غـــلات

تعریف
غلات در واقع گونه ای از خانواده گندمیان (گرامینه ها) هستند که گیاهان علفی تک لپه ای بوده و دانه های ریز آنها، مصرف خوراکی دارد. غلات گیاهانی یک ساله هستند، یعنی چرخه ی زندگی خود را در یک فصل زراعی به پایان می رسانند.
گونه های سردسیری غلات (گندم، جو و چاودار) در فصل پاییز و اوایل بهار کشت شده و در اواسط تا اواخر تابستان هم برداشت می شوند. گونه های گرمسیری غلات (برنج، ذرت، ذرت خوشه ای و ارزن) نیز با توجه به شرایط آب و هوایی در اواخر بهار یا اوایل تابستان کشت شده و اواخر تابستان یا اوایل پاییز هم برداشت می شوند.

تاریخچه
هزاران سال است که این گونه گیاهان، در تأمین غذای بشر نقش حیاتی ایفا می کنند. باستان شناسان جوامع ابتدایی توانسته اند از ویرانه های قدیمی مراکز سکونت انسان، دلایلی به دست آورند که نشان می دهد غلات در تمدن های اولیه بشری هم کشت می شده اند و برای مثال، گندم در سرزمین حاصلخیز بین النهرین به عمل می آمده است. بین النهرین امروزه بخش هایی از ترکیه، عراق، سوریه و ایران را تشکیل می دهد. شواهد به دست آمده نشان می دهد که در 16.000 تا 10.000 سال قبل از میلاد، انسان ما قبل تاریخ در این ناحیه گندم تولید می کرده است.
همچنین هر جا که جامعه ای تشکیل شده، یکی از انواع غلات در پیدایش آن نقش داشته اند. مثلاً برنج در تشکیل جوامع نخستین کشور چین و ذرت هم در تشکیل جوامع آفریقایی مؤثر بوده اند.

انواع غلات
گندم: به آب و هوای خنک در فصل رشد، آب و هوای گرم و خشک در فصل برداشت نیاز دارد.
برنج: آبیاری و بارندگی در کشت این گیاه ضروری است. میانگین دما در 4 تا 6 ماه از فصل زراعی باید 21 درجه سانتی گراد یا بالاتر باشد.
ذرت: به آب و هوای گرم با رطوبت کافی نیازمند است. این گیاه معمولاً در آمریکای شمالی و جنوبی و همچنین آفریقا کشت می شود.
جو: به آب و هوای خنک در فصل رشد نیاز دارد. جو مطمئن ترین غلات در شرایط شوری خاک، خشکی یا سرمای زمستان است. جو در زمین هایی که گندم قادر به رشد در آنها نیست هم پرورش می یابد.
ارزن: از پر محصول ترین غلات در شرایط خشک است و در خاک های غیر حاصلخیز هم رشد می کند. این ماده در آسیا و آفریقا، ماده غذایی مهمی برای انسان و دام می باشد.
جو دوسر: سابقاً خوراک اصلی مردم اسکاتلند محسوب می شد. در سراسر دنیا از این ماده غذایی به عنوان خوراک دام هم استفاده می نمودند.
چاودار یا گندم سیاه: از سازگارترین غلات نسبت به شرایط سخت آب و هوایی است. در آب و هوای سرد کشت می شود.

اهمیت امروزی غلات
در بسیاری از کشورهای آسیایی و آفریقایی، بیش از 80 درصد غذای مردم از غلات تأمین می گردد. سهم غلات در غذای مردمان اروپایی 45 تا 55 درصد بوده و در ایالات متحده آمریکا تقریباً 20 تا 30 درصد می باشد.
امروزه نزدیک به 70 درصد سطح زیر کشت یک میلیارد هکتاری جهان را غلات اشغال نموده اند. تقریباً نیمی از کل نیازهای غذایی انسان به ویژه در آسیا به طور مستقیم از غلات تأمین می گردد. همچنین تولید غلات در مقایسه با دیگر فراورده های غذایی از جمله گوشت، تخم مرغ، شیر و... بسیار بیشتر است. تولید سالانه غلات در جهان، بیش از یک میلیارد و هفتصد میلیون تن می باشد. گندم، برنج و ذرت سه محصول مهم هستند که هر کدام تقریباً یک چهارم تولید سالانه غلات را تشکیل می دهند.
برنج، غذای عمده و روزمره مردم نواحی گرم و مرطوب است. این غله معمولاً در زمین هایی تولید می شود که بتوان آنها را در برخی فصول سال غرقاب یا گل- آب نمود. گندم به عنوان غله ای سازگار، عمدتاً در زمین های چمن طبیعی و همچنین در مناطقی که آب و هوا برای کشت ذرت مناسب نیست، به عمل می آید. گندم از غلاتی است که در نواحی سرد هم کشت می شود. این غله در سراسر جهان در فصول مختلفی کشت می شود، به طوریکه در هر ماه از سال، گندم در یکی از نقاط جهان در حال برداشت می باشد. ذرت هم به عنوان یک گیاه گرمسیری، در مناطقی که رطوبت و حرارت کافی در فصل زراعت فراهم باشد، رشد می نماید.

ارزش غذایی غلات
غلات منبع انرژی برای انسان هستند. در کشورهای در حال توسعه، این دسته مواد تمام رژیم غذایی را در بر می گیرند. غلات حاوی هیدرات کربن، پروتئین، چربی، مواد معدنی و انواع ویتامین هستند که البته ضمن مراحل مختلف نگهداری و تهیه، ممکن است بخشی از مواد مغذی مذکور از بین برود.
دانه غلات که کاریوپس یا گندمه نام دارد، منبع خوبی برای تغذیه انسان می باشد. میزان پروتئین برنج از گندم کمتر است. میزان ویتامین های ضروری (از جمله تیامین) برنج صیقل داده شده هم از برنج قهوه ای کمتر می باشد، چون سبوس خود دارای ویتامین های مختلفی است که در مرحله ی صیقل دهی از برنج جدا می گردد.
البته به خاطر داشته باشید که با وجود همه ی موادی که ذکر شد، غلات غذای کاملی محسوب نمی شوند. مصرف این مواد به تنهایی نمی تواند یک رژیم غذایی متعادل و کامل محسوب گردد. میزان پروتئین و در واقع اسیدهای آمینه غلات و همچنین ویتامین موجود در آنها محدود است. برای این که یک فرد بالغ بتواند 65 تا 80 گرم پروتئین مورد نیاز خود را تنها از طریق غلات تأمین کند، باید مقدار بسیار زیادی از این دسته مواد بخورد که در عوض، به دلیل این که غلات حاوی هیدرات کربن هستند، فرد ممکن است چاق شود. بسیاری از پروتئین های گیاهی به همین دلیل که اسیدهای آمینه کافی ندارند نمی توانند به تنهایی در رژیم غذایی افراد مورد استفاده قرار گیرند، بلکه در کنار آنها باید از پروتئین های حیوانی و سبزیجات و حبوبات هم استفاده نمود. البته پروتئین های حیوانی که از انواع حیوانات تأمین می شوند، خود متکی بر منابع گیاهی و از جمله غلات هستند. چون اغلب از انواع گیاهان و غلات، به عنوان خوراک دام استفاده می شود.
امروزه مهندسین ژنتیک سعی می کنند تا با اصلاح نباتات، غلاتی با پروتئین هایی که اسیدهای آمینه ی ضروری بیشتری داشته باشند، تولید نمایند. مقدار دو اسید آمینه ضروری به نام های لیسین و ایزولوسین در غلات کم است و تمام متخصصین اصلاح نباتات تلاش می کنند غلاتی که میزان بیشتری از این دو نوع اسید آمینه داشته باشند را تولید نمایند.
غلات بیشترین شکل انرژی خود را به صورت نشاسته عرضه می کنند. استفاده از دانه کامل غلات، منبع خوبی برای فیبر گیاهی و اسیدهای چرب ضروری می باشد. از برنج به صورت پخته یا آرد برنج استفاده می شود. معمولاً غلات را برای استفاده تبدیل به آرد می کنند. گندم یکی از این غلات است که بیشتر آرد آن به کار می رود. از انواع غلات آرد شده در تهیه ی نان، پاستا، دسر، پیراشکی، کلوچه و... استفاده می کنند. البته آرد را گاهی از سیب زمینی، شاه بلوط، حبوبات و... هم تهیه می کنند.

آب و هوای مناسب برای رشد غلات
عوامل مختلف آب و هوایی قادرند طرز رشد، میزان عملکرد و همچنین کیفیت محصول را تحت تأثیر قرار دهند. بنابراین تولید اقتصادی هر نوع غله در هر ناحیه، کاملاً تابع شرایط آب و هوایی می باشد. گندم، جو و چاودار که به دلیل کوچک بودن بوته شان، غلات کوچک نام می گیرند، به بارندگی سالیانه 300 تا 1300 میلیمتر نیاز دارند و به صورت دیم هم کشت می شوند.
برنج به حرارت و بارندگی کافی (یا آبیاری کافی) نیاز دارد. معمولاً برنج در نواحی که سالانه نزدیک به 1000 میلیمتر یا بیشتر بارندگی دارند کشت می شود. ذرت هم با این که یک گیاه گرمسیری است در آب و هوا و ارتفاعات مختلف از نواحی پست تا ارتفاع 3000 متری از سطح دریا کشت می گردد.
جو از همه ی غلات مقاوم تر است و می توان آن را حتی در کشور سیبری هم کاشت. گندم از همه ی غلات رایج تر است. معمولاً گیاهان سردسیری را در نواحی گرمسیری، البته در نواحی بلند و خنک کوهستانی می کارند که در این صورت، کشاورزان می توانند به دلیل شرایط مساعد و خنکی کوهستان های نواحی گرمسیر، هر ساله چند بار غلات بکارند.
غلات گرمسیری را در نواحی پست گرمسیری که آب و هوای معتدلی دارند می کارند و همچنین می توان این غلات را در نواحی معتدل، البته در فصل هایی که سرما و یخبندان نباشد کشت نمود. معمولاً این دسته انواع بهاره و زمستانی دارند.

