حقوق بین الملل عمومی ◄ سازمانهای بین المللی
الف) مفهوم سازمانهای بین المللی
سازمان بین المللی عبارت از اجتماع نهادینه ی گروهی از کشورهاست که به منظور تحقق هدفهای معین و مشترک در زمینه های مختلف (اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، ...) با یکدیگر همکاری می کنند. البته سازمانهای بین المللی خود نیز می تواندد در زمره ی موسسان سازمان بین المللی جدیدی باشند.
مبنای تاسیس هر سازمان بین المللی "معاهده ی موسس" است که به منزلهی اساسنامه ی آن سازمان است. تابعان فعال حقوق بین الملل با انعقاد چنین معاهده ای که یک سند چند جانبه ی بین المللی است تمایل خود را به همکاری منظم در محدوده ی مشخص ابراز می دارند. معاهدات موسس سازمانهای بین المللی همچون سایر معاهدات بین المللی تابع حقوق معاهدات بین المللی است.
اولین سازمانهای بین المللی آن هم نه به طور کامل عبارتند از:
- کمیسیون مرکزی رود راین که در سند نهایی کنگره ی وین 1815 پیش بینی شده بود؛
- کمیسیون اروپایی رود دانوب که به موجب معاهده ی پاریس 1856 تاسیس گردید؛
- اتحادیه ی بین المللی تلگراف 1865؛
- دفتر بین المللی اوزان و مقادیر 1875؛
- اتحادیه جهانی پست 1878؛
- اتحادیه حمایت از آثار ادبی و هنری1883؛
از آن زمان به رغم فرد گرایی کشورها احساس مشارکت در گسترش سازمانهای بین المللی و لزوم همکاری هرچه بیشتر میان کشورها به تدریج شدت یافته و در نتیجه زیست بین المللی را اسانتر کرده است.
ب) خصوصیات سازمانهای بین المللی
سازمانهای بین المللی دارای ویژگیهای عام و مشترک هستند و افزون بر آن هر گروهی و یا هر یک از آنها نیز دارای ویژگی های خاص و مخصوص به خود است.خصوصیات عام و مشترک سازمانهای بین المللی عبارتند از دارا بودن استقلال و شخصیت حقوقی بین المللی، جدا و مستقل از کشورهای عضو، دایمی بودن یا دارای بودن دوام و استمرار و بالاخره داشتن تشکیلات و ارکان منظم. عنوان چنین نهادی ممکن است سازمان نباشد و از عناوینی چون اتحادیه، مجمع، موسسه، مقام و ... استفاده شود.
مهمترین این ویژگی ها ارادی بودن مشارکت و همکاری در سازمانهای بین المللی است که سه جلوه ی بارز دارد:
- آزادی مشارکت و همکاری کشورها؛
- آزادی پذیرش یا عدم پذیرش ثالث به سازمان؛
- آزادی تعلیق حق رای یا اخراج اعضا از سازمان.
طبقه بندی سازمانهای بین المللی
الف) طبقه بندی بر اساس موضوع
سازمانهای بین المللی از نظر موضوع فعالیت آنها به سازمانهای عام و تخصصی تقسیم می شوند. سازمانهای عام یا عمومی مانند سازمان ملل متحد و سازمانهای تخصصی مانند سازمان بین المللی هواپیمایی کشوری (ایکائو) و یا سازمان کشورهای صادر کننده ی نفت (اوپک)
ب) طبقه بندی بر اساس اختیارات
برخی از سازمانهای بین المللی در مقابل اعضا دارای اختیارات گسترده ای هستند و برخی دیگر اختیاراتشان محدود است. مثال مورد اول اتحادیه اروپایی و مثال مورد دوم سازمان ملل متحد است.
پ) طبقه بندی بر اساس قلمرو جغرافیایی
سازمانهای بین المللی را بر اساس قلمرو جغرافیایی می توان به سازمانهای جهانی سازمانهای منطقه ای و سازمانهای میان قاره ای تقسیم نمود. مثال بارز سازمانهای جهانی، سازمان ملل متحد و نهادهای تخصصی وابسته به آنهاست. سازمان همکاری اقتصادی اکو نمونه ی یک سازمان منطقه ای و سازمان کنفرانس اسلامی نمونه ی یک سازمان میان قاره ای است.
منبع مطالب: حقوق بین الملل عمومی - دکتر محمدرضا ضیایی بیگدلی
متن کامل پیمان آتلانتیک شمالی
واشنگتن – 4 آوریل 1949
دولت های امضا کننده این پیمان بار دیگر بر پایبندی خود بر اهداف و اصول منشور ملل متحد تاکید کرده و تمایل خود را برای همزیستی با تمام ملت ها و دولت ها در صلح و آرامش اعلام می کنند.
