كوزموپولیتیسم (مكتب جهان وطنی)
«كوزموپولیتیسم» (COSMOPOLITISME) تا پیش از قرن بیستم بعنوان یك باور و اعتقاد مطرح تا اینكه در قرن بیستم این ایده وارد ادبیات شد و بعنوان یك مكتب ادبی توسط دو شاعر و نویسنده فرانسوی، والری لاربو(Valery Larbaud) و پل موران (Paul Morand)، پایه ریزی شد.
كوزموپولیتیسم به معنای مكتب «جهان وطنی» است، كه معتقدند همه مردم جهان باید خود را هموطن یكدیگر و تمام جای دنیا را وطن خود بدانند. آنان هدفشان رسیدن به فرهنگ و ادبیاتی جهانی، به دور از هرگونه وابستگی ملی و تفاوتهای نژادی و فرهنگی است. آنان به دنبال همبستگی و اتحاد با ملل دیگرند و عقیده دارند این وحدت، اگر واقعیت سیاسی نیست، بواقع باید در زمینه فرهنگی و ادبیات به وجود آید.
در واقع بینانگذاران این مكتب ادبی علیه تفكرات و احساسات میهن پرستانه برخی نویسندگان نیمه دوم قرن هجدهم برخاسته بودند. این میهن پرستان افراطی، هر نویسنده و شاعر را متعلق به میهن، ملت و ادبیات خودش می دانستند و از این طریق احساسات ملی مردم را برمی انگیختند. در حالی كه از نظر پیروان مكتب جهان وطنی، شاعر و نویسنده باید از محدوده فرهنگ، تمدن و ادبیات خارجی آشنا شود و آن را حس ودرك كند.
البته این برداشتن مرزها شاید در دنیای سیاست غیرممكن باشد ولی شاعر و نویسنده وظیفه دارد این احساس همبستگی و تعلق جهانی را در دنیای ادبیات به وجودآورد و برای رسیدن به این مقصود، نویسنده باید به كشورهای مختلف سفركند تا از نزدیك با زبان، فرهنگ، تفكر، نگرش و احساس مردم كه اجزای جدایی ناپذیر ادبیات هر ملتی است، آشنا شود. به همین دلیل آثار نویسندگان این مكتب را می توان به نوعی سفرنامه های آنان دانست.
به عنوان مثال، والری لاربو، بنیانگذار مكتب جهان وطنی كه تمام عمر خود را در سفر به كشورهای دیگر بود، نتیجه سفرهای طولانی خود را در كتاب «اشعار اَ.اُ.بارنابوت» (۱۹۰۸ ـ les poesies de A.O.Bornabooth) منعكس كرد. «بارنابوت» جوان ثروتمند و جهانگردی است كه در طی سفر به دور دنیا، مشاهداتش را در قالب شعر بیان می كند. او از سفرهایش، مناظر شهرها، طبیعت، عشق ها، احساسات، افكار و عقاید مردم مناطق مختلف و از آداب و رسوم و فرهنگهای متفاوت آنان می گوید، كه در واقع همان دیده ها، شنیده ها و تجربیات خالق اثر است.
والری لاربو برچندین زبان تسلط كامل داشت و متنهایی به زبانهای انگلیسی، اسپانیایی و ایتالیایی هم نوشته بود و همچنین آثاری را از این زبانها به فرانسه ترجمه كرده بود. از نظر او اگر شاعر یا نویسنده از امكانات دانش زبانی بیشتری برخوردار باشد و با ادبیات كشورهای مختلف آشنایی داشته باشد می تواند كارهای ادبی خود را هرچه بهتر و گسترده تر و با دیدی بازتر ارائه دهد و به هدف خود كه همان ایجاد «ادبیاتی جهانی» است، راحت تر برسد.
پیروان مكتب جهان وطنی در طلب روابط هرچه بیشتر با دنیای پیرامون خود هستند و قرن بیستم كه عصر ارتباطات است این امكان ارتباط و تبادل اطلاعات و افكار را برای آنان فراهم می كند. آنان می خواهند از این سرعت و پویایی دنیای مدرن و در حال پیشرفت لذت ببرند و این تحرك و پویایی دنیای صنعتی را در نوشته ها و اشعار خود به خوانندگانش منتقل كنند. شاعران این مكتب سعی می كنند با وزن، ریتم و آهنگ شعرشان منتقل كننده این احساس به خواننده باشند.
از آنجایی كه نویسندگان و شاعران مكتب جهان وطنی در چنین دنیا و زمانه ای شاهد سلطه هرچه بیشتر بشر برطبیعت هستند، شرح این قدرت و حكم فرمایی بشر بر طبیعت و تسخیر دنیا توسط او، اغلب موضوع و مضمون اصلی آثار نویسندگان این مكتب را تشكیل می دهد.
پیروان این مكتب از آثار گذشتگان و تفكرات، عقاید و احساسات آنان گریزان هستند. چرا كه فكر می كنند نگرش گذشتگان به زندگی و عقاید و تفكرات آنان برای دنیای مدرن، پرهیاهو، سریع و پرتحرك امروزی مناسب نیست. به همین دلیل می خواهند به جای نگریستن به پشت سر و مرور كردن تاریخ، به حال و آینده خود توجه كنند تا آن را هرچه بهتر برای خود و نسل خود بسازند.
لیدا فخری
آفتاب
