JOE SATRIANI
به اعتقاد بسیاری از منتقدان،جو ساتریانی یکی از تکنیکال ترین و مؤثرترین گیتاریست ها در عرصه موسیقی راک در دو دهه اخیر بوده است و نه تنها به عنوان یک ابر گیتاریست،بلکه به عنوان یک شخصیت فروتن و اخلاقمند در بین اهل هنر از احترام خاصی برخوردار میباشد. او با انتشار هر آلبوم جدید جوایز بیشماری را به نام خود کرده است و با تربیت شاگردانی چون
«استیو وای»،«کرک همت»(متالیکا)،«لری لالند»(پریموس)،«جف تاسین»(تی راید)،
«الکس اسکلنیک»(تستامنت) نام خود را به عنوان یکی از فرهیخته ترین معلمین گیتار به ثبت رسانده است.
او در پانزدهم جولای 1956 میلادی به عنوان کوچکترین فرزند از یک خانواده پرجمعیت چشم به جهان گشود.پدر و مادرش هر دو نوازندگان قابلی بودند و گوش او با موسیقی کلاسیک،جاز،
آر . اند . بی،راک اندرول و همچنین موسیقی اعتراض انگلیسی آشنایی کامل داشت و لحظه ای از کلکسیون نوار برادر و خواهران بزرگترش غافل می شد.
در 9 سالگی فراگیری درامز را آغاز نمود و با نت خوانی و تمرین منظم موسیقی آشنا شد. به طور خلاصه عوامل بسیاری دست به دست هم دادند تا او به موسیقی راک علاقه مند شود ولی به گفته خودش این«جیمی هندریکس» بود که انگیزه گیتاریست شدن را در او زنده نمود.
جو ساتریانی در سن 14 سالگی و در حین تمرین فوتبال با شنیدن خبر فوت «جیمی هندریکس» بی درنگ به سراغ مربی تیم رفت و ضمن عرض خداحافظی ابلاغ کرد که می خواهد گیتاریست شود.
در دبیرستان تئوری موسیقی را فراگرفت و با عضویت در گروهای موسیقی دبیرستان به اجرای آثاری از «جیمی هندریکس»،«لدزپلین»،«بلک سابات»و... پرداخت . ولی به گفته خودش با یافتن کتابی از «جو پس» با موضوع آکوردهای جز،نوازندگی اش برای همیشه دگرگون گردید و متعاقب آن مدتی را به فراگیری موسیقی جز نزد معلم مشهور «لنی تریستانو»اختصاص داد.
یک سال و نیم پس از شروع نوازندگی گیتار،تدریس گیتار را آغاز نمود. او خطاب به یک گفت و گوگر در جواب علت روی آوردن به تدریس گیتار می گوید:
«خب،یه جورایی به خاطر نیاز مالی به تدریس گیتار روی آوردم.قبل از این به شغل هایی چون باغبانی،بنایی، حتی کار در فروشگاه لباس پرداخته بودم.ولی آرزوی به جز ورود به دنیای موسیقی نداشتم.»
و در گفت و گویی دیگر می گوید:
«من در دوره دبیرستان تدریس گیتار را شروع کردم خوب، مادر من معلم مدرسه بود و برای همین فکر می کردم باید کار راحتی باشه و از طرفی به خاطر نوازندگی در گروه موسیقی دبیرستان و همچنین اجراهای که در نمایشگاه پارک داشتم به شهرت نسبتا خوبی دست پیدا کرده بودم.»
و در جایی دیگر می گوید:
«استیو وای از اولین شاگردان من بود و یک روز وقتی خیلی کوچک بود در حالی که یک گیتار دست دوم بدون سیم در یک دستش بود و یک بسته سیم هم هم در دست دیگرش،اومد در خونمون و می خواست گیتار یاد بگیره و شکر خدا امروز با اون قد بلندش یکی از قابل ترین گیتاریست های دنیا محسوب می شه.»
«استیو وای» نیز در تایید این خاطره می گوید:
«اون روز حتی بلد نبودم سیم های گیتار رو بندازم و وقتی وارد اتاق جو شدم از دیدن پوستر های روی دیوار و امپ بامزه و کابل فنری گیتارش حسابی ذوق کرده بودم.»
