-
پلایا چیست؟
پلايا Playa
پلايا يك لغت اسپانيايي است و به معني ساحل ميباشد كه به مرور تغييراتي در مفهوم آن صورت گرفته و امروزه به معني يك حوضه مركزي يا به عنوان يك چاله داخلي كويري مورد استفاده قرار ميگيرد. اين كلمه بوسيله زمين شناسان انگليسي دراروپا و امريكاي شمالي جهت درياچه هاي در حال خشك شدن بكار رفته است. در امريكاي لاتين به زمينهاي هموار پوشيده از گل و رسهاي نمكي گفته مي شود، كه در حوضه هاي بسته نواحي خشك و بياباني جمع مي شوند.
پلايا يادگار درياچه هاي پليوستوسن ميباشد كه در طي دوران بين يخچالي و توام با خشكي محيط به شكل كنوني در آمده است محدوده كنوني پلاياهاي امروزي ساحل همان درياچه هاست كه بصورت يك تراس ساحلي با شيب بسيار كم ( كمتر از يك درصد )، بافت خاك ريز دانه تارسي و افزايش نهشته هاي تبخيري متمايز ميگردد. بعبارتي پايين ترين سطح زهكشي كويرها بوسيله لايه هاي افقي با نهشته هاي ريزدانه پوشيده شده است .اين بخش از مناطق كويري را پلايا مي نامند. بهرحال امروزه پلايا را معادل واژه كويرهاي باتلاقي در فارسي و يا شت در كشورهاي عربي در نظر مي گيرند.
::::::::::::::::::
فرو رفتگی های بیابان ها یا مناطق خشک که آب های زیر زمینی را به سمت خود جذب کرده و بر اثر تبخیر پیش از بارندگی و افزایش دائمی شوری ، رسوبگذاری تبخیری - شیمیایی در آن متداول است . به دریاچه های کوچک مناطق تبخیری نیز گفته می شود .
مشابه این محیط در سواحل برخی مناطق هم پدید می آید که پلایای ساحلی می گویند . مثل جنوب خلیج فارس
رسوبگذاری در پلایاها شیمیایی - تبخیری است که توالی واحد با لایه گل شروغ شده یا به آن ختم می شود ، بیشتر منشا زیر زمینی دارد ، ولی بخشی از آب پلایاها ممکن است از بارندگی و آب های جاری تامین بشود ، به ندرت پلایاهایی در طبیعت وجود دارند که رودخانه های کم آب دائمی به آن وارد می شود ، که در این صورت رسوبگذاری مدل کیکی به صورت مدل چشمی در می آید . به ندرت ممکن است سیلت و یا به طور استثنایی ماسه نیز در لابه لای این رسوبات دیده شود .
ساخت های رسوبی متداول در رسوبات پلایایی علاوه بر ساخت های تبخیری ، ترک های گلی ، دانه بندی تدریجی ، همچنین ندول های گچ و نمک و دایک های رسوبی است . دایک های رسوبی ترک هایی اند که به لایه های زیر وصل می شوند .
-
سلام
پلايا Playa
پلايا يك لغت اسپانيايي است و به معني ساحل ميباشد كه به مرور تغييراتي در مفهوم آن صورت گرفته و امروزه به معني يك حوضه مركزي يا به عنوان يك چاله داخلي كويري مورد استفاده قرار ميگيرد. اين كلمه بوسيله زمين شناسان انگليسي دراروپا و امريكاي شمالي جهت درياچه هاي در حال خشك شدن بكار رفته است. در امريكاي لاتين به زمينهاي هموار پوشيده از گل و رسهاي نمكي گفته مي شود، كه در حوضه هاي بسته نواحي خشك و بياباني جمع مي شوند.
پلايا يادگار درياچه هاي پليوستوسن ميباشد كه در طي دوران بين يخچالي و توام با خشكي محيط به شكل كنوني در آمده است محدوده كنوني پلاياهاي امروزي ساحل همان درياچه هاست كه بصورت يك تراس ساحلي با شيب بسيار كم ( كمتر از يك درصد )، بافت خاك ريز دانه تارسي و افزايش نهشته هاي تبخيري متمايز ميگردد. بعبارتي پايين ترين سطح زهكشي كويرها بوسيله لايه هاي افقي با نهشته هاي ريزدانه پوشيده شده است .اين بخش از مناطق كويري را پلايا مي نامند. بهرحال امروزه پلايا را معادل واژه كويرهاي باتلاقي در فارسي و يا شت در كشورهاي عربي در نظر مي گيرند.
