تقريرات مصدق در زندان ( خاطرات مرحوم مصدق ) تنظيم شده به كوشش ايرح افشار
ترديد نيست كه مرحوم دكتر محمد مصدق در تاريخ ايران منشاتاثيري عظيم شد و يكي
از سر فصلهاي مهم تحول سياسي ايران در دوره حكومت او اتفاق افتاد . پس براي داوري
درست و بي غرضانه تاريخ در حق او، شناختن گوشه هاي مختلف سرگذشت او لازم است
و براي رسيدن به چنين مقصودي به اسناد و مدارك اصيل و اساسي احتياج داريم .
از جمله اسناد و مداركي كه با سرفرازي و افتخار درين كتاب تقديم علاقه مندان مي شود
يادداشتهايي است پراكنده كه سرهنگ جليل بزرگمهر وكيل صديق ان مرحوم در دادگاه هاي
نظامي با همتي والا و جراتي تحسين اميز از گفته هاي مصدق در زندان جمع اوري و
نگهداري كرده است . بزرگمهر اين يادداشتها را پس از هر مذاكره و ملاقاتي كه با ان مرحوم
كرده در حدي كه حافظه اش ياري مي رسانيد بر روي كاغذ اورده است و مهم ان است كه
بعضي از انها را براي مرحوم مصدق خوانده است و ان مرحوم بطور شفاهي مطالبي كه
محتاج اصلاح بوده علامت x يا x x زده است . نخواسته است كه خود با قلم در انها دست
ببرد ، به ملاحظه انكه براي بزرگمهر ايجاد اشكالي نشود .
اقاي بزرگمهر اين اوراق ياداشتي را در طول مدت بيست و شش سال با تحمل مخاطرات
مختلف و احتمال هر نوع هجوم توسط سازمانهاي پليسي در جاهاي مختلف پنهان كرد تا
خداوند خواست كه موانع از ميان رفت و امكان انتشار انها حاصل شد و توانست انها را براي
تنظيم و تحرير و بالاخره چاپ شدن در اختيار من قرار دهد . من از اين لطف دوستانه متشكرم
و البته بي نهايت سرافرازم و مفتخر كه انجام شدن كاري چنين ارجمند را كه مربوط به قسمتي
از خاطرات يكي از رجال كم مانند تاريخ ايران است ان دوست عزيز به من واگذار فرموده است .
مصدق نسبت به بزرگمهر محبت و الفتي پيدا كرده بود و چون راستي و صداقت در اعمال و
رفتار او ديده بود ، چنين دوستانه مطالب مربوط به حيات شخصي و وقايع سياسي زندگي را
به او تقرير كرده بود . گواه صادق اين امر پيام نواري است كه مرحوم مصدق در كاست حدود يك
سال قبل از وفات ضبظ مي كند و از احمداباد بوسيله جناب اقاي مهندس احمد مصدق فرزند
ارشد خود براي بزرگمهر فرستاده است . در اينجا متن ان پيام را كه شخصا شنيده ام و خود
از نواري كه اصل ان در اختيار جليل بزرگمهرست بر روي كاغذ اورده ام به چاپ مي رسانم تا
ادعاي بي سندي نشده باشد .
بارها گفته اند و در جرايد نوشته اند كه مرحوم مصدق يادداشتهايي دارد كه در سوئيس به
امانت گذارده شده و تا زماني كه مصدق معين كرده است چاپ نخواهد شد . ولي دوست عزيزم
جناب اقاي مهندس احمد مصدق فرمودند چنين مطلبي درست نيست .
بنابراين يادداشتهائي كه اينك به چاپ رسانيده مي شود براي مورخان و محققان بسيار ارزشمند
خواهد بود و بايد جملگي بر همت و جرات سرهنگ بزرگمهر كه حافظ چنين ميراثي شده است
افرين بگويند . روان مرحوم مصدق هم شاد خواهد بود كه مقداري از سخنان او بوسيله وكيل
باصفا و وفادارش در دسترس هموطنان قرار مي گيرد . ناگفته نگذريم كه اين يادداشتها حاوي
اطلاعاتي است از گوشه هايي از زندگي مصدق و چنانچه مي دانيم مصدق بعضي از خاطرات خود
را ضمن سخنرانيهاي پارلماني و سياسي خويش به تفاريق گنجانيده است و به طبع رسيده .
اقاي بزرگمهر هم سعي خود را به كار برده است كه يادداشتها مطابقت با گفتار مصدق داشته باشد . اگر نقص و تفاوتي درين يادداشتها مشاهده شود از خطاي حافظه جامع است و عمل
تحرير كننده كه پس از بيست و شش سال يادداشتها را تنظيم كرده است .
يادداشتهاي سرهنگ بزرگمهر بترتيب وقوع حوادث نبوده . ايشان هر روز ، هر چه از مرحوم
مصدق مي شنيده ان قدر كه حافظه اش ياري مي كرده ، پشت سر هم يادداشت كرده است و ناچار اينجانب براي انكه يادداشتها به ترتيب تاريخي چاپ شود ضمن انكه يادداشتها را به رشته
تنظيم كشده تقدم و تاخر مطلب را تا حد ممكن و مقدور رعايت كرده . تا چه قبول افتد و چه در
نظر ايد . روان مصدق شاد باد .
لوس انجلس ، يادزدهم فروردين 1359 ايرج افشار
کد:
http://s14.ca.rapidbaz.com/get/736712/taghriratemosaddegh.rar
