بررسی سرویس Mobile TV

Mobile TV در اصل به سرویسی گفته می شود که برنامه های تلویزیونی را در اختیار مشترکان تلفن همراه قرار می دهد و شرایط لازم برای پخش این برنامه ها را روی گوشی ها فراهم می کند.

● برادر بزرگ همراه شماست
به گفته جمعی از محققان، گیرنده های تلویزیون امروزه به بزرگ ترین دوست و همنشین انسان ها تبدیل شده اند. از آنجایی که مردم به داشتن این ابزار عادت کرده اند و دوری از آن برای خیلی از آنها غیرممکن است، برخی دولت ها و نیز شرکت های بزرگ بخش خصوصی تصمیم گرفته اند که با راه اندازی نسل جدید خدمات مخابراتی و ارتباطی، امکان حمل این جعبه جادو را برای کاربران فراهم کنند و به مردم امکان دهند در هر زمان و مکانی بیننده برنامه های تلویزیون باشند.
سرویس پخش سیار برنامه های تلویزیونی یا Mobile TV در اصل نوعی سرویس تلویزیونی است که برنامه های تلویزیونی را از طریق شبکه های مخابراتی و به کمک اپراتورها به دست مشترکان می رساند. بر اساس آخرین مطالعات صورت گرفته، در حال حاضر کره جنوبی، آلمان، ایتالیا، ژاپن و ایالات متحده در این حوزه پیش روتر از دیگر کشورها هستند. البته دیگر کشورها نیز هر کدام به نوبه خود اقدامات وسیعی را در این زمینه انجام داده اند.

● تعریف Mobile TV
Mobile TV در اصل به سرویسی گفته می شود که برنامه های تلویزیونی را در اختیار مشترکان تلفن همراه قرار می دهد و شرایط لازم برای پخش این برنامه ها را روی گوشی ها فراهم می کند. این سرویس شامل شبکه های مخابراتی، محتوای تلویزیونی، گیرنده سرویس، فرستنده سرویس و تولیدکننده برنامه های تلویزیونی می شود. سرویس Mobile TV به کاربران سرویس های گوناگون مخابراتی امکان می دهد تا فقط برنامه های مورد علاقه خود را تماشا کنند و علاوه بر تاثیرپذیری از تلویزیون، روی آن تاثیر بگذارند. به هر حال باید توجه داشت که پخش برنامه های تلویزیونی از طریق خطوط مخابراتی تفاوت های فراوانی با سیستم های سنتی پخش برنامه های تلویزیونی دارد و همین امر باعث شده که هنوز برخی کشورها به این سرویس دسترسی نداشته باشند.
عرضه کنندگان خدمات Mobile TV برنامه های خود را در قالب های مختلف نظیر برنامه های زنده، Video-on-Demand، پادکست و... در اختیار مردم می گذارند. سرویس Mobile TV پادکست به کاربران امکان می دهد تا در شرایطی که به صورت آنی به این شبکه متصل نیستند، برنامه های تلویزیونی را در اختیار داشته باشند و بتوانند از آن ها استفاده کنند.
از لحاظ فنی، هم اکنون سرویس Mobile TV از دو طریق در اختیار مردم قرار می گیرد. راه نخست، استفاده از شبکه های مخابراتی دوسویه و راه دوم مربوط به شبکه های اختصاصی یک سویه برای پخش برنامه های تلویزیونی است. از این دو راه می توان محتوای برنامه های تلویزیونی را با استانداردهای اختصاصی زیر در اختیار کاربر می گذاشت: فایل های ویدیویی دیجیتالی برای دستگاه های قابل حمل(استاندارد ----H)، سیستم های دیجیتالی چندرسانه ای برای پخش برنامه های تلویزیونی(استانداردDMB،(TDtv که بر پایه فناوری TD-CDMA راه اندازی شده است، ۱seg که بر اساس شبکه ISDB-T ژاپن طراحی شده است، DAB و در نهایت MediaFLO. باید توجه داشت که هیچ یک از این استانداردها و روش ها کامل نیستند و هر کدام از آن ها مشکلات خاص خود را دارند.