ساختمان دانه غلات
دانه غلات، میوه خشکی است که اصطلاحاً به آن گندمه و به زبان عامیانه دانه یا غله می گویند. این دانه دارای چندین لایه خارجی بوده که خارجی ترین لایه را پریکارپ می نامند و همچنین دو قسمت به نام های آندوسپرم و گیاهک دارد. غشای تخمدان، پوست دانه و لایه آلورون که در مجموع سبوس را تشکیل می دهند، در مرحله ی تهیه آرد از غلات جدا می شوند. حتی گاهی گیاهک را هم از دانه جدا نموده و با سبوس مخلوط می نمایند. سبوسی که گیاهک داشته باشد، پروتئین بیشتری نسبت به آندوسپرم نشاسته ای دارد. چون پروتئین گیاهک از هر قسمت دیگری در دانه بیشتر است. آردی که در تهیه ی آن از تمام قسمت های دانه غلات استفاده نموده باشند نسبت به آرد سفید، که برای تهیه آن سبوس و گیاهک را جدا نموده اند دارای مواد مغذی بیشتری می باشد.

مراحل رشد غلات
دوره رشد غلات شامل مراحل جوانه زنی، پنجه زنی، تشکیل روزت، ساقه رفتن، تشکیل گل و تشکیل میوه است که هر کدام از این مراحل را به اختصار در اینجا توضیح می دهیم:

جوانه زنی: این مرحله با نفوذ ریشه در پوست دانه و غشای تخمدان آغاز می شود. ریشه ی اولیه چندان پر پشت نیست، اما ریشه های ثانویه که شامل ریشه های نا بجا هم می شود، در مراحل اولیه رشد به وجود خواهند آمد که این ریشه های ثانویه قوی تر بوده و قدرت کافی برای نگه داشتن گیاه در خاک را دارند.
پنجه زنی: پس از آن که اولین برگ های گیاه سطح خاک را شکافت و ساقه اصلی شروع به رشد نمود، مرحله پنجه زنی آغاز می گردد؛ یعنی جوانه های موجود در محل اتصال برگ های پایینی به ساقه، فعال شده و شروع به رشد می کنند.
تشکیل روزت: برگ های گیاه در فاصله ی دو مرحله پنجه زنی و ساقه رفتن رشد نموده و بلند می شوند و مجموعه ای برگ را در ابتدای ساقه ایجاد می کنند. این مرحله را تشکیل روزت می نامند.
ساقه رفتن: در این مرحله ساقه طویل می شود. در اوایل این مرحله، گل آذین هم تشکیل می شود.
تشکیل گل آذین: در این مرحله گل آذین بوته از داخل غلاف خارج می شود. گل کردن غلات معمولاً زمانی که گل آذین داخل غلاف است یا بلافاصله پس از تشکیل گل آذین صورت می گیرد. گل های گیاهان خانواده گرامینه، به صورت گروهی به وجود می آیند. منظور از گل آذین، آرایش گل یا طرز قرار گرفتن گل روی ساقه است. مجموع چند گلچه که روی محور گل آذین است را سنبلچه می گویند.
میوه: زمانی که میوه می رسد، غشای تخمدان نازک شده و به پوست دانه می چسبد. این گونه میوه ها را گندمه گویند، مثل دانه گندم، ذرت و چاودار. دانه بعضی غلات حتی پس از برداشت هم داخل غلاف باقی می ماند، مثل برنج و جو.

برداشت محصول
برداشت غلات باید به موقع صورت گیرد. برداشت زودتر یا دیرتر از موقع محصول، موجب کاسته شدن کیفیت آن می شود. تأخیر در برداشت غلات دانه ریز، سبب ریزش دانه، خوابیدگی یا شکستن بوته ها در مزرعه و بالاخره کاهش میزان ماده خشک می گردد. برداشت زود هنگام محصول هم موجب پایین آمدن کیفیت غلات می گردد.
وزن دانه ها تا زمان رسیدن دانه افزایش می یابد، ولی پس از آن رو به کاهش می گذارد. همچنین دانه های نارسی که زود هنگام برداشت می شوند، چه در مزرعه و چه در انبار بیشتر در معرض آسیب های ناشی از گرما و آفات از جمله کپک زدگی قرار می گیرند. زمان مناسب برای برداشت دانه، موقعی است که آندوسپرم دانه های غلات سفت شده و میزان رطوبت آن هم به 18 درصد رسیده باشد. در کشورهای توسعه یافته برای دروی محصول تنها از وسایل مکانیکی همچون کمباین استفاده می شود. اما در کشورهای در حال توسعه از روش های گوناگونی همچون استفاده از داس برای برداشت محصول استفاده می نمایند.

تاریخچه
خاستگاه واقعی جو هنوز ناشناخته است. اما بسیاری از محققین، خاستگاه این گیاه را کوه‌های زاگرس در غرب ایران، آناتولی جنوبی و فلسطین می‌‌دانند. بر پایه نظریه والیوف، مبداء جوی ریشک دار و غلاف دار، کشور اتیوپی و شمال آفریقا و مبداء نوع بدون ریشک، ریشک کوتاه و کلاهک دار، آسیای جنوب شرقی، به ویژه چین، ژاپن و تبت است
جو برای تعداد زیادی از مردمان نواحی سردسیر و خشک (به ویژه خاور میانه و شمال آفریقا) منبع غذایی مهمی به شمار می‌‌رود. البته امروزه بیشتر برای خوراک دام و تهیهٔ فراورده‌های تخمیری از این گیاه استفاده می‌‌کنند.
[ویرایش]
سازگاری گیاه جو
جو یکی از سازگارترین غلات است که در شرایط آب و هوایی مساعد، در خاک حاصلخیز که قابلیت نگهداری آب در آن زیاد باشد، و همچنین در خاک هایی که پ.هاش آنها بین 7 تا 8 باشد تولید می‌شود. این گیاه نسبت به گندم در برابر خشکی مقاوم تر است و بنابراین در آب و هوایی که آب، سبب محدود کردن تولید غلات می‌شود، جو می‌‌تواند بیشترین محصول را تولید کند. در شرایط دیم هم عملکرد جو بهتر از گندم و چاودار می‌‌باشد. تولید جو در همه نوع زمینی با بارندگی سالیانه 200 تا 250 میلیمتر امکان‌پذیر است.

جو نسبت به دمای بالا (بیش از 32 درجه سانتی گراد) مقاوم است. اما در شرایط آب و هوای مرطوب، در برابر دمای بالا بسیار حساس است.

دانه جو نسبت به گندم برای جوانه زدن به رطوبت کمتری نیاز دارد. در مواردی که پس از جوانه زدن دانه، گیاه به علت کمبود رطوبت خشک شود، با فراهم شدن شرایط مساعد رطوبتی، گیاه رشد مجدد خود را با شدت بیشتری آغاز می‌‌نماید.

جو از لحاظ مقاومت به سرما، نسبت به گندم در ردیف پایین تری قرار می‌‌گیرد. بنابراین به نظر می‌‌رسد که کشت جوی پاییزه در مناطق سردسیر چندان اطمینان بخش نباشد.

در مقایسه با سایر غلات، جو نسبت به شوری خاک، چه در مرحله جوانه زنی و چه در مراحل دیگر مقاوم تر است.
[ویرایش]

انواع جو

در خصوص واکنش به دما، سه نوع جو موجود است:

نوع بهاره که به سرما حساس بوده و بنابراین در بهار کاشته می‌شود. نوع پاییزه که در فصل پاییز کاشته می‌شود و تا فرا رسیدن فصل بهار، سنبله تولید نمی‌کند. نوع حد واسط که نسبت به سرما مقاومت کمتری داشته و در نقاط نسبتاً گرمسیر در هر دو فصل بهار و پاییز کشت می‌شود.

جوی بهاره و پاییزه را نمی‌توان همچون گندم بهاره و پاییزه که تفاوت دانه آنها کاملاً مشخص است، تشخیص داد. جوی پاییزه در بسیاری از نواحی نیمه خشک که بارندگی آنها غالباً در فصول گرم سال (بهار و تابستان) انجام می‌شود، تقریباً 10 تا 14 روز زودتر از گندم پاییزه کاشته می‌شود. جوی بهاره را هم تا آنجا که امکان دارد باید زودتر کاشت. البته جو نسبت به سرمای بهاره (دمای زیر صفر) نسبت به گندم حساس تر است. کشت زودتر جوی بهاره سبب می‌شود که محصول جو قبل از فرا رسیدن ایام گرم و خشک، برسد. تأخیر در کشت جو سبب لاغری دانه، عملکرد پایین و... می‌شود.
[ویرایش]

کود

جو هم مانند دیگر گیاهان خانواده گندمیان، مراحل رشد مختلفی دارد که زمان هر مرحله تحت تأثیر عوامل مختلف قرار می‌‌گیرد. یکی از عوامل مؤثر در رشد گیاه، خاک و البته استفاده از کود می‌‌باشد. نیازهای کودی جو مشابه گندم است. پایین بودن میزان نیتروژن و فسفر و تا حدی پتاسیم خاک، می‌‌تواند عملکرد جو را محدود نماید. البته استفاده از کود به منظور تولید حداکثر محصول، باید بر مبنای آب قابل مصرف برای گیاه باشد. همچنین برای تولید جو به عنوان خوراک دام، میزان کود مصرفی معمولاً زیادتر از کود مصرفی برای گیاه جو است که برای مصارف دیگر از جمله تهیهٔ فراورده‌های تخمیری کشت می‌شود. معمولاً مصرف 50 تا 60 کیلوگرم نیتروژن در هر هکتار، می‌‌تواند عملکرد جو را به نحو مطلوبی افزایش دهد.
[ویرایش]

آفات و بیماری‌های جو

جو نسبت به بیماری‌های قارچی فوق العاده حساس است. سیاهک یکی از مهم‌ترین این بیماری هاست.

سیاهک پنهان جو، عامل قارچی به نام U.hordei می‌‌باشد. در این بیماری، توده‌ای از هاگ‌های سیاه رنگ جای محتویات دانه را می‌‌گیرد. اسپور بیماری در سطح دانه یا داخل خاک قرار می‌‌گیرد. زمانی که بذر جوانه می‌‌زند، اسپور هم جوانه زده و به گیاه جوان حمله می‌‌نماید. شیوع این بیماری در خاک‌های اسیدی بیش از خاک‌های خنثی یا خاک‌های آهکی (پ.هاش بیشتر از 7) است.


سیاهک آشکار، به وسیلهٔ قارچی به نام U.gnuda ایجاد می‌شود. در این بیماری، توده‌ای از اسپورهای سیاه رنگ، جای همه اعضای گل را می‌‌گیرند. پس از متلاشی نمودن گل، اسپور سیاهک با باد و باران پخش شده و به تمام کلاله‌های بوته‌های آلوده نشده هم می‌‌رسد و انتشار می‌‌یابد.

