داستان سیستم عامل symbian
بدون شک برای شما نیز جالب است که با پدیده ای مثل Symbian و روند شکل گیری آن بیشتر آشنا شوید. در این مقاله مختصر نگاهی به تاریخچه این سیستم عامل و اطلاعاتی که از ساختار آن در دسترس است می اندازیم. با ما بمانید.
شاید تنها قسمت هایی که از این داستان جالب به گوش شما خورده باشد این است که Symbian سیستم عاملی ست برآمده از غول بزرگ دنیای دیجیتال یعنی نوکیا ولیکن این تازه ابتدای ماجراست .
رای اینکه به روزهای طلائی Symbian برسیم تامل در محصولات اولیه نوکیا خالی از لطف نیست روزهائی که تصور دنیائی چون امروز برای تلفن همراه چیزی بیش از یک توهم بزرگ نبود و تنها وسایلی که این نقش را برای ما در آن روزگاران بازی می کردند تلفن های بیسیم نچندان کوچک ما بودند تا اینکه نسل اول تلفن های همراه نوکیا بدنیا آمدند که به اختصار DCT۱ & DCT۲ نامیده می شدند (DCT=Digital Core Technology). البته این نامی بود که نوکیا برای نامیدن محصولات تازه خود بکار می برد.
در آن روزگاران و با پا گرفتن تدریجی این غول فنلاندی محصولات آن نیز کم کم به بازار آمد محصولاتی که تنها کارکردشان استفاده بعنوان تلفن برای انتقال صوت بود و بدین ترتیب بود که اولین گوشی های نوکیا با نام های ۲۱۰۰ و ۲۱۱۰i متولد شدند (جالب است بدانید درهمین اثنا و در جولای سال ۱۹۹۱ بود که Domain نوکیا با نام Nokia.com به ثبت رسید)، این گوشی ها دارای آنتن خارجی نسبتا بزرگ با صفحه نمایش کوچکی بودند که تنها قادر بود متن را نمایش دهد.
یکی از ابتکاراتی که نوکیا در این دو گوشی بکار برد و پس از آن بعنوان یک استاندارد در سایر گوشی ها بکار گرفته شد ، استفاده از سیمکارت کوچک در ساختار آن بود .نکته دیگر اینکه این دو گوشی صرفا برای کارکرد در شبکه GSM ۹۰۰ بکار گرفته می شدند.
قیمت این گوشی ها نیز در نوع خود قابل توجه است : چیزی نزدیک به ۲۰۰۰ دلار . البته نمونه های ارزانتری نیز تولید می شدند که از آن میان می توان به خانواده ۱۶XX اشاره کرد نمونه هایی چون ۱۶۱۰ و ۱۶۳۰ که این دو کاملا از نظر ابعاد بزرگ شده و هنوز هم از سیمکارت بزرگ در ساختار خود استفاده می کردند و حتی مجهز به باتری خورشیدی نیز بودند.
از پس این روزها اعضای جدید خانواده نوکیا کم کم متولد می شدند : مدلهایی همچون نوکیا ۳۱۱۰ که اولین گوشی در دنیا بود که دارای دکمه جهتی (NaviKey) بهمراه دکمه جدید C بود که این دکمه در هر جای منو که بودید شما را به صفحه اصلی پرتاب می کرد. نکته تازه دیگر در ساختار این گوشی استفاده از گرافیک ساده بر پایه نقطه ها بود که توسط این نقطه ها شکل های ساده ای به نمایش در می آمد. ظاهر آنتن خارجی این گوشی نیز به نسبت مدل های قبلی کاملا کوچکتر شده بود.
مدل بعدی گوشیی بود با نام Nokia ۸۱۱۰ که اولین گوشی کشوئی دنیا نیز به حساب می آمد (Slider) که به خاطر ظاهرش به آن موز می گفتند (مقایسه اش کنید با موز امروزیی چون Motorola Z۸).
از آخرین گوشی هایی که در این نسل پا به عرصه وجود نهادند اولین گوشی Communicator نوکیا با نام ۹۰۰۰ بود که با ظاهری کاملا ساده در نمایشگاه CeBit در سال ۱۹۹۶ به نمایش در آمد و از پردازنده خانواده x۸۶ اینتل استفاده می کرد.
