آیا در هنگام نگارش مقاله در وب از اصول نگارش یا تایپ خاص بهره می‌برید؟!
قابل ذکر است مقاله حاضر حاصل تجربیات شخصی است و ادعایی بر صحت مطالب نیست. لذا پذیرنده نقدهای شما هستیم و باعث خرسندی‌ای است، اگر اشکالی در مطالب یافتید تذکر دهید. تا هم بر ما معلوم شود و هم دیگران مطالب را به غلط نیاموزند.
در دوران گذشته که هنوز دستگاهی اختراع نشده بود تا متن را به‌صورت منظم و مرتب بنویسد، افراد مجبور بودند که متن‌ها را با دست‌خط خویش، بنویسند.« از آن‌جا که دست‌خط هر کس با دیگری متفاوت است و هر کس بنا بر ذوق و سلیقه خویش، خط می‌نویسد» لذا ممکن بود خواننده در خواندن متن دچار مشکل شود و حتی نتواند متن را به‌خوبی بخواند. احتمالاً آن حکایت را شنیده‌اید که شخص خطی می‌نوشت که نه خود می‌توانست بخواند و نه دیگری! اما امروزه با پیش‌رفت صنعت چاپ و وجود تکنولوژی‌های متعدد در این حوزه، مشکل خوانایی و ناخوانایی خط حل شده است. تکنولوژی‌‌ها فارغ از این‌که چه کسی از آنها استفاده می‌کند، خروجی یکسانی تولید می‌کنند. منظور این‌که، مهم نیست چه کسی متن را می‌نویسد چون متن تایپ شده از یک استاندارد پیروی می‌کند و خروجی کار استاندارد است و برای همگان خوانا.
● فونت‌های زبان فارسی Farsi Font!
فونتها که در زبان فارسی به آنها قلم گفته میشود در جایگاه خود حائز اهمیت هستند. همان‌گونه که هر شخص با قلم خویش، نوعی متفاوت از قلم دیگری می‌نویسد، فونتها هم مثل هم نیستند و هر کدام شکل منحصربه‌فردی دارند. در حد امکان باید سعی نمود تا از فونتها به‌خوبی استفاده کرد و هر کدام را در جای خود به‌کار برد. در نظرگاه شخصی بنده، بحث نمودن پیرامون فونتها نیاز به پرداخت دارد و باید به آن توجه نمود. در ذیل می‌کوشم تا تجربیات شخصی‌ام را در زمینه استفاده از فونتها بیان کنم. امید آن دارم که مقبول و مفید واقع گردد.
● فونت‌های فارسی_عربی Farsi – Arabic Font
متاسفانه فارسی زبانان بیش‌تر از فونت عربی استفاده می‌کنند تا فارسی. آنها ناخودآگاه از فونت‌های عربی استفاده می‌کنند و فکر می‌کنند که هیچ فرقی بین فونت فارسی و عربی نیست. در صورتی که بین این دو تفاوت‌های چشم‌گیری دیده میشود که در قسمت‌های بعد به آن اشاره خواهد شد.
● تشخیص فونت عربی از فارسی:
۱) ی:
همه کسانی که از کامپیوتر استفاده می‌کنند، احتمالاً حداقل برای کنجکاوی هم که شده از Word استفاده کرده‌اند. اگر توجه کرده باشید هنگامی که متنی را تایپ می‌کنید و فونت آن را به فونت‌های (مثلاً) فارسی (مثل نازنین، میترا، یاقوت، هما و...) تغییر می‌دهید، می‌بینید که «ی» در وسط کلمه‌ها جدا و تنها نوشته شده است. احتمال قریب به یقین از کلیدهای (Replace)Ctrl + h و جای‌گزین نمودن Shift + x به جای «ی» برای رفع این مشکل استفاده کرده و از جادوی Ctrl + h لذت برده‌اید. اما به‌رغم حظی که برده‌اید باید خدمتان عرض کنم که با این کار «ی» فارسی را به «ی» عربی تبدیل کرده‌اید. برای رفع این مشکل نباید از Shift +x استفاده کنید چون مشکل از متن نیست بلکه مشکل از فونت است که شما به اشتباه از نسخه عربی استفاده کرده‌اید. بنابراین توصیه می‌کنم که حتماً از فونت‌های فارسی استفاده کنید. برای تشخیص «ی» عربی نیز، در قسمت پایین آن دو نقطه وجود دارد، اما در فارسی نقطه وجود ندارد.