جو ساتریانی در سال 1967 عازم برکلی شد و در پرداخت اجاره یک آپارتمان کوچک با دو خواهر بزرگترش شریک شد و شب ها با نوازندگی در یک گروه راک به نام«اسکوئرز» و روزها با تدریس در یک فروشگاه گیتار،رفته رفته اسم و رسمی پیدا کرد و در همین فروشگاه شاگردان گمنامی چون«کرک همت» و«لری لالند»را به اوج شهرت رساند.
«اسکوئرز» یک کاور بند بود و از خودش هیچ قطعه ای نداشت و جو دریافت که ادامه فعالیت در این گروه آینده ای به دنبال نخواهد داشت،پس به خلق آثاری برای گیتار مشغول شد. به همین منظور در تعطیلات کریسمس با یک استودیوی محلی تماس گرفت و با هزینه ای ناچیز پنج قطعه ضبط نمود.در این قطعات کلیه اصوات توسط گیتار تولید می شد . مثلا برای ارائه صدای گیتار باس سیم ششم گیتار را شل نمود و برای ارائه صدایی شبیه به درامز با اچار آلن به روی پیکاپ کوبید.
مدتی بعد ضبط چهار قطعه دیگر را نیز در برنامه کار خود قرار داد که متاسفانه به علت عدم استطاعت مالی،پروژه متوقف گردید تا این که با افتتاح دسته چک و گرفتن یک کارت اعتباری با اعتبار پنج هزار دولار دوباره کار به جریان افتاد و این اعتبار برای اتمام اولین آلبوم وی
«Not of this earth» کفایت نمود.
جو ساتریانی نسخه ای از آلبومش را برای دوست قدیمی اش «استیو وای» که در آن زمان با نوازندگی در گروه«فرانک زاپا»به شهرت قابل توجهی دست یافته بود فرستاد و او نیز در تمامی مصاحبه ها از جو ساتریانی به عنوان بهترین گیتاریست دنیا یاد نمود و جنجالی مطبوعاتی به راه انداخت.
هر چند این آلبوم مورد توجه مجلات معتبر موسیقی واقع شد و تا حدی نام او را مطرح نمود، ولی در واقع انتشار آلبوم دوم او یعنی «Surfing with the alien»در سال 1987 او را نه تنها در حیطه گیتار بلکه در دنیای موسیقی به شهرتی غیر قابل تصور رساند.او برای ظبط این آلبوم با این ایده وارد استودیو شد تا آلبومی با تمرکز کامل بر روی تکنیک های گیتار خلق نماید و شگفت آن که در واقع هر یک از آثار خلق شده در این آلبوم به تنهایی برای جاودانه شدن نام
جو ساتریانی کافی بود.
بعضی از شاهکارهای این آلبوم عبارتند از:
Surfing with the alien
Snatch boogie
Crashing day
Always with you always with me
و همین آلبوم بود که نوازندگی سولو در تور جهانی«مایک جاگر»را برای او به ارمغان آورد.
آثار منتشر شده از «جو ساتریانی» به ترتیب تا به امروز عبارتند از:
Not of this earth (1986)
Surfing with the alien (1987)
Dreaming # 11 (1988)
Flying in a blue dream (1989)
The extremist (1992)
The beautiful guitar (European compilation album (1993)
Time machine (1993)
Joe satriani (1995)
GThree : Live in concert (1997)
Crystal planet (1998)
Engines of creation (2000)
Additional creations (Bonus CD with limited “Engines of creation”) (2000)
Live in san Francisco (previously recorded material) (2001)
Strange beautiful music (2002)
The electric Joe Satriani : An anthology (2003)
GThree : Rockin’ in the free world (2004)
Is there love in space? (2004)
GThree : Live in tokyo (2005)
Super colossal (2006)
جو ساتریانی گذشته از خلق آثار شخصی از معاشرتی ترین نوازندگان
گیتار نیز محسوب می گردد. از همکاری های دوستانه او می توان از همنوازی به همراه
«مایک جاگر» و«آلیس کوپر» و عضویت در گروه «دیپ پارپل» در سال 1994 و اجراهای پی در پی G3 به همراه «اریک جانسون» ، «اینگوی مالم استین» ، «جان پتروچی» ،
«روبرت فریپ» ، «کنی وان شفرد» ، «مایکل شینکلر» و... نام برد. که البته علاوه بر یک معاشرت دوستانه شاید بتوان از G3 به عنوان یک زورآزمایی هنری نیز نام برد که در آن
جو ساتریانی و استیو وای یعنی شاگرد ارشد او پای ثابت می باشند.
