در اين مقاله مي‌خواهيم به شما بياموزيم كه چگونه PC خود را قادر به بوت شدن به چندين سيستم عامل كنيد.
بسياري از كاربران،دنياي ديجيتالي را تنها از يك جهت، از طريق ويندوز Me، ويندوز XP، ويندوز 2000 يا ديگر محصولات مايكروسافت مورد كنكاش قرار مي‌دهند. تنها كاربران با دل و جرات هستند كه مايلند با ديگر سيستم عاملها هم سروكله بزنند.
اينكه بتوانيد PC خود را قادر به بوت شدن به سيستم عاملهاي مختلف ويندوز، لينوكس و يونيكس بكنيد كاري بسيار ساده است ولي احتياج به دقت دارد. براي اينكار كافيست اين مقاله رايانه را با دقت بخوانيد.
چرا يك سيستم مالتي بوت برايتان خوب است؟
دلايل زيادي مي‌تواند وجود داشته باشد كه چرا يك كاربر PC بخواهد PC خود را مالتي بوت كند. دسترسي راحت به سيستم عاملها و برنامه‌هاي كاربردي مختلف بسيار هيجان آور است. ولي بايد بدانيد يك سيستم لينوكس وقتي كه مي‌خواهيد يك Presentation در PowerPoint بسازيد به دردتان نخواهد خورد زيرا PowerPoint تحت لينوكس وجود ندارد. البته ما قصد توضيح اينكه با سيستم عاملهاي مختلف چه كارهايي مي‌شود كرد را نداريم بلكه معتقديم كه هر كسي براي انتخاب بيش از يك سيستم عامل دليلي دارد كه حتماً براي خودش معقول است. لذا سريعتر به اصل قضيه مي‌پردازيم.
شروع كنيد
تبديل يك PC با سيستم عامل ويندوز به يك سيستم مالتي بوت احتياج به داشتن تخصص زيادي ندارد. براي اينكار احتياجي نداريد كه درب جعبه سيستم خود را باز كنيد ولي بايد اطلاعاتي در مورد منابع سيستمي و وضعيت هاردديسك خود و مقدار فضاي خالي آن داشته باشيد.
تقريباً مي‌توان گفت كه هر PC كه در طول 3 تا 4 سال گذشته ساخته شده، حداقل مي‌تواند دو يا چند سيستم عامل داشته باشد. فقط بايد يادتان باشد كه روي سيستمي كه MAC نصب مي‌شود نبايد انتظار داشته باشيد ويندوز هم نصب شود، پس محدوديتهايي هم روي اينكار وجود دارد.
براي اينكه يك سيستم مالتي بوت داشته باشيد، احتياج به يك هارد تقريباً حجيم داريد، مثلاً بايد بدانيد كه اگر مايليد با 7 گيگابايت هارد خود 4 سيستم عامل را روي سيستم خود نگه داريد سخت در اشتباهيد ولي همين هارد براي 2 سيستم عامل مناسب است.
مطلب بعدي در ساخت يك سيستم مالتي بوت اين است كه تعيين كنيد به چه سيستم عاملهايي احتياج داريد. اغلب ماشينهاي مالتي بوت حداقل يك نسخه از ويندوز را روي خود دارند. همانطور كه مي‌دانيد ويندوز در نسخه‌هاي مختلفي عرضه شده است. مهمترين آنها ويندوز 95، 98، Me، XP، NT و 2000 مي‌باشند. اينكه كدام نسخه يا نسخه‌هايي را مايليد روي سيستم خود نصب كنيد بستگي به نياز خودتان دارد. نصب يك نسخه از داس هم روي سيستمتان گاهي كمكتان خواهد كرد زيرا بعضي از ابزارها در DOS وجود دارد كه معادل ويندوزي ندارند.
هرچند كه ويندوز عضو جدانشدني ماشينهاي مالتي بوت است ولي لينوكس هم اين روزها طرفداران خود را داراست. لينوكس يك نوع يونيكس رايگان است كه توسط Linus Torvalds و با كمك برنامه‌نويسان حرفه‌اي در سراسر دنيا ساخته شده است طرفداران لينوكس معتقدند كه لينوكس حداقل به اندازه ويندوز خوب است و شايد هم بهتر از آن باشد. خب، شايد از خودتان بپرسيد كه اگر لينوكس اينقدر خوب است چرا مثل ويندوز محبوب نشده است. يكي از دلايل اصلي آن،كمبود برنامه‌هاي كاربردي روي لينوكس نسبت به ويندوز است.