۲) ک:
ک در فارسی به‌صورت سرکش‌دار نوشته میشود، درصورتی که در عربی سرکش ندارد و یک حمزه کوچک روی آن است. البته ممکن است که بعضی از فونت‌های عربی این تفاوت را نشان ندهند.
۳) ارقام:
ارقام ۴۵۶ در فارسی به‌صوت دندانه‌دار نوشته می‌شوند، در عربی تقریباً دندانه ندارند، مثلاً زائده قسمت پایینی ۵ حذف میشود و ۶ به صورت L برعکس و قرینه نوشته میشود. ۴ نیز به‌صورت شکسته نوشته میشود.
● چرا فونت فارسی؟
ممکن است بپرسید؛ برای خواننده مهم نیست که متن با چه فونتی(عربی یا فارسی) نوشته شده است و در هر دو حالت، متن را یک‌جور می‌خواند و به مشکل خاصی برخورد نمی‌کند. در جواب باید بگویم، درست است که فرق بین این دو، به مفهوم کلمات و روان خواندن آنها خدشه‌ای وارد نمی‌کند. اما ممکن است به مشکلات بسیار ظریفی برخورد کنید که هرگز فکرش را نمی‌کردید. به عنوان نمونه، موتورهای جستوجو اغلب به‌صورت کاراکتر به کاراکتر جستوجو می‌کنند، مثلاً وقتی شما کلمه "آمونیاک" را جستوجو می‌کنید، موتور جستوجو این کلمه را حرف به حرف خوانده و بنا بر درخواست شما (جست‌و‌جوی سریع و پیش‌رفته) اقدام می‌نماید. حال فرض کنید که شما با یک ویندوز فارسی و فونت فارسی این کلمه را نوشته‌اید، اما سایت‌هایی که این کلمه را در متن خود دارند از ویندوز و فونت عربی استفاده کرده‌اند. موتور جستوجو نمی‌تواند این کلمه را تشخیص بدهد، زیرا کاراکترهای «ک» و «ی» آنها با هم فرق می‌کند.
البته شایان توجه است؛ بعضی از ویندوزها هم فارسی یا عربی هستند. ویندوزهای قدیمی ۹۸ اکثراً عربی‌اند. حتی بعضی از نسخه‌های ویندوز XP SP۱نیز عربی‌اند. توصیه‌ام این است که از ویندوزهای فارسی استفاده کنید.
● از چه فونت‌هایی استفاده کنیم؟
▪ برای متن‌های چاپی:
ـ سرتیتر:
برای سرتیتر از فونت‌های تیتر، هما و یا فونت‌های دیگر (به صورت Bold) استفاده کنید. به نظر من فونت تیتر از بقیه مناسب‌تر است.
ـ بدنه متن:
اگر متنی که تایپ می‌کنید فارسی است، از فونت‌های فارسی استفاده کنید. به‌نظر من فونت‌های نازنینnazanin، میتراmitra ، یاقوتyagut، لوتوسlotus و زرzar نسبت به فونت‌های دیگر مناسب‌ترند. زیرا شکل زیبایی دارند و به خوانایی و زیبایی متن کمک می‌کنند.