منبع: گروه جغرافیای دانشگاه یزد
موفق باشید
-
-
همان گونه که می دانید، پدیده سنگ های متحرک در پلایاها دیده می شود. پلایاها دریاچه های موقت در مناطق گرم و خشک هستند و تنها در ایام کوتاهی از سال، سطح آن ها توسط آب به طور موقت و با عمق بسیار کم پوشیده می شود.
این دریاچه های موقت ممکن است در مناطق هموار و کویری دیده شوند و یا امکان دارد در نواحی پست و همواری واقع شوند که به وسیله ی ارتفاعات احاطه شده اند.
نمونه ی بسیار خوب و جالبی از پلایاها، دریاچه نمک در ایران (در شرق قم) است که اغلب خالی از آب بوده و سطح آن توسط چند ضلعی های نمک (در فصول شدیدا" خشک) و یا چند ضلعی های گلی (در ایام مرطوب تر) پوشیده می شود:
در اطراف پلایاها، گاه ارتفاعات و نواحی کوهستانی وجود دارد که سنگ های موجود در این ارتفاعات به دلیل گرمای زیاد در طول روز و سرمای شدید در شب، دچار هوازدگی و فرسایش از نوع تخریب فیزیکی می شوند. حاصل این تخریب، تولید خرده سنگ های درشت از یک سو و مواد تخریبی ریزتر در اندازه سیلت و رس از سوی دیگر است. این مواد توسط عوامل حمل و نقل، از جمله آب های سطحی و باد، به سمت مناطق پست تر یعنی بخش های داخلی پلایاها منتقل می شوند. ذرات درشت و سنگین، کمتر جا به جا می شوند و در حاشیه ی پلایا باقی می مانند؛ اما مواد ریزتر به خود پلایا می رسند.
هنگام بارش های موقت و ناگهانی، سطح پلایا از آب پوشیده می شود و مواد رسوبی دانه ریز، به صورت گل و لای در می آیند. سپس در ایام خشک، با تبخیر آب از سطح پلایا، این گل و لای منقبض می شوند و به صورت چند ضلعی ها ترک می خورند.
قطعات و خرده های سنگی که در حاشیه پلایا هستند در زمان بارندگی و تشکیل گل و لای در سطح پلایا، در اثر لغزنده و سر بودن سطح پلایا به تدریج در نتیجه نیروی وزن به حرکت در می آیند و در جهت شیب سطح پلایا، به سمت مرکز آن منتقل می شوند. احتمالا" بادها نیز در این امر دخالت دارند زیرا مسیر حرکت سنگ ها اغلب به موازات جهت وزش بادهاست. یخ زدگی در سطح پلایا و اطراف قطعات سنگی نیز می تواند از دلایل و عوامل دیگر حرکت سنگ ها باشد. همچنین به نظر می رسد نوسانات سطح آب های زیرزمینی نیز در این ارتباط، مؤثر باشد. زیرا در اثر بارندگی در مناطق مجاور، سطح آب های زیرزمینی بالا می آید و رسوبات سطح پلایا مرطوب و لغزنده می شود. عده ای بر این باور هستند که حتی ممکن است پدیده ی جزر و مد آب، هر جند دامنه ی آن بسیار ناچیز باشد، می تواند باعث بالا و پایین رفتن سطح آب در پلایا شده و به حرکت سنگ ها شدت ببخشد. بدیهی است که در اثر حرکت سنگ ها، رد آن ها در سطح پلایا باقی خواهد ماند.
در هر حال همان طور که لینک های معرفی شده توسط جناب دکتر روشن نیز نشان می دهد، هنوز هیچ کس به طور مستقیم، حرکت عینی این سنگ ها را ندیده است و دلایل قطعی این پدیده هنوز به درستی روشن نیست. برای هر کدام از فرضیه ها موارد نقضی دیده می شود و این موضوع هنوز یک راز است!
akkasee