هرچند كه كد كرنل لينوكس براي همه رايگان است ولي كمپانيهايي در اين جريانات كمي تغيير در آن داده‌اند و به صورت پولي آنرا عرضه مي‌كنند كه از آن جمله مي‌توانيم به RedHat، توربولينوكس و كال درا اشاره كنيم. هريك از اين فروشندگان، كلي ابزار در زمان فروش لينوكسشان به شما مي‌دهند.
در يك سيستم مالتي بوت حتي مي‌توانيد چند نوع لينوكس داشته باشيد. ويندوز، داس و لينوكس تنها سيستم عاملهايي نيستند كه در بازار وجود دارند و سازگار با PC هستند. سيستم عاملهاي ديگري مثل OS/2 يا FreeBSD هم در اين راستا وجود دارند.
Fdisk و پارتيشنها
ساخت يك سيستم مالتي بوت به معني ساخت پارتيشنهاي مختلف براي سيستم عاملهاي مختلف است. يك پارتيشن، يك قسمتي از ديسك است كه براي هدف خاصي كنار گذاشته شده است كه اغلب براي قرارگرفتن يك OS و برنامه‌هاي آن كنار گذاشته مي‌شود.
مي‌توانيد براي تصور راحتتر از يك هاردديسك با پارتيشنهاي آن يك كيك تولدي را مجسم كنيد كه روي آن برشهايي (پارتيشنهايي) براي هر يك از ميهمانها مي‌دهيد. كيك تولد با چاقو برش مي‌خورد و هاردديسك با يك برنامه به نام Fdisk.
Fdisk به همراه ويندوز شما مي‌آيد و كاركردن با آن كمي مشكل است چون كاربر بايد از قبل يك چيزهايي در باره هاردديسكها و پارتيشنهاي آن بداند.
Fdisk وقتي توسط يك كاربر استفاده مي‌شود كه بخواهد يك سيستم مالتي بوت از يك هاردديسك بسازد. عملاً Fdisk هيچ راهي براي نگهداري اطلاعات موجود در پارتيشنهايي كه مي‌خواهيد آنها را براي سيستم عاملهاي ديگر كنار بگذاريد در جلوي راهتان قرار نمي‌دهد و اين مسئله يكي از ضعفهاي اصلي Fdisk است. اگر مي‌خواهيد يك تكه ازپارتيشن موجود را براي يك OS ديگر كنار بگذاريد بهتر است از يك ابزار بهتر از Fdisk كه بعداً آن را توضيح خواهيم داد استفاده كنيد، چون Fdisk نمي‌تواند يك تكه از يك پارتيشن را كنار بگذارد، بلكه كل پارتيشن را با تمام محتوايش يكباره به هوا مي‌برد، پس حسابي مراقب باشيد!
قبل از استفاده از Fdisk بايد بدانيد كه آيا كامپيوترتان از نرم افزار Drive Overlay براي پشتيباني از پارتيشنهاي بزرگ استفاده مي‌كند يا خير. اگر نمي‌دانيد كه هاردديسكتان از اين برنامه استفاده مي‌كند يا خير به سايت مايكروسافت برويد و مقاله Q186057 كه عنوان آن “How to Tell If Drive Overlay Program Is Installed” است را بخوانيد.
بطور خلاصه در اين مقاله مي‌خوانيد كه Fdisk را نمي‌توانيد در سيستمهايي كه از اين نرم افزار (Overlay) استفاده مي‌كنند،بكار گيريد. اين نرم افزار به روي سيستمهايي كه داراي يك مادربرد با يك BIOSاي هستند كه قادر به پشتيباني از درايوهاي بالاي 528 مگابايت نيست، بكار مي‌رود. اين نرم‌افزار در برخي از سيستمها كه داراي نوع خاصي از هارددرايو هستند هم استفاده مي‌شود. Fdisk تمام داده‌هاي روي هاردديسكتان را از بيخ و بن برمي‌دارد و از جمله نرم افزار Drive Overlay.
پارتيشنها در دو نوع عرضه مي‌شوند: Primary و Extended. تحت ويندوز 95 و 98 و ME تنها پارتيشنهاي Primary مي‌توانند Bootable باشند و اين بدان معني است كه سيستم عامل در اين پارتيشنها فايلهاي Startup خود را مي‌گذارد.
يك پارتيشن Extended مي‌تواند شامل هر نوع داده‌اي باشد اما معمولاً براي سيستم عامل استفاده نمي‌شود. يك پارتيشن Extended معمولاً به قسمتهاي كوچكتري به نام پارتيشنهاي منطقي (Logical Partitions) تقسيم مي‌شود.
