سنگ هايي كه خود را منظم مي كنند
در بعضي مناطق، سنگها به طور طبيعي به شكل هاي منظم دور هم چيده مي شوند. اين دايره هاي جادويي شايد در ظاهر كمي عجيب باشد؛ دانشمندان اين پديده حيرت آور را كه در قسمتهايي از آلاسكا و جزاير نروژي ( اسپيتبرزن) مشاهده است, خود ساماندهي سنگها ناميده اند. جالب اين كه در برخي از ديگر نقاط دور دست شمالي, حتي مي توان اشكالي متنوع تر و عجيبتر را هم مشاهده كرد. علت اين پديده ظاهراَ ساده است. چرخه مداوم يخ بستن زمين و آب شدن يخهاي آن باعث ايجاد مكانيزم ساده اي مي شود كه حاصل آن طرح ريزي چنين اشكالي است.
اما آنچه تا كنون فكر دانشمندان را به خود مشغول كرده, تنوعي است كه در اين طرحها مشاهده ميشود. معمايي كه با وجود فرضيه هايي متعدد پس از گذشت سالها همچنان بدون پاسخ باقي مانده بود. با اين حال از چندي پيش كسلر و همكارانش در گروه زمين شناسي دانشگاه كاليفرنيا,دست به اقدامات جالبي زده اند. آن ها اين پديده را در رايانه مدل سازي كردند. اين مدل سازي كه به بررسي نحوه شكل گيري اين طرح ها در طول زمان مي پردازد, آشكارا نشان مي دهد كه چگونه برخي تغييرات جزئي در معيارهاي كليدي اين اشكال, مي تواند باعث تغيير آنها از حالتي به حالت ديگر شود. طبق تحقيقات كسلر, اين طرح ها نتيجه بر هم كنش 2 فرآيند است. فرآيند اول به وسيله حركات جانبي, خاك را در نقاطي كه تراكم خاك آنجا زياد است و نيز سنگها را در مناطقي كه تراكم سنگ بالايي دارند, جابه جا مي كند و دومي با فشار آوردن, آرايش سنگها را در يك خط راست منظم مي كند. مقدار نيروهاي وارده از سوي اين دو فرآيند, شيب زمين و نسبت سنگها به كل خاك, فاكتورهايي هستند كه تغيير ميزان آنها باعث طرح ريزي الگوهاي متفاوت خواهد شد. نيروي رانشي پشت اين ماجرا هم همانطور كه گفته شد, حاصل انبساط خاكهاي دانه اي حين يخ بستن زمين مرطوب است. يكي از مسائلي كه تا اين زمان همچنان براي خود كسلر به صورت معما باقي مانده بود, تفاوت در طرح هاي بعضي مناطق, مثلاَ چند ضلعي ها با اشكال مارپيچ,با وجود يكسان بودن نسبتهاي سنگ به خاك اين نقاط بود. شبيه سازي رايانه اي اسن مشكل را هم حل كرد و نشان داد كه شكل گيري اين طرحها با نسبت نيروهاي جانبي و فشاري رابطه اي مستقيم دارد. به عنوان مثال اشكال چند ضلعي وقتي ايجاد مي شوند كه نيروي فشاري بتواند موجب خنثي كردن نيروهاي جانبي شود. نتايج كار اين گروه نشان داد كه پديده هايي از اين دست شايد چندان هم پيچيده و غامض نباشند و دليل عمده بي پاسخ ماندن آنها طي ساليان متمادي, روي دادن آنها در مناطقي دور دست است كه كمتر سبب جلب توجه دانشمندان مي شود. مسأله اي كه خود آنها هم به آن اذعان دارند.
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
