الهى نامه استاد حسن زاده آملى

شيخ عارف، کامل مکمّل، واصل به مقام منيع قرب فريضه، حضرت راقی به قله های معارف الهی، و نائل به قلّه بلند و رفيع اجتهاد در علوم عقليه و نقليه، صاحب علم و عمل، و طود عظيم تحقيق و تفکير، حِبر فاخر و بحر زاخر و عَلَم علم، عارف مکاشف ربانّی، فقيه صمدانی عالم به رياضيات عاليه از هيئت و حساب و هندسه، عالم به علوم غريبه و متحقق به حقائق الهيه و اسرار سبحانيه، مفسِّر تفسير انفسی قرآن فرقان، استاد اکبر، معلم اخلاق، مراقب ادب مع الله و مکمل نفوس شيّقه الی الکمال، آيه الله العظمی حضرت علامه ذوالفنون جناب حسن بن عبدالله طبری آملی (حفظه الله تعالی) که به «حسن زاده» شهرت دارند، در اواخر سال 1307 هجری شمسی در روستای ايرای لاريجان آمل متولد و در حجر کفالت و تحت مراقبت پدر و مادری الهی، بزرگوار و اهل يقين، تربيت و از پستان پاک مادری عفيفه صديقه طاهره و پاک از ارجاس حين الولادهکه پستان معرفت و اخلاص و صداقت بود، شير نوشيدند و پرورش يافتند. که شش ساله بودند، به مکتبخانه خدمت يک معلم روحانی شرفياب شدند و پيش او خواندن و نوشتن ياد گرفتند و تعدادی از جزوات متداول در مکتبخانه های آن زمان را خواندند، تا اينکه در خردسالی تمام قرآن را به خوبی ياد گرفتند.

پس از آن وارد دوره ابتدايي شدند. تاريخ ورود حضرت استاد (حفظه الله تعالی) به مدرسه روحانی (حوزه علميه) مهرماه سال 1323 هجری شمسی مطابق با شوال المکرم سال 1363 هجری قمری بود.

در حالی تحصيلات کتب ابتدائيه را که در ميان طلّاب علوم دينيّه معمول و متداول است از نصاب الصبيان و رساله عمليه فارسی آيه الله سيد ابوالحسن اصفهانی (چون ايشان مرجع علی الاطلاق در آن زمان بودند) و کليات سعدی، گلستان سعدی و جامع المقدمات و شرح الفيه سيوطی و حاشيه ملا عبدالله بر تهذيب منطق و شرح جامی بر کافيه نحو و شمسيه در منطق و شرح نظام در صرف، مطوّل در معانی و بيان و بديع و معالم در اصول، تبصره در فقه و قوانين در اصول تا مبحث عام و خاص را در آمل که همواره از قديم الدهر واجد رجال علم بوده، از محضر مبارک روحانيين آن شهر آيات عظام و حجج اسلام: محمد آقا غروی و آقا عزيزالله طبرسی و آقا شيخ احمد اعتمادی و آقا عبدالله اشراقی و آقا ابوالقاسم رجائی و غيرهم که همگی از اين نشأه رخت بربسته اند و به رياض قدس در جوار رحمت ربّ العالمين آرميده اند، فرا گرفتند و نيز از حضرت آيه الله عزيزالله طبرسی تعليم خط می گرفتند تا اينکه خود حضرتش در آمل چند کتاب مقدماتی را تدريس می کردند.

مهاجرت به تهران

پس از آن در شهريور 1329 هجری شمسی به تهران آمدند و چند سالی در مدرسه مبارک حاج ابوالفتح (رحمه الله عليه) به سر بردند و باقی کتب شرح لمعه از عام و خاص قوانين تا آخر جلدين آنرا در محضر شريف مرحوم آيه الله آقا سيد احمد لواسانی (رضوان الله تعالی عليه) درس خواندند.

