سبزیجات

جعفری گیاهی است علفی ، دوساله و معطر که ارتفاع آن تا 70 سانتیمتر می رسد . برگهای آن برنگ سبز تیره و دارای بریدگیهای لوزی یا مثلث شکل با تقسیمات رفعی است . گلهای جعفری کوچک برنگ مایل به سبز و بصورت چتر یم باشد میوه آن کوچک به درازای 2 میلیمتر و به قطر یک میلیمتر و دارای بوئی معطر است.

ترکیبات شیمیایی
از برگ و تخم جعفری بوسیله تقطیر با بخار اسانسی گرفته می شود که بسیار معطر است و ر غذاها بکار می رود . اسانس برگ جعفری چون به مقدار بسیار کم بدست می آید گران است . اسانس تخم جعفری کمی بوی تلخ درد که زیاد مرغوب نیست . از 100 کیلوگرم تخم جعفری حدود 2 کیلوگرم اسانس بست می آید که از آن در صنعت عطرسازی و کنسروسازی استفاده بعمل میآید . ریشه جعفری معطر طعم آن تقریبا مانند برگ آن است .
در صد گرم برگ جعفری مواد زیر موجود است :

آب

85 گرم

پروتئین

3/5 گرم

مواد چرب

0/6 گرم

مواد نشاسته ای

7 گرم

کلسیم

200 میلی گرم

فسفر

65 میلی گرم

آهن

6/2 میلی گرم

سدیم

25 میلی گرم

پتاسیم

725 میلی گرم

ویتامین آ

8500 واحد بین المللی

ویتامین ب 1

0/12 میلی گرم

ویتامین ب 2

0/25 میلی گرم

ویتامین ب 3

1/2میلی گرم

ویتامین ث

170 میلیگرم

خواص داروئی: خواص تخم جعفری تخم جعفری از نظر طب قدیم ایران گرم و خشک است .

1. ضد نفخ شکم است .
2. شریان ها و رگ ها راتمیز می کند .
3. ادرار آور و قاعده آرو است .
4. برای درمان تب نوبه بکارمی رود .
5. در قدیم الایم برای سقط جنین شیاف تخم جعفری را در داخل مهبل قرار می دادند.

خواص ریشه جعفری

1. ریشه جعفری اشتها آور است .
2. ادرار آور و قاعده آرو است .
3. سنگ کلیه را دفع می کند .
4. برای درمان اسهال باید 20 گرم ریشه جعفری را در یک لیتر آب دم کرده و تنقیه کنید .
5. دم کرده ریشه جعفری برای درمان تنگی نفس بکار می رود.
6. برای درمان سرخک مفید است .

پیاز
پياز يك گياه علفي دو ساله يا چند ساله است كه از خرداد تا مرداد گل مي دهد. گونه اي است كه در ابتدا در آسياي مركزي تا جنوب غربي هند كشت مي شده است. در شرق و در مديترانه اي پياز از زمانهاي بسيار دور كشت مي شده است. امروزه گونه هاي متعددي از آن در بيشتر نقاط دنيا كشت مي شود. در شرق آسيا فقط در Alliume fistulosum L. محل خود كشت مي شود. پياز از متداولترين سبزيجات و ادويه جات است كه خاصيت دارويي هم دارد. بخش جمع آوري شده براي اهداف دارويي پياز گياه مي باشد. فقط پيازهاي سالم و كاملا رسيده جمع آوري مي شوند و بعد از حذف برگها در كيسه گوني يا روي تخته هاي چوبي در حرارت ۳ تا ۵ درجه سانتي گراد و در رطوبت نسبي ۶۰ درصد نگهداري مي شوند. از پياز خشك بندرت استفاده مي شود. پياز بوي تندي دارد و باعث مي شود از چشم ها آب بيايد و مزه تند ولي كمي شيرين دارد. پياز حاوي تركيباتي است كه از نظر شيميايي خيلي شبيه به سير است. تركيبات آن حاوي گليكوزيدهاي فلاونوئيد, پكتين و گلوكوكينين ها مي باشد. اين تركيبات اثر ميكرب كشي دارند و عمل هضم و ترشح زرداب را تحريك كرده و فشار خون را كاهش مي دهند.مصرف داخلي آن به شكلهاي مختلف و همانند سير است. بعنوان هضم كننده عمل مي كند, اشتها را تحريك مي كند, قند خون را كاهش مي دهد و همچنين خلط آور است. پياز براي دفع بعضي از انگلهاي روده نيز استفاده مي شود. مصرف خارجي آن براي درمان جوش صورت مي باشد.كشت وكار پياز احتمالا از ايتاليا وارد اروپاي مركزي شده است.

