-
علل بروز مشكلات امنيتی
امنيت شبكه های كامپيوتری و ايمن سازی زيرساخت فناوری اطلاعات به يكی از چالش های مهم برای بسياری از سازمان ها و موسسات مدرن اطلاعاتی تبديل شده است.كارشناسان فناوری اطلاعات همواره با اين پرسش مواجه هستند كه علل بروز مشكلات امنيتی در يك شبكه كامپيوتری چيست و چگونه می توان بطور سيستماتيك در جهت ايجاد و نگهداری ايمن زيرساخت فناوری اطلاعات و منابع موجود بر روی آن قدم برداشت .
ريشه بسياری از مشكلات و مسائل امنيتی را می توان در سه ضعف عمده زير جستجو كرد : - ضعف فناوری ضعف پيكربندی
- ضعف سياست ها
در ادامه به بررسی هر يك از موارد فوق خواهيم پرداخت .
ضعف فناوری
ضعف فناوری به مواردی همچون پروتكل ها ، سيستم های عامل و سخت افزار مرتبط می گردد . اغلب به صورت پيش فرض ، پروتكل ها ، سيستم های عامل و سخت افزار ايمن نمی باشند . آگاهی از اين ضعف ها به ما كمك خواهد كرد تا بتوانيم قبل از بروز تهاجم ، شبكه های خود را ايمن سازيم . در واقع ، ضعف در فناوری به عدم وجود شرايط مطلوب امنيتی در حوزه های سخت افزاری و نرم افزاری مربوط می گردد .
امروزه وجود ضعف در فناوری ها به يك چالش جدی برای متخصصان و كارشناسان فناوری اطلاعات تبديل شده است چراكه اكثر سخت افزارها و نرم افزارهای استفاده شده در يك سازمان قبل از حضور كارشناسان در سيستم نصب و به بهره برداری رسيده است و آنان با مسائلی روبرو خواهند بود كه شايد خود سهمی در ايجاد آنها نداشته اند .
ضعف در فناوری ها را می توان به سه گروه عمده تقسيم نمود : - ضعف پروتكل TCP/IP : پروتكل TCP/IP دارای ضعف های امنيتی ذاتی مختص به خود است چراكه طراحی آن به عنوان يك استاندارد باز مد نظر بوده است تا بتواند به سادگی و سهولت بيشتر امكان مبادله اطلاعات در شبكه را فراهم نمايد . مهمترين دليل گسترش پروتكل TCP/IP ، تبعيت آن از يك استاندارد باز است . علی رغم اين كه می توان ويژگی فوق را از نگاه مثبت ارزيابی كرد ، ولی ماهيت استاندارد باز بودن پروتكل TCP/IP می تواند دليلی قانع كننده بر اين واقعيت باشد كه چرا حملات در شبكه های كامپيوتری تا به اين اندازه ساده انجام می گيرد و درصد بسيار زيادی از آنها نيز توام با موفقيت است. بپذيريم كه امروزه تعداد بسيار زيادی از افراد فعال در عرصه شبكه های كامپيوتری با نحوه كار اين پروتكل به خوبی آشنا می باشند . همين آشنائی می تواند دانش اوليه به منظور برنامه ريزی و تدارك حملات در شبكه های كامپيوتری را در اختيار مهاجمان نيز قرار دهد .
با اين كه برخی از مشكلات و ضعف های امنيتی پروتكل TCP/IP ماحصل ضعف در پياده سازی اين پروتكل در يك سيستم عامل خاص است كه می بايست شناسائی و با آنها برخورد شود ، ولی اين موضوع در جای خود نيز نگران كننده است كه پروتكل فوق می تواند خود به عنوان عاملی موثر در بروز مشكلات و ضعف های امنيتی مطرح و تاثيرگذار باشد. ايجاد ضعف در مواردی نظير حفاظت رمزعبور ، فقدان تائيديه مورد نياز ، پروتكل های روتينگ ( كه بر روی تمامی شبكه منتشر خواهند شد ) و حفره های فايروال ها ، نمونه هائی در اين رابطه می باشند .
SMTP ( برگرفته از Simple Mail Transfer Protocol ) و SNMP ( برگرفته از Simple Network Management Protocol ) ، دو نمونه از پروتكل های ذاتا" غيرايمن مجموعه پروتكل های TCP/IP می باشند .
وجود ضعف در پروتكل TCP/IP ، تاكنون عامل بروز حملات متعددی در شبكه های كامپيوتری بوده است . IP spoofing و man-in-the-middle دو نمونه متداول در اين زمينه می باشند .
