اوبونتو، تجربه‌اي متفاوت از لينوكس
اگر برنامه‌نويس هستيد استفاده از لينوكس شما را حرفهايتر و قدرتمندتر خواهد ساخت.
اوبونتو، تجربه‌اي متفاوت از لينوكس
شهرام انسان- دنياي كامپيوتر و ارتباطات
درصد بالايي از كاربران ايراني در جامعه كامپيوتري امروز واژه لينوكس را به عنوان يك سيستم‌عامل شنيده‌اند و كم‌‌وبيش بر حسب نوع فعاليت خود ممكن است تجاربي نيز با لينوكس، جايگزين سيستم‌عامل محبوب بيل گيتس كسب نموده باشند.
هنوز خاطره نصب طاقت‌فرساي نسخه‌هاي قديمي‌تر از ردهت لينوكس ۶ را خوب به ياد دارم كه پس از موفقيت در مراحل پيچيده نصب، محيط خشك و ناكاراي گرافيكي آن نسخه‌ها به خصوص در فراهم ساختن امكانات زبان فارسي چگونه خستگي كار را در بدن كاربر باقي مي‌گذاشت! از آن زمان تاكنون نسخه‌هاي متفاوت و توزيع‌هاي متنوعي از لينوكس ارايه و معرفي شده كه تحولاتي چشمگير در زمينه امكانات desktop و پشتيباني از زبان فارسي را باعث شده است.
در اين گفتار قصد معرفي يا آموزش لينوكس را نداريم و به تجربه عملي در راه‌اندازي امكانات عمومي مورد نياز كاربر كامپيوتر در محيط اوبونتو اشاره مي‌شود.
اوبونتو (Ubuntu)، توزيعي از لينوكس بر پايه توزيع معروف دبيان (Debian) است. با آنكه Debian تفاوت‌هاي بسياري نسبت به انواع Redhat در امكانات و برخورد با مسائل مختلف دارد، تفاوت مدنظر در اين گفتار سيستم نصب و بسته‌بندي ماژول‌هاي نرم‌افزاري مورد استفاده براي نصب برنامه‌هاست. ابتدا به بررسي برخي از خواص اوليه Debian كه مشترك با اوبونتو است، مي‌پردازيم و در نهايت به تجارب عملي در اوبونتو متمركز خواهيم شد.
به طور خلاصه مي‌توان گفت كه بسته‌هاي نصب نرم‌افزار ياrpmهاي مرسوم در redhat در Debian به سلسله مراتبي از بسته‌هاي نصب موسوم به deb تبديل يافته‌اند كه براي نصب هر نرم‌افزار موردنظر، به نصب يك سلسله مراتب درختي خاص از اين بسته‌ها بر حسب نوع رابطه‌هاي وابستگي موجود بين آنها نياز است. براي تشخيص خودكار وابستگي‌ها و سهولت در امر نصب ابزارهايي در Debian پيش‌بيني شده‌اند كه شايد بتوان برنامه (دستور) aptitude را از آن جمله ناميد.
اين دستور قابليت بررسي وضعيت نصب بودن يا نبودن يك نرم‌افزار، قابليت نصب يا پاكسازي برنامه نصب شده از سيستم‌عامل را خواهد داشت. اصول كار به اين صورت در نظر گرفته شده است كه براي هر عمليات نصب، انباره‌اي كامل در مسيري مشخص از بسته‌هاي نرم‌افزاري نصب (deb فايل‌ها) وجود دارد كه مورد استفاده برنامه aptitude قرار مي‌گيرد. اين انباره مي‌تواند در مسيري خاص در اينترنت يا در كامپيوتري محلي در شبكه محلي موجود باشد.
معمولاً در يك شبكه محلي براي اجتناب از download تكراري بسته‌ها، مدير شبكه يك نسخه محلي از انباره موسوم به mirror را download و در اختيار ساير كامپيوترهاي شبكه قرار مي‌دهد. چگونگي تنظيم و راه‌اندازي اين گونه انباره‌ها از حوصله اين بحث خارج است، و به عنوان مرجعي كامل در اين زمينه مي‌توان به آدرس
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
مراجعه نمود.