سیر
سير يك گياه علفي دوساله و چندساله است كه از خرداد تا مرداد گل مي دهد. اولين بار در آسياي مركزي كشت شده است و قرن ها است كه بعنوان ادويه, سبزي و گياه دارويي در مناطق مديترانه اي تا آسياي مركزي استفاده مي شود. در حال حاضر سير در تمام نقاط دنيا كشت مي شود.پيازهاي تازه خاصيت دارويي دارند. آنها را با زرد شدن برگها در تير يا مرداد ماه برداشت مي كنند و اگر برداشت به تاخير بيافتد پيازها به پيازچه هايي تقسيم مي شوند. پيازها را در محل هاي خشك و عاري از يخبندان نگه مي دارند. بوي تند مشخصي دارد. تركيبات پياز سير شامل ۱/۰ درصد اسانس فرار بدبو با تركيبات آلي گوگرددار, ويتامين هاي C , B , A و تركيبات شبيه هورموني مي باشد. داروي آن بادشكن وكرم كش است, رشد باكتريها و قارچ ها را متوقف مي كند, ترشح زرداب را افزايش داده و فشار خون را كاهش مي دهد. البته مصرف خارجي آن باعث تحريك و سوزش پوست بدن شده و ممكن است باعث ايجاد التهاب و تاول شود.سير عمدتاً دردرمان نفخ شكم, ورم روده و بعنوان خاصيت كرم كشي بصورت داخلي مصرف مي شود. از آن براي درمان برونشيت و سرماخوردگي نيز استفاده مي شود. سير ادويه غذاهاي گوشتي, سس و سوپ مي باشد و بطور گسترده اي در كشورهاي منطقه مديترانه و در شرق استفاده مي شود. اين گياه احتمالا از ايتاليا بوسيله مستعمره نشين هاي رومي وارد اروپا شده است.

ریواس
ريواس يك گياه علفي چند ساله است كه از خرداد تا تير گل مي دهد و بومي شمال غربي چين و شمال شرقي تبت است. اين گياه عمدتا در شوروي سابق و در آلمان مي رويد. در باغهاي اروپا بعنوان يك گياه زينتي از سال ۱۷۶۳ زراعي شده است.ريزومهاي سال دوم يا سوم در پاييز اندامهايي هستند كه جمع آوري مي شوند. بعد از اينكه آنها را تميز كردند, پوست كردندو به قطعات كوچكتري قطعه قطعه كردند آنها را به نخ كشيده و آويزان مي كنند تا بصورت طبيعي يا با گرماي مصنوعي ۵۰ درجه سانتي گراد خشك شوند. اين اندام بويي مشخص و طعمي تلخ دارد. علاوه بر تانن حاوي ۱۰ درصد آنتراكينون است كه از تركيبات موثره اصلي آن مي باشند. البته گليكوزيد را پونتيسين نبايد داشته باشد. اين ماده اثرات هورموني دارد و در ريزومهاي گونه R.rhabarbarum و R.rhaponticum L. يافت مي شود. به مقادير كم يعني تا ۵/۰ گرم اين تانن است كه عمل مي كند و يبوست ايجاد مي كند در حاليكه مقدار ۱ تا ۳ گرم آنتراكيون عمل مي كند و مسهل است. پودر ريزومها بصورت داخلي براي يبوست مزمن, بيماريهاي معده و روده استفاده مي شود و محرك اشتها است. افرادي كه از سنگ كليه يا مثانه رنج مي برند از آن نبايد استفاده كنند. ريزومها فقط از گياهان وحشي جمع آوري مي شوند و ريواس اروپا از چين تامين مي شود. در حال حاضر كوشش هايي براي زراعي كردن آن در اروپا صورت گرفته است. گونه R.rhaponticum L. مدتهاست كه در باغها بعنوان يك گياه خوراكي روئيده است.

فلفل
فلفل يك گياه علفي يكساله تا دو ساله است كه از خرداد تا شهريور گل مي دهد. انواعي كه داراي ميوه كوچكي هستند بنظر مي رسد اجداد فلفل قرمز امروزي باشند كه در مناطق نيمه حاره و حاره اي جنوب ايالات متحده تا بخش هاي شمالي آمريكاي جنوبي رشد مي كند. Capsicum در مناطق گرم دنيا كشت مي شود. اولين فلفل ها بوسيله كريستف كلمب به اسپانيا وارد شد. كشت و كار فلفل در اروپاي مركزي و از كشورهاي مديترانه اي تا شبه جزيره بالكان صورت مي گيرد.بخشي از گياه كه براي استخراج تركيبات موثره استفاده مي شود ميوه آن است و حاوي مقدار زيادي كاپسايسين مي باشد. ميوه هاي رسيده در سايه خشك مي شوند. دارو طعم ادويه دارد و باعث سوزش زبان مي شود. حاوي حدود ۲ درصد كاپسايسين است كه اغلب محققين بعنوان آلكالوئيد آن را طبقه بندي مي كنند, گليكوزيدهاي فلاونوئيد و حدود ۲/۰ درصد ويتامين دارد. C مقداري از اسانس فرار كاپسايسين پوست را مي سوزاند و قرمز مي كند. به مقادير كم ترشح شيره معده را تحريك مي كند. Capsicum بندرت بعنوان يك دارو استفاده مي شود و فقط بصورت پودر شده يا تنتور براي تحريك هضم معده مورد استفاده قرار مي گيرد. اغلب بصورت خارجي به شكل پماد, مرهم و گچ براي درمان روماتيسم و ورم مفاصل استفاده مي شود. البته بصورت سبزي هم بمصرف مي رسد. البته در اين حالت كاپسايسين كمي دارد ولي ميزان ويتامين آن بالا مي باشد. فلفل واريته هايي زراعي زيادي دارد.