و بعد از آن چندين سال در مدرسه مبارک مروی به سر بردند. و به ارشاد جناب آيه الله حاج شيخ محمد تقی آملی (قدس سره) به محضر مبارک علامه حاج ميرزا ابوالحسن شعرانی طهرانی (اعلی الله مقامه) رسيدند و آن بزرگوار چون پدری مهربان، ساليانی دراز در کنف عنايتش، همّ خويش را به تربيت و تعليم ايشان مصروف داشت – به مدت 13 سال – و از فنونی چند دری بروی ايشان گشود.

از منقول تمام مکاسب و رسائل شيخ انصاری (قدس سره) و جلدين کفايه آخوند خراسانی (قدس سره) و پس از آن کتاب طهارت و کتابهای صلوه و خمس و زکات و حج و ارث جواهر را به صورت درس فقه خارج استدلالی محققانه، تا اينکه مطمئن شد و باور نمود که بر استنباط فروع از اصول تواناست. آنگاه حضرتش را به تصديق مُنّه استنباط و قوه اجتهاد مشرف ساخت.

از معقول اکثر شرح خواجه طوسی (قدس سره) بر اشارات ابن سينا (قدس سره) و اکثر اسفار ملاصدرا (قدس سره) و کتاب نفس و حيوان و نبات و تشريح شفای شيخ الرئيس که از کتاب نفس تا آخر طبيعيات شفاء است. از تفسير تمام دوره تفسير مجمع البيان طبرسی از بدو تا ختم آن.

بسم الله الرحمن الرحيم

الهى بحق خودت حضورم ده و از جمال آفتاب آفرينت نورم ده.

الهى راز دل را نهفتن دشوار است و گفتن دشوارتر.

الهى يا من يعفو عن الكثير و يعطى الكثير بالقليل از زحمت كثرتم وارهان و رحمت وحدتم ده.

الهى ساليانى مى پنداشتم كه ما حافظ دين توايم استغفرك اللهم در اين ليلة الرغائب هزار و سيصد و نود فهميدم كه دين تو حافظ ما است احمدك اللهم.

الهى چگونه خاموش باشم كه دل در جوش و خروش است و چگونه سخن گويم كه خرد مدهوش و بيهوش است.

الهى ما همه بيچاره ايم و تنها تو چاره اى و ما همه هيچكاره ايم و تنها تو كاره اى.

الهى از پاى تا فرقم در نور تو غرقم يا نور السموات و الارض انعمت فزد.

الهى شان اين كلمه كوچك كه به اين علو و عظمت است پس يا على يا عظيم شان متكلم اينهمه كلمات شگفت لا تتناهى چون خواهد بود.

الهى واى بر من اگر دانشم رهزنم شود و كتابم حجابم.

الهى چون تو حاضرى چه جويم و چون تو ناظرى چه گويم.

الهى چگونه گويم نشناختمت كه شناختمت و چگونه گويم شناختمت كه نشناختمت.

الهى چون عوامل طاحونه چشم بسته و تن خسته ام راه بسيار ميروم و مسافتى نمى پيمايم واى من اگر دستم نگيرى و رهاييم ندهى.

الهى خودت آگاهى كه درياى دلم را جزر و مد است يا باسط بسطم ده و يا قابض قبضم كن.

الهى دست با ادب دراز است و پاى بى ادب، يا باسط اليدين بالرحمة خذ بيدى.

الهى بسيار كسانى دعوى بندگى كرده اند و دم از ترك دنيا زده اند، تا دنيا بديشان روى آورد جز وى همه را پشت پا زده اند اين بنده در معرض امتحان درنيامده شرمسار است بحق خودت ثبت قلبى على دينك.

الهى ناتوانم و در راهم و گردنه هاى سخت در پيش است و رهزنهاى بسيار در كمين و بار گران بر دوش يا هادى اهدنا الصراط المستقيم صراط الذين انعمت عليهم غير المغضوب عليهم و لا الضالين.

الهى از روى آفتاب و ماه و ستارگان شرمنده ام از انس و جان شرمنده ام حتى از روى شيطان شرمنده ام كه همه در كار خود استوارند و اين سست عهد ناپايدار.

الهى رجب بگذشت و ما از خود نگذشتيم و تو از ما بگذر.