آن ها مصمم به حراست از آزادی، میراث مشترک و تمدن ملت های خود که بر اساس اصول دموکراسی، آزادی فردی و حکوت قانون پایه گذاری شده است، می باشند.
آن ها تصمیم دارند تلاش های خود را برای دفاع دسته جمعی و حفاظت از صلح و امنیت متحد نمایند؛ بنابراین با پیمان آتلانتیک شمالی موافقت می کنند:
ماده 1
همانطور که در منشور سازمان ملل مورد اشاره واقع شده است، دولت های امضا کننده این پیمان نیز متعهد می شوند هرگونه مناقشه بین المللی را که ممکن است در آن نقش داشته باشند از طرق صلح آمیز حل و فصل نمایند، به شکلی که صلح و امنیت بین المللی و عدالت به خطر نیفتد؛ آن ها متعهد می شوند در روابط بین خود از توسل به زور و یا تهدید به توسل به آن، به هر شکلی که مغایر با اهداف سازمان ملل باشد خودداری نمایند.
ماده 2
دولت ها در راستای توسعه روابط بین الملل صلح آمیز و دوستانه، از طریق تقویت نهادهای آزاد خود، فراهم آوردن فهم بهتر از اصولی که این نهادها بر اساس آن ها ایجاد شده اند و ایجاد شرایط ثبات و رفاه، همکاری خواهند کرد. آن ها به سمت حذف تعارضات در سیاست های اقتصادی بین المللی خود حرکت کرده و زمینه های همکاری را در میان خود فراهم خواهند نمود.
ماده 3
دولت ها به منظور دستیابی هرچه بیشتر به اهداف این پیمان، به صورت انفرادی یا مشترکاً، بوسیله خودیاری و کمک های متقابل به صورت مداوم و مؤثر، ظرفیت های فردی یا جمعی خود را حفظ کرده و توسعه می دهند تا در مقابل حملات مسلحانه مقاومت نمایند.
ماده 4
دولت ها هر زمان که تمامیت ارضی، استقلال سیاسی و امنیت خود را بنا به تشخیص خود در خطر دیدند، به مشورت با یکدیگر می پردازند.
ماده 5
دولت ها توافق دارند که حمله ای مسلحانه علیه یک یا چندی از آن ها در اروپا و امریکای شمالی، به معنای حمله ای علیه تمامی آن ها تلقی خواهد شد و در نتیجه آن ها موافقت می نمایند در صورتی که اینچنین حمله ای اتفاق افتد، هر یک از آن ها، در راستای عمل به حق دفاع انفرادی یا دسته جمعی از خود بر اساس ماده 51 منشور سازمان ملل، دولت یا دولت های مورد حمله قرار گرفته را از طریق اقدامات آنی، هرآنچه که ضروری می نماید، به صورت انفرادی یا به اتفاق دیگر دولت ها، مساعدت نمایند تا امنیت را در منطقه آتلانتیک شمالی بازگردانده و برقرار نمایند که می تواند شامل استفاده از نیروهای مسلح نیز باشد.
هر گونه حمله مسلحانه و اقدامات اتخاذ شده در نتیجه آن فورا به شورای امنیت گزارش خواهد شد. این اقدامات زمانی که شورای امنیت اقدامات لازم را جهت بازگرداندن و برقراری صلح و امنیت بین المللی اتخاذ نماید، متوقف می شود.
ماده 6 (1)
در راستای ماده 5، یک حمله مسلحانه به یکی از دولت ها، این موارد را در بر می گیرد:
در قلمرو هر یک از دولت ها در اروپا یا امریکای شمالی، در قلمرو الجزایر تحت حکومت فرانسه(2)، در قلمرو یا در جزایری که تحت صلاحیت قانونی هر یک از دولت ها در منطقه آتلانتیک شمالی در شمال مدار راس السرطان قرار می گیرند.
علیه نیروها، کشتی ها و یا هواپیماهای هر یک از دولت ها، زمانی که در این مناطق یا هر منطقه دیگری در اروپا که نیروهای تصرف کننده هر یک از این دولت ها در تاریخ لازم الاجرا شدن این پیمان مستقر هستند یا در دریای مدیترانه و یا منطقه آتلانتیک شمالی در شمال مدار راس السرطان.
ماده 7
این پیمان به هیچ وجه حقوق و الزامات ناشی از منشور ملل متحد آن دسته از دولت های امضا کننده عضو سازمان ملل و مسئولیت اولیه شورای امنیت برای برقراری صلح و امنیت بین المللی را تحت تاثیر قرار نخواهد داد و نبایستی اینگونه تفسیر شود.