اگر چه هر یک از این استانداردها مورد تایید قرار گرفته اند، اما اتحادیه اروپا در تلاش است با انجام بررسی های بیشتر، هر چه سریع تر استانداردهای واحدی را برای این سرویس در نظر بگیرد. بر اساس اخبار منتشر شده از سوی اتحادیه اروپا، این اتحادیه قصد دارد استاندارد واحد سرویس Mobile TV را تا پایان سال ۲۰۰۸ مشخص کند. در این میان، احتمال می رود که اتحادیه اروپا تمایل زیادی به استاندارد ----H که توسط شرکت نوکیا ارائه شده، داشته باشد. مهم ترین استانداردهای Mobile TV که هم اکنون مورد استفاده قرار می گیرند، شامل موارد زیر می شوند:
▪ ----H/SH
▪ S-DMB(Satelite digital multimedia Broadcast) کره جنوبی، ژاپن
▪ (ChinaMobile multimedia broadcasting) CMMB چین
▪ MediFLO: عرضه شده در آمریکا، بریتانیا و آلمان
▪ (ISDB-T(Integrated Service Digital Broadcastingژاپن و برزیل
▪ T-DMB(Terrestrial digital multimedia broadcast) کره جنوبی و آلمان
▪ DAB-IP(DIGITAL AUDIO BROADCAST)بریتانیا

● Mobile TV یا TV Mobile؟
تلفن همراه که در گذشته مهم ترین وظیفه آن برقراری ارتباط صوتی بود، امروزه به یک وسیله چندرسانه ای تبدیل شده است. اگرچه تصور این مسأله در گذشته غیرممکن می نمود، اما این روزها رویای گوشی های چندمنظوره به تحقق پیوسته و پخش برنامه های تلویزیونی روی تلفن همراه به حقیقت پیوسته است. امروزه به راحتی می توانید در حین رانندگی، پیاده روی، در اتوبوس، تاکسی و... برنامه های مورد علاقه خود را انتخاب و تماشا کنید.
اگر طی چند ماه گذشته سری به مراکز فروش تلفن همراه در تهران زده باشید، حتماً نام گوشی های TVدار را شنیده اید. البته بیشتر گوشی های چینی به این فناوری مجهز هستند. این گوشی ها به دلیل قابلیت پخش برنامه های تلویزیونی، امروزه طرفداران زیادی پیدا کرده اند.
باید توجه داشت، گوشی هایی از این دست با مجهز بودن به فناوریTV Tuner می توانند بدون استفاده از سیستم Mobile TV برنامه های شبکه های تلویزیونی را به صورت آنالوگ پخش کنند. این گوشی ها که در اصل TV Mobile خوانده می شوند، برنامه های تلویزیونی را بدون هیچ گونه تغییر در اختیار مشترکان می گذارند. اما در سرویس Mobile TV برنامه ها به صورت دیجیتال در اختیار کاربر قرار می گیرد و اگر فرد در هنگام پخش برنامه فرصت مشاهده آن را نداشته باشد، می تواند آن را ذخیره کرده و در زمان دلخواه آن را مشاهده کند. علاوه بر این طیف گسترده ای از خدمات تلویزیونی از طریق سرویس های Mobile TV در دسترس است که گوشی های چینی موجود در بازار فاقد آنهاهستند.

● Mobile TV دیگران
اگر چه زمان زیادی از راه اندازی سرویس Mobile TV در کشورهای توسعه یافته نمی گذرد، اما در همین مدت اندک اپراتورهای اروپایی و آمریکایی ارائه دهنده این خدمات، توانسته اند مخاطبان زیادی را به سمت جذب کنند. طبق آخرین آمارهای به دست آمده، درآمد خدمات و برنامه های محتوایی تلفن همراه در جهان، در سال ۲۰۰۷ حدود ۳۲/۳۱ میلیارد دلار بوده که در این میان ۱/۲۳ میلیارد دلار(۷۳درصد) آن از عرضه خدمات سرگرمی روی تلفن همراه به دست آمده است. مهم ترین درآمدهای صنعت مخابرات از سه بخش سرگرمی، برنامه های تلویزیونی و موسیقی فراهم می شود. پخش برنامه های تلویزیونی روی تلفن همراه از جمله سرویس هایی است که امروزه طرفداران زیادی پیدا کرده و تعداد مشترکان تلفن همراه را در شبکههای مختلف مخابراتی افزایش داده است.