ضعف سيستم عامل : با اين كه هر سيستم عاملی دارای ضعف های امنيتی مختص به خود است ، ولی عموميت و رواج يك سيستم عامل می تواند زمينه شناسائی و سوء استفاده از ضعف های امنيتی آن را تسريع نمايد . شايد به همين دليل باشد كه ضعف های ويندوز شركت مايكروسافت سريع تر از ساير سيستم های عامل بر همگان آشكار می شود چراكه اكثر كاربران بر روی كامپيوتر خود از يكی از نسخه های ويندوز اين شركت استفاده می نمايند . شايد بتوان گفت كه لينوكس و يا يونيكس نسبت به ويندوز دارای ضعف های امنيتی كمتری می باشند ولی سيستم های عامل فوق نيز دارای ضعف امنيتی مختص به خود می باشند كه به دليل عدم استفاده عام از آنها تاكنون كمتر شناسائی شده اند . - ضعف تجهيزات شبكه ای : تمامی تجهيزات شبكه ای نظير سرويس دهندگان ، روترها ، سوئيچ ها و نظاير آن دارای برخی ضعف های امنيتی ذاتی می باشند . با تبعيت از يك سياست تعريف شده مناسب برای پيكربندی و نصب تجهيزات شبكه ای می توان بطرز كاملا" محسوسی آثار و تبعات اين نوع ضعف های امنيتی را كاهش داد . نصب و پيكربندی هر گونه تجهيزات شبكه ای می بايست مبتنی بر اصول و سياست های امنيتی تعريف شده باشد .
ضعف پيكربندی
ضعف در پيكربندی ، نقش عوامل انسانی در بروز مشكلات امنيتی را به خوبی نشان می دهد . مديران شبكه و ساير كارشناسانی كه مسئوليت نصب و پيكربندی تجهيزات شبكه ای و غير شبكه ای در يك سازمان را برعهده دارند ، می توانند باعث بروز ضعف در پيكربندی شوند . متاسفانه ، در اغلب موارد مديران شبكه تجهيزات شبكه ای را با پيكربندی پيش فرض استفاده می نمايند و اقدامات لازم در جهت ايمن سازی پارامترهای تاثيرگذار در اين رابطه نظير ايمن سازی account مدير شبكه را انجام نمی دهند .
عوامل متعددی باعث بروز ضعف در پيكربندی می شوند :
- استفاده غيرايمن از account كاربران : استفاده از account پيش فرض administrator بدون رمزعبور ، عدم كنترل و نظارت صحيح و مستمر بر روی شبكه بستر و شرايط لازم برای بروز مشكلات امنيتی و انجام حملات در يك شبكه كامپيوتری را فراهم می نمايد. در صورتی كه از يكی از نسخه های ويندوز سرويس دهنده استفاده می نمائيد ، می بايست account مربوط به administrator تغيير نام يابد . با انجام اين كار ، اين اطمينان اوليه ايجاد خواهد شد كه مهاجمان برای نفوذ به شبكه به زمان بيشتری جهت تشخيص account مدير شبكه نياز خواهند داشت .
همچنين می بايست بر اساس سياست های تعريف شده به هر يك از كاربران متناسب با نياز آنان ، مجوزهائی واگذار گردد و هرگز به آنان مجوزهائی بيش از آن چيزی كه برای انجام كار به آن نياز دارند ، واگذار نگردد .
بد نيست به اين نكته مهم نيز اشاره نمائيم كه اسامی و رمز عبور كاربران عموما" بطور غيرايمن در طول شبكه حركت می نمايد . مديران شبكه می بايست سياست های لازم در خصوص نحوه تعريف و حفاظت از رمز عبور را تدوين و آن را به كاربران شبكه آموزش دهند .
استفاده از system account كه رمز عبور آنها به سادگی قابل تشخيص است :يكی ديگر از روش هائی كه می تواند مشكلات امنيتی در يك شبكه را به دنبال داشته باشد ، نسبت دادن رمزهای عبور به system account است كه امكان تشخيص آنها به سادگی وجود دارد . برای پيشگيری از بروز اين چنين مسائل امنيتی ، مديران شبكه می بايست سياست هائی را بر روی سرويس دهندگان در شبكه تعريف نمايند كه صرفا" اجازه تعريف انواع خاصی از رمزهای عبور را فراهم نمايد و هر رمز عبور دارای يك تاريخ اعتبار معتبر باشد تا پس از اتمام تاريخ مصرف ، امكان استفاده از آن وجود نداشته باشد .
در اين رابطه لازم است كه كاربران بطور شفاف نسبت به اين موضوع توجيه گردند كه نمی بايست از نام خود ، نام فرزند ، تاريخ تولد ، شماره شناسنامه و مواردی از اين قبيل به عنوان رمز عبور استفاده نمايند . به كاربران آموزش داده شود كه برای تعريف يك رمز عبور مناسب می بايست از تركيب حروف بزرگ ، كوچك و حروف ويژه استفاده نمايند. رعايت موارد فوق ، شبكه شما را در مقابل حملاتی نظير brute-force كه از فايل های ديكشنری برای حدس رمزهای عبور استفاده می نمايند ، مقاوم می نمايد .