در همین روزها بود که نسل سوم گوشی های نوکیا با نام DCT۳ متولد شد. گوشی های فراوانی نظیر سری ۵۱XX و ۶۱XX که گوشی هایی بودند که برای اولین بار میان مردم عادی رواج پیدا کردند و برای اولین بار دارای بازی و ساعت زنگ دار (Alarm) بودند.
نکته جالب این جاست که در سری ۵۱۰۰ میتوانستید قاب رویی و پشتی گوشی و همچنین صفحه کلید گوشی را به راحتی تعویض کنید. سری ۵۱XX به پروانه شهرت یافت (Butterfly).
سری ۶۱XX نیز برای خود نکات جالبی داشت از جمله اینکه نمونه ۶۱۱۰ از این خانواده با قرار گرفتن در زوایای مختلف رنگ عوض می کرد و به همین خاطر به آن آفتاب پرست (Chameleon) می گفتند. کد معروف *#۰۰۰۰# برای بررسی Firmware دستگاه نیز از این مدل ها متولد گردید.
پس از آن دنیا شاهد اولین گوشی دارای کارت حافظه (از نوع MMC) یعنی دومین Communicator نوکیا با نام ۹۱۱۰ بود که بر پایه ۶۱۱۰ ساخته شده بود و در ساختار آن برخلاف ۹۰۰۰ از پردازنده AMD ۴۸۶ استفاده شده بود.
پس از آن و در نوامبر ۲۰۰۰ یکی از بزرگترین و تاثیر گذار ترین اتفاقات دنیای موبایل پا به عرصه وجود گذاشت که در حقیقت نسل سوم Communicator های نوکیا با نام ۹۲۱۰ بود که در آن علاوه بر استفاده از پردازنده های جدید ARM سیستم عامل جدید و نو ظهوری نیز در ساختارش دیده می شد : Symbian . و این آغازی بود بر یک جریان تاثیر گذار.
داستان بوجود آمدن Symbian نیز در نوع خود جالب است . داستان ما از شرکت کوچک انگلیسی-کانادائی با نام Psion آغاز می شود که در سال ۱۹۸۰ با هدف تولید نرم افزارهای سرگرمی که عمدتا بازی های مبتنی بر کامپیوترهای اولیه ZX۸۱ بود ، بوجود آمد (نام Psion برگرفته از Potter Scientific Instruments Or Nothing).
در سال ۱۹۸۳ شرکت همکار Psion با نام Sinclair به آن پیشنهاد تولید نرم افزاری کاربردی نظیر Office امروزی را داد که نتیجه آن تولید پکیجی با نام QL شد که دارای نرم افزارهای Quill (پردازنده متن)، Archive (بانک اطلاعاتی)، Abacus (برنامه مشابه Excel) و Easel (برنامه گرافیکی مدیریت) بود که این مجموعه بعدها با نام PC-Four یا Xchange وارد سیستم عامل MS-DOS نیز شد.
علاوه بر آن در سال ۱۹۸۴ شرکت Psion با ارائه Psion Organiser ،که در حقیقت نسخه ابتدائی PDA های امروزی ست، پا در عرصه سخت افزاری نیز گذاشت که شباهت زیادی به یک ماشین حساب بسیار بزرگ داشت.
در سال ۱۹۸۶ شرکت Psion با اعمال تغییرات و اصلاحیه های فراوان Psion Organiser II را معرفی نمود که شرکت Psion را به آینده روشن PDA و سیستم عامل پرتاب کرد و تمرکز اصلی شرکت را بروی این مقوله متمرکز نمود.
در سال ۱۹۸۷ شرکت Psion با ارائه محصولات جدید خود بر پایه پلاتفرم جدید آن شرکت با نام SIBO ، سیستم عامل جدید مخصوص به محصولات خود را نیز معرفی کرد سیستم عاملی با نام EPOC (Electronic Piece Of Cheese).
اولین نسخه این سیستم عامل جدید بر پایه تکنولوژی ۱۶ بیتی ارائه شد و بر همین اساس EPOC ۱۶ نام گرفت و زبان برنامه نویسی که در ساختار آن به کار گرفته شده بود زبان اسمبلی و C بود.