نصب يك نرم‌افزار
شايد ساده‌ترين روش نصب يك نرم‌افزار استفاده از دستور aptitude install باشد اما قبل از آن بايد مسير انباره مورد استفاده براي نصب مشخص شده باشد. تعريف يك يا چند انباره در فايل
/etc/apt/sources.list انجام مي‌شود. معمولاً در اين فايل مسير انباره‌هاي معروف و عمومي مخصوص اوبونتو يا دبيان به فرمتي خاص تعريف شده‌اند. در راهنماي نصب نرم‌افزارهايي كه در توزيع‌هاي رسمي اوبونتو وجود ندارند، مسير انباره مورد نياز براي نصب آن نرم‌افزار معرفي شده است. نكته قابل توجه اينكه پس از هر تغيير در فايل فوق براي به روز رساني مرجع مورد استفاده در نصب بايد دستور زير اجرا شود:
apt-get update و پس از آن، دستور زير نرم‌افزار مورد نظر را پس از بررسي و download بسته مورد نياز نصب مي‌نمايد:
aptitude install . همانگونه كه مشخص است دستورات فوق در حال دسترسي به اينترنت قابل اجرا هستند مگر آنكه مسير انباره تعريف شده در شبكه محلي يا روي دستگاه جاري وجود داشته باشد.
امكانات اداري يا Office
شايد اولين نيازمندي كاربر، امكان استفاده از نرم‌افزارهاي اداري همانند واژه‌پردازها (Word)، صفحه گسترده‌ها (Excel) و نرم‌افزارهاي ارائه (Presentation) باشد. هم زمان با نصب نسخه CD اوبونتو مجموعه كامل OpenOffice به صورت خودكار نصب مي‌شود كه كاملاً قابل رقابت با مجموعه Office مايكروسافت به حساب مي‌آيد. نكته جالب توجه اينكه اين مجموعه به خوبي از فرمت‌هاي فايل متناظر خود در مجموعه Office مايكروسافت پشتيباني مي‌كند به صورتي كه به عنوان مثال فايلي كه در OpenOffice – Writer توليد و به فرمت Word ذخيره شوند در ويندوز و Microsoft Word قابل استفاده خواهند بود و به همين ترتيب براي ساير برنامه‌هاي OpenOffice.
براي پشتيباني از زبان فارسي نيازمند نصب فونت‌هاي فارسي هستيم. اصولاً لينوكس از تمامي فونت‌هاي ttf به خوبي پشتيباني مي‌كند و هر فونت (true type) كه در ويندوز استفاده مي‌شود در لينوكس نيز قابل بهره برداري است. فونت‌ها معمولاً در مسير:
/usr/share/fonts/truetype يا در زير شاخه‌هايي از آن مسير كپي مي‌شود. در اين زمينه راهنماي كاملي از مسير فونت‌هاي فارسي مفيد و چگونگي كپي آنها در آدرس
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
آورده شده است.
در عمل از آنجايي كه در سيستم ما ويندوز نيز وجود دارد، بهتر است تمام فونت‌هاي شاخه ويندوز را نيز به فونت‌هاي كپي شده در لينوكس اضافه كنيم. اين امر بهره‌گيري از فونت‌هاي محلي ويندوز را كه طبق عادت كاربران ويندوزي استاندارد شده‌است، ميسر مي‌سازد. در همان راهنماي اشاره شده در فوق، چگونگي تعريف كي‌بورد فارسي و تنظيم دكمه‌هاي alt+Shift يا هر تركيب دلخواه ديگر براي تغيير زبان توضيح داده شده است.
وبگردي
وجود فايرفاكس در اوبونتو هر گونه كاستي در زمينه كاوشگري وب را از بين خواهد برد. اگر مراحل نصب فونت‌هاي فارسي در قسمت قبل به صورت كامل طي شده باشد هيچ‌گونه اختلافي در ظاهر سايت‌هاي فارسي در نسخه ويندوزي و لينوكسي فايرفاكس ديده نخواهد شد.