ـ متن‌هایی تحت وب:
اگر می‌خواهید متن را در سایت و یا وبلاگی قرار دهید، بهتر است از فونت‌های استاندارد انگلیسی ویندوز استفاده کنید، زیرا ممکن است کاربری که می‌خواهد متن شما را از اینترنت دانلود کند، فونت فارسی نداشته باشد. اما به‌حتم فونت انگلیسی را دارد. بهترین و معمول‌ترین فونتها در این حوزه فونت‌هایTahoma ,Times New Roman ,Arial است.
● اندازه فونت برای متن‌های فارسی:
۱) Tahoma:
اندازه‌های بین ۸pt تا ۱۱Pt مناسب است. در خارج از این محدوده، این فونت شکل زیبایی نخواهد داشت. در بعضی از وبلاگ‌های ایرانی اگر توجه کرده باشید، می‌بینید که این فونت را با اندازه‌های ۱۸ و حتی بالاتر استفاده کرده‌اند. این اندازه نه‌تنها جلب توجه نمی‌کند، بلکه شکل ظاهری وبلاگ را نیز به‌هم می‌زند. برای حالت Bold نیز از اندازه‌های ۸pt و ۹pt استفاده کنید.
۲) Times New Roman:
خلاف فونت قبلی، این فونت برای اندازه‌های بزرگ مناسب است. شما می‌توانید از اندازه‌های ۱۲pt تا ۱۵pt استفاده کنید، بدون این‌که شکل ظاهری متنتان به‌هم بریزد. برای Bold نیز از اندازه‌های بین ۱۱pt تا ۱۳pt استفاده کنید.
۳) فونت‌های فارسی:
فونت‌های میترا و نازنین در اندازه‌های بین ۱۰pt تا ۱۵pt زیبا هستند. اگر می‌خواهید متنی را در ویژه‌نامه و یا نشریه‌ای قرار دهید؛ بهتر است از اندازه ۱۱ فونت میترا استفاده کنید. البته فونت‌های فارسی هرکدام به تناسب خود ممکن است در اندازه‌های بزرگ و کوچک نمای متفاوتی داشته باشد. پیش‌نهاد من این است که هر کدام از این فونتها را در اندازه‌های متفاوت تایپ کنید و پرینت کنید تا خودتان تفاوت‌ها را بیش‌تر احساس کنید و در انتخاب بین آنها راحت‌تر عمل کنید.
▪ فاصله بین خطوط:
اندازه بین خط‌ها را "۱" بگیرید. اگر می خواهید پایان‌نامه و یا متنی را تایپ کنید که نیاز به ویرایش دارد فاصله را "۱.۵" بگیرید. هم‌چنین بین سرتیتر و متن فاصله نیندازید.
▪ حاشیه:
به نظر من حاشیه فقط برای متن‌های چند برگی است. اگر می‌خواهید پایان‌نامه، ویژه‌نامه، نشریه و یا متنی را تایپ کنید که صفحات آن زیاد است، حاشیه نگذارید. درصورت حاشیه گذاشتن نیز از حاشیه‌های کم‌عرض و ظریف استفاده کنید.
▪ فاصله و نیم‌فاصله:
همان‌طور که می‌دانید در صفحه کلید، از کلید Space برای فاصله انداختن بین کلمات استفاده میشود. اما این فقط در حالتی است که بخواهیم بین کلمات جدا فاصله بیندازیم. این قاعده در مورد تمامی کلمه‌ها کاربرد ندارد. مثلاً کلمه "فونتها" از دو کلمه "فونت" و "ها" تشکیل شده است. اما این دو کلمه به‌هم وابسته‌اند و نمی‌توانند جدا از هم نوشته بشوند. با این وصف، برای این‌که این دو کلمه را از هم جدا کنیم، باید از نیم‌فاصله استفاده کنیم. کلمه "فونتها" را در نظر بگیرید. این کلمه باید به‌صورت جدا نوشته بشود، اغلب تایپیست‌ها این کلمه را به‌صورت "فونت ها" تایپ می‌کنند. حال با یک نیم‌فاصله به "فونتها" بدل میشود. مزیت استفاده از نیم‌فاصله این است که هم به روان خوانده شده متن کمک می‌کند، هم متن را زیباتر می‌کند و از همه مهم‌تر این‌که از انفصال بین دو کلمه جلوگیری می‌کند. احتمالاً دیده‌اید که در بعضی از متن‌ها جزئی از کلمه در آخر خط نوشته شده است و جزء دیگر آن اول خط بعدی! این مشکل به‌خاطر عدم رعایت نیم‌فاصله و عدم استفاده به‌جا از آن است.