زنگ ساقه، زنگ برگ و زنگ‌های نواری هم از دیگر بیماری‌های قارچی هستند که به خصوص در نقاط گرم و مرطوب زیان‌های فراوانی به جو وارد می‌‌کنند.

جو نسبت به حمله سفیدک که عامل آن Erysiphia grarninis است بسیار حساس است. این بیماری، معمولاً در خاکی که میزان نیتروژن آن بالا باشد، بیشتر انتشار می‌‌یابد. البته گرد گوگرد می‌‌تواند این بیماری را کنترل نماید. از سایر بیماری‌های جو می‌‌توان پوسیدگی ریشه، لکه سیاه، سوختگی و انواع بیماری‌های ویروسی را نام برد.
[ویرایش]

برداشت جو

معمولاً جو را هنگامی که رطوبت دانه بین 30 تا 40 درصد باشد، برداشت می‌‌کنند. در این میزان رطوبت، دانه‌ها چاق تر است. با توجه به این که میزان رطوبت برای انبار کردن دانه بالاست، باید به طرق مصنوعی دانه را خشک نمود تا از گرم شدن و فساد بعدی دانه جلوگیری به عمل آید.
[ویرایش]

موارد مصرف جو

از جو استفاده‌های مختلفی می‌‌کنند. بخش قابل توجهی از آن را به صورت درسته یا نیم کوب به عنوان خوراک دام مورد استفاده قرار می‌‌دهند. ارزش غذایی دانه جو به دلیل غلاف و پوشینک‌های داخلی و خارجی غیر مغذی آن، تقریباً 5 درصد از دانه ذرت کمتر است. البته امروزه سعی می‌شود با اصلاح نژاد جو، انواعی با میزان بیشتری پروتئین و اسید آمینه‌های ضروری به خصوص لیسین تولید شود.

از جو در پخت و پز برای تهیهٔ انواع نان و سوپ استفاده می‌شود. برای تهیهٔ برخی غذاهای کودک هم از جو استفاده می‌‌کنند. بعضی انواع جو را پوست کنده یا نیم کوب می‌کنند و پس از جدا نمودن غلاف، در تهیه سوپ به کار می‌‌برند.

در صنعت نانوایی ایران از جو بسیار کم استفاده می‌‌کنند. در صورتی که مهندسین ژنتیک بتوانند ارزش غذایی این دانه خوراکی را بهبود بخشند، جو می‌‌تواند به عنوان یکی از غلات مهم همچون گندم در تهیهٔ انواع غذاها و نان‌ها به کار رود.

در برخی کشورها از جو در فراورده‌های تخمیری استفاده می‌شود. مثلاً از دانه جو برای تهیهٔ مالت استفاده می‌‌نمایند. معمولاً از دانه‌های چاق و یکنواخت و همچنین دانه هایی که شکسته نباشند و پوست آنها کنده شده باشد، در تهیهٔ این فراورده‌ها استفاده می‌‌کنند. همچنین روشن بودن رنگ دانه، داشتن قدرت جوانه زنی سریع و یکنواخت و همچنین داشتن 10 تا 13 درصد پروتئین در دانه، از جمله ویژگی‌های جوهایی بشمار می‌آید که در تهیهٔ این گونه فراورده‌ها از آنها استفاده می‌شود.

شاید خیلی ابتدایی باشه ولی ممکنه بدرد بعضی ها بخوره

تعريف
غلات در واقع گونه اي از خانواده گندميان (گرامينه ها) هستند که گياهان علفي تک لپه اي بوده و دانه هاي ريز آنها، مصرف خوراکي دارد. غلات گياهاني يک ساله هستند، يعني چرخه ي زندگي خود را در يک فصل زراعي به پايان مي رسانند.

گونه هاي سردسيري غلات (گندم، جو و چاودار) در فصل پاييز و اوايل بهار کشت شده و در اواسط تا اواخر تابستان هم برداشت مي شوند. گونه هاي گرمسيري غلات (برنج، ذرت، ذرت خوشه اي و ارزن) نيز با توجه به شرايط آب و هوايي در اواخر بهار يا اوايل تابستان کشت شده و اواخر تابستان يا اوايل پاييز هم برداشت مي شوند.


تاريخچه
هزاران سال است که اين گونه گياهان، در تأمين غذاي بشر نقش حياتي ايفا مي کنند. باستان شناسان جوامع ابتدايي توانسته اند از ويرانه هاي قديمي مراکز سکونت انسان، دلايلي به دست آورند که نشان مي دهد غلات در تمدن هاي اوليه بشري هم کشت مي شده اند و براي مثال، گندم در سرزمين حاصلخيز بين النهرين به عمل مي آمده است.
بين النهرين امروزه بخش هايي از ترکيه، عراق، سوريه و ايران را تشکيل مي دهد. شواهد به دست آمده نشان مي دهد که در 16.000 تا 10.000 سال قبل از ميلاد، انسان ما قبل تاريخ در اين ناحيه گندم توليد مي کرده است.

همچنين هر جا که جامعه اي تشکيل شده، يکي از انواع غلات در پيدايش آن نقش داشته اند. مثلاً برنج در تشکيل جوامع نخستين کشور چين و ذرت هم در تشکيل جوامع آفريقايي مؤثر بوده اند.


انواع غلات
گندم: به آب و هواي خنک در فصل رشد، آب و هواي گرم و خشک در فصل برداشت نياز دارد.
برنج: آبياري و بارندگي در کشت اين گياه ضروري است. ميانگين دما در 4 تا 6 ماه از فصل زراعي بايد 21 درجه سانتي گراد يا بالاتر باشد.
ذرت: به آب و هواي گرم با رطوبت کافي نيازمند است. اين گياه معمولاً در آمريکاي شمالي و جنوبي و همچنين آفريقا کشت مي شود.
جو: به آب و هواي خنک در فصل رشد نياز دارد. جو مطمئن ترين غلات در شرايط شوري خاک، خشکي يا سرماي زمستان است. جو در زمين هايي که گندم قادر به رشد در آنها نيست هم پرورش مي يابد.
ارزن: از پر محصول ترين غلات در شرايط خشک است و در خاک هاي غير حاصلخيز هم رشد مي کند. اين ماده در آسيا و آفريقا، ماده غذايي مهمي براي انسان و دام مي باشد.
جو دوسر: سابقاً خوراک اصلي مردم اسکاتلند محسوب مي شد. در سراسر دنيا از اين ماده غذايي به عنوان خوراک دام هم استفاده مي نمودند.
چاودار يا گندم سياه: از سازگارترين غلات نسبت به شرايط سخت آب و هوايي است. در آب و هواي سرد کشت مي شود.


اهميت امروزي غلات
در بسياري از کشورهاي آسيايي و آفريقايي، بيش از 80 درصد غذاي مردم از غلات تأمين مي گردد. سهم غلات در غذاي مردمان اروپايي 45 تا 55 درصد بوده و در ايالات متحده آمريکا تقريباً 20 تا 30 درصد مي باشد.

امروزه نزديک به 70 درصد سطح زير کشت يک ميليارد هکتاري جهان را غلات اشغال نموده اند. تقريباً نيمي از کل نيازهاي غذايي انسان به ويژه در آسيا به طور مستقيم از غلات تأمين مي گردد.
همچنين توليد غلات در مقايسه با ديگر فراورده هاي غذايي از جمله گوشت، تخم مرغ، شير و... بسيار بيشتر است. توليد سالانه غلات در جهان، بيش از يک ميليارد و هفتصد ميليون تن مي باشد. گندم، برنج و ذرت سه محصول مهم هستند که هر کدام تقريباً يک چهارم توليد سالانه غلات را تشکيل مي دهند.

برنج، غذاي عمده و روزمره مردم نواحي گرم و مرطوب است. اين غله معمولاً در زمين هايي توليد مي شود که بتوان آنها را در برخي فصول سال غرقاب يا گل- آب نمود.
گندم به عنوان غله اي سازگار، عمدتاً در زمين هاي چمن طبيعي و همچنين در مناطقي که آب و هوا براي کشت ذرت مناسب نيست، به عمل مي آيد. گندم از غلاتي است که در نواحي سرد هم کشت مي شود. اين غله در سراسر جهان در فصول مختلفي کشت مي شود، به طوريکه در هر ماه از سال، گندم در يکي از نقاط جهان در حال برداشت مي باشد.
ذرت هم به عنوان يک گياه گرمسيري، در مناطقي که رطوبت و حرارت کافي در فصل زراعت فراهم باشد، رشد مي نمايد.


ارزش غذايي غلات
غلات منبع انرژي براي انسان هستند. در کشورهاي در حال توسعه، اين دسته مواد تمام رژيم غذايي را در بر مي گيرند. غلات حاوي هيدرات کربن، پروتئين، چربي، مواد معدني و انواع ويتامين هستند که البته ضمن مراحل مختلف نگهداري و تهيه، ممکن است بخشي از مواد مغذي مذکور از بين برود.

دانه غلات که کاريوپس يا گندمه نام دارد، منبع خوبي براي تغذيه انسان مي باشد. ميزان پروتئين برنج از گندم کمتر است. ميزان ويتامين هاي ضروري (از جمله تيامين) برنج صيقل داده شده هم از برنج قهوه اي کمتر مي باشد، چون سبوس خود داراي ويتامين هاي مختلفي است که در مرحله ي صيقل دهي از برنج جدا مي گردد.

البته به خاطر داشته باشيد که با وجود همه ي موادي که ذکر شد، غلات غذاي کاملي محسوب نمي شوند. مصرف اين مواد به تنهايي نمي تواند يک رژيم غذايي متعادل و کامل محسوب گردد. ميزان پروتئين و در واقع اسيدهاي آمينه غلات و همچنين ويتامين موجود در آنها محدود است. براي اين که يک فرد بالغ بتواند 65 تا 80 گرم پروتئين مورد نياز خود را تنها از طريق غلات تأمين کند، بايد مقدار بسيار زيادي از اين دسته مواد بخورد که در عوض، به دليل اين که غلات حاوي هيدرات کربن هستند، فرد ممکن است چاق شود. بسياري از پروتئين هاي گياهي به همين دليل که اسيدهاي آمينه کافي ندارند نمي توانند به تنهايي در رژيم غذايي افراد مورد استفاده قرار گيرند، بلکه در کنار آنها بايد از پروتئين هاي حيواني و سبزيجات و حبوبات هم استفاده نمود. البته پروتئين هاي حيواني که از انواع حيوانات تأمين مي شوند، خود متکي بر منابع گياهي و از جمله غلات هستند. چون اغلب از انواع گياهان و غلات، به عنوان خوراک دام استفاده مي شود.