یک گفت و گوگر از بدترین خراب کاری سر صحنه سئوال می کند؟!
«خدای من ، خیلی پیش آمده ولی بدترینش وقتی بود که آلیس کوپر با یک معرفی جانانه در حضور ده هزار نفر من را به صحنه دعوت کرد و من به داخل صحنه دویدم و اون قبل از اینکه وسائلم را چک کنم شروع به خواندن کرد. قطعه چند دقیقه طول کشید و البته امپ من کار
نمی کرد و من مثل احمق ها در صحنه ایستاده بودم و حتی یک نت هم ننواختم و در انتها باید تعظیم می کردم.»
شخصیت ظاهری ساتریانی
جو ساتریانی بسیار افتاده و فروتن می باشد و اغلب یک تیشرت استرچ بر تن دارد و یک عینک آفتابی بر چشم می زند و سرش را از ته می تراشد . بدون گیتار و عینکش یک فرد مهربان،ظریف ، کمی رنگ پریده با لبخندی ملایم و چشمانی هوشمند می باشد.»
نام همسر او Rubina می باشد . نام پسرش ZZ می باشد که البته برگرفته از نام پدرش یعنی Zachariah Zane می باشد.
اتاق شخصی جو یک استودیوی کوچک با دیوارهای کوتاه و بدون پنجره در طبقه همکف
می باشد . دیوارهای اتاق او پوشیده از پوسترهای قهرمانان راک همچون جیمی هندریکس و لدزپلین و همچنین جوایز طلایی مربوط به ساخته های خودش می باشد.
یک درامز کوچک در گوشه اتاق به چشم می خورد و به عنوان یک ابر گیتاریست تعداد کمی گیتار در اتاقش وجود دارد. جو بر روی یک صندلی بدون دسته و در مقابل یک کامپیوتر با صدایی در حد یک رادیوی اتومبیل روزانه بین 8 تا 10 ساعت به نوازندگی و خلق آثارش مشغول می باشد.
ضمنا او امسال کاندیدای گرفتن جایزه Grammy شد ، هر چند موفق به دریافت آن نگردید و داوران «مادونا» را موزیسین قابل تری دانستند!!!!
تحت تاثیر چه گیتاریست یا گروه هایی بوده است:
جیمی هندریکس ، جیمی پیج ، ون هلن ، آلوین لی ، جانی وینتر ، زی زی تاپ ، بیتلز،
اریک کلاپتون ، جان مک لافلین ، سانتانا ، کوئین و...
گیتار:
گیتارهای Ibanez JS با سلیقه جو ساتریانی طراحی شده اند :
JS 100 - JS 900 - JS 1000 - JS 1200 - JS 2000
در کلیه این گیتارها به غیر از JS 100 از پیکاپ Dimarzio استفاده شده این سری از گیتار ها دو پیکاپ جلو و دو پیکاپ در عقب دارند و هیچ کدام در وسط پیکاپ ندارند هر چند قابل ذکر است که در موقع ضبط آلبوم «Surfing with the alien» اصلا مدل JS وجود نداشته و خودش هم با مدل های پائین تر Ibanez که حتی پیکاپ وسط داشته قطعه «Satch boogie» را اجرا کرده (ولی به هر حال پیکاپ وسط مزاحم مظراب نوازی است و اغلب گیتاریست های تکنیکال عطایش را به لقایش می بخشند.)
دسته گیتار او اساسا Rosewood و 22 فرت می باشد.
سیستم مکانیکی Tremolo bar در کلیه این گیتارها (Floyd Rose) Edge Pro Bridge
می باشد و در سر دسته حتما Lock وجود دارد.
جو از سیم 009 جهت سیم یک و 042 جهت سیم شش استفاده می نماید و گیتارش را استاندارد یعنی E کوک می کند.