الهى عاقبت چه خواهد شد و با ابد چه بايد كرد.

الهى عارفان گويند عرفنى نفسك، اين جاهل گويد عرفنى نفسى.

الهى اهل ادب گويند به صدرم تصرفى بفرما اين بى ادب گويد بر بطنم دست تصرفى نه.

الهى در راهم، اگر در باره ام گويى لم نجد له عزما چه كنم.

الهى آزمودم تا شكم دائر است دل بائر است يا من يحيى الارض الميتة دل دائرم ده.

الهى همه گويند خدا كو حسن گويد جز خدا كو.

الهى همه از تو دوا خواهند و حسن از تو درد.

الهى آن خواهم كه هيچ نخواهم.

الهى اگر تقسيم شود به من بيش از اين كه دادى نميرسد فلك الحمد.

الهى ما را ياراى ديدن خورشيد نيست، دم از ديدار خورشيد آفرين چون زنيم.

الهى همه گويند بده حسن گويد بگير.

الهى همه سرآسوده خواهند و حسن دل آسوده.

الهى همه آرامش خواهند و حسن بى تابى، همه سامان خواهند و حسن بى سامانى.

الهى چون در تو مى نگرم از آنچه خوانده ام شرم دارم.

الهى از من برهان توحيد خواهند و من دليل تكثير.

الهى از من پرسند توحيد يعنى چه حسن گويد تكثير يعنى چه.

الهى از نماز و روزه ام توبه كردم بحق اهل نماز و روزه ات توبه اين نا اهل را بپذير.

الهى بفضلت سينه بى كينه ام دادى بجودت شرح صدرم عطا بفرما.

الهى عقل گويد الحذر الحذر، عشق گويد العجل العجل آن گويد دور باش و اين گويد زود باش.

الهى ضعيف ظلوم و جهول كجا و واحد قهار كجا.

الهى آنكه از خوردن و خوابيدن شرم دارد از ديگر امور چه گويد.

الهى اگر چه درويشم ولى داراتر از من كيست كه تو دارايى منى.

الهى در ذات خودم متحيرم تا چه رسد در ذات تو.

الهى نعمت سكوتم را ببركت و الله يضاعف لمن يشاء اضعاف مضاعفه گردان.

الهى بلطفت دنيا را از من گرفته اى بكرمت آخرت را هم از من بگير.

الهى روزم را چو شبم روحانى گردان و شبم را چون روز نورانى.

الهى حسنم كردى احسنم گردان.

الهى دندان دادى نان دادى، جان دادى جانان بده.

الهى همه از گناه توبه مى كنند و حسن را از خودش توبه ده.

الهى گويند كه بعد سوز و گداز آورد حسن را بقرب سوز و گداز ده.

الهى خودت گفته اى و لا تياسوا من روح الله نااميد چون باشم.

الهى انگشترى سليمانيم دادى انگشت سليمانيم ده.

الهى سرمايه كسبم دادى توفيق كسبم ده.

الهى اگر ستار العيوب نبودى ما از رسوايى چه مى كرديم.

الهى من الله الله گويم اگر چه لا اله الا الله گويم.

الهى مست تو را حد نيست ولى ديوانه ات سنگ بسيار خورد، حسن مست و ديوانه تست.

الهى ذوق مناجات كجا و شوق كرامات كجا.

الهى علمم موجب ازدياد جهلم شد يا علم محض و نور مطلق بر جهلم بيفزا.

الهى اثر و صنع توام چگونه بخود نبالم.

الهى دو وجود ندارد و يكى را قرب و بعد نبود.

الهى هر چه بيشتر دانستم نادانتر شدم بر نادانيم بيفزا.

الهى تا كعبه وصلت فرسنگها است و در راه خرسنگها و اين لنگ بمراتب كمتر از خرچنگ است، خرچنگ را گفتند بكجا ميروى گفت به چين و ما چين گفتند با اين راه و روش تو.

الهى دل داده معنى را از لفظ چه خبر و شيفته مسمى را از اسم چه اثر.