چت
اوبونتو با برنامه gaim به عنوان نرم‌افزار instant messaging ارائه شده‌است. gaim در حقيقت به عنوان client اكثر سرويس‌هاي چت معروف از قبيل Yahoo، MSN، AIM و IRC قابل بهره‌گيري است. كافي است براي استفاده از هر سرويس يك account از سرويس مورد نظر تعريف و به آن متصل شويم. نكته جالب در اين نرم‌افزار اين است كه به طور همزمان مي‌توان به تعداد نامحدودي سرويس متصل شد و از آنها استفاده نمود. به عنوان مثال مي‌توان به دو user از ياهو و يك user از MSN متصل شد. در جايي كه سرويس‌دهنده امكانات اتاق‌هاي چت را فراهم نموده باشد، gaim قابليت استفاده از آنها را نيز خواهد داشت.
مسئله ناخوشايندي كه ممكن است برخي از كاربران را ناراضي گرداند عدم پشتيباني gaim استاندارد از وب‌كم و ويدئوچت مي‌باشد. راه حل اين مشكل نصب و استفاده از نسخه‌اي خاص به نام gaim-vv است كه قابليت پشتيباني از وب‌كم را خواهد داشت. اين برنامه در صورت عدم وجود در توزيع اصلي از مسير gaim-vv.sourceforge.net قابل download است.
مولتي‌مديا
در برخورد اول با اوبونتو مجموعه‌اي از نرم‌افزارهاي مولتي‌مديا براي پخش موسيقي و فيلم به چشم مي‌خورند. اما با اولين تست مشخص مي‌شود كه اين برنامه‌ها فقط قابليت پخش فرمت‌هاي فايل مولتي‌مدياي سورس آزاد از قبيل ogg را دارا هستند. در حقيقت coderهاي مورد نياز براي پخش فرمت‌هاي مولتي‌مديا كه بر حسب عادت كاربران ويندوزي (ما!) استاندارد به حساب آمده‌اند به عمد بر روي آنها نصب نشده است.
از دلايل اين عمل كه مربوط به دعواهاي مربوط به حق كپي‌رايت آن فرمت‌ها و از اين قبيل است كه بگذريم مي‌توان با نصب تعداي decoder امكان پخش انواع موسيقي از جمله wav، mp3 و انواع ويدئو از جمله ويدئو سي‌دي انواع avi يا حتي wmvهاي ويندوز را به دست آورد! براي نيل به اين هدف بايد نسخه‌اي خاص از نرم‌افزار پخش فيلم اوبونتو كه با نام Totem Movie Player در ليست برنامه‌ها موجود است، نصب نمود.
نكته اساسي در deinstall نمودن نسخه اوليه و نصب نسخه totem-xine به جاي آن مي‌باشد. از آنجايي كه مراحل كار كمي پيچيدگي دارد به دستورالعمل كاملي كه در forum مربوطه به آدرس
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
موجود است، مراجعه نماييد. بدون درگير شدن در مسائل مربوط به نصب decoderها يا تغيير نسخه Totem اگر هدف فقط پخش موسيقي mp3 باشد نصب نرم‌افزار قدرتمند XMMS كه در توزيع اصلي موجود است، توصيه مي‌شود!
فرهنگ لغت انگليسي به فارسي
استفاده از dictionary از نيازهاي جدايي ناپذير كاربران ايراني است. فرهنگ لغات xfardic را نصب كنيد و لذت ببريد! نكته جالب توجه در مورد اين برنامه كاربري آسان آن است به نحوي كه قابليت نمايش معني لغت انتخاب شده به صورت task bar hint را به كاربر خود ارائه مي‌دهد. علاوه بر آن امكان افزودن منبع لغات اضافه به منابع اصلي آن وجود دارد. در حال حاضر سه فرهنگ انگليسي به فارسي آريانپور، تخصصي كامپيوتر و الكترونيك انگليسي به انگليسي و تخصصي اصطلاحات و لغات gnu انگليسي به انگليسي براي آن موجود است.
