معادن ایران
معدن
عبارت است از محل پیدایش طبیعی یک ماده معدنی (فلزی یا غیرفلزی) که مورد اکتشاف و بهره برداری قرار گرفته است، ومعادل لاتین آن (Mine) میباشد.
تاریخچه
بهره برداری وکشف معادن و ذوب سنگ معدنها و استخراج فلزات از آنها به دوران باستان برمی گردد در مورد مس بعضی از باستان شناسان معتقدند که اولین بار مس در ایران شناخته و مورد استفاده قرار گرفته است. نمونه هایی ازسنگ معدن یافت شده در تل ابلیس در کرمان در حدود 6000 سال قدمت دارند. کهن ترین منطقه ای که آثار ذوب مس در آنجا به دست آمده در سیلک کاشان است. که قدیمی تر از تل ابلیس کرمان است.
مقدمه
سرزمین ما ایران به لحاظ داشتن پوسته ای ناهمگن وتاثیر حوادث مختلف زمین شناسی در شکل گیری آن، از نظر مواد معدنی، سرشار است چرا که تقریبا از تمامی مواد معدنی دنیا برخوردار است.
کانسارهای مهم ایران
کانسارهای مس
ایران به احاظ مس از پتانسیل معدنی بسیار خوبی برخوردار است. بزرگترین کمربند مسی شناخته شده ایران، هم زمان بازون ولکانیکی- پلوتونیکی کمربند قلعه دختر- ارومیه است. از مهمترین این کانسارها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
مس سرچشمه:
معدن مس پور فیری سرچشمه در 50 کیلومتری جنوب شهرستان رفسنجان واقع شده است. این کانسار به طور دقیق توسط واترمن (1975)، اطمینان (1981) و شهاب پور (1987 و 1982) مورد مطالعه قرار گرفته است. بزرگترین توده نفوذی منطقه به سرچشمه پورفیری معروف است که ترکیب گرانودیوریتی دارد. میزان ذخیره قطعی تا سال 1975 بالغ بر 450 میلیون تن با عیار 12/1 درصد که تا یک میلیارد تن تخمین زده شده است. میزان 92 میلیون تن ذخیره غنی شده با عیار متوسط 99/1 درصد نیز گزارش شده است. علاوه بر مس، عناصر مولیبدن، طلا ونقره این سیستم قابل ت.وجه است. عیار مولیبدن 03/0 درصد نقره 10 گرم در تن و طلا 3/0 گرم در تن است.
کانسارهای سرب و روی:
کانسارهای سرب وروی کشور ما، توسط دکتر راستادو ودکتر مومن زاده مطالعه شده اند. در منطقه غرب ایران مرکزی، در حدود 170 آثار کانی سازی مربوط به عناصر Pb- Zn- Fe- Ba از دوره کرتاسه تحتانی گزارش شده است که احتمالا همگی از نوع استراتی باند هستند و عبارتند از:
معدن سرب و روی انگوران
معدن سرب و روی انگوران در 110 کیلومتری غرب شهرستان زنجام و در حومه ده دندی انگوران قرار دارد. ذخیره نوع توده ای در آهکو دولومیت قرار دارد. ذخیره قطعی این کانسار 9 میلیون تن و ذخیره احتمالی آن 13 میلیون تن گزارش شده است. عیار روی 25 تا 30 درصد و سرب 3 تا 6 درصد است.
معادن سرب و روی ایران کوه- کوشک و... از دیکر معادن مهم این کانسار هستند.
کانسارهای کرومیت
معادن فعال کرومیت در استانهای هرمزگان، کرمان وخراسان واقع شده اند. که بزرگترین آنها معدن کرومیت آسمینون واقع در استان هرمزگان در 165 کیلومتری شمالی بندرعباس قرار دارد. و ذخیره قطعی آن 000/500/3 و استخراج سالیانه آن 000/35 تن است.
کانسارهای آهن ایران
کانسارهای آهن کشف شده ایران در استانهای یزد، خراسان، کرمان و استان مرکزی واقع شده اند. میزان ذخیره قطعی این کانسارها 8/1 میلیارد تن گزارش شده که بیش از 90 درصد آن از نوع آذرین و اسکارن است.
کانسارهای آهن ناحیه زرند- بافق- ساغند:
مهمترین کانسارهای آهن کشف شده ایران در این ناحیه واقع شده اند. معادن مهم آهن این منطقه عبارتند از: چغارت، سه چاهون، چادرملو، زرند و چاه گز چندمنطقه که مراحل اکتشاف را می گذرانند عبارتند از میشروان، آنومالی شمالی، آنومالی B و ناریگان.
کانسارهای فسفات ایران
کانسارهای فسفات ایران از نظر سنی از جدید به قدیم به صورت زیر است:
- کانسارهای فسفات زون زاگرس (استانهای لرستان- خوزستان- فارس)
- کانسارهای فسفاته در البرز مرکزی و آذربایجان
معادن منگنز و خاک سرخ:
معادن منگنز فعال ایران در استانهای تهران، اصفهان ومرکزی واقع شده اند. میزان ذخیره قعی واحتمالی معادن منگنز فعال حدود 5/1 میلیون تن است. کانسارهای آهن ناریگان در یزد و چاه باشه در اصفهان حاوی حدود 5 درصد منگنز هستند.
دیگرمعادن ایران عبارتند از معادن کائولین وخاک نسوز- معادن فلرسپات، دولومیت و سیلیس معادن فلورین، زرنیخ ومیکا- معادن زئولیت، بوکسیت وتالک، معادن بنتونیت، گل سفید ومنیزیت و... که هر کدام به نوبه خود در صنایع کشور تاثیر بسزایی دارند و گاها محصولات خود را به دلیل نداشتن تکنولوژی کافی به قیمات ناچیز بهخ خارج از کشور صادر می کنند که گاها بعضی از این مواد که به عنوان باطله هستند حاوی عناصر نادر خاک و... مثل استرانسیم، Th هستند که قیمت فوق العاده زیادی دارند.
در سالهای بعد از انقلاب و مخصوصا در یک دهه اخیر، معادن بسیاری کشف و مورد بهره برداری قرار گرفته است و یا با مطالعات زیاد توسعه یافته اند. در ایران شاید بتوان گفت که منابع معدنی بی انتهایی وجود دارد که شاید بتوان گفت فقط یک هزارم آنها کشف شده اند.