عدم پيكربندی صحيح سرويس های اينترنت : برخی سازمان ها همچنان از آدرس های IP واقعی برای آدرس دهی هاست ها و سرويس دهندگان موجود بر روی شبكه استفاده می نمايند . با استفاده از امكانات ارائه شده توسط NAT ( برگرفته از Network Address Translation ) و PAT ( برگرفته از Port Address Translation ) ، دليلی وجود ندارد كه از آدرس های IP واقعی استفاده گردد .
در مقابل ، شما می توانيد از آدرس های IP خصوصی استفاده نمائيد . بدين ترتيب ، سازمان ها می توانند از مجموعه ای از آدرس های IP كه بر روی اينترنت بلاك شده اند استفاده نمايند . رويكرد فوق ، باعث بهبود وضعيت امنيت در سازمان مورد نظر خواهد شد چراكه فقط آدرس IP واقعی بر روی روتر مرزی امكان روتينگ بر روی اينترنت را خواهد داشت .
غيرايمن بودن تنظيمات پيش فرض در برخی محصولات : اين يك واقعيت انكار ناپذير است كه تعداد بسيار زيادی از محصولات بدون رمز عبور و يا رمزهای عبور ساده به بازار عرضه می گردند تا مديران شبكه بتوانند پيكربندی دستگاه را به سادگی انجام دهند . برخی دستگاه ها به صورت plug and play می باشند . مثلا" سوئيچ های سيسكو به صورت plug-and-play می باشند تا بتوان به سرعت آنها را جايگزين هاب در شبكه نمود.
به منظور افزايش امنيت ، می بايست بر روی سوئيچ يك رمز عبور مناسب را تعريف تا مهاجمان نتوانند به سادگی به آن دستيابی داشته باشند . شركت سيسكو به منظور افزايش امنيت در خصوص بكارگيری اين نوع تجهيزات شبكه ای تمهيدات خاصی را انديشيده است . به عنوان نمونه ، روترها و سوئيچ های سيسكو اجازه ايجاد يك telnet session را بدون انجام يك پيكربندی خاص login بر روی دستگاه نخواهند داد .
فرآيند نصب و پيكربندی هر دستگاه در شبكه می بايست تابع يك سياست امنيتی مدون باشد . - عدم پيكربندی صحيح تجهيزات شبكه ای : عدم پيكربندی مناسب تجهيزات شبكه ای يكی ديگر از دلايل بروز مشكلات امنيتی است . رمزهای عبور ضعيف ، عدم وجود سياست های امنيتی و غير ايمن بودن account كاربران جملگی می توانند به عنوان بخشی از سياست های عدم پيكربندی مناسب تجهيزات شبكه ای در نظر گرفته شوند .
سخت افزار و پروتكل هائی كه بر روی تجهيزات شبكه ای اجراء می شوند ، می توانند حفره های امنيتی را در شبكه شما ايجاد نمايند . در صورت عدم وجود يك سياست مدون به منظور تشريح سخت افزار و پروتكل هائی كه می بايست بر روی هر يك از تجهيزات شبكه ای اجراء شوند ، مهاجمان قادر خواهند بود به شبكه شما نفوذ نمايند .
به عنوان مثال ، در صورتی كه شما از پروتكل SNMP ( برگرفته شده از Simple Network Management Protocol ) به همراه تنظيمات پيش فرض استفاده نمائيد ، حجم بالائی از اطلاعات مربوط به شبكه شما می تواند به سادگی و به سرعت رمزگشائی گردد . بنابراين ، می بايست در صورتی كه به پروتكل فوق نياز نمی باشد آن را غيرفعال و در صورت ضرورت استفاده از آن ، تنظيمات پيش فرض خصوصا" community strings را تغيير داد . رشته های فوق به منزله رمز عبوری برای جمع آوری و دريافت داده مربوط به SNMP می باشند .
