . زیرا کمبود یا زیاد آن در هر دو حالت مشکلاتی از نظر رفاهی به همراه می آورد .
لذا توصیه میشود ، نیمکت ها یا دیگر وسائل اسراحت را در خیابانهای اصلی و فرعی جنگل با رعایت فاصله ، در حاشیه خیابان های اصلی ، سطح چمن کنار محوطه های گل کاری ، استخرها، برکه ها ، آب نماها و . . . قرار دهند . نیمکت را می توان در داخل جنگل از چوب و یا بقایای کنده های درختان به حالت طبیعی تعبیه نمود .
برای رعایت نظافت و بهداشت عمومی لازم است در کنار یا نزدیک نیمکتها ظروفی را به منظور ظرف آشغال قرار داد . ظروف مزبور باشکال و انواع مختلف با رنگ های متنوع هم آهنگ با محیط ساخته می شوند . ضمناً در نقاط پرتردد و خیابانهای اصلی و فرعی پارک از ظروف مزبور نیز استفاده می شود .
ز- زمین های ورزشی
در پارکهای عمومی ، ایجاد زمینهای ورزشی تقریباً ضروری میباشد. انواع و تعداد زمین های ورزشی در پارکها بستگی به بزرگی و کوچکی پارک دارد. معمولاً در پارکهای کوچک قطعاتی را نزدیک به جنگل یا بیشه اختصاصی به زمینهای ورزشی مانند : تنیس ، بسکتبال، والیبال، و . . . می دهند .
در پارکهای بزرگ برنامه ریزی برای زمین های ورزشی سر باز یا سالنهای سرپوشیده به طور مستقل و جداگانه طراحی میشود . بر حسب طبیعت و موقعیت پارک و نوع ورزش ، زمین های مذبور مطابق اصول استانداردهای بین المللی احداث میگردند، مانند: زمین فوتبال، استخرهای شنا برای سنین مختلف و دیگر ورزشهای دسته جمعی .
در پارکهای بزرگ گاهی نیز سالنهای سرپوشیده برای ورزشهای زمستانی به منظور زنده و فعال نگاه داشتن پارک در فصولی که امکان استفاده کمتری از فضای آزاد وجود دارد احداث می گردد مناسب است در اطراف زمین ها و سالن های ورزشی ، با رعایت اصول صحیح در فواصلی دیواره های سبز و درختان پا بلند غرس شوند . در اطراف سالنها می توان طرح هایی از گت کاری یا گیاهان همیشه سبز به مرحله اجرا در آورد .
زمین های بازی کودکان
در پارکهای عمومی به منظور سرگرمی و بازی کودکان قطعاتی را در نزدیکی استخرها ، جنگل ها یا قسمتهایی که بزرگسالان بتوانند دورادور کودکان را تحت نظر داشته باشند احداث می نمایند . زمین های مذبور به اشکال مختلف و وسایل بازی متنوع همراه با ماسه های نرم و کاملاً شسته شده ساخته می شوند. به منظور کنترل و نگهداری بچه ها در اطراف زمین نیمکت ها ئی قرار می دهند ، تا در ضمن آنکه کودکان احساس استقلال می کنند ، والدین و مربیان نیز در روی نیمکت استراحت و مراقبت نمایند .
معمولاً این گونه زمینها بایستی از محل تردد وسائل نقلیه داخل پارک کاملاً دور باشند . زمینهایی که در تابستان مورد استفاده قرار می گیرند ، بایستی توسط درختان جنگلی یا دیواره های سبز و بلند محصور و احاطه شوند . آنچه که مسلم است در کنار این زمینها وجود بوفه ها ، دستشویی و توالت ضروری است .
در داخل شهرها بر حسب موقعیت و امکانات ناحیه ای ، فضاهایی را با سطوح مختلف به پارکهای کوچک کودکان اختصاص می دهند . در این گونه پارکها ، برای کودکان انواع وسایل بازی و سرگرمی در حد امکان در نظر می گیرند . در صورتی که فضای وسیعی برای ایجاد پارک کودک ، در اختیار باشد ، ممکن است به طور خیلی محدود قسمتهای گل کاری و چمن کاری در آن ایجاد نمود . در این گونه پارکها چمن منحصراً به منظور تزئین نمی باشد ، بلکه برای ایجاد فضای سبز و ، تنوع و فضای امن می باشد .
اشکال و انواع پارک ها
طرح یا اسکلت اولیه پارکها توسط خطوط ربطی یا خیابانها مشخص می گردد به عبارت دیگر خطوط ربطی پایه های اصلی طرح پارک را تشکیل می دهند ، لذا با توجه به خطوط مذبور ، ملزومات دیگر در آن ملحوظ می شود . برای سهولت در عمل و شناخت خطوط اصلی طرح پارکها را از نظر خطوط طراحی به دستجات مختلف تقسیم می نمایند .
1 – پارکهای منظم
در طراحی این گونه پارکها از خطوط راست هندسی و اشکال کاملاً منظم استفاده می شود . معمولاً در پارکهای منظم ، طرح های تزئیناتی کاملاً از خصوصیات اشکال منظم هندسی و قرینه سازی بر خوردار هستند . این شیوه طراحی در پارکها کاملاً قدیمی است ، برخی به این گونه پارکها نوع فرانسوی اطلاق می کنند . زیرا بسیاری از پارکهای قدیم و پارک قصرهای فرانسه بر این اسلوب بنیان نهاده شده است .