قطر فرت ها از فرت های Fender کمی قطور تر می باشد (6105/77)
امپ و افکت ها :
Amps : Marshall 6100 Anniversary Head
Cabinets : Marshall 1960B Straight Cabinet Marshall / 4x12
Pedals : Boss CH-1 Super Chorus
Boss DD-2 Digital Delay
Boss DS-1 Distortion
Digitech WH-1 Whammy Reissue
Dunlop 535Q Wah Pedal
Dunlop Jimi Hendrix Wah Pedal
Dunlop Original Cry Baby Wah Pedal
Fulltone Ultimate Octave Fuzz/Octave
Speakers : Celestion 12” G12M Greenback Speakers
Gadgets : Groove tubes Fat finger Guitar Sustainer
Rack : Chandler Digital Echo/Delay
نوازندگی به کمک مضراب:
جو از مضراب Dunlop ضخیم استفاده می نماید و اغلب آن را با زاویه 45 درجه در دست
می گیرد تا اصطلاک مضراب با سیم ها به حداقل ممکن برسد و همچنین در این زاویه Screamها خوش صداتر ارائه می گردند.اصولا از مچ مضراب می زند و اغلب انگشت کوچک خود را بر روی بدنه گیتار تکه می دهد و گاه در سرعت های بالا همچون Al di meola دست را از آرنج با حرکتی سریع در خود می چرخاند.(چیزی شبیه به حرکت دست هنگام باز نمودن کلید) و جهت اطمینان از حفظ فاصله دلخواه و جلوگیری از فرورفتن بیش از حد مضراب به درون سیم ها اغلب با انگشتان a-m و e به نرمی سطح گیتار را می خراشد.
نوازندگی به کمک انگشت:
او اغلب در مواقعی که می خواهد همچون zztop با لهجه غلیظ دهه هفتاد بنوازد و همچنین در مواردی که پایین آوردن Gain توسط Volume قصد ارائه صدایی بسیار شفاف و کلاسیک را دارد،از این تکنیک بهره می برد.البته او بر خلاف اکثر نوازندگان گیتار ناخن هر دو دستش را می گیرد.
فیگورهای دست چپ:
او از هر دو روش کلاسیک و جز بدون هیچ ارجحیتی استفاده می نماید.
تکنیک جز Jazz Style:
دراین حالت شصت از بالا بر دسته گیتار قلاب می شود و سایر انگشتان نیز از پایین و به صورتی اریب بر روی سیم ها می نشینند که مورد استفاده این روش بیشتر در مواقعی است که بخواهد از انگشتان برای Bend یا Vibration استفاده نماید.
تکنیک کلاسیک Classic Style:
در این حالت شصت بر پشت دسته گیتار تکیه می زند و کف دست با دسته گیتار فاصله میگیرد. انگشتان 2و3 کاملا عمود بر سیم ها می نشینند ولی انگشتان 1و4 تا می توانند از دو طرف باز می شوند.این تکنیک نیز مصارف بسیاری دارد و به خصوص هنگام اجرای لگاتوهای بی پایان وی و آکاردهای بسیار باز او خود نمایی می نماید.
Bend و Release :
برای تغییر صدای سیم ها علاوه بر انگشت گذاری بر روی فرت ها می توان با زور سیم نواخته شده را از محل انگشت گذاری بالا یا پایین کشید و به کوک مورد نظر رسید (Bend) و حال اگر فشار سیم را خاتمه دهیم با برگشت سیم به حالت طبیعی مجددا به همان نت اول خواهیم رسید(Release).این دو تکنیک از متداول ترین تکنیک های الکتریک محسوب می شوند و جو از تلفیق این دو با Scream و Vibration و Wah pedal رنگ بدیعی به آنها می بخشد و یک نکته مهم اینکه او در بسیاری از موارد Bend را کمی دیرتر از لحظه نواختن سیم همچنین گاه سیم را قبل از نواخته شدن Bend می نماید که به این حالت Pre bend گفته می شود.
Legato لگاتو:
کوبیدن به روی سیم ها با انگشت دست چپ (Hammer on) و همچنین کندن آن (Pull off) و یا سر خوردن بر روی آن (Slide) و همچنین کوبیدن بر روی سیم با انگشنتان دست راست (Tapping) جهت ارائه سایر نت ها جایگزین مضراب نوازی می گردد که به همه این اصطلاحات Legato گفته می شود.