يك هارددرايو مي‌تواند حداكثر 4 پارتيشن Primary داشته باشد يا سه پارتيشن Primary بعلاوه يك Extended . به يك پارتيشن Bootable گاهي پارتيشن Active هم مي‌گويند.
FAT
براي اينكه نحوه ساخت يك سيستم مولتي بوت را بدانيم بايد كمي درباره سيستم فايل هم بخوانيم، سيستم فايل بطور ساده يعني نحوه ذخيره فايلها روي هاردديسك. (File Allocation Table)FAT يك سيستم فايل قديمي جهت استفاده داس و ويندوز بود. FAT16، FAT استفاده شده در آخرين نسخه‌هاي داس بود و توسط نسخه‌هاي اوليه ويندوز 95 هم استفاده شد. FAT32 سيستم فايل معروف ويندوز 98 است كه در Me هم استفاده شد. البته FAT32 در ويندوز 98 نسخه OEM، ويندوز 2000 و XP هم قابل استفاده است.
سيستم عاملهاي ديگر، گاهي سيستم فايلهاي ديگري هم دارند. مثلاً ويندوز NT از (NT File System)NTFS پشتيباني مي‌كند. چون يك سيستم عامل مي‌تواند تعداد محدودي از سيستم فايلها را پشتيباني كند لذا بايد قبل از استفاده از Fdisk مطمئن شويم كه سيستم فايل انتخابي قابل خواندن توسط سيستم عامل است.
يك سيستم فايل، حداكثر اندازه يك پارتيشن را هم مشخص مي‌كند مثلاً FAT16 پارتيشنها را به يك قسمت 2GB محدود مي‌كند. FAT32 و NTFS اجازه مي‌دهند كه پارتيشنها تا 1000GB هم بزرگ شوند.
طرز استفاده از Fdisk
قبل از تلاش در تغيير دادن به ساختار هاردديسكتان، بطور كامل از درايو خود پشتيبان بگيريد. تنها وقتي نسبت به اين كار مطمئن شديد از Fdisk استفاده كنيد.
براي آغاز پارتيشن بندي، از يك ديسكت Startup استفاده كنيد (ويندوز در زمان نصب خود از شما مي‌خواهد كه آنرا بسازيد). اگر يك ديسك بوت در اختيار نداريد به مستندات ويندوز خود مراجعه كنيد كه چگونه مي‌توانيد آنرا بسازيد (البته ما معتقديم كه خوانندگان مجله رايانه همگي حداقل اين را مي‌دانند). با ديسك Startup خود در درايو A:، كامپيوتر خود را روشن كنيد و منتظر ظاهر شدن منويي شويد. در منوي ظاهر شده، گزينه Startp Computer Without CD-Rom را انتخاب كنيد. حال در اعلان فرمان تايپ كنيد Fdisk و Enter را بزنيد.
Fdisk منويي با گزينه‌هاي زير را به شما نشان خواهد داد:
1. Create Dos Partion of Logical Dos Drive
2. Set Active Partition
3. Delete Partition or Logical Dos Drive
4. Display Partition In Formation
5. Change Current Fixed Drive
گزينه 5 فقط وقتي مهم مي‌شود كه شمايك هاردديسك دوم يا سومي را روي PC خود اخيراً نصب كرده باشيد. در غير اين صورت 1 را انتخاب كنيد تا منوي زير ظاهر شود:
1. Create Primary Dos Partition
2. Create Extended Dos Partition
3. Create Logical Dos Drive (S) In Extended Dos Partition
4. Create Non-Dos Partition
1 را فشار دهيد و Enter را بزنيد. سپس از شما پرسيده مي‌شود كه مي‌خواهيد از حداكثر فضاي موجود براي پارتيشن اوليه داس استفاده كنيد؟ پاسخ No بدهيد، زيرا در غير اين صورت كل هاردديسكتان بصورت يك درايو فرمت خواهد شد و ديگر فضايي براي پارتيشنهاي اضافي جهت قرارگرفتن سيستم عاملهاي ديگر نخواهيد داشت. پس N را بزنيد و بعد Enter.
سپس Fdisk از شما مي‌پرسد كه اندازه پارتيشن Primary را برحسب مگابايت يا درصد فضاي درايو مشخص كنيد. بهتر است كه براي جلوگيري از سردرگمي برحسب مگابايت انتخاب كنيد.
اينكه دقيقاً چه قدر فضا مي‌خواهيد بستگي به كاربردهاي شخصي شما و اندازه هاردديسكتان دارد.
