چه گونه استقلال اینترنتی داشته باشیم ؟
علی محمد آقازمانی -استقلال اینترنتی یعنی آنکه حداقل در برخی از چالش هایی که در اختیار نداشتن مختصات فنی و اجرایی آن ، جامعه اطلاعاتی ایران را با مشکل و معضل جدی مواجه کند ، عزم ملی برای پدید اوردن این مختصات فراهم شود. مثل هاستینگ ، مثل طراحی نرم افزارهای تحت وب و ...
وقایع اتفاقیه!
اوایل مرداد ماه سال گذشته بود که شرکت The Palnet آمریکا ، در اقدامی عجیب و بدون توجیه ! ، سرور سایت خبرگزاری دانشجویان ایران را به حالت down در آورد و این تارگاه تا انتقال به سرور جدید ، مسدود شد. اگر چه در 25 ژانویه 2005 میلادی ، سازمان خبرنگاران بدون مرز آمریکا نسبت به این اقدام خودسرانه وبی ، از شرکت مزبور انتقاد کرد و خواستار توضیحی منطقی شد !
خبرنگار شبکه BBC ، در این زمان ، از احتمال اجماع جهان اسلام برای خودکفایی در زمینه ارتباطات و فناوری اطلاعات و قطع وابستگی کشورهای مسلمان به کشورهای غربی خبر داد که واکنشهایی را به دنبال داشت .
اما نهایت امر ، این مسائل به تغییر سرور ایسنا منجر شد و هیچ نهادی نیز نسبت به این اقدام ، موضع گیری رسمی نکرد و افرادی مثل خوشوقت ، مدیر کل رسانه های خارجی وقت وزارت ارشاد ، این چنین اقدامات را مغایر حقوق بشر دانست .
تا کنون نیز دولت برای برخورد سیاسی ، با چنین رفتارهای دیجیتالی ، واکنش موثری نشان نداده است . علاوه بر این ، حدود 2 سال پیش در چنین روزهایی بود که چند سایت فعال ایران در زمینه فناوری اطلاعات مثل itiran.com ، هک شدند که قبلا ، شمار زیادی از سایت های متعلق به شرکت کهکشان را متوقف کرده بودند. در این زمان ، نبود امنیت مناسب بر روی نرم افزارهای هاست سرورهای اجاره ای ایران ، مورد بحث و بررسی قرار گرفت .
البته در نهایت ، پاسخ گو نبودن حقوقی و فنی مطلوب مراکز آمریکایی که در قبال خدمات فنی اعطایی به شرکتهای ایرانی ، به عنوان دلایل اصلی ضعف امنیت و استقلال اطلاع رسانی تارگاه های خصوصی ایران در وب عنوان شد .
اخیرا نیز یکی از شرکتهای کانادایی ، صدها سایت مربوط به شرکت قاصدک ، را تنها به دلیل تولید محتوای خاص در یکی از سایت های هاست شده توسط قاصدک را ، مسدود کرد و حتی حاضر به اعطای نسخه پشتیبان داده ها نشد !
البته با وجود چنین معضلاتی در فضای ای تی که هم چنان ادامه دارد ، برخوردهای غیر فنی و مقطعی با مراکز رسمی بالادستی اینترنت در کشور ، زمینه را برای خدشه دار کردن استقلال اینترنتی در ایران فراهم کرده است که خوشبختانه با قانون گذاری بهتر و رویکرد چند وجهی مسئولان محترم ، این چالش ها کم تر شده است . دی ماه 83 بود که ICP ندا رایانه پس از گذشت مدتی که از پلمپ آن به دلیل برخی مسائل در زمینه فیلترینگ ، از سوی مقامات انتظامی گذشت ، فک پلمپ شد و رئیس وقت انجمن شرکتهای انفورماتیکی ، به همین دلیل ، تعیین کمیته ای برای بررسی مصداق های فیلترینگ را خواستار شد. وقتی مراکز ارائه دهنده خدمات بالا دستی کشور ، با چالش های متعددی رو به رو شوند و راه حل های اجرایی مطلوبی برای رفع سوء اقدامات و اعمال مسائل پیشگیرانه موجود نباشد ، زمینه برای نقض حقوق و اصالت کار مستقل مراکز خدمات دهی اینترنت ایران فراهم می شود.
بازتاب ها!