نوشتن بر روي ديسك‌هاي ntfs
پس از نصب، اوبونتو ليست تمام درايوهاي ويندوزي شما را به صورت آيكون گرافيكي در desktop نمايش مي‌دهد و از آن طريق مي‌توان به محتواي آنها دسترسي داشت. اما اگر اين درايو‌ها با فرمت fat ايجاد شده باشد دسترسي نوشتن خواهيم داشت در غير اينصورت دسترسي فقط خواندني است. براي رفع مشكل نوشتن بر روي درايوهاي با فرمت ntfs نياز به نصب برنامه خيلي كوچك ntfs-3g داريم كه در توزيع اصلي موجود است. در مرحه آخر پس از نصب تعريف درايوهاي سيستم كه در فايل:
/etc/fstab انجام شده‌است نياز به يك تغيير كوچك دارد. در اين فايل دسترسي به درايوهاي ntfs كه به صورت پيش‌فرض ntfs در نظر گرفته شده‌اند بايد به ntfs-3g تغيير و سطح دسترسي از default به rw تبديل شود. پس از آن مشكل نوشتن بر روي درايوهاي ntfs مرتفع مي‌گردد.
راه‌اندازي مودم
وحشتناك‌ترين قسمت استفاده خانگي از اوبونتو راه‌اندازي مودم است. در اين مرحله دو حالت عمده پيش‌رو است. يا مودم مورد استفاده شما بر اساس چيپ‌هاي conexant است يا خير. در حالت اول كه تقريباً درصد قابل ملاحظه‌اي از مدل‌ها و مارك‌هاي مودم موجود در بازار را شامل مي‌شود، به علت آنكه طراحي چيپ و api داخل آن بر اساس توانمندي‌هاي ويندوز (به زبان ساده بگوييم win-modem) انجام شده است، بهره‌گيري از مودم در محيط غير ويندوزي بسيار مشكل مي‌شود.
تقريباً درايورهاي مختلفي كه براي اين دسته نوشته مي‌شود به شدت به نسخه كرنل لينوكس وابسته است و نياز به كمپايل شدن بر روي همان نسخه از لينوكس و هزار درد سر ديگر را دارند و به زبان ساده براي كاربر خانگي ما غيرقابل استفاده مي‌باشند. تا لحظه نگارش اين مطلب، خود شركت conexant درايوري با كيفيت بالا براي اين دسته از مودم‌ها ارائه داده است كه قيمت آن از سخت افزار خود مودم بيشتر است(!) و البته بسيار عالي كار مي‌كند.
اين دايور از آدرس
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
قابل download است. نكته قابل توجه اينكه نسخه رايگان آن فقط در سرويس داده (data) و آن هم با محدوديت در سرعت قابل استفاده است كه البته به عنوان تنها راه‌حل يك كاربر خانگي قابل تحمل است. در نسخه رايگان سرويس voice و به دنبال آن fax غير قابل استفاده مي‌باشد. (در توزيع‌هاي ايراني لينوكس درايور مناسبي براي اينگونه مودم‌ها تهيه شده است.)
دسته دوم كه مودم‌هاي غير Conexant هستند، درايور مربوط به خود را داشته و براي استفاده از آنها مشكلي وجود ندارد. پس از تعريف مودم براي تعريف مشخصات اينترنت خود از دستور pppconfig و براي اتصال به اينترنت از دستور pon و قطع ارتباط از دستور poff استفاده كنيد.