الهى كلمات و كلامت كه اينقدر شيرين و دلنشين اند خودت چونى.

الهى اگر از من پرسند كيستى چه گويم.

الهى هر چه بيشتر فكر مى كنم دورتر ميشوم.

الهى گروهى كو كو گويند و حسن هو هو.

الهى از گفتن يا شرم دارم.

الهى داغ دل را نه زبان تواند تقرير كند و نه قلم يارد بتحرير رساند الحمد لله كه دلدار به ناگفته و نانوشته آگاه است.

الهى محبت والد به ولد بيش از محبت ولد به والد است كه آن اثر است نه اين با اينكه اعداد است و عليت و معلوليت نيست پس محبت تو بما كه علت مطلق مايى تا چه اندازه است، يحبهم كجا و يحبونهم كجا؟!

الهى از كودكان چيزها آموختم لا جرم كودكى پيش گرفتم.

الهى چون است كه چشيده ها خاموشند و نچشيده ها در خورشند.

الهى از شياطين جن بريدن دشوار نيست با شياطين انس چه بايد كرد.

الهى خوشدلم كه از درد مينالم كه هر دردى را درمانى نهاده اى.

الهى در خلقت شيطان كه آنهمه فوائد و مصالح است در خلقت ملك چه ها باشد.

الهى ديده را بتماشاى جمال خيره كرده اى،دل را بديدار ذوالجمال خيره گردان.

الهى خنك آنكس كه وقف تو شد.

الهى شكرت كه دولت صبرم دادى تا بملكت فقرم رساندى.

الهى شكرت كه از تقليد رستم و به تحقيق پيوستم.

الهى تو پاك آفريده اى ما آلوده كرده ايم.

الهى پيشانى بر خاك نهادن آسان است دل از خاك برداشتن دشوار است.

الهى ظاهر ما اگر عنوان باطن ما نباشد در يوم تبلى السرائر چه كنيم.

الهى شكرت كه كور بينا و كر شنوا و گنگ گويايم.

الهى درويشان بى سر و پايت در كنج خلوت بى رنج پا، سير آفاق عوالم كنند كه دولتمندانرا گامى ميسر نيست.

الهى اگر گلم و يا خارم از آن بوستان يارم.

الهى انسان ضعيف كجا و حمل قول ثقيل كجا.

الهى چگونه دعوى بندگى كنم كه پرندگان از من ميرمند و ددان رامم نيستند.

الهى گرگ و پلنگ را رام توان كرد با نفس سركش چه بايد كرد.

الهى چگونه ما را مراقبت نباشد كه تو رقيبى و چگونه ما را محاسبت نبود كه تو حسيبى.

الهى حلقه گوش من آن در ثمين انا بدك اللازم يا موسى.

الهى علف هرزه را وجين توان كرد ولى از تخم جرجير، خس نرويد.

الهى حق محمد و آل محمد بر ما عظيم است اللهم صل على محمد و آل محمد.

الهى نهر بحر نگردد ولى تواند با وى پيوندد و جدولى از او گردد.

الهى چون در تو مينگرم رعشه بر من مستولى ميشود پشه با باد صرصر چه كند.

الهى ديده از ديدار جمال لذت ميبرد و دل از لقاى ذوالجمال.

الهى انسانرا قسطاس مستقيم آفريده اى افسوس كه ما در ميزان طغيان كرده ايم.

الهى شكرت كه نعمت صفت ايثارم بخشيدى.

الهى نعمت ارشادم عطا فرموده اى توفيق شكر آن را هم مرحمت بفرما.

الهى عروج بملكوت بدون خروج از ناسوت چگونه ميسر گردد يا من بيده ملكوت كل شى ء خذ بيدى.

الهى بسوى تو آمدم بحق خودت مرا بمن بر مگردان.

الهى اگر بخواهم شرمسارم و اگر نخواهم گرفتار.

الهى ظاهر كه اينقدر زيبا است باطن چگونه است.

الهى آخر خودت را در حق ما اول بفرما كه آخرين شفاعت را ارحم الرحمين فرمايد.