امروزه مهندسين ژنتيک سعي مي کنند تا با اصلاح نباتات، غلاتي با پروتئين هايي که اسيدهاي آمينه ي ضروري بيشتري داشته باشند، توليد نمايند. مقدار دو اسيد آمينه ضروري به نام هاي ليسين و ايزولوسين در غلات کم است و تمام متخصصين اصلاح نباتات تلاش مي کنند غلاتي که ميزان بيشتري از اين دو نوع اسيد آمينه داشته باشند را توليد نمايند.

غلات بيشترين شکل انرژي خود را به صورت نشاسته عرضه مي کنند. استفاده از دانه کامل غلات، منبع خوبي براي فيبر گياهي و اسيدهاي چرب ضروري مي باشد. از برنج به صورت پخته يا آرد برنج استفاده مي شود. معمولاً غلات را براي استفاده تبديل به آرد مي کنند. گندم يکي از اين غلات است که بيشتر آرد آن به کار مي رود. از انواع غلات آرد شده در تهيه ي نان، پاستا، دسر، پيراشکي، کلوچه و... استفاده مي کنند. البته آرد را گاهي از سيب زميني، شاه بلوط، حبوبات و... هم تهيه مي کنند.


آب و هواي مناسب براي رشد غلات
عوامل مختلف آب و هوايي قادرند طرز رشد، ميزان عملکرد و همچنين کيفيت محصول را تحت تأثير قرار دهند. بنابراين توليد اقتصادي هر نوع غله در هر ناحيه، کاملاً تابع شرايط آب و هوايي مي باشد. گندم، جو و چاودار که به دليل کوچک بودن بوته شان، غلات کوچک نام مي گيرند، به بارندگي ساليانه 300 تا 1300 ميليمتر نياز دارند و به صورت ديم هم کشت مي شوند.

برنج به حرارت و بارندگي کافي (يا آبياري کافي) نياز دارد. معمولاً برنج در نواحي که سالانه نزديک به 1000 ميليمتر يا بيشتر بارندگي دارند کشت مي شود. ذرت هم با اين که يک گياه گرمسيري است در آب و هوا و ارتفاعات مختلف از نواحي پست تا ارتفاع 3000 متري از سطح دريا کشت مي گردد.

جو از همه ي غلات مقاوم تر است و مي توان آن را حتي در کشور سيبري هم کاشت. گندم از همه ي غلات رايج تر است.
معمولاً گياهان سردسيري را در نواحي گرمسيري، البته در نواحي بلند و خنک کوهستاني مي کارند که در اين صورت، کشاورزان مي توانند به دليل شرايط مساعد و خنکي کوهستان هاي نواحي گرمسير، هر ساله چند بار غلات بکارند.

غلات گرمسيري را در نواحي پست گرمسيري که آب و هواي معتدلي دارند مي کارند و همچنين مي توان اين غلات را در نواحي معتدل، البته در فصل هايي که سرما و يخبندان نباشد کشت نمود. معمولاً اين دسته انواع بهاره و زمستاني دارند.


ساختمان دانه غلات
دانه غلات، ميوه خشکي است که اصطلاحاً به آن گندمه و به زبان عاميانه دانه يا غله مي گويند. اين دانه داراي چندين لايه خارجي بوده که خارجي ترين لايه را پريکارپ مي نامند و همچنين دو قسمت به نام هاي آندوسپرم و گياهک دارد. غشاي تخمدان، پوست دانه و لايه آلورون که در مجموع سبوس را تشکيل مي دهند، در مرحله ي تهيه آرد از غلات جدا مي شوند. حتي گاهي گياهک را هم از دانه جدا نموده و با سبوس مخلوط مي نمايند. سبوسي که گياهک داشته باشد، پروتئين بيشتري نسبت به آندوسپرم نشاسته اي دارد. چون پروتئين گياهک از هر قسمت ديگري در دانه بيشتر است. آردي که در تهيه ي آن از تمام قسمت هاي دانه غلات استفاده نموده باشند نسبت به آرد سفيد، که براي تهيه آن سبوس و گياهک را جدا نموده اند داراي مواد مغذي بيشتري مي باشد.


مراحل رشد غلات
دوره رشد غلات شامل مراحل جوانه زني، پنجه زني، تشکيل روزت، ساقه رفتن، تشکيل گل و تشکيل ميوه است که هر کدام از اين مراحل را به اختصار در اينجا توضيح مي دهيم:


جوانه زني: اين مرحله با نفوذ ريشه در پوست دانه و غشاي تخمدان آغاز مي شود. ريشه ي اوليه چندان پر پشت نيست، اما ريشه هاي ثانويه که شامل ريشه هاي نا بجا هم مي شود، در مراحل اوليه رشد به وجود خواهند آمد که اين ريشه هاي ثانويه قوي تر بوده و قدرت کافي براي نگه داشتن گياه در خاک را دارند.
پنجه زني: پس از آن که اولين برگ هاي گياه سطح خاک را شکافت و ساقه اصلي شروع به رشد نمود، مرحله پنجه زني آغاز مي گردد؛ يعني جوانه هاي موجود در محل اتصال برگ هاي پاييني به ساقه، فعال شده و شروع به رشد مي کنند.
تشکيل روزت: برگ هاي گياه در فاصله ي دو مرحله پنجه زني و ساقه رفتن رشد نموده و بلند مي شوند و مجموعه اي برگ را در ابتداي ساقه ايجاد مي کنند. اين مرحله را تشکيل روزت مي نامند.
ساقه رفتن: در اين مرحله ساقه طويل مي شود. در اوايل اين مرحله، گل آذين هم تشکيل مي شود.
تشکيل گل آذين: در اين مرحله گل آذين بوته از داخل غلاف خارج مي شود. گل کردن غلات معمولاً زماني که گل آذين داخل غلاف است يا بلافاصله پس از تشکيل گل آذين صورت مي گيرد. گل هاي گياهان خانواده گرامينه، به صورت گروهي به وجود مي آيند. منظور از گل آذين، آرايش گل يا طرز قرار گرفتن گل روي ساقه است. مجموع چند گلچه که روي محور گل آذين است را سنبلچه مي گويند.
ميوه: زماني که ميوه مي رسد، غشاي تخمدان نازک شده و به پوست دانه مي چسبد. اين گونه ميوه ها را گندمه گويند، مثل دانه گندم، ذرت و چاودار. دانه بعضي غلات حتي پس از برداشت هم داخل غلاف باقي مي ماند، مثل برنج و جو.


برداشت محصول
برداشت غلات بايد به موقع صورت گيرد. برداشت زودتر يا ديرتر از موقع محصول، موجب کاسته شدن کيفيت آن مي شود. تأخير در برداشت غلات دانه ريز، سبب ريزش دانه، خوابيدگي يا شکستن بوته ها در مزرعه و بالاخره کاهش ميزان ماده خشک مي گردد. برداشت زود هنگام محصول هم موجب پايين آمدن کيفيت غلات مي گردد.

وزن دانه ها تا زمان رسيدن دانه افزايش مي يابد، ولي پس از آن رو به کاهش مي گذارد. همچنين دانه هاي نارسي که زود هنگام برداشت مي شوند، چه در مزرعه و چه در انبار بيشتر در معرض آسيب هاي ناشي از گرما و آفات از جمله کپک زدگي قرار مي گيرند. زمان مناسب براي برداشت دانه، موقعي است که آندوسپرم دانه هاي غلات سفت شده و ميزان رطوبت آن هم به 18 درصد رسيده باشد.
در کشورهاي توسعه يافته براي دروي محصول تنها از وسايل مکانيکي همچون کمباين استفاده مي شود. اما در کشورهاي در حال توسعه از روش هاي گوناگوني همچون استفاده از داس براي برداشت محصول استفاده مي نمايند

امروزه كودهاي ماكرو در زراعت غلات به طور مرتب مصرف مي شود ولي براي به دست آوردن محصول با كيفيت مناسب بايد از كودهاي ميكرو هم استفاده نمود و اين مسأله در مورد غلات به خاطر نقش تغذيه اي آن از اهميت فوق العاده اي برخوردار است .

تاثير عناصر مختلف بر غلات و علائم کمبود آنها

ازت (N) : باعث افزايش پروتئين دانه ، بهبود كيفيت پخت ، افزايش راندمان آبياري شده تعداد پنجه ها را زياد نموده و مقاومت گياه را نسبت به زنگ زرد گندم افزايش مي دهد . در صورت كمبود اين عنصر ساقه كوتاه و نازك مي شود پنجه زني گياه كم شده ، برگها سبز مايل به زرد گشته و خوشه ها كوچك مي شوند .

فسفر (p) : باعث تكامل دانه ، افزايش عمق نفوذ ريشه و سهولت جذب آب مي
شود . اين عنصر زمان بلوغ و رسيدن محصول را تسريع نموده و باعث مي شود گياه از خشكي كه عمدتا با زمان تشكيل دانه همراه است آسيب نبيند . در صورت كمبود فسفر برگها و ساقه سبز مايل به آبي شده و بعد از مدتي برنزه يم شود . برگهاي پير از نوك به طرف پائين برگ شروع به خشك شدن نموده و خوشه ها كوتاه مي مانند .

پتاسيم (k) : مقدار پروتئين دانه و راندمان استفاده از كودهاي ازته را افزايش مي
دهد . ميزان سلولز زياد شده و در نتيجه ورس كاهش مي يابد . مقاومت نسبت به آفات و بيماريها نيز افزايش مي يابد . اگر گياه دچار كمبود پتاسيم شود . ساقه ها كوتاه و گياه لاغر مي شود . مقدار دانه كم شده و اندازه آنها كوچك مي ماند . برگها به رنگ سبز مايل به خاكستري و يا كمي رنگ پريده مي شود و سوختگي لبه و نوك برگ به وجود مي آيد .

منگنز (Mn) : وزن هزار دانه را افزايش مي دهد . باعث غني شدن دانه گندم شده و عملكرد دانه و كاه را افزايش مي دهد . در صورت كمبود ، رگه هاي زرد كم رنگ و نيز لكه هاي قهوه اي پراكنده ، روي برگ ظاهر مي شود .

مس (Cu) : عمدتا به عنوان كاتاليزور در واكنشهاي گياه شركت مي كند و در صورت كمبود برگهاي جوان تر لوله اي شده ، نوك برگها چروك مي خورد و دانه ها لاغر و كوچك بنظر مي رسد .