طی چند ماه اخیر دامنه ارائه خدمات Mobile TV از کشورهای توسعه یافته فراتر رفته و به کشورهای در حال توسعه نیز رسیده است. به عنوان مثال، شرکت خدماتی ROK با همکاری شرکت BPSبه مشترکان خود در پاکستان امکان می دهد خدمات سرویس Mobile TV را در اختیار داشته باشند. اپراتور پاکستانی Pakistan China Mobile موسوم به CMPak طی قراردادی با شرکت ROK، برنامه های تلویزیونی و سایر خدمات سرگرمی شرکت ROK را به مشترکان خود ارائه می دهد. طی اجرای این توافق نامه، شرکت خدماتی ROK متعهد شده که برنامه های تلویزیونی شبکه Live TV را به صورت زنده در اختیار مشترکان اپراتور CMPak قرار دهد. این سرویس هم اکنون به طور رسمی در دسترس مشترکان این اپراتور قرار گرفته است و طبق گفته های مدیران این اپراتور، به عنوان دومین سرویس Mobile TV به مشترکان پاکستانی عرضه شده است.
در هند نیز مرکز تنظیم مقررات مخابراتی و رادیویی تصمیمات جدیدی را اتخاذ کرده که بر اساس آن، مشترکان از مدتی دیگر می توانند روی تلفن همراه خود برنامه های تلویزیونی را تماشا کنند. به گفته مسؤولان مرکز رگولاتوری هند(TRAI) دولت این کشور به منظور راه اندازی سرویس پخش برنامه های تلویزیونی روی تلفن همراه قصد دارد از شرکت های خصوصی و دولتی سراسر دنیا کمک بگیرد. قرار است سرویس Mobile TV هند از طریق خطوط زمینی و یا از طریق سیستم های ماهواره ای و سیگنال های مخابراتی از راه دور در دسترس مشترکان قرار گیرد. در حال حاضر پیشنهاد سازمان تنظیم مقررات هند به دولت در مراحل اولیه به سر می برد و گفته می شود فناوری پخش برنامه های تلویزیونی برای مشترکان تلفن همراه هند در آینده نزدیک با تحولات فراوان مواجه شود.
دیگر خبرهای رسیده نیز نشان می دهند که شرکت نوکیا-زیمنس به دنبال امضای قرارداد جدید با مرکز رگولاتوری اندونزی، امکان استفاده از Mobile TV را تا چند ماه دیگر برای ساکنان این کشور فراهم می کند. این شرکت برای راه اندازی این سرویس با شرکت Global MediaCom همکاری خود را آغاز کرده تا بتواند در نیمه نخست سال جاری میلادی سرویس Mobile TV را براساس فناوری ----H در اختیار مشترکان این کشور بگذارد. این همکاری در واقع بزرگترین قرارداد ----H است که شرکت مخابراتی نوکیا-زیمنس تاکنون امضا کرده است. شرکتGlobal MediaCom نیز هم اکنون مذاکرات خود را با مسؤولان شرکت نوکیا برای استفاده از نسل جدید گوشی های این شرکت به اتمام رسانده است.
