چگونگی سفر های فضایی و تاثیرات ان بر روی انسان
آمادگي براي سفر به فضا
نگارش یافته توسط محمود میاحیون
چکیده: در این مقاله سفر انسان به فضا از آمادگی برای آن تا بازگشت وشرایط حاکم بر آنجا و تاثیر این شرایط بر بدن انسان بررسی شده است.
از دیرباز انسان در رویا و در داستا نهای علمی-تخیلی در فکر سفر به فضا بود و در مرحه ی دوم به دنبال مکان امنی برای زندگی بعد از زمین بود به همین دلیل او با سعی و تلاش و پیشرفت در زمنه های مختلف علمی توانست به این رویا تحقق بخشد و در اولین قدم پا بر کره ی ماه نهاد. در گذشته ی نه چندان دور فضانوردان از خلبانان حرفه ای و کارکشته انتخاب می شدند اما کم کم با آسانتر شدن کارها ، شرایط فضانورد شدن هم آسان شد و فضانوردها می بایست تحصیلات عالی دانشگاهی در رشته های مهندسی داشته باشند یا اینقدر بچه مایه دار باشند تا بتونند به عنوان توریست به فضا برند؛ همچنین باید شرایط فیزیکی لازم برای قرار گرفتن در آن شرایط را دارا باشد.
بعد از انتخاب آموزش ها شروع میشود تا فضانوردان آینده با محیط و شرایط فضا آشنایی کامل رو پیدا کنند مثلاً آموزش هایی از قبیل صندلی چرخون ، هواپیمای تهوع آور ، انجام تمریناتی در آب ودر بعضی موارد فضانوردان برای آمادگی بهتر و آشنایی با شرایط خارج از جو مدتی در بیابان های بی آب و علف زندگی می کنند.
بعد از اتمام آموزش ها که چند ماه طول می کشد حالا نوبت پریدن و رفتن است اما به همین سادگی ها هم نیست چون قبل از بلند شدن از زمین همه چیز باید دوباره چک شود چون وجود اشکال کوچکی در برنامه ها ممکن است یک پروژه ی بزرگ را با شکست مواجه کند بعد از اطمینان از درست بودن تمام برنامه ها شمارش معکوس شروع می شود و فضاپیما با استفاده از اولین راکت از زمین بلند میشود و در حدود 9 دقیقه به 3 برابر شتاب زمین میرسد. از حالا بی وزنی شروع شد.
چون فضاپیما خیلی سنگین است باید حدود 8 کیلومتر در ثانیه سرعت داشته باشد تا بتواند در مدار باقی بماند یعنی مغلوب جاذبه ی زمین نشود و کاهش ارتفاع نداشته باشد. البته این شرایط فقط برای فضاپیماهای مدارگرد است و برای فضاپیماهایی که بخواهند از گرانش زمین خارج شوند شتاب آنها باید 40% بیشتر شود که این کار را راکت دوم انجام میدهد . فضاپیما با رسیدن به ایستگاه فضایی به دور آن می چرخد و بعد به آن متصل میشود و بعد از آزمایش نشست دریچه های الحاقی درها باز میشوند و فضانوردان وارد ایستگاه فضایی میشوند
شرایط در فضا : در فضا ما احساس بی وزنی میکنیم اما این به این دلیل نیست که در آنجا جاذبه وجود ندارد بلکه بدلیل سقوط فضاپیما به سمت زمین است که بخاطر سرعت بسیار زیاد فضاپیما و انحنای زمین کاهش ارتفاع صورت نمی گیرد. اما همین بی وزنی که هیجان انگیزترین ویژگی فضاست اثرات نا مطلوبی بر سیستم بدن انسان دارد از جمله :
1) قد انسان حدود 5/2 سانتی متر بلند تر میشود ؛ این بخاطر پخش شدن مایع درون ستون فقرات است که همراه با درد شدیدی است .وبعد از بازگشت به زمین به حالت اولیه برمی گردد. 2) سرگیجه ؛ دلیل آن این است که فشار خون به طور طبیعی به سمت سر بیشتر است که در زمین جاذبه آن را خنثی می کند و در تمام قسمت های بدن به طور یکسان پمپاژ می شود ولی بدون جاذبه مقدار بیشتری خون به مغز میرسد که باعث سر درد و بیهوشی می شود. 3) فضا زدگی ؛که واکنش طبیعی بدن نسبت به بی وزنی است و با قرص و دارو قابل حل است و به طور کلی بعد از دو سه روز خوب می شود. 4) اختلال در حفظ تعادل بدن به خاطر تاثیر در ساز و کار گوش میانی و جلوگیری از تشخیص جهت، می شود. پس از چند روز در فضا، سیستم تعادل نسبت به همه سیگنال های هدایتی بی اعتنا می شود. پس از بازگشت فضانورد به زمین این اختلال به زودی بر طرف می شود. 5) ضعف استخوان ها ؛ بدلیل نبود فشار بر استخوانها که با ورزش های قدرتی و داشتن یک رژیم غذایی مشخص می تواند این عارضه را کاهش دهد. 6) بی حسی و ضعف عضلات بدن بدلیل استفاده نکردن از آنها که تمرین های ورزشی خاص به پیشگیری از این حالت کمک می کنند. مسافرین فضا تمرینات فیزیکی مانند دویدن، دوچرخه و ... را انجام می دهند.