با توجه به سیر تاریخ و تحولات هنر پارک سازی ، ابتکار و ابداع این گونه پارک ها در مناطق متمدن و پیشرفته ، در زمان خود مرسوم بوده و امروزه برخی از آنها به صورت آثار هنری باقی و حفظ و نگاهداری می شوند . محاسنی که براین پارک ها مترتب است ، وجود خیابانهای مستقیم با درختان بلند است که به وسعت پارک از دیدگاه عابرین کمک می نماید و از نظر ناظر ، پارک کشیده و بزرگ جلوه می کند . ضمناً گاهی این گونه طراحی به علت یک نواختی در تقسیمات و تزئینات ، موجب خستگی و بی حوصلیگی بازدیدکنندگان می شود . درانواع پارکهای ورزشی و برخی پارکهای نمایشگاه ها این گونه طرح ها (پارک منظم) استفاده می شود . رعایت ضوابط و نکاتی که از نظر تشکیلات در کلیات ذکر شده ، در این گونه پارک ها لازم و ضروری است .
2-پارک های غیر منظم
در این گونه پارکها خطوط اصلی و فرعی ، به طور غیر منظم ولی مرتبط با یکدیگر می باشند و اشکال حاصله تقریباً غیر منظم و از عدم تقارن خاصی برخوردار هستند .
در پارک های غیر منظم خیابانها از نظر انحنا و زوایا غیر منظم است و رعایت اصول فنی و نکات مربوط به اشکال مختلف کاملاً ضروری می باشد.خطوط تزئیناتی آب نماها ، حاشیه های گل کاری ، تجمع درختچه های زینتی ، نیز به طور غیر منظم طراحی می شوند . در این گونه پارک ها همبستگی ، هم بافتی و تعادل خطوط بایستی به طور مشخص و هم آهنگ رعایت گردد . این گونه تنوع در طراحی تا حدی به طبیعت نزدیک و الهام گرفته از آن می باشد . مسائل منطقه ای نیاز روانی بازدیدکنندگان ، نوع کاشت و الگوهای تزئیناتی نیز می تواند زیبائی های سرگرم کننده ای را خلق نماید ، از آنجائی که به نظر می رسد این گونه پارکها نخست در انگلستان ابداع شده است ، امروزه به نام پارکهای غیر منظم انگلیسی معروف هستند . تشکیلات این گونه پارکها نیز از تشکیلات پارکهای عمومی پیروی می کنند .
3- پارکهای مختلط
انواع پارکهائی که امروزه احداث می شود از قوانین خاص پارکهای مختلط برخوردار می باشد . معمولاً در تعریف و بیان پارکهای مختلط آنها را چنین توصیف می کنند که این گونه پارکها دارای مجموعه ای از ضوابط پارکهای منظم و غیر منظم می باشد . به عبارت دیگر تلفیقی از دو سبک منظم و غیر منظم همراه با مجموعه ای از ضوابط خاصه آنها است . ظاهراً این تلفیق کاری آسان و سهل ،ولی عملاً بسیار پیچیده و همراه با مشکلاتی می باشد . در پارکهای مختلط لازم است خیابانهای اطراف ساختمانهای اصلی ، رستورانها ، به طور منظم طراحی شوند و برای ایجاد همگنی و تجانس ضمائم مربوط به آن نیز (تزئینات ، گل کاری، آب نماها و . . . ) به طور منظم و گاهی قرینه طراحی می گردند . معمولاً در این پارکها ، سطوحی که کاملاً مسطح نمی باشند همانند طرح پارکهای غیر منظم طراحی می شوند . اصولاً طرح پارک مختلط بیشتر برای پارکهای عمومی کودکان ، پارکهای بتانیک و پارکهای وحش می باشد .
4 – پارکهای فانتزی
پارکهای فانتزی بیشتر برای ارائه و نشاندادن مواد یا ترکیبات تجارتی با ایجاد هماهنگی و تنوع بین قسمت ها طراحی می شود . به عبارت دیگر فضائی باز وآزاد است ، که تا حدی تابع و پیرو موضوع مورد عرضه می باشد . در این گونه پارکها خیابان بندی و تزئینات کم و بیش همانند پارکهای مختلط است ولی تا حدی فارغ از قوانین کلی پارک سازی می باشد . مانند : بازارهای روز، نمایشگاه های سیار، فضاهائی که برای سیرک و غیره اختصاص داده می شود .
5- پارکهای مدرن
اشکال طراحی برای این گونه پارکها ظاهراً از ضوابط معین خاصی پیروی نمی کند ، ولی عملاً طراحی و خطوط آن جلوه ای از پارکهای مختلط را به همراه دارد ، بنابراین استفاده از خطوط مستقیم ، صاف ، با قوس های کمی پیچ و خم دار همراه با نمایش زوایا در جلوه دادن این پارکها موثر می باشد .
معمولاً برای تزئین و ایجاد فضای سبز اطراف ساختمان های چندین طبقه مجتمع ساختمانی از این سبک طراحی استفاده می شود . بایستی توجه داشت در سبک مزبور تعداد قوس ها و زوایا تقریباً محدود ، ساده و کم تر تکرار می باشد.
در سطوح مسطح این گونه پارکها ، بخش هائی را می توان به صورت باغ سنگی در مقیاس متناسب با دیگر عوامل طراحی نمود . شاد بتوان گفت سبک مزبور نوعی الهام و اختلاط از باغ های زایونی است که با دیگر خصوصیات طرح هم آهنگی دارد .
منبع:
کد:
http://www.rashtparks.org