تا ارائه نسل جدید این سیتم عامل سالهای نسبتا زیادی گذشت تا اینکه در سال ۱۹۹۷ نخستین نمونه از سیستم عامل جدید با نام EPOC ۳۲ در جدیدترین PDA شرکت به نمایش گذاشته شد. در حقیقت تنها وجه تشابه میان این دو سیستم عامل بدون شک نام های نسبتا مشابه آنها بود جائیکه سیسم عامل جدید (که اینک به اختصار تنها EPOC نامیده می شد) با زبان برنامه نویسی قدرتمند C++ و ساختار جدید کد نویسی خود کاملا از رقیب کهنسال خود بالاتر و سریع تر بود.
یکی از نکات مهم در ساختار این سیتم عامل این بود که EPOC تنها برای پردازنده های ARM نوشته و بهینه شده بود. در همین اثنا بود که Psion تصمیم گرفت امتیاز تولیدمحصولات بر پایه این سیستم عامل را با شرکت دیگری شریک شود، اولین شرکت در این میان شرکت کوچکی بود با نام "Geofox" که تنها با تولید چیزی نزدیک به ۱۰۰۰ عدد از محصولات Psion کناره گیری خود را اعلام کرد.
سپس شرکت بزرگ Ericsson و چندین نام کوچکتر در این میان مطرح گردیدند . تا اینکه در سال ۱۹۹۸ شرکت Psion با شراکت با بزرگان دنیای موبایل یعنی Ericsson، Motorola و Nokia به کل متحول گردید و سیستم عامل EPOC از ویرایش ششم به بعد با نام Symbian خوانده شد.
Symbian سیستم عاملی ست که شاید مهمترین توصیف در قبال آن این است:
Symbian سیستم عاملی ست برای وسایل دستی و همراه پس می بایست قدرت ارائه بالاترین کارائی در پائین ترین امکانات سخت افزاری را داشه باشد بنابراین و با در نظر گرفتن این ویژگی بسیار کم پیش می آید که در این سیستم عامل با موضوع کمبود حافظه روبرو شویم .
یکی دیگر از ویژگیهایی که Symbian را از سیستم عاملهای دیگر نظیر دسک تاپ ها متمایز می کند این است که ممکن است این سیستم عامل برای ماهها و شاید سالها روشن و مشغول به کار باقی بماند بنابراین قدرت پایداری و Stability این سیستم می بایست در سطح بسیار بالائی قرار بگیرد. از دیگر ویژگی های Symbian ویژگی ست با نام Active Objects که در آن در لحظاتی که از CPU استفاده نمی شود بطور کلی آن را خاموش می کند و به این ترتیب در مصرف باتری بسیار صرفه جوئی می گردد.
زبان برنامه نویسی اصلی Symbian همانگونه که اشاره شد C++ می باشد که البته این بدان معنی نیست که نمی توان برنامه های دیگر را در ساختار آن استفاده کرد . در حقیقت می توان توسط زبان های برنامه نویسی دیگری نظیر OPL،Python ،ویژوال بیسک و یا حتی Perl و جاوا نیز برای Symbian برنامه نوشت.
از لحاظ ساختاری در پائین ترین لایه، هسته یا کرنل سیستم عامل بهمراه کتابخانه توابع قرار دارد که به توسط آن برنامه های اجرا شده توسط کاربران اجازه می یابند که به این توابع کتابخانه ای دسترسی پیدا کنند. در حقیقت هسته اصلی Symbian بر پایه معماری میکرو کرنل (MicroKernel Architecture) بنا شده است بدین معنی که در ساختار آن کمترین رجوع و استفاده از کرنل توسط سیستم عامل انجام می شود و کلا این هسته شامل دو عنصر مدیریت حافظه و Schedular می باشد و در آن خبری از پشتیبانی از فایل های سیستمی و یا عناصر شبکه وجود ندارد و در حقیقت اینگونه وظایف به عهده سرور های خارج از کرنل واگذار شده است تا با محدود کردن وظایف کرنل سیستم عامل کند و سنگین نگردد.
اندکی بالاتر و در لایه بعدی سیستم، قسمت System Libraries قرار دارد که در آن اندازه و ظاهر تمام شکل ها و کاراکتر ها بهمراه بانک اطلاعاتی DBMS قرار دارد که جزئی حیاتی از کارکرد متعادل سیستم می باشند.