در اروپا نیز این سرویس به صورت رسمی فعالیت خود را آغاز کرده و بر اساس اخبار رسیده از اتحادیه اروپا، از مدتی دیگر تمامی مشترکان تلفن همراه در کشورهای عضو این اتحادیه خدمات Mobile TV را در اختیار خواهند داشت. کمیسیون ارتباطات وابسته به اتحادیه اروپا در نظر دارد امکان پشتیبانی از سرویس پخش برنامه های تلویزیونی روی گوشی های شرکت نوکیا در کشور های اروپایی را فراهم کند. اتحادیه اروپا در این رابطه از ۲۷ دولت عضو این اتحادیه درخواست کرده از پخش تصاویر تلویزیونی به صورت ----H پشتیبانی کنند. سیستم پخش برنامه های تلویزیونی دیجیتالی ----H به صورت رسمی از سوی موسسه تحقیقاتی اروپا گسترش یافته و مجوزهای مربوطه را از سازمان های مختلف کسب کرده است. این سرویس پیش از این نیز از سوی گروهی از شرکت های تولید کننده تلفن همراه با ریاست شرکت نوکیا پشتیبانی شده بود. شرکت های Motorola، Philips، Sagem، Sony و سامسونگ از جمله شرکت هایی هستند که از سیستم ----H پشتیبانی می کنند. این طور که نتایج بررسی های موسسه گارتنر نشان داده است، با وجود تلاش های فراوان اپراتورهای این منطقه، هم اکنون تنها ۵ درصد از شهروندان اروپایی تمایل به تماشای برنامه تلویزیون از طریق تلفن همراه دارند. در مدت ۱۲ ماه گذشته تنها ۵ درصد از شهروندان اروپایی برنامه های تلویزیون را روی تلفن همراه مشاهده کرده اند. شرکت کنندگان در این نظرسنجی علت بی علاقگی خود را عوامل مختلفی اعلام کرده اند که از جمله آن ها می توان به ابعاد کوچک نمایشگرهای تلفن همراه اشاره کرد. اپراتورهای تلفن همراه در اروپا امیدوارند که با رساندن هزینه اشتراک ۵ تا ۱۰ یورو در ماه برای استفاده از سرویس Mobile TV، بتواند کاربران را به استفاده از این سرویس ترغیب کنند. نتایج این تحقیقات در شرایطی منتشر شده که هم اکنون ۲۰ درصد شهروندان آسیایی تلویزیون را روی نمایشگرهای تلفن همراه خود مشاهده می کنند. این گزارش پیش بینی می کند که درآمد سرویس های سرگرمی تلفن همراه شامل بازی، موسیقی و تلویزیون از ۸/۱۸ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۶ به ۳۸ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۱ خواهد رسید. موسیقی یکی از محبوب ترین ابزارهای سرگرمی تلفن همراه است. با این وجود انتظار می رود که سرویس Mobile TV هم در آینده نزدیک با رشد قابل توجهی مواجه شود.
شرکت شارپ هم چندی پیش به دنبال انجام مذاکراتی با بیش از ۳۰ کشورجهان اعلام کرد که قصد دارد تا مدتی دیگر تراشه های دولایه خود را برای پخش برنامه های تلویزیونی روی تلفن های همراه وارد بازارهای جهانی کند. به گفته مدیران شارپ، این نخستین تراشه هوشمندی است که می تواند خود را با استانداردهای اروپایی ----H و T-DMB برای پخش برنامه های تلویزیونی روی تلفن های همراه هماهنگ کند. شرکت شارپ هم اکنون ماهانه ۳۰۰ هزار تراشه تولید و ادعا می کند که تا مدتی دیگر این رقم را تا دو میلیون عدد افزایش خواهد داد. شرکت سامسونگ نیز چندی پیش دو تراشه تولید کرده بود که می توانست امکان پخش برنامه های تلویزیونی را روی تلفن های همراه فراهم کند. این دو تراشه هم اکنون با نام های S۳C۴F۳۱ و S۵M۸۶۰۲ در بازار فروخته می شوند.
شرکت مخابراتی Cingular نیز ماه گذشته سرویس Mobile TV را روی شبکه ۳G برای مشترکان خود راه اندازی کرد. این سرویس که Cingular Video نام گرفته، به بینندگان اجازه انتخاب کلیپ های ۳ تا ۵ دقیقه ای را از ۱۸ کانال مختلف می دهد. شرکت Cingular با شرکت های رسانه ای قراردادهایی امضا کرده که بر اساس آن مطالب انحصاری از منابعی چون فاکس نیوز و HBO را در اختیار کاربران بگذارد. سرویس Cingular Video برای مشترکان این شرکت که اقدام به خریداری بسته نامحدود ۳G کرده اند، رایگان خواهد بود. قیمت این بسته خدماتی ماهانه ۹۹/۱۹ دلار است که تحت آن امکان انتقال پیام های متنی نامحدود، ایمیل و به اشتراک گذاشتن تصاویر روی شبکه به صورت رایگان برای کاربران فراهم می شود. این شرکت در حال حاضر از طریق سرویسMobile TV، برخی برنامه ها را به صورت زنده پخش می کند.