روي (zn) : در تشكيل هورمونهاي گياهي نقش عمده اي داشته و اگر گياه دچار كمبود اين عنصر شود . نوارهاي موازي زرد رنگ در اطراف رگبرگ مياني مشاهده خواهد شد .

ذرت از محصولات مهمي است كه به عنوان غذاي انسان و دام مطرح است . لذا نه تنها كميت بلكه كيفيت آن نيز از اهميت فوق العاده اي برخوردار است .

تاثير عناصر مختلف بر ذرت و علائم كمبود آنها .

ازت (N) : باعث افزايش مقدار پروتئين دانه ، رشد اندامهاي هوايي ، و همچنين باعث افزايش عملكرد مي شود . در صورت كمبود برگهاي پير از قسمت نوك شروع به زرد شدن كرده و در امتداد رگبرگ مياني به شكل V پيش مي رود ( شكل 1) .

فسفر (p) : به زود رسي ذرت كمك مي كند . در نتيجه باعث مي شود كه گياه از تنش رطوبتي و گرمايي ، كه در مرحله گرده افشاني صورت مي گيرد ، اسيب نبيند و اگر گياه دچار كمبود شود برگها سبز تيره مايل به بنفش شده ، خوشه ها كوچك مي شوند و دانه ها نامنظم مي رسند .

پتاسيم (k) باعث افزايش طول دوره پر شدن دانه مي شود و به رسيدگي يكنواخت
و افزايش تعداد دانه در خوشه كمك كرده و ورس را كاهش مي دهد ، در صورت كمبود پتاسيم برگها نسبتاً دراز و چروكيده شده و خطوط زرد طولي زير برگ ظاهر مي شود . حاشيه برگها سوخته و قهوه اي شده ، خوشه ها كوچك باقي مانده و دانه تشكيل نمي شود .

روي (zn) :‌به افزايش ماده خشك گياه كمك نموده و اگر گياه دچار كمبود شود نوارهاي كلروز روي برگ ايجاد شده و برگها پيچ خورده مي شوند .



بر (B) به تشكيل دانه گرده كمك كرده و در ساخت ديواره سلولي نقش مهمي ايفاء مي كند . در صورت كمبود ، رشد گياه كاهش يافته ، كوتولگي بوجود آمده و ميزان توليد دانه كم مي شود .

مس (cu) : در تشكيل ليگنين و ايجاد ديواره سلولي قوي گياه كمك مي كند و مقاومت گياه را در مقابل پژمردگي كاهش افزايش مي دهد . در صورت كمبود مس ، رشد گياه كاهش يافته ، برگها زرد و پژمرده مي شوند .