ماده 8
هر یک از دولت ها اعلام می دارند که هیچ یک از تعهدات بین المللی در حال اجرا بین آن ها و دیگر امضا کنندگان و یا دولتی ثالث با مفاد این پیمان در تعارض نمی باشد و متعهد می شوند به هیچ تعهد بین المللی که در تعارض با پیمان حاضر باشد وارد نشوند.
ماده 9
دولت ها بدین وسیله شورایی تاسیس می کنند، که همه آن ها در آن نمایندگانی خواهند داشت، تا مسائل مربوط به اجرای این پیمان را مورد توجه و رسیدگی قرار دهد. این شورا باید به نحوی سازماندهی شود تا بتواند در هر زمانی بلافاصله تشکیل جلسه دهد. این شورا ارکان دیگر مورد نیاز را تاسیس خواهد نمود؛ خصوصا شورا فورا یک کمیته دفاعی دایر خواهد کرد که اقدمات مقتضی جهت اجرای مواد 3 و 5 را توصیه می نماید.
ماده 10
دولت ها ممکن است، به اتفاق آراء، از دیگر دولت های اروپایی دعوت کنند تا به منظور تقویت اصول این پیمان و همکاری در امنیت منطقه آتلانتیک شمالی به این پیمان ملحق شوند. هر دولتی که بدین نحو دعوت می شود می تواند با تسلیم اسناد الحاق به دولت ایالات متحده امریکا به عضویت این پیمان در آید. دولت ایالات متحده امریکا دریافت اینچنین سند الحاقی را به اطلاع تمامی دولت های عضو می رساند.
ماده 11
بر اساس قانون اساسی هر یک از دولت ها، این معاهده تصویب خواهد شد و مفاد آن به اجرا خواهد رسید. اسناد تصویب باید هرچه زودتر به دولت ایالات متحده امریکا تسلیم شود که این دولت نیز دریافت هر یک از اسناد را به اطلاع دیگر امضا کنندگان خواهد رساند. این پیمان بین دولت هایی که آنرا به تصویب رسانده اند بلافاصله پس از تصویب اکثریت امضا کنندگان که شامل تصویب از سوی بلژیک، کانادا، فرانسه، لوکزامبورگ، هلند، انگلیس و ایالات متحده باشد، لازم الاجرا خواهد بود. این پیمان برای دیگر دولت ها، در همان تاریخ تسلیم اسناد تصویب لازم الاجرا خواهد بود.(3)
ماده 12
با گذشت ده سال از اجرای این پیمان، یا بعد از آن، در صورت درخواست هر یک از دولت ها، دولت ها به منظور تجدید نظر در پیمان با یکدیگر مشورت می نمایند و در این راستا به فاکتورهایی که صلح و امنیت را در منطقه آتلانتیک شمالی تحت تاثیر قرار می دهند، شامل گسترش ترتیبات جهانی و منطقه ای به منظور برقراری صلح و امنیت بین المللی بر اساس منشور سازمان ملل، توجه می کنند.
ماده 13
با گذشت بیست سال از اجرای این پیمان، هر یک از دولت های عضو می تواند پس از ارائه اعلامیه ای به دولت ایالات متحده امریکا از عضویت کناره گیری نماید که دولت ایالات متحده نیز دریافت این اعلامیه را به اطلاع همه دولت های عضو می رساند.
ماده 14
این پیمان که متون انگلیسی و فرانسه آن هر دو معتبر می باشند، نزد دولت ایالات متحده سپرده می شود. حسب وظیفه، دولت ایالات متحده نیز نسخه های مورد تایید آن را برای دولت های امضا کننده پیمان می فرستد.
تعریف قلمروهایی که ماده 5 به آن ها اشاره دارد بوسیله ماده 2 پروتکل الحاقی پیمان آتلانتیک شمالی در تاریخ 22 اکتبر 1951 و در زمان الحاق یونان و ترکیه مورد تجدید نظر قرار گرفت.
در 16 ژانویه 1963، شورای آتلانتیک شمالی اعلام کرد که بندهای مربوط به الجزایر تحت حکومت فرانسه از تاریخ 3 جولای 1962 قابل اجرا نبوده است.
این پیمان در 24 آگوست 1949، پس از تسلیم اسناد تصویب تمامی دولت های امضا کننده لازم الاجرا شد.
مترجم : محمد امين خرمى
کد:
http://irdiplomacy.ir/index.php?Lang=fa&Page=24&TypeId=4&ArticleId=1710&BranchId=16&Action=ArticleBodyView