الهى دل بى حضور چشم بى نور است نه اين صورت ببيند و نه آن معنى.

الهى فرزانه تر از ديوانه تو كيست.

الهى دولت فقرم را مزيد گردان.

الهى شكرت كه فهميدم كه نفهميدم.

الهى گريه زبان كودك بى زبان است آنچه خواهد از گريه تحصيل مى كند از كودكى راه كسب را بما ياد داده اى قابل كاهل را از كامل مكمل چه حاصل.

الهى شك شوريده جهانى را ميشوراند اين شوخ ديده را شوريده تر كن.

نبودم و خلعت وجودم بخشيده اى، خفته بودم و نعمت بيداريم عطا كرده اى، تشنه بودم و آب حيوتم چشانده اى، متفرق بودم و كسوت جمعم پوشانده اى، توفيق دوام در صلوتم هم مرحمت بفرما كه الذين هم على صلوتهم دائمون كامروا هستند.

الهى مصلى كجا و مناجى كجا تالى فرقان كجا و اهل قرآن كجا خنك آنكه مصلى مناجى و تالى فرقان و اهل قرآنست.

الهى عارف را با عرفان چه كار عاشق معشوق بيند نه اين و آن.

الهى توانگرانرا به ديدن خانه خوانده اى و درويشانرا بديدار خداوند خانه آنان سنگ و گل دارند و اينان جان و دل آنان سرگرم در صورتند و اينان محو در معنى خوشا آن توانگرى كه درويش است.

الهى قيس عامرى را ليلى مجنون كرد و حسن آملى را ليلى آفرين اين آفريننده ديد و آن آفريننده را در آفريده بر ديوانگان آفرين.

الهى اگر عنايت تو دست ما را نگيرد از چهل ها چله ما هم كارى برنيايد.

الهى خوشا آنانكه همواره بر بساط قرب تو آرميده اند.

الهى شكرت كه اين تهيدست پا بست تو شد.

الهى خوشا آنانكه در جوانى شكسته شدند كه پيرى خود شكستگى است.

الهى عقل و عشق سنگ و شيشه اند عاشقان از عاقلان نالند نه از جاهلان.

الهى اگر كودكان سرگرم بازيند مگر كلانسالان در چه كارند.

الهى شكرت كه پيرنا شده استغفار كردم كه استغفار پير استهزاء را ماند.

الهى آنكه ترا دوست دارد چگونه با خلقت مهربان نيست.

الهى كى شريك دارد تا تو را شريك باشد.

الهى خوشا آندم كه در تو گمم.

الهى از من و تو گفتن شرم دارم انت انت.

الهى نه خاموش ميتوان بود و نه گويا در خاموشى چه كنيم در گفتن چه گوييم.

الهى دل بسوى كعبه داشتن چه سودى دهد آنكه را دل بسوى خداوند كعبه ندارد.

الهى عبادت ما قرب نياورده بعد آورده است كه فويل للمصلين الذين هم في صلوتهم ساهون.

الهى كامم را به حلاوت و تلاوت كلامت شيرين بدار.

الهى فتح قلب به ضم عين است، نصب عينم مرفوع غضوا ابصاركم ترون العجائب.

الهى قول و فعل قائل و فاعلند در لباس ديگر كه كل يعمل على شاكلته در كتاب تدوين و تكوين جز مصنف آن كيست.

الهى از خواندن نماز شرم دارم و از نخواندن آن شرم بيشتر.

الهى اين آفريده كه بدين پايه مهربان است آفريننده وى در چه پايه است.

الهى خفتگانرا نعمت بيدارى ده و بيدارانرا توفيق شب زنده دارى و گريه و زارى.

الهى جز اين نميشد با كه درآويزيم.

الهى تو خود گواهى كه اينسخنان از بى تابى است بر ما متاب.

الهى چه رسوايى از اين بيشتر كه گدا از گدايان گدايى كند.

الهى جن گفتند سمعنا قرآنا عجبا يهدى الى الرشد فآمنا به واى بر انسى كه از جن كمتر است.

الهى واى بر من اگر دلى از من برنجد.