هرچند كه احتمال دارد به 500 مگابايت هم قانع شويد ولي ما به شما پيشنهاد مي‌كنيم كه در هر حال كمتر از 1 گيگابايت را وارد ننمائيد. يادتان باشد كه OSهاي جديد، فضاي زيادي را مصرف مي‌كنند.
دوبار ESC را بزنيد تا به اعلان داس برگرديد. Fdisk از شما مي‌خواهد كه Reboot كنيد. براي استفاده از پارتيشنهاي Extended حداقل بايد يك پارتيشن Logical در آن بسازيد تا قابل استفاده شود. پس از ساخت پارتيشنهاي Extended و Primary و Logical نوبت به فرمت كردن آنها مي‌رسد. اين كار را هم مي‌توانيد از طريق ديسكت Startup يا از طريق OSهايي مثل ويندوز يا لينوكس در زمان نصب انجام دهيد.
اما حال نوبت نصب سيستم عاملها مي‌رسد. مايكروسافت خودش ترتيب نصب OSها را به صورت: داس، ويندوز 95، ويندوز 98 يا Me، ويندوز NT، ويندوز 2000 و ويندوز XP ، بيان نكرده است. مثلاً اگر شما ابتدا ويندوز XP را نصب كنيد و بعد ويندوز 98، بسياري از فايلهاي XP، رونويسي خواهند شد و ديگر XP بالا نخواهد آمد. علاوه بر آن، تركيب همزمان برخي سيستم عاملها مثل ويندوز 95 و 98 در حالت عادي امكانپذير نيست مگر اينكه از مدير پارتيشنهاي جانبي غير از Fdisk استفاده كنيد.
بعد از نصب همه OSها، كاربران ويندوز XP، NT و 2000، مي‌توانند با Control Panel سيستم عامل ارجح خود را انتخاب كنند. براي اينكار روي آيكن System كليك مي‌كنند و در System Properties گزينه Advanced را انتخاب مي‌نمايند. و بعد در قسمت Startup and Recovery روي Settings كليك مي‌كنند. سپس System Startup را انتخاب و در ليست Default Operating system سيستم عاملي را كه مي‌خواهيد از آن بصورت Default استفاده كنيد برمي‌گزينيد. مي‌توانيد مدت زماني را كه منتظر انتخاب شما مي‌ماند را هم برحسب تاييد تنظيم كنيد.
يوتيليتي‌هاي پارتيشن‌بندي
هرچند كه Fdisk يك يوتيليتي خوش سرويس است ولي محدوديتهايي هم دارد. اولين ضعف اين برنامه اينترفيس داسي آن است و پس از آن مشكل اين است كه نمي‌تواند يك پارتيشن را بدون از بين بردن اطلاعاتش تغيير دهد. يكي از راههاي غلبه بر اين مشكل خريد نرم افزارهاي پارتيشن بندي گرافيكي جديدتر است. با اين نرم افزارها تغيير يك سيستم تك سيستم عاملي به يك سيستم چند سيستم عاملي كاري ساده‌تر خواهد بود.
در مقايسه با Fdisk، يوتيليتي‌هاي پارتيشن‌بندي خيلي “كاربرپسندتر” هستند. البته يكي از مشكلات استفاده از اين يوتيليتي‌ها، ريسك بالايي است كه در زمان استفاده از آنها وجود دارد. معمولاً آنها سعي مي‌كنند كه به اطلاعات شما دست نزنند ولي يادتان باشد كه حتماً يك Backup از اطلاعاتتان بگيريد. در ضمن اگر احياناً در وسط كاريران برنامه‌ها به هر دليلي برق سيستم قطع شود، يا ويروسي دخالت كند، احتمال اينكه قسمتي از اطلاعات خود را از دست بدهيد زياد است. به همين دليل هم به شما اكيداً توصيه مي‌كنيم كه از داده‌هاي مهم خود پشتيباني بگيريد.
برنامه Partition Magic 7 براي پارتيشن بندي هاردديسكهايي به بزرگي حداكثر گيگابايت طراحي شده است. كاربران مي‌توانند پارتيشنها را بسازند، تغيير اندازه دهند، قطعه قطعه كنند، ادغام كنند، پاك كنند، Undelete كنند و تبديل كنند و همه اينها بدون تخريب داده‌ها انجام خواهد شد. با استفاده از ويزاردهايي، اين كارها قدم به قدم انجام خواهد شد. اين برنامه به همراه برنامه Boot Magic مي‌آيد كه يك يوتيليتي است كه به كاربران امكان انتخاب يك سيستم عامل خاص را در زمان Start مي‌دهد. هر زماني كه PC شروع به كار مي‌كند يا restart مي‌شود، Boot Magic ليستي از OSها را به شما نشان خواهد داد.
