شور حسینی با دوبس دوبس اضافی!
راننده کنترل سی‌دی‌پلایر ماشینش را در دست گرفته و مدام صدا را کم و زیاد می‌کند. صدای طبل و دهل و سنج و کیبورد. خواننده با ریتم تند موسیقی همراه است و تند تند «حسین،حسین» می‌گوید. گهگاه هم صدایش دیجیتالی می‌شود، فید می‌شود و دوباره قوت می‌گیرد. ملودی ریتم ساده‌ای دارد و بسیار شبیه آنچه در دسته‌ها و هیئت ها شنیده می‌شود. شعر هم به نوحه بیشتر می‌ماند. صدایی که فضای ماشین را پر کرده معجونی است از مداحی همراه با دوبس دوبس اضافی، صدای ضربه های زنجیر که با انگار با سرعت نواخته می‌شوند...
***
اگر بخواهیم برای ورود شعرهای مذهبی به موسیقی پاپ تاریخی مشخص کنیم، چنین چیزی با قطع و یقین امکان پذیر نیست. (چند روزی به دنبال این بودم که بفهمم اولین شعر مذهبی توسط چه کسی در موسیقی پاپ استفاده شد اما موضوع به چند روز خلاصه نمی شود و بیشتر از این ها وقت می برد.)
در دهه هفتاد که استقبال از موسیقی پاپ با ظهور چند خواننده جدید بیشتر شد، یکی دو کار مذهبی با فرم بندی و فضای موسیقی پاپ تهیه شد که از آن جمله می توان به گلچین محمد اصفهانی، قطعه معروف یا فاطمه با صدای ناصر عبداللهی (آن موقع عبداللهی هنوز در شهر خود بود و به تهران نیامده بود.) و آهنگی که شادمهر عقیلی در اولین کاست خود با عنوان یاس کبود (یه روز یه باغبونی) ارائه کرد، اشاره‌ای داشت.
این اتفاق و استقبال مردم از موسیقی پاپ مذهبی، مقدمه‌ای شد تا کم کم خوانندگان دیگر هم به اجراهای مناسبتی و مذهبی علاقه ی بیشتری نشان دهند و امروز کمتر خواننده‌ای را می‌بینیم که در کارنامه‌ی هنری‌اش یکی دو کار مذهبی نداشته باشد.
اما به جرات می‌توان گفت تنها تعداد معدودی از این کارها کیفیت لازم را دارا هستند. بی انصافی نیست اگر بگوییم بسیاری از خوانندگان موسیقی پاپ برای گرفتن مجوز در آلبوم خود یکی دو آهنگ خود را به اشعار مذهبی اختصاص می دهند و این به یک روال معمول تبدیل شده است.
استفاده از اشعار مذهبی در موسیقی پاپ آن قدر رواج پیدا کرد و دستخوش تغییر و تحول شد که امروز این ملودی ها و ریتم‌ها حتی به مجالس و هیئت‌های ما هم راه پیدا کرده.
امروز دیگر مداحان کاست پر می‌کنند و شور حسینی را با کیبورد به مردم القا می‌کنند.
در سبک‌های جدید که مداحان جوان آن ها را توسعه می‌دهند، موسیقی بر شعر پیشی می‌گیرد و گاهی کلمات به صورت آهنگی بی معنا در می‌آید که با ریتم های تند و به نوعی با رقص پای مداح و اطرافیانش همراه است، همان چیزی که حتی جوانان غیر مذهبی دوست دارند: ضرب و ریتم، فقط همین.
برخی مداحان هم در اصطلاح مبدع می‌شوند و از موسیقی‌های بازاری در کارهای خود استفاده می‌کنند. حتی گاهی دیده می‌شود که موسیقی ترکی استانبولی، جاز و غیره را با هم قاطی کرده و شعر مذهبی بر روی آن می‌گذارند.
استفاده از ریتم‌های ساده و یک ضرب و سه ضرب های مخصوص زنجیرزنی و سینه زنی از شاخصه های این موسیقی سطحی و بی محتواست.
شاید به روز شدن یکی از ویژگی‌های دنیای امروز باشد و سرعت یکی از شاخصه‌های دگرگونی قلمداد شود. سرعتی که در تغییر ذایقه و هماهنگی میان ذایقه های جدید و محصولات، نقشی قابل انکار ایفا می کند و یکی از بدیهی ترین رخدادهای امروز است، اما آیا هر نوع موسیقی با سرعت بالا را می شود برای هر شعری به کار گرفت؟ آیا این سرعت به اصل و محتوای یک شعر مذهبی ضربه نمی‌زند؟ آیا نباید هماهنگی و سنخیت بین شعر و ملودی برقرار شود؟ اصلا ملودی ها و اشعار امروزی چند درصد به اصل و گذشته نزدیک‌اند؟ این‌ها سؤالاتی است که امروز بیش از دیگر وقت ها مطرح می‌شود.
موسیقی که امروز جایگزین موسیقی سنتی ایرانی برای عزاداری امام حسین (ع) شده است، شاید به روز شده باشد، اما این به روزشدن موسیقی نینوا را از آنچه شایسته و بایسته آن است دور کرده است.
هر سال با آمدن محرم چادرهای متعددی برای فروش و عرضه محصولات فرهنگی برپا می شوند. جالب آن است که همیشه کنار هرکدام از این چادرها که سی‌دی‌های صوتی، تصویری و نوارکاست می فروشند، عده ای ایستاده اند تا خرید کنند.
به نظر می رسد امروزه برخی مداحان و دست اندرکاران موسیقی پاپ علاوه بر این که هیچ تخصصی در این باره ندارند با سهل انگاری بخشی از فرهنگ و تمدن این سرزمین را زیر پا گذاشته و با کوشش خود سنت ها و ارزش ها را رو به انحطاط می‌برند.
واقعیت این است که موسیقی باید در خدمت این ارزش‌ها و ترویج آن باشد زیرا یک هنر نافذ و برنده است و این نفوذ می‌تواند در انواع حوزه‌های بد و خوب بکار گرفته شود. اشخاصی هستند که از موسیقی بااهدافی درعرصه‌های بی‌ارزش استفاده کرده اند، خیلی‌ها هم از آن در عرصه‌های خوب و با ارزش استفاده می کنند و حاصلش را هم همواره مخاطبان برده اند.
در این میان بسیار لازم است این موضوع آسیب شناسی شده و راهکارهای صحیح و اصولی از جانب صاحب نظران هنر موسیقی ارائه شود.
احسان حسينی
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
مجله‌ى اينترنتى هفت‌سنگ
http://www.7sang.com/mag/2006/02/03/iranmusic-moharam_closeup_iran_music.php
◙