بازتاب های داخلی به مسائلی مثل فیلترینگ سایت ها ، استقلال اطلاع رسانی تارگاه های فارسی ، هک و توقیف سرور سایت های فارسی در اینترنت به دلیل ارتقای سطح آگاهی جامعه اطلاعاتی ایران ، بسیار ارزنده است .
این مساله حساسیت به چالش های پیش روی فضای فناوری اطلاعات کشور ، یک نقطه مثبت در جهت رشد بسترهای آی تی در ایران به شمار می آید. مهندس عبدالمجید ریاضی ، معاون فناوری اطلاعات وزارت آی تی ، اخیرا در مورد مسدود شدن سایت های ایرانی و لزوم دستیابی به استقلال اینترنتی اظهار داشت : سرویس دهندگان خارجی در حالی برای هاست کردن سایت ها از ما پول می گیرند که اگر در شرایطی منافع خود را در خطر بینند ، نسبت به انجام چنین اعمالی اقدام می کنند. ایشان ، هاست کردن سایت ها درداخل کشور و ایجاد مرکز داده و بالا بردن تخصص و فناوری ها ، را زمینه ایجاد اشتغال و فراهم کردن بستر برای استقلال اینترنتی ایران در سرزمین دیجییتال می داند. البته در اواسط مهرماه سال جاری ، مهندس ریاضی از تاسیس IDC استانی جهت ذخیره سازی اطلاعات دستگاه های دولتی و اعلام مرحله دوم فراخوان تاسیس مراکز داده اینترنتی با تسهیلات خاص اشاره کرد ، که ناظران اگاه بر مسائل آی تی ، این اقدامات را در راستای استقلال اینترنتی ایران مثبت ارزیابی کردند.
چالش های پیش روی
با احتساب مسائلی که در عنوان کردیم ، نیل به استقلال اینترنتی در کشور با چالش های متعددی رو به رو است . این چالش ها ، ناهنجارهای متعددی را در رده های فنی ، اجرایی و مدیریتی امور مربوط به فناوری اطلاعات در کشور ایجاد کرده است که شاید نقطه کانونی اکثر ان ها ، نبود قانون مناسب و ضمانت اجرایی مطلوب برای اجرای قانون و برخورد با متخلفان باشد. چالش های مقدماتی که در راه استقلال ایتنترنتی باید با ان مواجه شد ، در کشور ما به اختصار عبارتند از :
1)پذیرش قانون کپی رایت
مسئله پذیرش قطعی و اجرای کامل قانون حمایت از حقوق مولفان نرم افزار و تولید کنندگان محتوا در اینترنت ، با وجود عضویت ایران در سازمان جهانی مالکیت معنوی VIPO ، هنوز در پاره ای از ابهام قرار دارد. اگر چه رعایت کپی رایت در کشور عاملی برای استقلال گرایی در فضای ای تی می شود ، ولی باید در برخورد با مسئله کپی رایت ، منافع ملی را در اولویت قرار داد. در 21 آذر سال 1373 ، وزیر ارشاد وقت (میرسلیم) در نامه ای را رهبر انقلاب ، مسئله استفساریه همکاری ایران با کشورهای دیگر در زمینه کپی رایت را مطرح کرد که مقام معظم رهبری در پاسخ مرقوم کردند :
حق التأليف دربارة‌مؤلفين و مصنفين داخل كشور امري منطقي و شرعي است لكن انعقاد قرارداد متقابل اين حق (كپي رايت) با كشورهاي ديگر در حال حاضر مفيد و بمصلحت نمي دانم بلكه به ضرر و برخلاف مصلحت مي دانم. بنابراین ایجاد شورایی برای پیگیری و اجرای امور مربوط به کپی رایت در فضای مجازی در کشور الزامی است .
2) باروری ذهنی در مسئولان نسبت به ICT
هیچ گاه استقلال ، بدون خودکفایی حاصل نمی شود. تا بانک ها ، مراکز اقتصادی دولتی و نهادهای سیاست گذاری کلان ، اثر بخشی ای تی را در حوزه های مختلف کشور مطلوب تلقی نکنند ، باروری ذهنی عالی در کشور شکل نمی گیرد و ما نمی توانیم برای حفظ حقوق خود در دنیای مجازی ، قد علم کنیم.
3)نهادینه کردن اهداف برای نیل به چشم انداز it
باید برای نیل به استقلال در فضای مجازی ، همه اهداف قابل وصول کشور در حوزه وب ، نهادینه و ساختار بندی شود. چشم انداز گرایی به مقوله آی تی مسئله ارزنده ای است که مدتی است در کشور به ان توجه می شود. وقتی همه دستگاه های دولتی و خصوصی ، نسبت به دنیای دیجیتالی ، نفع و استفاده خود را کسب کنند ، آن گاه به قولی اگر عضوی به درد آورد روزگار ، دگر عضو ها را نماند قرار . . . !