● Mobile TV ایرانی
اگرچه سرویس پخش برنامه های تلویزیونی روی تلفن همراه هنوز گام های اولیه خود را در اروپا و آمریکا برمی دارد، اما سازمان صدا و سیما، شرکت مخابرات و شرکت تکتا (از شرکت های وابسته به سازمان صدا و سیما) مسؤولیت راه اندازی آن را در ایران برعهده گرفته اند. مهندس "فرهنگ علیجانی" قائم مقام معاونت بازرگانی شرکت تکتا و از کارشناسان پرو‍ژه Mobile TV در مورد این پروژه می گوید: «پخش برنامه های تلویزیونی روی تلفن همراه هم اکنون در مرحله آزمایش به سر می برد. در این مرحله ما روی استانداردهای مختلف کار می کنیم که آزمایش روی یکی از استانداردها را از اواسط تابستان آغاز کرده ایم. زمانی که به نتیجه رسیدیم Mobile TV با چه استانداردهایی پخش شود، فرستنده مورد نظر را قرار می دهیم و پخش شروع خواهد شد.»
او در مورد کارکرد های مختلف این سرویس جدید مخابراتی می گوید: «Mobile TV فقط به تلویزیون و پخش برنامه های تلویزیونی ختم نمی شود، بلکه دقیقا مثل یک رسانه عمل می کند و حتی می تواند راه جدیدی برای تبلیغات باشد. بحث های آموزشی را هم می توان از طریق Mobile TV مطرح کرد، مثل آموزش زبان و حتی کامپیوتر، نقشه های ترافیکی هم به وسیله Mobile TV قابل پخش است.»
بسیاری از فناوری های نوین که به کشور ما وارد شدند، بدون فرهنگ سازی اولیه مورد استفاده قرار گرفتند و به همین دلیل استفاده های نامناسب از آن ها رواج پیدا کرد. علیجانی در مورد فرهنگ سازی برای سرویس Mobile TV به منظور جلوگیری از استفاده های نامناسب حین رانندگی و... اضافه می کند: «قرار است وقتی به راه اندازی پروژه نزدیک شدیم، تبلیغات وسیعی برای فرهنگ سازی این فناوری شروع کنیم تا این سرویس باعث کم دقتی و یا بی دقتی راننده و به تبع آن موجب تصادف نشود. در هر صورت، فرهنگ سازی این وسیله از برنامه های اصلی دست اندرکاران پروژه است.»
قائم مقام معاونت بازرگانی شرکت تکتا در حالی که زمان احتمالی راه اندازی سرویس Mobile TV را پایان سال ۸۶ تخمین می زند، در مورد همکاری سازمان ها و شرکت های مختلف در رابطه با این پروژه می گوید: «از نظرمحتوایی، تامین برنامه های این سرویس به عهده صداوسیماست که هم می تواند به شکل استفاده از شبکه های حال حاضر تلویزیون باشد و هم می تواند از طریق یک شبکه مستقل برنامه های آن تامین شود. از نظر زیر ساخت و همکاری های لازم مخابراتی نیز شرکت مخابرات یکی دیگر از همکاران پروژه است. و در آخر، شرکت تکتا صددرصد وابسته به صدا و سیما و به عنوان پلی بین مخابرات و صدا و سیما عمل می کند و تعامل های لازم را برقرار خوا هد کرد.»
