این بخش فقط به منظور آشنای تخصصی و استفاده دانشجویان گروه صنایع چوب و کاغذ مطرح شده است. امیدوارم مورد توجه شما قرار گیرد:
در این بخش به جزوه دکتر کریمی ( چوب شناسی – دانشگاه تهران) که اینجانب آنرا خلاصه و نکات کنکوری آنرا در آورده ام ، خواهیم پرداخت.
- چوب ماده ای متخلخل ، دارای خاصیت جذب و دفع آب ( هیگروسکوپیک) ، از هر سو نایکسان( آنیزوتروپ) و ناهمگن( هتروژن) است.
- تعریف چوب از لحاظ گیاه شناسی : چوب قسمتی از درخت است که وظیفه استحکام ، نگهداری و هدایت شیره خام از ریشه به تاج را بر عهده داشته و دارای بافت ثانویه چوبی ( Xylem ) می باشد و لایه زاینده آنرا می پوشاند.
- تعریف چوب از لحاظ تجارتی و داد و ستد : ماده ای جامد که بین پوست و مغز قرار گرفته و می تواند بصورت خام یا تبدیل شده به مصرف برسد.
- تعریف چوب از لحاظ تکنولوژی و علم فیزیک: ماده جامد سازمان یافته ، فیبری - اسفنجی که حاصل زندگی درخت است ودارای خواص هر سو نایکسانی و ناهمگنی می باشد.
- تعریف چوب از لحاظ شیمیایی : جسمی است آلی ، شامل ترکیبات پلی ساکاریدی و فنلی .
- هیگروسکوپی : قابلیت جذب و دفع آب
- آنیزوتروپی : تغییر ابعاد آن در جهات مختلف ( شعاعی ، مماسی، عرضی، محوری ) یکسان نیست.
- هتروژن: سلولهای تشکیل دهنده آن همگی یک شکل و یکنواخت نیستند.
- سلولز و همی سلولز هر دو نمگیر بوده و خاصیت جذب آب چوب به همین دلیل است.
- سلولز ( پلیمر خطی- گلوکز ) فراوانترین ماده آلی موجود در طبیعت می باشد.
- لیگنین پلیمر سه بعدی از واحدهای فنیل پروپان می باشد که در سه جهت به هم متصلند.
- گیاهان چوبی می بایست دارای ویژگیهای زیر باشند:
1) آوند داشته باشند – دارای سیستم نقل و انتقال ( Vascular Plants )
2) دارای تنه دائمی Bole
3) چند ساله ( Perennial plants )
4) دارای ساختمان ثانویه ( Xylem)
- طبقه بندی گیاهان چوبی از نظر بلندی ساقه :
1) درخت: دارای تنه – حداقل بلندی 7 متر مانند : راش ، بلندمازو، چنار ...
2) درخت کوچک : دارای شرایط درخت ولی به بلندی 7 متر نمی رسد. مانند : ال، بیدمشک، سیب ، گلابی ، آلو و ...
3) درختچه ( shrub) : بلندی آن از 4 متر بیشتر نیست – ساقه از پایین منشعب است. مانند : زرشک، سیاه تلو، خرزهره و ...
4) بوته ( Bush) : بلندی آن از یک متر تجاوز نمی کند . مانند : کوله خاس ، پرند و سالسولا.
5) پیچ ( گیاه خزنده – Liana Climber -) : بدور گیاهان دیگر می پیچد. مانند : داردوست، مو و ...
- نوعی دیگر از تقسیم بندی گیاهان از نظر بلندی به طریق زیر است :
- نانوفانرونیت : ارتفاع ساقه به بلندی 2 متر می رسد.
- میکروفانرونیت : بلندی از 2 تا 7 متر
- مزوفانرونیت : حداقل 7 متر ، حداکثر 30 متر
- مگافانرونیت : بلندی بیش از 30 متر
- قسمتهای مختلف درخت از پایین به بالا عبارتند از :
1) ریشه ( Root)
2) طوقه ( Collar ) : حدفاصل بین ریشه و ساقه به موازات سطح زمین.