با نام انگليسي corn)) وامريكايي (maize) و اسم علمي zea mays از خانواده غلات (poaceae) و يك از چهار غله عمده جهان بوده و بعد از گندم و برنج توليد آن در دنيا مقام سوم را داراست .
مشخصات گياه شناسي :
الف : ريشه : ذرت داراي سه نوع ريشه است 1-ريشه‌هاي بذري و ريشه‌هاي اوليه تعداد اين نوع ريشه‌ها 3 تا 5 عدد بوده و با جوانه زدن بذر طلا ظاهري مي‌شوند كار اين ريشه‌ها جذب آب و مواد غذايي از اعماق خاك مي‌باشد .
2-ريشه‌هاي تاجي يا ثانويه : از گروه‌هاي واقع در طوقه گياه و در زير سطح خاك بوجود آمده و گسترش پيدا مي‌كند تعداد آنها 7 الي 8 عدد و گاهي به 15 الي 20 عدد نيز مي‌رسد كار اين ريشه‌ها جذب آب و مواد غذايي از خاك سطح است .
3-ريشه‌هاي هوايي يا نگه دارنده : اين ريشه‌ها در واقع همان ريشه‌هاي تاجي هستند كه در بالاي سطح خاك توليد مي‌شوند نقش آنها بيشتر در قائم گله داشتن گياه است زيرا طول گياه زياد بوده و لذا براي مقاومت در برابر خوابيدگي اين ريشه‌ها مانند يك تيرك عمل مي‌كنند نقش اين ريشه‌ها در عمل جذب بسيار كم است .
ب : ساقه
ساقه ذرت مانند ساير غلات بند بند و گره‌دار ، تو خالي و استوانه‌اي بوده و طولش بسته به رقم ممكن است از cm 30 تا m 5/7 و خطرش از cm3/1 تا cm5 تغيير كند .
ساقه ذرت به عكس ساير غلات معمولاً بدون انشعاب است و پنجه‌اي توليد نمي‌كند . خوابيدگي ياورس در ذرت به ندرت رخ مي‌دهد و ارقام هيريد ذرت مقاومت بسيار خوبي در برابر خوابيدگي از خود نشان مي‌دهد . لازم به ذكر است كه طول معمول ذرت 5/1 تا 5/2 متر است .
ج : مانند ساير غلات كشيده بوده و از پهنك و غلافت تشكيل شود . طول برگها ذرت از 30 تا 80 cm و گاهي متغير است و پهناي هر برگ حدود 8 تا 10 cm است .
د : ذرت گياهي يك سايه پيايه است كه گلهاي نر و ماده در طول ساقه در محل گره‌ها و در مجاورت برگها تشكيل مي‌شوند و تعداد گلهاي ماده را ارقام مختلف ذرت متفاوت است ، گل گل آذيني ذرت را به طور كلي سنبله مي‌دانند و در واقع گل نر و خوشه و گل ماده سنبله است ، گلهاي ماده در آينده بلال ذرت را ايجاد مي‌كنند كه بلال ذرت كه داراي محوري قطوري به نام چوب بلال يا (cod)
دانه‌هايي كه در رديفهاي منظمي قرار گرفته‌اند و با دو پوشه ضخيم پوشيده شده‌اند و خامه‌هاي بلندي (sira) كه در انتهاي شاخه مي‌شوند و گاكل بلال ذرت را ايجاد مي‌كنند . لازم به ذكر است : محور گل آذين نر همان امتداد ساقه است و داراي گلهاي سه پرچمي است .
دوره‌هاي رشد ذرت : بطور كلي از كاشت داشت و برداشت ذرت چهار دوره متمايز مي‌توان تشخيص داد . از دوره رشد خفيف : اين دوره از زمان سبز شدن شروع شده و تا 150 الي 20 روز از ظهور گلهاي نر ادامه دارد .
2-دوره رشد سريع : از ظهور گلهاي نر تا حدود 10 روز قبل از شيري شدن دانه‌ها مي‌باشد در اين دوره وزن گياه به حداكثر و حساسيت آن به كم آبي به حد اعلال خود مي‌رسد .
3-دوره كاهش خفيف وزن : اين دوره پس از اتمام دوره دوم شروع شود و تا حدود 10 روز بعد از شيري شدت دانه‌ها ادامه مي‌يابد .
4-دوره كاهش شديد وزن : اين دوره به دنبال دوره قبل شروع شود و تا رسيدن كامل دانه طول مي‌كشد .
عوامل محيطي :
از ميان عوامل محيطي به دو عامل درجه حرارت و طوبت اشاره خواهيم داشت .
الف : درجه حرارت : به طور كلي يك گياه گرمسيري است به يخ بندان حساس است و در دوران زندگي به درجه حرارت بالا نيازمند است .
حداقل درجه حرارت در زمان جوانه زدن ذرت 10 درجه است ولي برخي از نژادهاي آن در زير 10 درجه هم به خوبي جوانه مي‌زنند بعد از كشت ذرت آب و هواي گرم جوانه زدن و ريشه را تسريع مي‌كند ولي گرماي شديد و كمبود رطوبت بويژه در زمان گلها و بويژه گلهاي نر ، خسارت زا است .
ب : رطوبت : مقدار رطوبت هوا و ميزان نزولات آسماني و زمان آن نقش مهمي در عملكرد ذرت داشته و كمبود نزولات يكي از عوامل محدود كننده كشت اين گياهان در مناطق خشك و نيمه خشك به شمار مي‌آيد در واقع كشت ديم ذرت در نقاطي امكان‌پذير است كه ميزان بارندگي ساليانه از 600 ميلي‌متر در دوره رشد كمتر نباشد لذا عملاً كشت در كشور ما كشتهاي بهاره آبي است مقاومت به خشكي ذرت در مراحل اوليه زندگي از مراحل بعدي آن بيشتر است .
عمليات كاشت :
1-آماده كردن زمين : زميني كه در آن كشت ذرت انجام مي‌شود در پائيز سال قبل آن شخمي به عمق 15 الي 20 cm و گاهي بيشتر مي‌زنند كه باعث مي‌شود باعث خاك نرم و بقاياي محصول قبلي و علفهاي هرز به عمق خاك برده مي‌شوند در ضمن پذيرش بارندگي زمين ذخيره رطوبت بالا مي‌رود در بهار بعد از سبز شدن علفهاي هرز با يك ديسك آنها را به عمق خاك برده و بعد از آن زمين را تسطيح كرده و بدين صورت زمين آماده كشت مي‌شود ( 1-شخم در پائيز 2-شخم در بهار 3-ديسك 4-لودر
2-طرق مختلف كاشت :
بسته به عوامل مختلف چون 1-نوع تهيه بستر بذر 2-تأمين رطوبت 3-رقابت با علفهاي هرز و پيشگيري از آسيب سرماي بهاره كاشت ذرت متفاوت است .1-از نظر نوع تهيه بستر بذر A – كشت رديفي B – كرتي-كشت روي مرز و حاشيه زراعتهاي ديگر .
كشت رديفي : يك نوع آبياري نشتي و مشكل سله شكني ندارد . اين روش در اراضي بزرگ و زراعتهاي مكانيزه مطرح بوده و بذر در رديفهاي موازي با فاصله معيني توسط رديف كار ذرت كشت مي‌شود آبياري در اين روش به صورت جون و پسته انجام مي‌شود .
كشت كرتي : بيشتر در كشاورزي سنتي و معمولاً براي كشت ذرت علوفه‌اي بكار مي‌رود پس از آماده كردن و تسطيح زمين آنرا به كرتهايي كه طول و عرض آن متناسب با شيب زمين و ميزان آب آبياري مي‌باشد تقسيم كرده و بذر را در كرتها به طريقه دست پاش مي‌كارند و توسط دندانه‌ يا ديسك آنرا داخل خاك نموده و آبياري مي‌نمايند آبياري در اين روش به روش غرقابي است .
2-تأمين رطوبت :
A : خشكه كاري B : نم كاري
A : وقتي صورت مي‌گيرد كه زمان كشت ذرت در حال سپري شدن مي‌باشد زيرا آبياري قبل از كشت و صبر براي گاو رو شدن زمين وقت لازم دارد لذا در چنين مواردي زمين را كشت كرده و متعاقبش آبياري مي‌كنند در اين روش چون خطر سله بسنتي خاك و احياناً شسته شدن خاك و انتقال بذر را نقاط بلند مزرعه به قسمتهاي پشت‌تر وجود دارد و لازم است كه زمين قبل از كشت كاملاً تسطيح شود حتي المقدور كشت به صورت رديفي انجام شود تا با مثال مذكور برخورد كمتري شود .
B : نم كاري يا هيرم كاري در بهار حدود 10 روز قبل از كشت مقدار زيادي آب به زمين مي‌دهد كه تا عمق 2 متري زمين بستر نم شود و بعد از گاورو شدن زمين با عمليات ديسك سبكي علفهاي هرز را زير خاك كرده و سپس اقدام به كشت ذرت مي‌كنند بذرهاي كاشته شوند از رطوبت موجود در خاك استفاده كرده و يكنواخت سبز مي‌شوند و چون بالا فاصله بعد از كشت آبياري نمي‌شوند خطر سله بستن خاك رشته شودن بذر پيش نمي‌آيد .
3-از نظر رقابت با علفهاي هرز و عوامل نامساعد مثل هواي سرد :
براي جلوگيري از آسيب عوامل مذكور در بعضي از نقاط جهان مثل كره شمالي معمولاً ذرت را به صورت نشاكاري كشت مي‌كنند بدين ترتيب كه ابتدا بذر در گلخانه كشت نموده ( زودتر از زمان كشت در مزرعه ) و به محقق حصول شرايط محيطي مناسب آنرا به زمين اصل منتقل مي‌كنند در اين روش اگر چه عملكرد بيشتر خواهد بود ولي هزينه‌ها افزايش مي‌يابد
ج - زمان كاشت :
به عواملي چون درجه حرارت محيط و خاك بستگي داشته و در نواحي مختلف فرق مي‌كند و در زمان صورت مي‌گيرد كه دماي بهاره كاملاً از بين رفته باشد .
مناسب‌ترين درجه حرارت براي جوانه زدن بذر ذرت ْ3/18 C است و دماي زمان جوانه زني نبايد از 10 كمتر و از 35 بيشتر باشد .
مقدار بذر لازم در واحد سطح :
در ذرت كاري معمولاً وزن بذر در واحد سطح اهميت چنداني ندارد و دانه را برحسب تعداد در مترمربع يا هكتار محاسبه و كشت مي‌نمايند تراكم بوته در واحد سطح بستگي به حاصلخيزي خاك رقم و ميزان آب آبياري داشته و معمولاً از 20 هزار يا 60 هزار در بوته در هكتار متغير است .
عمليات داشت :
الف : آبياري : ذرت از گياهان است كه در طول دوره زندگي خود به آب زيادي نياز دارد دوره بحران نياز آب اين گياهان از زمان ظهور گلهاي نر تا پيدايش كاكل ذرت است در اين دوره اگر رطوبت در حد كافي نباشد عمل گرده افشامي به خوبي انجام نگرفته و در نتيجه بلالها كم دانه مي‌شوند .
ب : وجين و سله شكني : حدود 30 الي 40 روز بعد از كشت زماني كه ارتفاع گياه به 15 الي 20 CM مي‌رسد عمليات وجين و سله شكني شروع مي‌شود (عمليات وجين و سله شكني مي‌تواند همراه با كود پاش انجام گيرد )راه ديگر مبارزه با علفهاي هرز در مزارع بزرگ معمولاً استفاده از علفكشهاي شيميايي مانند آنرا زين مي‌باشد .
ج : احتياجات غذايي ذرت : هم مانند ساير گياهان در طول زندگي خود به مواد غذايي كافي نياز دارد مواد غذايي ذرت معمولاً از انواع كودها از جمله كودهاي حيواني سبز و شيميايي تأمين مي‌شود كودهاي حيواني و سبز مقداري از مواد غذايي مورد نياز ذرت را تأمين مي‌كنند و براي تأمين كامل مواد غذايي استفاده از كودهاي شيميايي ضرورت مي‌يابد . جذب ازت از خاك در تمام مراحل رشد گياه صورت مي‌گيرد ولي در مقدار آن در سنين اول مقدار جذب آن كمتر . در زمان ظهور گلهاي نر و ماده جذب ازت حداكثر است و پس از گل دهي مجدداً جذب كاهش مي‌يابد . مهمترين دوره نياز ذرت به فسفر بعد از گل كردن و نزديك رسيدن دانه مي‌باشد در موقع رسيدن دانه نزديك به سه چهارم فسفر موجود در گياه در دانه جمع مي‌شود .
حدود يك سوم پتاسيم مورد نياز گياه قبل از تشكيل گل و بقيه آن قبل از دانه بستن از خاك جذب مي‌كرد و مقدار نسبتاً كمي پتاسيم در دانه مترمركز مي‌شود .
عمليات برداشت :
الف : زمان برداشت اگر ذرت به منظور برداشت دانه كشت شود بايد برداشت زماني صورت گيرد كه گياه از نظر فيزيولوژي و زراعت كاملاً رسيده باشد تعيين زمان برداشت از نظر زراعي –a نوع رقم : در مناطقي كه فصل رويش كوتاه بوده و در سرما و بارانهاي زودرس پائيز عمل برداشت را با دشواري روبرو مي‌كند بايد از ارقام زودرس استفاده كرد تا برداشت زودتر انجام شود –b مقدار كود : در زمينهايي كه كود شيميايي مخصوصاً كودهاي ازته زياد مصرف شوند رشد رويش گياه افزايش يافته و دانه‌ها ديرتر مي‌رسند لذا برداشتشان ديرتر انجام مي‌گيرد .
2-جنس خاك : در خاكهاي رس يا سنگين به علت ذخيره رطوبت بيشتر دوره رويش گياه طولاني‌تر از خاكهاي سبك شن مي‌شوند و لذا برداشتشان ديرتر انجام مي‌گيرد .
-d آبياري : زياد طول دوره رويش گياه را افزوده و رسيدن محصول و برداشت را به تأخير مي‌اندازد .
E- تراكم بوته : هر چه تراكم بوته در واحد سطح بيشتر شود استفاده از نور و غذا براي گياه مشكلتر شود . و گياهان براي رقابت با يكديگر در جذب نور و غذا رشد رويش بيشتري داشته و در نتيجه رسيدن و برداشت دانه به عقب مي‌افتد .
-F آب و هوا هر چه محيط سردتر و روزها آفتابي كمتر باشد رسيدن دانه و برداشت آن ديرتر مي‌شود .
2-تعيين زمان برداشت از نظر فيزيولوژيكي
از نظر فيزيولوژي دانه‌هاي رسيد حداكثر ماده خشك را دارا هستند و بايستي رطوبت آنها به حدود 15 الي 20 درصد برسد تا از نظر زراعي قابل برداشت باشد براي برداشت دانه رطوبت دانه بايد در حدي باشد كه نه علت خشكي زياد با ماشينهاي برداشت خرد شوند و نه آن مقدار مرطوب كه در انبار كپك بزنند .
ب : طرق مختلف برداشت
برداشت ذرت چه براي دانه و چه براي علوفه به دو صورت انجام مي‌شود .
1-برداشت با دست : در زراعتهاي كوچك و كرتي و همچنين در مناطق مرطوب كه بارندگيهاي فصل آن كار با ماشينهاي برداشت را مشكلتر مي‌سازد عمل برداشت با دست و داسهاي مخصوص انجام مي‌گيرد .
2-برداشت ماشينهاي مخصوص در زراعتهاي بزرگ و مكانيزه مانند استفاده از چاپر و كمباني و غيره
نحوه كشت و كار گياه ذرت دانه‌اي در شهرستان ني‌ريز :
شهرستان ني‌ريز در جنوب شرقي استان فارس قرار گرفته است . ذرت در اين منطقه يك محصول بهاره است و كشت و كار آن در اواخر فصل بهار با مساعد شدن دماي هوا انجام مي‌گيرد .
تاريخ كاشت :
طبق اصول كشاورزي بايد با توجه به نوع محصول هواي محيطي انتخاب گردد ولي در اين منطقه عموماً زمان كاشت را عوامل ديگري تعيين مي‌كند كه تا حدودي نيز تاريخ‌هاي مناسبي است .
1-آماده بودن زميني كه خود جاي توضيح زيادي دارد الف : اغلب كشاورزان و البته نه اكثر آنها با توجه به زماني كه كشاورزي اطراف اقدام به كشت مي‌كنند آنها نيز اقدام مي‌كنند .
ب : پس از برداشت محصول قبلي كه عمدتاً گندم و جو است .
ج : با توجه به دماي هوا كه تعداد اين زارعان انگشت شمار است .
1-حدود يك سوم از زمينهايي كه از سوي زارعان براي كشت ذرت اختصاص مي‌يابد در آنها كشت گندم و يا جو صورت گرفته و به محض برداشت با آتش زدن كاه و كلش باقي مانده در زمين به شخم زدن مبادرت مي‌كنند و چون آبياري كردن زمين باعث عقب افتادن كشت مي‌شود از آبياري آن خودداري مي‌كنند و در نتيجه از مزاياي شخم مرطوب بي‌نصيب مي‌مانند .
نحوه آماده كردن زمين و كاشت :
پس از يك شخم نسبتاً عميق عمليات ديسك زني و لور انجام مي‌شود كه با اصول زراعت هماهنگي دارد اما به دليل آشنايي نداشتن كامل رانندگان تراكتورها با اصول اينكار زمينها به طور يكدست صاف نمي‌شوند و وقتي كه دستگاه فاروور ايجاد جوي و پشته مي‌كند . جوي و پشته‌ها نيز درست از كار در نمي‌آيند و در نتيجه بايد بوسيله مرزبند ايجاد كرت كرد كه اين كار باعث اتلاف مقدار زيادي آب به صورت Run off شود كه اين مشكل اصل‌ترين مشكل در كار آماده كردن زمين در شهرستان است .
بعد از كار دستگاه فاروور بذر كار وارد زمين شود و بذرها را بر روي رديف كشت مي‌كند و معمولاً در هر هكتار حدود kg30 بذر كشت مي‌شود كه به خاطر پرتر كشت كردن اين ميزان متوسط بالاتر است .
كود دهي :
زمينهاي شهرستان از نظر فسفات به علت استفاده مكرر و نسبتاً زياد در سالهاي گذشته از اين ماده غني هستند و احتياج چنداني به مصرف آن نيست از كودهاي ديگري كه قبل از كشت استفاده مي‌شود كودهاي پتاسه است . عمده‌ترين مصرف كود براي ذرت كود اوره است كه ميزان مصرف آن در بين كشاورزان بسيار متفاوت است و شايد به توان گفت كه دليل اين تفاوت كمبود اين كود است كه در نتيجه برخي از كشاورزان كه توانسته‌اند اين كود را دريافت كنند . در بعضي مواقع بيش از يك تن كود اوره به زمين خود داده‌اند و برخي به حدود kg 200 اكتفا كرده‌اند اگر نحوه توزيع كود مناسب بود برخي از كشاورزان دچار ولع در مورد مصرف اين كود نمي‌شوند و بيش از نياز مصرف نمي‌كردند كود اوره به صورت سرك و معمولاً در دو دوره آبياري يك دور آن به صورت محلول به زمين داده مي‌شود .
آبياري :
گياه ذرت از جمله گياهاني است كه نياز زيادي به آب دارد و اگر آب كافي در موقع مناسب براي آن تأمين نگردد كشت اين گياه جز ضررو زيان براي زارع ارمغاني ندارد و با توجه به منابع آب شهرستان به اعتقاد نگارنده ذرت قاتل بي‌رحم آب شهرستان است و در آينده با افسوس به اين روزها نگاه خواهيم كرد . معمولاً دوره آبياري در اين منطقه با توجه به آنكه عمه منبع تأمين كننده آب چاه‌هاي كشاورزي هستند دوره آبياري مطابق نياز گياه نبوده و با توجه به دور آب كشاورز تعيين مي‌شود كه شايد در يك دور 7 به 7 تأمين گردد و در يك دور از 14 روز هم فراتر برود به اعتقاد كارشناسان اداره كشاورزي يكي ديگر از عوامل افت محصول در اين منطقه دوره‌هاي آبياري طولاني است .
داشت :
عمليات داشت چنداني صورت نمي‌گيرد و تنها به كنترل علف هرز و و اگر دچار آفت شود به كنترل آن آفت منتهي مي‌گردد و عملياتهاي داشت مرسوم نظير سله شكني و غيره انجام مي‌گيرد .
برداشت :
در قسمت برداشت تقريباً مشكل وجود ندارد و كشاورزان در موقع مناسب اقدام به برداشت محصول خود مي‌كنند اما مشكل بعد از برداشت بوجود مي‌آيد به دليل آنكه در سطح شهرستان واحد ذرت خشك كني وجود ندارد و اغلب كشاورزان با پهن كردن ذرت بر روي زمين اقدام به خشك كردن آن مي‌كنند . كه به دليل مصادف شدن با بارانهاي پائيز مقداري از محصول برداشت شود . دچار آسيب شود . و از ميزان برداشت باز هم كاسته مي‌شود به جا است كه اداره جهاد كشاورزي با اعطاي تسهيلاتي امكان ايجاد يك واحد ذرت خشك كني در سطح شهرستان را بوجود آورد .
اطلاعات مربوط به كشت ذرت در شهرستان ني‌ريز در سال زراعي جاري (83)
ميزان بذر توزيع شده : 90 تن
ميزان زير كشت : 3315 هكتار
ميزان زمين بيمه شده ذرت 317 هكتار
ميزان زمينهايي كه پس از برداشت گندم يا جو زيركشت ذرت رفته‌اند : 1430 هكتار
متوسط برداشت در سال 82 : 5/7 تن
نوع سطح مشاهده سموم مورد استفاده
آفات :
1-زنجره 35 هكتار آندو سولفات و دارتون
2-برگ خوار 8 هكتار سوين
علف هرز:
علفهاي پهن برگ و باريك برگ 2776 لاسو -آترازني - آراديكان – توفوردي