خوردن و آشامیدن در فضا کمی با اینجا فرق می کند چون غذاها معمولاً بصورت خمیرند و مایعات را باید با نی نوشید چون به محض باز شدن درب آنها بصورت حباب در هوا پراکنده می شود و اگر بخواهید آنها را بگیرید با وارد شدن کمترین نیرویی به آنهابه چند قسمت تقسیم می شوند و شما باید همه ی آنها را تک تک جمع کنید. بدون جاذبه بعضی کارها خیلی آسان و بعضی کارها خیلی سخت می شوند در آنجا شما لازم نیست راه بروید یا چیزی را به زحمت جابجا کنید بلکه با وارد کردن نیرویی در جهت مخالف شما حرکت می کنید و با وارد کردن نیرویی به یک شئ آن از شما دور می شود اما همین نبود جاذبه باعث می شود هر چیزی که به حال خود رها شود در فضا شناور شود و همه چیز به هم بریزد. وخیلی چیزها گم شوند پس بخاطر همین همه چیز با چسب به جایی وصل شده و البته اگر تازه کار باشید نمی توانید به راحتی جابجا شوید چون با وارد کردن نیروی زیاد ممکن است نتوانید خودتان را کنترل کنید و به جایی برخورد کنید و صدمه ببینید. در فضاپیما ها به دلیل کمبود و نیاز به آب و همینطور سیال نبودن آن در فضا حمام کردن در آنجا به این سادگی ها نیست و فقط با استفاده از حوله مرطوب این عمل صورت میگیرد. خوابیدن در فضا هم جالب است چون روی هیچ جایی نمی توان لم داد و دراز کشید پس به همین دلیل کیسه های خوابی در نظر گرفته می شود که به فضاپیما وصل اند و فضانورد با طنابهایی به آن وصل می شود. البته چون در ایستگاه فضایی روز و شب وجود ندارد فضانوردان برای خود زمانی را به عنوان شب تعریف می کنند و در آن موقع می خوابند.
خروج از فضاپیما :
فضا نوردان ممکن است به دلایل زیادی از قبیل تعمیر فضاپیما اتصال بعضی قسمت ه به ایستگاه فضایی ، راهپیمایی فضایی و... لازم باشد از فضاپیما خارج شوند خارج از فضاپیما خطرات زیادی فضانورد را تهدید می کنند که با استفاده از لباس فضایی این خطرات تقریباً حل خواهند شد : 1) نبود هوا برای تنفس که در لباس فضایی اکسیژن و... برای استفاده وجود دارد . 2) تشعشعات خطرناک ماورابنفش که در زمین جو جلوی آن را می گیرد در فضا به طور مستقیم به فضانورد برخورد می کنند و احتمال ابتلا به سرطان را بالا می برد که در لباس فضایی از شیشه هایی استفاده می شود تا جلوی این تشعشعات را بگیرد. 3) گرمای زیاد؛ بدن انسان تنها میتواند بازه خاصی از دما را تحمل کند ولی دما در فضا خیلی بیشتر یا کمتر از این است که می تواند تمام مایعات بدن انسان را در چند ثانیه بخشکاند . لباس فضایی با استفاده از سیستم های تعدیل کننده ای این مشکل را برطرف می کند. 4) نبود فشار بر بدن ؛ چون بدن به خارج از آن نیرویی وارد میکند در زمین این نیرو توسط فشار هوا خنثی می شود و ما احساسی عادی داریم اما در فضا چون فشار هوا وجود ندارد حبا بهای اکسیژن در رگ ها ایجاد می شود و مانع از رسیدن خون به بقیه ی نقاط بدن می شود.در فضاپیما و لباس فضایی با استفاده از لایه های مختلف لباس این فشار ایجاد می شود همچنین در قسمت هایی مانند پاها در صورت نیاز بادکنک هایی باد می شوند تا فشار بر روی پا ها ایجاد شود. در یک لباس فضایی قسمت های دیگری از قبیل کنترل کننده ها ، دوربین ها ، وسایل ارتباطی و... وجود دارد . 5) در فضا چون همیشه جایی برای گرفتن آن و جابجا شدن نیست ممکن است فضانورد با وارد کردن یک نیروی اشتباه از سفینه دور شود وبه همین سادگی نتواند به فضاپیما برگردد و درفضا گم شودپس فضانوردان برای جلوگیری از بروز چنین مشکل هایی با طناب بسته می شوند یا با استفاده از بازوهای مکانیکی که به فضاپیما وصل اند از فضاپیما خارج می شوند.
بازگشت به زمین :
برای بازگشت به زمین فضاپیما با رسیدن به جو زمین باید جهت خود را عوض کندکه با استفاده از موتورهایی این کار انجام میشود و مقدار زیادی از سرعت خود را نیز کم کند که بسیاری از آن توسط مولکولهای هوا انجام می شود اما مشکل دیگر گرم شدن فوق العاده زیاد نوک فضاپیما است که دلیل آن این است که بدلیل سرعت بالای فضاپیما مولکول های هوا اجازه فرار از جلوی آن را پیدا نمی کنند و فشار هوا بسیار زیاد می شود که در نتیجه دما نیز زیاد می شود. بعضی فضاپیما ها با کم شدن سرعتشان در آب دریا فرود می آیند و بعضی دیگر مثل شاتل ها میتوانند مثل هواپیما در باند فرودگاه فرود بیایند. با پیاده شدن فضا نوردان آزمایشات زیادی روی بدن آنها انجام می شود تا اثرات شرایط فضا روی بدن آنها بررسی شود.
منبع : nightsky ... سایت اسمان شب ایران