3) ساقه ( Stem ) : از طوقه تا جوانه انتهایی.
- قسمتهای مختلف ساقه عبارتند از :
1) کنده ( Stump ) : قسمت پایین ساقه ( حداکثر تا یک متر ) به اضافه ریشه
2) تنه ( Clean Bole) : از بالای کنده تا اولین شاخه
3) دار (Pole ) : قسمت بالای کنده تا جایی که مناسب الوار گیری باشد .
4) تیرک : قسمت فوقانی ساقه از بالای دار تا جوانه انتهایی
5) گرزن یا تاج ( Crown ) : مجموع شاخ وبرگ درخت.
- دانه هر گیاه شامل دو بخش است : (1) رویان (جنین) (2) آندوسپرم (خورش)
- رشد دانه به ترتیب زیر اتفاق می افتد: در صورت وجود شرایط مناسب ( دما، رطوبت و نور ) هورمون جیبریلین به میزان 1 ppmترشح می شود، این ماده به سلولهای واجد آلورون که سلولهای آندوسپرم را احاطه کرده اند نفوذ می کند . این عمل باث ساختن دیاستازهای مختلف (آنزیم) می گردد. دیاستازها سببب تجزیه و محلول شدن مواد ذخیره ای دانه می گردند.
- هورمونهایی که جهت تامین رشد گیاه لازمند عبارتند از : اکسین و سیتوکینین.
- خصوصیات یک سلول جوانه انتهایی و یا مریستمی اولیه : غشاء بسیار نازک ، سیتوپلاسم غلیظ، هسته درشت، فاقد واکوئل.
- تئوریهای مربوط به رشد جوانه انتهایی :
1) تئوری هیستوژنی ( بافت سازی ) :
- سلولهای طبقه اول بشره را می سازند .
- سلولهای طبقه دوم پوست را می سازند .
- سلولهای طبقه سوم استوانه مرکزی را می سازند.
2) تئوری تونیکا – کرپوس( Tonica&Corpus ) جوانه انتهایی شامل دو بخش است :
- بخش فوقانی ( Tonica ) : سلولهای آن در جهت موازی با سطح جوانه تقسیم می گردد.
- بخش مرکزی ( Corpus ) : توده ای از سلولهای زایا که در جهات مختلف تقسیم می گردند. ( هر دو نظریه فوق بدلیل عدم دخالت جوانه انتهایی در رشد اصلی رد گردیده اند .)
3) تئوری حلقه زایای ابتدایی (Annual Initial ) یا تئوری پلانتوفل : سلولهای واقع در پایین و اطراف انتهای جوانه زایا و فعالند . این سلولها حلقه زایای ابتدایی را در قسمت کناری و پایین جوانه انتهایی بازدانگان و نهاندانگان را تولید می نماید.
سلولهای واقع در قسمت مرکزی جوانه با تقسیمات خود مغز ساقه را می سازند.
4) تئوری پلانتوفل – بووارت ( تئوری کامل شده و مورد تایید ) : سه نوع سلول در جوانه انتهایی وجود دارد :
- سلولهای مریستم انتهایی : فعالیت چندانی در رشد جوانه انتهایی ندارد – در تشکیل گل بسیار فعال.
- حلقه زاینده جانبی یا زیر انتهایی ( حلقه پلانتوفل ) : بسیار فعال – رویش بافتهای انتهایی و برگها را برعهده دارد.
- مریستم مغزی : در وسط حلقه زاینده و زیر مریستم انتهایی قرار دارد و مغز ساقه را می سازد.
- سلولهای حاصل از حلقه زاینده جانبی یا زیر انتهایی عبارتند از :
- لایه زاینده اولیه پوست ( First Epidermis)
- لایه کامبیوم ابتدایی ( Procambium )؛ بطرف خارج بافت آبکش اولیه و بطرف داخل بافت چوبی اولیه را می سازد.
روش تشکیل کامبیوم : در اثر فعالیت پروکامبیوم به حلقه کامل ( کامبیوم ) تبدیل می شود و باعث تشکیل بافت آبکش و چوبی ثانویه می گردد.