4)تدوین قوانین جامع و فراگیر در مقوله های ICT
هر اندازه قانون برای حل و فصل و پیش برد مسائل آی تی بیش تر باشد ، خودکفایی و در نهایت استقلال اینترنتی سریع تر به وقوع می پیوندد. اگر قرار باشد برای هک هاست ها ، توقف دامنه های ثبت شده ایران در خارج ، عدم پشتیبانی قراردادهای فنی ایرانیان با مراکز دیگر کشور ، قانونی برای پیگیری و دفاع ازحقوق شهروندان جامعه اطلاعاتی موجود نباشد ، رفتار سازمانی حرکت های پویایی که در این فضا صورت می گیرد ، بدون پشتوانه و محکوم به زوال تدریجی می شود.
5)درک اثر بخشی مشارکت بخش خصوصی در بالادستی
زمانی که شرکت مایکروسافت ، به خاطر نقش حقوق برخی تولید کنندگان نرم افزار در دادگاه عالی آمریکا حاضر شد ، با ان که این شرکت مقصر شناخته شد ، اما حجم بالایی از افکار عمومی فعلان جامعه آی تی ، به دلیل ان که این شرکت ، قلب صنعت نرم افزار در این کشور است ، از برخی حمایت های درست یا غیر منطقی حتی ! ، دریغ نکردند.
دوبی ، GITEX را برای بارور کردن فعالیتهای ای تی بخش خصوصی این کشور و حتی بازی دادن کشورهای منطقه ای درخاورمیانه ، راه اندازی میکند و با استقرار اینترنت سیتی ، کانون توجهات دنیا را به ارزش های سرمایه گذاری و حضوری مطلوب در صنعت آی تی این کشور ، سوق میدهد. چنین درکی نسبت به قابلیتهای بخش خصوصی در بالا دستی صنعت فناوری اطلاعات ، خود گام هایی به سوی استقلال اینترنتی به شمار می رود.
6)بسترسازی برای حمایت از ایده های خلاق
بستر سازی برای پشتیبانی از ایده های خلاق ، یا e=-creativity (خلاقیت الکترونیکی ! ) ، منجر به ایجاد ادبیات خاصی در مدیریت خلاقانه ایده ها در دنیای مجازی شده است . هزینه های چند صد هزار دلاری گوگل و یاهو و مایکروسافت ، برای جذب تولید کنندگان ناب ایده های خلاق در سرزمین دیجیتال ، خود دلیلی آگاه بر این مدعا ست .
تا ایده خلاق و عملی نباشد ، چرخی حرکت نمی کند و فاصله را کم نخواهد کرد. بزرگ ترین چالش در امر استقلال اینترنتی در ایران ، عدم درک بهینه ایده سازی خلاقانه در دنیای مجازی است . تکفا ، شروع خوبی برای این مسئله است ، اما نباید بروکراسی سنتی ، خود مانعی در این راه باشد .
7)حمایت از تولید محتوا و امور پائین دستی بخش خصوصی
آخرین مسئله در چالش های پیش روی استقلال اینترنتی در کشور ، مقوله حمایت دولت از روند تولید محتوا و امور پائین دستی بخش خصوصی در این صنعت است . درک و فهم اصولی و قانونی فعالیتهای تارگاه های اطلاع رسانی متعدد فارسی زبان در وب ، و حمایت سازی از انان ، دکترین منطقی ممتازی است که باید در اولویت های کاری دولت قرار بگیرد. حمایت دولت از این قشر ، در قالب گستراندن سازمان های غیر دولتی بخش خصوصی در باب ICT و بها دادن به این امر به شمار می رود.
استقلال در فضای مجازی ، اصلی غیر قابل انکار است که عدم نیل مناسب به آن ، کشور را در دهه آینده میلادی با چالش های متعددی در زمینه های اقتصادی ، فرهنگی و فنی مهندسی رو به رو خواهد کرد که همه این ها ، در ارتقای منفی گرایی افکار عمومی نسبت به پتانسیل های کشور ایران ، موثر خواهد بود و جامعه اطلاعاتی ایران را به انزوا خواهد کشید.
منبع:هموطن سلام