لایه بعدی Networking and communication نام دارد که در آن سه بخش قابل تفکیک دیده می شود با نام های : ETEL ، ESOCK و C۳۲ که هر کدام وظایف خاصی در رابطه با ارتباطات پیرامون این سیستم عامل بعهده می گیرند بعنوان مثال قسمت C۳۲ مسئول بخش ارتباطات سریال دستگاه می باشد. علاوه بر این قسمت هایی برای ارتباطات کوتاه نظیر بلوتوث IrDA و USB نیز در این بخش تعبیه شده است.
بخش عمده دیگری که در ساختار سیستم عامل یافت می شود بخشی ست با نام UIKON که مسئول شیوه نمایش رابط کاربری (User Interface) می باشند و چون معمولا این قسمت توسط برنامه های جانبی (Themeها بعنوان مثال) قابل تغییر است لذا تنها رابط کاربری پیش فرض در اینجا دیده می شود.
از ساختار درونی سیستم عامل که بگذریم شاید مهمترین نکته قابل بررسی در ساختار Symbian نگارش های متفاوت آن است، این نگارش ها و یا رابط های کاربری هر کدام به شیوه خود از مزایای Symbian بهره مند شده اند و هر کدام نیز به شیوه خود یک SDK برای برنامه نویسان Symbian فراهم می کنند(Software Developing Kitیا SDK بطور خلاصه مجموعه ای از ابزارهای طراحی و توسعه در هر نرم افزار است که در حقیقت تولید کننده یک برنامه نظیر یک سیستم عامل با انتشار آزادانه SDK آن سیستم عامل به برنامه نویسان اجازه می دهد که با استفاده از ساختار سیستم عامل نسبت به گسترش استفاده عموم از آن با استفاده از برنامه های مختلف نوشته شده اقدام نمایند و به بیانی ساده تر تولید کننده راهی را به برنامه نویس نشان می دهد که بتواند بدان صورت برنامه های مختلف را برای آن بنویسند) .
عمده ترین رابط های کاربری موجود برای Symbian رابط های کاربری UIQ و S۶۰ هستند که هر کدام نیز توسط گوشی های مختلفی استفاده می شوند، و در این میان هرکدام از این دو نیز برای خود ویژگی های منحصر به فردی دارند.
عمده ترین استفاده کننده رابط کاربری UIQ ،گوشی های سونی اریکسون هستند که البته در میان نوکیایی ها هم گوشی ای مثل Nokia ۶۷۰۸ وجود دارد که دارای UIQ می باشد.
S۶۰ رابط کاربری عمده گوشی های نوکیا می باشد و توسط آنها نیز به سایر شرکت ها جهت استفاده از آن مجوز داده می شود شرکت هایی نظیر : Lenovo ،LG Electronics ،Panasonic و Samsung .
مشخصه عمده گوشی های دارای رابط کاربری S۶۰ این است که در آنها می توان از برنامه های مبتنی بر Java MIDP، C++ و Python نیز استفاده نمود.
S۶۰ دارای سه نگارش مختلف است که به ترتیب عبارتند از نگارش اولیه در سال ۲۰۰۱ ، نگارش Second Edition در سال ۲۰۰۴ و نگارش ۳rd Edition در سال ۲۰۰۵ که در میان این نگارش ها نیز هر از چند گاهی اصلاحیه هایی با نام Feature Pack ها ارائه می گردد.
رزولوشن پیش فرض S۶۰ در نگارش اولیه ۲۰۸×۱۷۶ پیکسل بود که از Feature Pack شماره ۳ نگارش دوم S۶۰ به بعد این رابط توانائی ساپورت رزولوشن های ۲۰۸×۱۷۶ ، ۳۲۰×۲۴۰ و ۴۱۶×۳۵۲ پیکسلی را متناسب با نوع گوشی دارا شد (در این میان مثلا Nokia N۹۰ اولین گوشی بود که با رزولوشن ۴۱۶×۳۵۲ پیکسلی ارائه شد).
البته در این میان رزولوشن های عجیب و غریب متناسب با ظاهر گوشی شکل گرفت مثلا Siemens SX۱ با رزولوشن ۲۲۰×۱۷۶ و یا Nokia ۵۵۰۰ با رزولوشن ۲۰۸×۲۰۸ پیکسلی.