جو به جرئت از بهترین Legato نوازان این عصر محسوب می شود و لگاتوهای بی پایان و همچنین بحر طویل او از شهرت خاصی برخوردار می باشد،هرچند بر روی ضرب های قوی گاه از مضراب نیز استفاده می نماید.
هارمونی طبیعی Natural Harmonics:
با لمس مقاطع خاصی از سیم و نواختن آن می توان چند اکتاو صدای آن را زیرتر ارائه نمود(چیزی شبیه سوت) که اگر این لمس توسط دست چپ و طبیعتا در محدوده دسته گیتار صورت پذیرد به آن Natural Harmonicگفته می شود . این تکنیک نیز از تکنیک های بسیار متداول در قطعات جو می باشد.
جیغ (Artifical Harmonics) Scream:
Scream از نظر عملکرد هیچ فرقی با هارمونی طبیعی ندارد زیرا معکوس الگوی هارمونی ها در نیمه دیگر سیم نیز صدق می نماید و البته به جای انگشت دست چپ انگشت شصت دست راست مسئولیت لمس سیم نواخته شده را بر عهده دارد. مضراب را به نحوی در دست می گیره که دیده نمی شه و با زاویه 45 درجه به نحوی می نوازد که بلافاصله پس از نواختن سیم انگشت شصت با سیم برخورد می کنه و منجر به Scream می شه. البته نا گفته نمونه که هارمونی بر روی سیم های آزاد اجرا می شه، ولی Scream قابلیت اجرا بر روی تمامی فرت ها را دارا
می باشد و همچنین با هر فرت پایین آمدن محل نواختن مضراب جهت ایجاد Scream نیز اندکی پایین می آید و ضمنا پیکاپ عقب برای نواختن Scream مناسب تر میباشد و حتما Volume و Gain گیتار تا ته زیاد باشد.
فید بک Feed Back :
حتما تجربه سوت زدن میکروفون جلوی بلندگو را داشته اید ولی در اینجا این پیکاپ گیتار است که در صورت بالا بودن Volume و Gain و قرار داشتن در مقابل بلندگو فریاد می کشد. با کنترل زاویه و فاصله گیتار به نسبت بلندگو می توانید هارمونی های سیم خفه شده توسط انگشتانتان را به فریاد در آورید. جو با این ترفند مدت ها با سوت گیتار می نوازد،البته مواظب است که تنها سیم مورد نظرش فید بک کند و سایر سیم ها را با لمس خفه می نماید.همچنین جهت تحریک و ایجاد فید بک گاه با Tremolo bar بازی می کند.
Tremolo bar :
Tremolo bar اهرمی می باشد که توسط آن می توان با پایین و بالا بردن خرک گیتار سیم ها را شل یا سفت نمود . این اهرم مخصوصا در گیتارهایی که در سر دسته قفل دارند عملکردی فوق العاده دارد، بدون آنکه اندکی کوک سیم ها به هم بخورد.
لرزاندن نت Vibration :
می توان پس از نواختن سیم ها با Tremolo bar و یا به کمک Bend و Releaseهای پی در پی در صدای ارائه شده توسط سیم نوسان ایجاد نمود.
شیرجه Dive:
با نواختن سیم و سپس شل نمودن آن توسط Tremolo bar صدا به یکباره بم می گردد. به این حالت اصطلاحا شیرجه یا Dive گفته می شود و این تکنیکی است که در کلیه قطعات جو مخصوصا در وصل جملات به یکدیگر بسیار به چشم می خورد.
برگشت Return:
اگر سیم Dive شده نواخته شود و سپس Tremolo bar خلاص گردد، صدای از حالتی بسیار بم به صدای عادی برگشت می نماید به این حالت اصطلاحا Return گفته می شود.
جو با تلفیق این تکنیک با سایر تکنیک ها به قابلیتهای بدیعی دست یافته است که موارد زیر از آن جمله اند:
Scream و سپس Dive
Scream و سپس Return
گاه در حین Dive و یا Return نمودن یک نت از Vibration نیز بهره می برد و همچنین گاه در حین Dive و یا Return نمودن با دست راست خود بر روی دست چپ که مشغول Dive نمودن است ضربه وارد می نماید که در نتیجه حالت صدایی شبیه به خنده ایجاد می شود.