ضعف سياست ها
سياست های امنيتی در يك شبكه، نحوه و زمان پياده سازی امنيت در شبكه را تشريح می نمايند . به عنوان نمونه ، در سياست های امنيتی تعريف شده می بايست اطلاعات لازم در خصوص نحوه پيكربندی ايمن دستگاه های شبكه ای دقيقا" مشخص گردد . عدم تدوين يك سياست امنيتی مدون می تواند زيرساخت فناوری اطلاعات و ارتباطات يك سازمان را با مشكلات امنيتی متعددی مواجه نمايد .بدين منظور می بايست بر روی محورهای مختلفی متمركز گرديد : - عدم وجود يك سياست امنيتی مكتوب : در صورتی كه يك مدير شبكه ، و يا هر شخص ديگر ، نمی داند كه در ابتدای يك كار چه انتظاری از آن وجود دارد ، آنان صرفا" خود را با وضعيت موجود هماهنگ و يا بهتر بگوئيم همراه می نمايند . تفكر فوق هرج و مرج در شبكه را به دنبال داشته و آن را مستعد انواع حملات می نمايد . بدين منظور لازم است كه تدوين يك سياست امنيتی در دستور كار قرار گيرد . برای شروع می توان از كاربران و تبين وظايف آنان در زمان استفاده از زيرساخت فناوری اطلاعات و ارتباطات كار را آغاز نمود و به دنبال آن سياست امنيتی در خصوص رمزهای عبور و دستيابی به اينترنت را تدوين نمود . در ادامه می توان سياست های امنيتی در خصوص پيكربندی سخت افزار شبكه شامل تمامی دستگاه ها ( كامپيوترهای شخصی ، سرورها ،روترها و سوئيچ ها ) را تدوين نمود . اين موضوع صرفا" به پيكربندی ختم نمی شود و می بايست در اين رابطه سياست های امنيتی در خصوص حفاظت از آنها نيز تدوين گردد .
سياست های سازمانی : سياست های سازمانی دارای يك نقش كليدی در هر يك از بخش های سازمان می باشند . ارتباط سياست های تعريف شده در يك سازمان با سياست های امنيتی در خصوص استفاده از زيرساخت فناوری اطلاعات و ارتباط می بايست به دقت مشخص گردد . در اين رابطه لازم است كه دقيقا" تعريف امنيت از منظر مديران ارشد سازمان مشخص شود . شايد برداشت يك مدير از امنيت و اهداف آن با برداشت يك مدير ديگر متفاوت باشد . بديهی است كه در مرحله نخست می بايست استراتژی و سياست های امنيتی سازمان كه متاثر از اهداف سازمان و نگرش مديران ( يك برداشت مشترك ) ، تدوين يابد .
رها كردن مديريت امنيت شبكه به حال خود : ايجاد يك سياست امنيتی قابل قبول در سازمان كه شامل مانيتورينگ و بررسی امنيت شبكه نيز می باشد كار مشكلی بنظر می آيد . بسياری از افراد بر اين باور هستند كه همه چيز در حال حاضر خوب كار می كند و ضرورتی ندارد كه ما درگير پياده سازی سيستمی برای مانيتورينگ و مميزی شويم . در صورت عدم مانيتورينگ و مميزی منابع سازمان ممكن است استفاده از منابع موجود چالش های خاص خود را به دنبال داشته باشد . وجود ضعف در مديريت امنيت ممكن است يك سازمان را با مسائل مختلفی نظير برخوردهای قانونی مواجه نمايد ( افشاء اطلاعات حساس مشتريان در يك سازمان كه به دليل ضعف در مديريت امنيت ايجاد شده است ) .
مديران شبكه می بايست بر اساس سياست های امنيتی تعريف شده بطور مستمر و با دقت وضعيت شبكه را مانيتور كرده تا بتوانند قبل از بروز فاجعه در مرحله اول با آن برخورد و يا ضايعات آن را به حداقل مقدار ممكن برسانند .
نصب و انجام تغييرات مغاير با سياست های تعريف شده . نصب هرگونه نرم افزار و يا سخت افزار می بايست تابع سياست های تعريف شده باشد . نظارت بر هر گونه نصب ( سخت افزار و يا نرم افزار ) و انطباق آن با رويه های تعريف شده در سياست امنيتی از جمله عمليات مهم به منظور ايمن سازی و ايمن نگاهداشتن زيرساخت فناوری اطلاعات و ارتباطات است . نصب هر گونه تجهيزات سخت افزاری و نرم افزاری تائيد نشده ، عدم پيكربندی مناسب تجهيزات نصب شده منطبق بر سياست های امنيتی و در مجموع انجام هر گونه تغييرات غيرمجاز می تواند به سرعت حفره هائی امنيتی را در شبكه شما ايجاد نمايد .
عدم وجود برنامه ای مدون جهت برخورد با حوادث غيرمترقبه: شايد شما نيز از جمله افرادی باشيد كه فكر می كنيد همواره حادثه برای ديگران اتفاق می افتد. بپذيريم كه حوادث چه بخواهيم و چه نخواهيم اتفاق خواهند افتاد و ما نيز می توانيم هدف اين حوادث باشيم . زمين لرزه ، آتش سوزی ، خرابكاری ، خرابی سخت افزار نمونه هائی در اين زمينه می باشند . بدين منظور لازم است كه هر سازمان دارای يك سياست امنيتی مشخص به منظور پيشگيری و مقابله با حوادث باشد . در صورتی كه با اين موضوع در زمان خاص خود برخورد نگردد ، پس از بروز حادثه مديريت آن غيرممكن و يا بسيار مشكل خواهد بود .