▪ علایم و نشانه‌ها(، ؛ . ! ؟ «» () : " ...):
از استفاده نابه‌جای علایم و نشانه‌ها خودداری کنید. آنها را در جای خود و فقط وقتی که نیاز هست به‌کار ببرید. توجه کنید که هیچ‌گاه بین علایم و کلمه‌ها فاصله نیندازید. مثلاً کاما را از کلمه جدا نکنید و دقیقاً بعد از کلمه بیاورید. هم‌چنین است برای سایر نشانه‌ها. در مورد علامت‌های تعجب، سؤال و «...» نیز افراط نکنید. مثلاً چندتا علامت تعجب را پشت‌سر‌هم نیاورید.
● تکنیک جدانویسی:
۱) ها:
بیایید از همین الان تصمیم بگیرید کلمه‌هایی را که جدا هستند به‌هم نچسپانید. یکی از اشکلات رایج، روی‌هم نوشتن کلمه‌ها با پسوند"ها" است. مثلاً به‌جای آنها می‌نویسند آنها. درصورتی که "ها" همیشه جدا نوشته میشود.
۲) ب:
اگر می‌خواهیم کلمه را با افزدون "ب" امری کنیم، باید "ب" را به اول آن اضافه کنیم. مثل "برو، ببر، بپرس". اما اگر "ب" را می‌خواهیم در قالب حرف اضافه به کلمه بیفزاییم باید به صورت "به" و افزودن یک نیم‌فاصله بین آن و کلمه‌ای که می‌خواهد به آن اضافه شود، بیاوریم. مثل "به‌صورت، به‌حالتی، به‌هم و..." حالت سومی هم هست که "ب" جزء کلمه است. در این مورد باید دقت کنید که با موارد بالا اشتباه نگیرید.
۳) که:
این کلمه نیز جدا نوشته میشود. مثل: "این‌که، آن‌که، درصورتی‌که و..."
۴) تر:
به‌غیر از کلمه‌های "بهتر" و "کهتر" همیشه جدا نوشته میشود. مثل: "بیش‌تر، کم‌تر، کوتاه‌تر و..."
۵) می و نمی:
"می" و "نمی" همیشه جدا نوشته می‌شوند. مثلا: "میشود" اشتباه است و شکل صحیح آن، "میشود" است.
توجه: در تمامی موارد بالا باید از نیم‌فاصله استفاده کنید.
● معرفی Tray layout:
این نرم‌افزار کدپیج استاندارد زبان فارسی است و این امکان را می‌دهد که صفحه کلید شما فارسی شود. "ژ" و "پ" صفحه‌کلید نیز در جای خود قرار می‌گیرند. برای نیم‌فاصله باید کلیدهای Shift + Space را فشار دهید. (البته اگر این نرم‌افزار را نداشته باشید می‌توانید از کلیدهای Ctrl + - استفاده کنید.) از قابلیت‌های دیگرش این است که حروف "ی" و "ک" و ارقام "۴.۵.۶" فارسی نوشته می‌شوند. رایگان بوده و حجم بسیار کمی دارد (حدود۲۱۲kb) و می‌توانید آن را از اینترنت دانلود کنید. البته اخیراً ویندوزهای جدیدی توسط مهندسان ایرانی بهینه شده است و این نرم‌افزار را هنگام بارگذاری ویندوز، بار می‌کند.
وب ایران