شوید
شويد يك گياه علفي يكساله است كه در تير و مرداد گل مي دهد. احتمالا اين گياه بومي ايران و هندوستان مي باشد ولي مصر و قفقاز هم ذكر شده اند. اين گياه در تمام نقاط دنيا كشت مي شود و بصورت وحشي در زمينهاي لم يزرع, كنارجاده ها, در مزارع و زمينهاي آيش و در خاكهاي شني كناره رودخانه ها يافت مي شود. در منطقه مديترانه شويد بعنوان يك گياه دارويي و چاشني تحريك كننده از زمانهاي بسيار قديم شناخته شده است. اين گياه بوسيله مستعمره نشين هاي رومي به اروپاي مركزي وارد شده است.اندامهايي كه خاصيت دارويي دارند و در صنايع غذايي استفاده مي شوند شامل برگهاي تازه يا گلها مي باشد. شويد خشك بعنوان دارويي مصرف نمي شود. عطر آن تا حدودي شبيه كراويه است, طعم تندي دارد و ابتدا نسبتا شيرين و سپس مزه اي مانند ادويه جات پيدا مي كند. تا ۵/۱ درصد اسانسهاي فرار دربرگها و ساقه هاي گلدار وجود دارد و تا ۴ درصد ميوه و يا بذور يافت مي شود. روغن موجود در ميوه عمدتا حاوي كارون, ليمونن و ديگر تركيبات مي باشد. اين اسانس هاي فرار خصوصيات ضد عفوني كننده و ضدتشنجي دارند, بادشكن بوده و شيردهي را افزايش ميدهد.امروزه از شيويد بندرت براي اهداف دارويي استفاده مي شود. استفاده اصلي آن بعنوان چاشني درسس و سالاد و ترشيجات مي باشد. از بذر شويد براي ساخت كره علفي, سوپ و ديگر غذاها استفاده مي شود. اسانسهاي فرار حاصل از ميوه ها و برگها موارد استفاده مشابهي دارند. شويد خصوصاَ در ايالات ارگون و اوهايو براي استخراج اسانسهاي فرار آن كشت مي شود.

ترخون
ترخون يك گياه علفي پاياياشبه درختچه اي است كه از تير تا مهر گل مي دهد. اين گياه در حاشيه رودخانه ها و جوي ها در مناطق مركزي, جنوبي و شرقي روسيه, سيبري, مغولستان و شمال چين و در آمريكاي شمالي از غرب تا كلرادو و تگزاس پراكنش دارد. ترخون عمدتاَ در اروپاي غربي در آب و هواي گرم و خشك كشت مي شود. البته در حالت وحشي بندرت رشد مي كند.بخش هاي هوايي به جز ساقه هاي ضخيم تر خاصيت دارويي دارند و در ابتداي گلدهي در خرداد و تير ماه جمع آوري مي شوند. آنها را روي زمين پهن كرده يا بصورت دستجاتي آويزان مي كنند تا در حرارت طبيعي خشك شوند يا در اتاق خشك كن بصورت مصنوعي در حرارت ۴۵ درجه سانتي گراد خشك مي كنند. داروي آن بوي نامطبوعي دارد و طعم آن تلخ مي باشد. حاوي ۲۵/۰ تا ۸/۰ درصد اسانس فرار است. ترخون علاوه براسانس هاي فرار حاوي مواد تلخ و تانن مي باشد. گليكوزيدهاي شبه كومارين نيز مشخص شده است. اين گياه مانند افسنطين تحريك كننده سيستم هضمي است, ترشح معده و زرداب را افزايش ميدهد. اثرات ديگر آن اختصاصي نيست. دم كرده آن براي تحريك اشتها و درمان بيماريهاي معده و روده و انگل هاي روده استفاده مي شود و مدر است. مصرف آن در دوران حاملگي نبايد صورت گيرد. از برگهاي تازه و روغن آن در صنايع غذايي براي ساخت سركه و خردل ترخون, براي چاشني سوپ و در صنايع كنسروسازي به مقاديركم در عطر سازي استفاده مي شود.دارو از گياهان زراعي ترخون بدست مي آيد. بيشتر تقاضا براي ترخون آلمان است كه به اشتباه ترخون فرانسه گفته مي شود.