علیجانی در مورد ساعت های پخش برنامه های Mobile TV معتقد است: «زمان پخش برنامه های Mobile TV در خارج از کشور از ابتدای صبح شروع می شود و تا شب، یعنی زمانی که مردم به خانه های خود برمی گردند ادامه دارد و زمان پخش آن با زمان پخش برنامه های تلویزیونی کاملا متفاوت است. زمانی هم که ما برای پخش برنامه ها در نظر داریم دقیقا همین ساعت هاست و در مجموع بیشتر از ۱۲ ساعت در روز پخش برنامه خواهیم داشت.»
واضح است که راه اندازی این پروژه، تاثیرات قابل توجهی بر قیمت گوشی های تلفن همراه در بازار خواهدداشت. به عقیده کارشناسان، این روزها مهم ترین عامل موثر بر قیمت تلفن همراه میزان امکانات آن است. بر این اساس، هرچه یک گوشی امکانات بیشتری را برای کاربر فراهم کند، قیمت آن نیز بالاتر خواهد رفت. راه اندازی پروژه Mobile TV در ایران تاثیرات قابل ملاحظه ای را بر قیمت گوشی ها در بازار تلفن همراه خواهد گذاشت. یعنی مسلما قیمت گوشی هایی که به فناوری لازم برای اتصال به این سرویس جدید مجهز باشند، بالا خواهد رفت و قیمت دیگر محصولات فاقد این فناوری کاهش خواهد یافت.
به گفته مدیر کل فناوری اطلاعات و ارتباطات سازمان صدا و سیما، سرویس Mobile TV ایران هم اکنون روی ۱۶ کانال تلویزیونی به صورت آزمایشی راه اندازی شده است. مهندس "جهانگیر آقازاده" اعلام کرده که سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران قصد رسیدن به سرویس IP TV را دارد و مصمم است با همکاری اپراتورهای مخابراتی، هر چه سریع تر برنامه های تلویزیونی را به صورت دیجیتالی در کشور ارائه دهد.
به عقیده وی، آینده تلویزیون در دنیا در دو قطب شناور خواهد بود. بخشی از آن را تلویزیون های عریض در بر می گیرد و بخش دیگر به سمت تلویزیون های جیبی یا Mobile TV می رود. به گفته وی، این سرویس در ایران می تواند به صورت پرداخت ماهیانه و یا پیش پرداخت (prepaid)ارائه شود که هزینه دریافتی از مشترکان سیستم پیش پرداخت به صدا و سیما و هزینه مشترکان ماهیانه به اپراتور ارائه دهنده این سرویس تعلق گیرد.

● حرف آخر
شاید ورود این فناوری مانند موارد دیگر با مقاومت مواجه شود و کاربران از آن به درستی استفاده نکنند، اما باید توجه داشت که Mobile TV هم مانند دیگر فناوری ها به زمان نیاز دارد تا جایگاه واقعی خود را میان مردم پیدا کند. البته ممکن است این فناوری مانند SMS هرگز جایگاه صحیح خود را در کشور پیدا نکند. سرویس Mobile TV در کنار فواید انکار نشدنی خود می تواند مشکلات جدیدی ایجاد کند که مهمترین آن تماشای برنامه های تلویزیونی حین رانندگی است، مشکلی که مسلما به دنبال آن خسارات جبران ناپذیری پدید خواهد آمد. بنابراین باید در کنار برنامه ریزی برای راه اندازی این سرویس، به آموزش کافی به منظور فرهنگ سازی برای استفاده صحیح از این فناوری جدید توجه داشت.
به هر حال Mobile TV هم مثل فناوری های دیگر که به دنیای ما وارد می شوند، نیاز به زمان دارد تا بین مردم پذیرفته شود و جایگاه خود را در بین رسانه های مختلف پیدا کند، اما شاید به دلیل تصویری بودن Mobile TV و اینکه اخبار و اطلاعات از طریق تصویر به راحتی منتقل خواهند شد، خیلی زود تر از آنچه فکر می کنیم، Mobile TV جایگاه خود را در فرهنگ شفاهی مردم سرزمین ما پیدا کند، همان طور که تلویزیون هم توانست ظرف مدت کوتاهی جای خود را پیدا کند و به راحتی جایگزین رادیو شود


======
نویسنده: میثم لطفی
ماهنامه تحلیلگران عصر اطلاعات