Partition Magic به كاربران امكان سازماندهي سيستمتان را مي‌دهد. ساخت يك پارتيشن جديد گاهي باعث سردرگمي سيستم عاملتان مي‌شود. تغيير نام درايوها هم گاهي مشكل ساز است. پارتيشن اوليه (اكتيو يا فعال) هميشه پارتيشن C: بوده اما بيائيد فرض كنيد كه شما علاوه بر C: يك درايو سي‌دي‌رام هم داشتيد كه D: بوده و حالا شما قصد ساخت يك پارتيشن جديد را داريد.
پارتيشن جديد بطور اتوماتيك D: خواهد شد و درايو D: قديمي شما كه سي دي رام بوده به E: تبديل مي‌شود. اين مسئله باعث مي‌شود كه بسياري از برنامه‌هاي شما ديگر اجرا نشوند، برنامه‌هايي كه قبلاً نصب شده‌اند و به سي‌دي‌رام شما لينك بوده‌اند حالا ديگر كار نخواهند كرد. اما برنامه Drive Mapper در نرم افزار Partition Magic برنامه‌اي است كه ارجاعات مربوط به درايوها را بروز مي‌رساند و اين مشكل را برايتان حل مي‌كند.
اما از طرف ديگر برنامه System Cammander 7.0 ادعا كرده كه مي‌تواند هر نوع سيستم عامل سازگار با PC را پشتيباني كند. اين نرم افزار به كاربران امكان ساخت، تغيير اندازه، جابجايي، كپي و تبديل پارتيشنها را مي‌دهد. يك ويزارد OS بهترين پيكربندي را براي يك OS جديد تعيين مي‌كند و سيستم را براي نصب آن آماده مي‌كند. يك ويزارد Backup هم به كاربران امكان Undo كردن پارتيشن بندي را مي‌دهد.System Cammander امكان مديريت بيش از 100 سيستم عامل مختلف را مي‌دهد، چه در پارتيشن primary و چه در پارتيشن Logical. در حقيقت اين نرم افزار مي‌تواند با 32 سيستم عامل سازگار با FAT را در يك پارتيشن مديريت كند، حتي نسخه‌هاي مختلف داس، ويندوز 95، 98، ME، NT، 2000، XP و OS/2. هيچ پارتيشن‌بندي براي اينكار لازم نيست! مثل Partition Magic،برنامه System Cammander هم شامل يك بوت (Boot Manager) است كه به كاربران اجازه انتخاب سيستم عامل موردنظرشان را در زمان راه‌اندازي سيستم مي‌دهد. اين برنامه داراي يك اسكنر ضدويروس در بوت سكتور بصورت ذاتي مي باشد. در ضمن يك اينترفيس گرافيكي خوشگل هم كه قابل تغيير است براي شما مهيا مي‌كند.
رفع اشكالات سيستم مالتي بوت
هرچند كه ساخت يك سيستم مالتي – بوت خيلي هم وقت گير نيست و اگر از يوتيليتي‌هاي جانبي هم استفاده كنيد خيلي كار سختي نيست ولي گاهاً بعد از انجام اينكار متوجه بروز مشكلاتي خواهيم شد كه باعث مي‌شود سيستم شما اصلاً بالا نيايد يا راندمان PC شما كاهش يابد. خب يكي از مشكلاتي كه خيلي واضح است با آن مواجه شويد اين است كه سيستمتان ديگر بوت نمي‌شود. دلايل زيادي وجود دارد كه چرا اين مشكل بوجود مي‌آيد. گاهي كاربران فراموش مي‌كنند. كه يكي از پارتيشنها را بعنوان يك پارتيشن Active انتخاب كنند. بايد اين مسئله را در داخل برنامه پارتيشن بندي خود چك كنيد. استفاده از يك يوتيلتي فشرده‌سازي ديسك مي‌تواند باعث بروز مشكلات بوت شود. گاهي ديده مي‌شود كه برخي از سيستم عاملهاي يك سيستم مالتي بوت رفتارهاي عجيب و غريبي از خود نشان مي‌دهند كه اين مسئله مي‌تواند دلايل مختلفي مثل مشكل در زمان پارتيشن بندي مثلاً فيزيكي هاردديسك و احياناً ناسازگاري OS با سيستم داشته باشد.
منبع :
irchatan