لوبیای آمریکایی

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]


این گیاه از خانواده بقولات است و گل و برگ آن کاملا شبیه به گل و برگ لوبیا می‌باشد. میوه لوبیای آمریکایی نیز شبیه به میوه لوبیا می‌باشد با این تفاوت که غلاف لوبیای آمریکایی پهن‌تر و کوتاه‌تر از غلاف لوبیای معمولی می‌باشد و قابل خوردن هم نیست. ساقه لوبیای آمریکایی نازک بوده و دو نوع پا کوتاه و پا بلند در آن مشاهده می‌شود.

● آب و هوای مطلوب لوبیای آمریکایی
اهلی است حساس به سرما و خاک باید اقلا ۱۵ درجه سانتیگراد حرارت داشته باشد تا بذر سبز شود. مدتی که این محصول زمین را اشغال می‌کند طولانی‌تر از مدتی است که لوبیای سبز اشغال می‌کند زیرا حرارت زیاد تابستان مانع تلقیح گل و تشکیل غلاف و دانه می‌شود. در نقاط گرمسیر که پاییز نیز گرم است می‌توان با پاشیدن بعضی خواه شیمیایی با غلظت ۱.۵ تا ۳ در میلیون نمو گیاه را برای مدت ۲۰ تا ۳۰ روز راکد کرد.

● خاک مطلوب
لوبیای آمریکایی را در هر نوع خاک می‌توان کاشت و در نواحی که دارای تابستان کوتاه می‌باشند. باید حتما خاکهای شنی را که زود گرم می‌شوند انتخاب کرد و زمینهای نسبتا سفت و رسی که مدت زیادی رطوبت را در خود نگاه می‌دارند برای نقاطی که دارای تابستان طولانی هستند یعنی فصل گرم اقلا چهار ماه به طول می‌انجامد شایسته است.

● کود مورد استفاده
کودهای شیمیایی زیاد برای محصول لوبیای آمریکایی مفید نیست و اگر مقدار کم کود شیمیایی هم با بذر تماس کند موجب از بین رفتن بذر می‌شود بنابراین این مواد را باید در صورت لزوم به شکل نوار به محصول داد. معمولا برای تقویت مزرعه لوبیای آمریکایی فقط از کود دارای دامی استفاده می‌کنند. و مقدار آن با حاصلخیزی و نوع زمین از ۱۰ تا ۳۰ تن در هکتار تفاوت می‌کند.

● کاشت لوبیای آمریکایی
طرز تهیه و طریقه کاشت برای لوبیای آمریکایی کاملا شبیه این عملیات برای لوبیای معمولی می‌باشد ولی باید این نکته را باید در نر داشت که دانه لوبیای آمریکایی در زمین سرد می‌پوسد و سبز نمی‌شود بنابراین قبل از آنکه درجه حرارت خاک به ۱۵ درجه برسد نباید بذر این گیاه را به خاک سپرد. فاصله کاشت بین بوته‌های این گیاه باید زیادتر فاصله کاشت بین بوته‌های لوبیا باشد.

● برداشت محصول
برداشت دانه تازه به این صورت است که غلافهای سبزی که دانه داخل آن کاملا رشد کرده و درشت شده است برای برداشت محصول می‌گذارند تا غلافها تغییر رنگ داده یعنی زرد و خشک شود در این موقع با دست یا وسایل مکانیکی محصول را درو کرده و بعد با کوبیدن آن دانه را از گیاه جدا می‌کنند.

● اصل و قدمت گیاه
بنابر عقیده لینه موطن اصلی لوبیای آمریکایی آفریقا می‌باشد ولی بنابر تحقیقات اخیر ثابت شده که اصل گیاه از آمریکای مرکزی است که بعدا در جزایر دریای کاربی و برزیل و پرو منتشر شده است.

● آفات و بیماریهای لوبیای آمریکایی
چون کاشت این محصول هنوز در ایران به اندازه کافی رواج نگرفته مطالعه دقیق نیز درباره آفات و بیماریهای آن به عمل نیامده است. مولف کتاب باغبانی مهندس حسن شیبانی در مزرعه مشخص خود لارو سبز رنگ پروانه‌ای را مشاهده کرد که به علت بدست نیامدن حشره کامل تشخیص آن مقدور نگردید.


شبکه رشد

مقدمه

ذرت با نام علمی Zea mays یکی از غلات گرمسیری و از خانواده گندمیان (گرامینه) متعلق به گیاهان تک لپه می‌باشد. گیاه ذرت ، تنها غله‌ای است که در کشور مکزیک و گواتمالا تکامل یافته است. ذرت پرمحصول‌ترین غله دنیا به حساب می‌آید و از لحاظ مقدار تولید ، پس از گندم و برنج قرار می‌گیرد. امروزه ذرت در تغذیه بسیاری از مردمان دنیا نقش اساسی دارد.



[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

مشخصات گیاه شناسی

ذرت گیاه تک لپه‌ای ساقه بلندی است. برگهای آن بطور متناوب و به صورت افتاده در دو طرف ساقه قرار گرفته‌اند. زاویه بین برگ و ساقه ، 90 درجه می‌باشد. در اوایل رشد گیاه ، بعضی از یاخته‌های موجود در بخش بالایی ساقه اصلی ذرت از شاخه‌های فرعی متمایز می‌شود. در انتهای این شاخه‌ها ، عضوی به نام بلال بوجود می‌آید که در واقع ، گل ماده گیاه ذرت است.

این شاخه‌ها ، میان گره‌های بسیار کوتاهی دارند که از این گره‌ها ، برگهای تغییر شکل یافته‌ای بوجود می‌آید که هم دیگر و بلال را می‌پوشانند. بیرونی‌ترین این برگها ، برگی است کامل که غلاف ، زبانک ، گوشواره و پهنک دارد. اما برگهای زیرین غیر کاملند. موقعی که ارتفاع ساقه ذرت به 80 تا 120 سانتیمتر رسید، کلاله‌های ابریشم مانند یا کاکل ذرت به تعداد دانه‌های ذرت موجود در بلال ، نمایان می‌شوند.

تولید کننده‌های ذرت

کشورهای عمده تولید کننده ذرت عبارتند از: ایالات متحده آمریکا ، یوگسلاوی و رومانی ، روسیه ، ایتالیا ، چین، آرژانتین، برزیل و آفریقای جنوبی. در ایران ذرت معمولا در گرگان و گنبد ، خوزستان ، کرمانشاه ، خراسان ، گیلان و مازندران تولید می‌گردد.