و اما رابط کاربری UIQ بر مبنای زبان برنامه نویسی C++ شکل گرفته است و در آن می توان از برنامه های Java نیز استفاده کرد (خبری از پشتیبانی از Python در آن نیست).
ظاهر بسیار آسان و امکانات بسیار فراوان، UIQ را به سیستمی ایده آل تبدیل کرده است. یکی از نکات مثبت در درون UIQ خصوصیتی ست که در آن تمامی تغییرات بوجود آمده در یک Application بصورت کاملا خودکار حتی هنگامی که برنامه هنوز باز است در آن ذخیره می گردد و کاربر به هیچ عنوان نگرانی بابت از دست دادن اطلاعات باز بروی صفحه را ندارد.
ورژن های مختلفی از UIQ ارائه گردیده است که هر کدام در نوع خود تفاوت هایی با دیگری دارد ولیکن یکی از نکات مشترک در ساختار آنها شکل گرفتن تقریبا تمامی آن ها بر پایه صفحه حساس به تماس و قلم است. رزولوشن صفحه نمایش در نسخه های UIQ ۱.X و UIQ ۲.X برابر ۳۲۰×۲۰۸ پیکسل و در نسخه UIQ ۳.X بر پایه ۳۲۰×۲۴۰ پیکسل می باشد.
یکی از نکات جالب در مورد گوشی های دارای UIQ مسئله عمق رنگ است که با توجه به مدل گوشی، این عمق رنگ ۱۲ بیت (با ۴۰۹۶ رنگ) ،۱۶ بیت (با ۶۵ هزار رنگ) و یا ۱۸ بیت (با ۲۶۲ هزار رنگ) می باشد که شاید این یکی از دلایل ۱۶ میلیون رنگی نبودن گوشی های سونی اریکسون باشد(حداقل در مورد مدل های سیستم عامل دار آن).
آخرین نسخه ای که از UIQ منتشر شده است نسخه ۳.۱ آن است که تا بحال فقط در گوشی Motorola Z۸ دیده شده است. البته گوشی استثنائی موتورولا با نام Motorola Z۱۰ که فقط چند روز از معرفی آن می گذرد ، نیز از این رابط استفاده کرده است.
تا کنون ۱۰ سیستم عامل با نام Symbian منتشر شده اند که آخرین نسخه استفاده شده در گوشی های معمول نسخه ۹.۲ آن است .آخرین نسخه هایی هم که به نمایش درآمده ولی هنوز خبری از استفاده آنها در گوشی های موبایل نیست نسخه های ۹.۳ و ۹.۵ می باشد که به ترتیب در جولای ۲۰۰۶ و مارچ ۲۰۰۷ به نمایش درآمده اند.
از تغییراتی که در نسخه ۹.۵ نسبت به نسخه های دیگر دیده می شود یکی اینکه برنامه ها تا ۷۵% سریعتر اجرا میشوند و دیگری بهینه سازی جهت تکنولوژی DVB-HTV در آن است علاوه بر این پشتیبانی از SQL نیز توسط SQLite در آن فراهم شده است.
آخرین نکاتی که در رابطه با Symbian به نظر ناگفته می آید یکی این است که این سیستم عامل بخاطر ساختار داخلی آن تنها با پردازنده های خانواده ARM متناسب است. نکته دیگر هم سهم شرکتهای بزرگ در Symbian است که در آن نوکیا با ۴۷.۹% پیشتاز است و پس از آن Ericsson با ۱۵.۶% ، SonyEricsson با ۱۳.۱% ، پاناسونیک با ۱۰.۵% ، Siemens با ۸.۴% و سامسونگ با ۴.۵% قرار دارند.
البته داستان Symbian همچنان نگفته های فراوانی دارد که اشاره به تمامی آنها در این مجال میسر نیست در پایان بد نیست بدانید که تعداد گوشی هایی که در تمامی دورانها از این سیستم عامل استفاده کرده و می کنند چیزی نزدیک به ۱۰۰ عدد است که لیست کامل آنها را می توانید در اینجا ببینید.
منبع : سایت آفتاب