به هر حال او از هیچ تکنیکی برای شگفت کردن بینندگان چشم پوشی نمی نماید و گاه از گیتارش صدای میمون در می آورد. (Satch boogie-live 2001)
Tremolo Picking :
گاه جو از Tremolo bar به جای مضراب استفاده می نماید و هر زمان با سرخردن بر روی سیم جهت رسیدن به نت جدید ضربه ای بر Tremolo bar وارد می نماید و در نتیجه صدای نت مقصد تقویت می گردد. Steve vai شاگرد ارشد او حتی به جای یک ضربه سریع بر
Tremolo bar این تکنیک را خیلی آرام تر و عمیق تر اجرا می نماید و نتیجه صدایی شبیه اردک می باشد.(Tender Surrender)
Rake:
کافی است با دستمان سیم ها را خفه نماییم و در همان حالت آن ها را بنوازیم،در این صورت صدایی شبیه به ناخن کشیدن بر روی دندانه های شانه تولید می گردد که به آن Rake گفته
می شود. در گذشته سیم ها با کف دست راست خفه می شدند،ولی امروز یکی از انگشتان دست چپ این مسئولیت را بر عهده گرفته و این عملکرد را در دستان Joe Satiani و Steve Morse و Steve Vai و بسیاری دیگر از نوازندگان می توان یافت.
Death String :
یکی از مشکلات نوازندگان گیتار الکتریک خفه کردن سیم های بیکار می باشد، زیرا در این ساز بر خلاف گیتار کلاسیک گاه صدای پچ پچ سیمها چنان بالا می گیرد که ملودی حالتی کثیف پیدا می کند. برای این منظور جو در هنگام ملودی نوازی اغلب با لبه کف دست راست بر روی سیمهای بم می نشیند و در صورت بیکار بودن سیمهای 1 و 2 آنها را با انگشتان بیکار دست راست ( m و a و e ) لمس می نماید . حتی گاه انگشتان بیکار دست چپ این مسئولیت را به عهده می گیرند. ( مخصوصا هنگام کنترل نمودن فید بک )
گامهای مورد علاقه:
در واقع به کلیه گامها و مدها از جمله:
Pentatonic-Blues-Natural minor-Harmonic minor-Diminished-Oriental وحتی Hindu و... علاقه مند می باشد و دیدگاه او از لحاظ هارمونیزه نمودن درجات گام بسیار جالب می باشد. او اغلب از نت پدال (سیم واخوان) استفاده می نماید. در واقع بسیار ریاضی فکر
می کند و از بکار بردن آکوردهای Sus2 و 9 بسیار لذت می برد و بر خلاف سایر نوازندگان الکتریک تنها به اضافه نمودن درجه پنجم به ریشه آکورد اکتفا نمی نماید و بر روی مدهای مختلف آرپژهای مشخص و از پیش طراحی شده ای را ارئه می نماید.
در این فرصت نمی توان دیدگاه جو را درباره هارمونی بیان نمود . بهتر است کتاب
Joe Satriani Guitar Secrets که از نوشته های خود اوست و توسط انتشارات
Cherry laneچاپ شده است را مطالعه فرمایید. ضمنا همین انتشارات چند کتاب بسیار ارزشمند دیگر نیز از او منشر نموده که به همراه سی دی ارکستر و همچنین اجرای آهسته و قدم به قدم ملودی ها می باشد. خوشبختانه نتهای جو ساتریانی توسط مؤسسه ای که خودش تاسیس نموده یعنی Strange Beautiful Music تهیه می شود، البته خودمانی بگویم از نظر انگشت گذاری و انتخاب پوزیشین ها نکات گمراه کننده بسیاری در آن به چشم می خورد و در بعضی مواقع فوت کوزه گری را لو نداده است.
در خاتمه اگر قصد دارید روزی یکی از بهترین گیتاریستهای دنیا شوید، این نصیحت را از
Joe Satriani داشته باشید:
«خب باید قبل از هر چیز ساعت کار و تمرین گیتارت را جدا کنی چون به هر حال تو احتیاج به تمرین زیاد داری.چیزهایی مثل نت ها، گام ها و آکوردها و دیگه اینکه تلاش کنی منحصر به فرد باشی و این چیزی است که شنوندگان می خواهند.
باید حضوری غیر منتظره داشته باشی و به هر حال تا چیزی منحصر به فرد ابداع نکردی یک حرفه ای محسوب نمی شوی»