تاریخچه


بررسیهای باستان شناسی و فسیل شناسی گیاهی نشان می‌دهد که ذرت پیوسته به صورت یک گیاه زراعی عمده تقریبا از 5000 سال پیش در مکزیک و گواتمالا کشت می‌شده است و بومی این نواحی است. کریستف کلمب ، یک سال پس از ورود به قاره آمریکا ، بذر ذرت را با خود به اسپانیا برد. این گیاه از آنجا به پرتقال و سپس به دیگر کشورهای اروپایی برده شد. از آنجا هم این گیاه به قاره آفریقا و تعدادی از کشورهای آسیایی از جمله هند و ژاپن راه یافت.


انواع ذرت

ذرت نژادهای متعددی دارد که این گروهها بر اساس ویژگیهای بافت آندوسپرم دانه طبقه بندی می‌شوند.

ذرت بو داده

نوعی ذرت است که احتمالا بر اثر موتاسیون بوجود آمده است. پریکارپ آن نازک است که این صفت برای تولید ذرت شیرین با پوست لطیف مناسب است. در این نوع ذرت ، لایه ضخیمی از آندوسپرم سخت ، آندوسپرم نشاسته‌ای را دربرگرفته است. دانه‌های نشاسته آندوسپرم این نوع ذرت نسبت به انواع دیگر ، رطوبت بیشتری دارند که در موقع حرارت دادن، منبسط شده و تبدیل به بخار می‌شوند.

بخار آب حاصل شده درون دانه نمی‌تواند به راحتی از لایه بیرونی سخت آندوسپرم خارج شود. به ناچار فشار زیادی به این لایه وارد می‌آورد و دانه را منفجر نموده و دانه پف می‌کند. این ذرت معمولا برای تهیه پاپ کورن یا ذرت بو داده مورد استفاده قرار می‌گیرد. بهترین میزان رطوبت دانه برای حداکثر پف کردن، 14 درصد می‌باشد.



[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

ذرت سخت

تمام آندوسپرم این نوع ذرت که در مرکز دانه می‌باشد، با لایه سختی از آندوسپرم پوشیده شده است. دانه‌های رسیده این نوع ذرت ، گرد ، صاف و کهربایی هستند. دوره رشد آنها هم 80 تا 100 روز است. بلالهای بدست آمده باریک بوده و تقریبا 8 ردیف دانه دارد.

ذرت دندان اسبی


این نوع ذرت دارای مخلوطی از نشاسته نرم و سخت می‌باشد. آن قسمت آندوسپرم که دارای نشاسته سخت است، پروتئین بیشتری دارد. این نوع ذرت معمولا در نواحی ذرت خیز ایالات متحده آمریکا به عمل می‌آید. بلال ذرت دندان اسبی نسبتا بزرگ بوده و 16 تا 30 ردیف دانه دارد. از خصوصیات ظاهری دانه آن، می‌توان به وجود نقطه‌ای فرو رفته در طرف تاج دانه اشاره نمود که به دلیل خشک شدن آندوسپرم نشاسته‌ای بوجود می‌آید.


ذرت نرم یا آردی

بخش عمده آندوسپرم این نوع ذرت ، نشاسته است. تنها لایه نازکی از آندوسپرم سخت این نشاسته را دربرمی‌گیرد. دانه‌های آن بر خلاف نوع دندان اسبی فرو رفتگی ندارد. این ذرت تنها به دلیل این که به رنگهای مختلف یافت می‌شود، برای تزئین غذاها از آن استفاده می‌شود. همچنین چون آندوسپرم آن نرم است، می‌توان به همان شکل و بدون خرد و له کردن آن ، در تغذیه دام بکار برده شود.

ذرت شیرین

آندوسپرم این نوع ذرت شیرین ، قندی و براق بوده و برخلاف آندوسپرم ذرتهای دیگر ، حالت نشاسته‌ای ندارد. پریکارپ آن نازک بوده که در زمان رسیدن دانه ، مواد قندی آن به نشاسته و سپس به دکسترین تبدیل می‌شود. ذرت شیرین انواع مختلفی دارد که به صورت تازه ، کنسرو شده و منجمد مورد مصرف قرار می‌گیرد.

ذرت مومی

آندوسپرم ذرت مومی ظاهرا به شکل موم می‌باشد. برخلاف ذرتهای دیگر که نشاسته آندوسپرم آنها 71 تا 72 درصد آمیلوپکتین و 28 تا 29 درصد آمیلوز دارد، آندوسپرم ذرت مومی تماما از آمیلوپکتین تشکیل شده که حالت چسبنده‌ای دارد و نرم هم هست. ذرت مومی جدا از مصرف خوراکی ، در صنایع چسب‌سازی هم استفاده می‌شود.

شرایط لازم برای رشد گیاه

دما

ذرت با وجود آن که یک گیاه گرمسیری است، نمی‌تواند آب و هوای بسیار گرم را تحمل کند. مناسب‌ترین محیط برای کشت آن ، ناحیه‌ای است که دمای آن دست کم به مدت 3 تا 4 ماه متوالی ، 21 تا 32 درجه سانتیگراد باشد. در صورتی که دمای اواسط تابستان ناحیه کشت ذرت ، کمتر از 18 درجه سانتیگراد باشد یا میانگین دمای تابستان کمتر از 13 درجه باشد، میزان رشد گیاه کاهش یافته و در صورت طولانی شدن کاهش دما ، کشت ذرت غیر ممکن خواهد بود.

آب

معمولا در مراحل گسترش برگها ، گرده افشانی و تشکیل دانه که اغلب در ماههای گرم تابستان صورت می‌پذیرد، گیاه ذرت به آب زیادی نیاز دارد. تعداد دفعات آبیاری تحت تأثیر خاک ، آب و هوا و... قرار دارد که بین 2 تا 15 بار متغیر است. زراعت ذرت در مناطقی که بارندگی سالیانه 250 تا 2500 میلیمتر دارند به صورت دیم هم امکان‌پذیر می‌باشد.

خاک

میزان عملکرد ذرت در خاکهای عمیق ، حاصلخیز و زهکشی شده با بافت متوسط بیشتر است. ذرت نسبت به کمبود اکسیژن که ناشی از رطوبت یا وجود لایه‌های فشرده زیرزمینی می‌باشد، بسیار حساس است. همچنین ذرت قادر است در خاکهایی با PH حدود 5.5 تا 8 هم رشد نماید. البته PH مناسب برای آن 6 می‌باشد. PH کمتر از 6 معمولا میزان جذب کلسیم را در گیاه کاهش می‌دهد.

زمان کاشت ذرت

بهترین زمان برای کاشت ذرت ، زمانی است که دمای خاک در عمق 7 تا 8 سانتیمتری به مدت 3 تا 4 روز متوالی در فصل بهار ، تقریبا 13 درجه سانتیگراد باشد. اگر کشاورز قادر نیست که دمای خاک را اندازه‌گیری نماید، می‌تواند از میانگین دمای هوا در ساعت 7 صبح و 12 ظهر استفاده کند.

کود

کود شیمیایی ، بویژه کودهایی که دارای نیتروژن ، فسفر، پتاسیم، کلسیم، منیزیم و گوگرد و همچنین ، منگنز، آهن، روی و مولیبدن باشند برای بالا بردن سطح تولید ذرت بسیار ضروری هستند. مناسب‌ترین زمان برای استفاده از کود ، در بهار و قبل از بذرکاری یا هم زمان با آن است. بهترین روش برای ریختن کود ، به فاصله 5 سانتی از بذر و به عمق 3 تا 5 سانتی متری از بذر می‌باشد.

آفات و بیماریهای ذرت

از بیماریهای مهم گیاه ذرت ، سیاهک ذرت و سیاهک خوشه ذرت می‌باشد. عامل این دو بیماری به ترتیب ، U.maydis و Sphacelotheca reiliana می‌باشند. بیماری سیاهک معمولی ، برگها و ساقه‌ها را آلوده نموده و سیاهک بلال ذرت ، گل ماده یا بلال را آلوده نموده و توده‌ای از اسپورهای قارچ را جانشین بافتهای سالم گیاه می‌کند. بیماریهای عمده برگ ذرت عبارتند از: زنگ برگ و پژمردگی باکتریایی ، پوسیدگی دانه ، خوشه ، ریشه و ساقه هم از بیماریهای قارچی هستند که بندرت دیده می‌شوند. ضدعفونی نمودن بذر ذرت با تیزام ، ارتوساید و ارازان در کنترل این بیماریها مفیدند.



[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

برداشت محصول

برای برداشت محصول ، رطوبت دانه باید بین 20 تا 25 درصد باشد. اگر قرار باشد که محصول برداشت شده را مورد مصرف دام قرار دهند، ذرت را می‌توان با رطوبت 25 تا 28 درصد هم برداشت کرد. امروزه برداشت بلال را با دستگاههای بلال چین و همچنین جدا نمودن دانه‌های ذرت را از بلال ، با دستگاه دانه کن انجام می‌دهند. دستگاه بلال چین ، بلالها را از بوته می‌چیند و غلافهای آن را جدا می‌کند. دستگاه دانه کن هم دانه‌های ذرت را از بلال جدا می‌نماید. برای انبار کردن دانه‌های بلال ، باید رطوبت آنها را به 17 درصد رساند. دمای انبار نباید بیش از 10 درجه سانتیگراد باشد. البته دانه‌های با رطوبت بیش از 17 درصد را می‌توان در دماهای بالاتر هم نگهداری نمود.

موارد استفاده از ذرت

دانه ذرت به رنگ سفید ، زرد یا مخلوطی از این دو یافت می‌شود. خوراکهایی که با ذرت سفید تهیه می‌شوند، معمولا مرغوب‌ترند. دانه ذرت دارای سه بخش آندوسپرم ، گیاهک و پریکارپ است. پروتئین موجود در دانه به عوامل مختلفی از جمله محیط ، نوع گیاه و شرایط کشت و زراعت بستگی دارد و بین 8 تا 15 درصد متغیر است. پروتئین عمده ذرت زئین می‌باشد نقش مهمی در تغذیه انسان ایفا می کنند.

میزان روغن دانه ذرت ، 4 درصد بوده که بیشتر در گیاهک قرار دارد. از گیاه ذرت استفاده‌های مختلفی می‌کنند. از آسیاب نمودن دانه ذرت ، آرد ذرت تهیه می کنند که خود در تهیه غذاهای مختلف بکار می‌رود. از ساقه و برگهای ذرت در صنایع کاغذ و مقوا سازی و همچنین تولید کاغذ دیواری استفاده می‌کنند. از آرد ذرت در تولید چسب ، صابون و از نشاسته آن در صنایع رنگرزی ، داروسازی ، مرکب سازی و پلاستیک سازی استفاده می‌نمایند

-----------