راه‌اندازي مودم ADSL
مودم‌هاي ADSL كه در ايران ارائه شده‌اند عمدتاً به دو روش USB و رابط شبكه قابل استفاده هستند. ساده‌تر آن است كه در اوبونتو از مدل رابط شبكه بهره جست و به سادگي به كمك كابل كراس همراه مودم و كارت شبكه، كامپيوتر را به مودم و اينترنت متصل نمود. بر حسب تنظيمات شبكه‌اي ISP روش‌هاي متنوع اتصال از قبيل Bridge يا PPPOE قابل تعريف است كه در اين مورد به Admin شركت ISP خود مراجعه نماييد. در حالت استفاده از PPPOE نياز به نصب بسته مورد نظر با همين نام و اجراي دستور pppoeconf براي تعريف مشخصات ارتباط خواهيد داشت.
نصب Krusader
اگر شما هم مانند من امكان استفاده از يك سيستم‌عامل گرافيكي بدون بكارگيري يك ابزار مديريت فايل دو پنلي را نداشته باشيد حتماً از نصب اين نرم‌افزار شگفت زده خواهيد شد. در ويندوز نرم‌افزار قدرتمند total-commander را ديده‌ايد و به امكانات آن آشنا هستيد. فرض كنيد همان امكانات به اضافه امكان ايجاد ارتباط ssh و چندين قابليت قدرتمند ديگر در لينوكس به صورت گرافيكي با محيطي بسيار كاربر پسند و ميان‌برهاي مفيد موردنياز باشد. پاسخ krusader است. نصب اين نرم‌افزار به صورت دستي مشكل بوده و روي توزيع كامل دبيان يافت مي‌شود.
راه‌اندازي محيط توسعه
اگر برنامه‌نويس هستيد، استفاده از لينوكس شما را حرفهايتر و قدرتمندتر خواهد ساخت. نصب بانك‌هاي اطلاعاتي mysql و postgresql از توزيع اصلي اوبونتو و فقط با يك دستور aptitude قابل نصب است. كم‍پايلر‌هاي حرفه‌اي ++C موجود در محيط لينوكس آشناي ذهن برنامه‌نويسان زبان C است و شركت Sun نيز نسخه‌اي خاص از JDK زبان جاواي خود را براي لينوكس ارائه داده است كه به سادگي قابل نصب است. در صورت استفاده از هر زبان برنامه‌نويسي بكارگيري IDE قدرتمند Eclipse از شركت IBM كه با ليسانس سورس آزاد ارائه مي‌شود را فراموش نكنيد!
نصب برنامه‌هاي ويندوزي!
ممكن است در نهايت شما نياز به نصب و اجراي يك برنامه ويندوزي داشته باشيد. امكان پيش آمدن اين نياز كم نيست. به سادگي فرض كنيد كه قرار است يك وب‌سايت خاص كه فقط با Internet Explorer كار مي‌كند را ببينيد و كاري در آن انجام دهيد. از آنجايي كه وب‌سايت‌هاي فارسي و به خصوص دولتي(!) به گونه‌اي طراحي شده‌اند كه فقط و فقط با Internet Explorer كار مي‌كنند نياز به نصب اين نرم‌افزار احساس مي‌شود. يا در حالت ديگر گرافيستي هستيد كه برنامه‌هاي گرافيكي پيش‌فرض اوبونتو همانند GIMP كار شما را راه نمي‌اندازد و نياز به نصب خود PhotoShop داريد.
براي نيل به اين هدف برنامه‌هاي emulator مختلفي نوشته‌شده اند كه ضمن شبيه‌سازي محيط ويندوز قابليت نصب و اجراي برنامه‌هاي ويندوزي را فراهم مي‌آورند. در اين زمينه مي‌توان به برنامه‌هاي wine و CrossOver اشاره نمود. براي اطلاعات بيشتر به آدرس‌هاي
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
و
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
مراجعه فرماييد.
اكنون با كسب تجربه عملي اوبونتو و نيم نگاهي به توزيع‌هاي ايراني لينوكس آماده لحظه‌اي مي‌شويم كه نياز دائمي از محصولات بي‌كيفيت و نا‌امن و صد البته گران و تحت تحريم مبتني بر ويندوز را كم‌رنگ‌تر كنيم و همديگر را به پيشواز سيستم‌عامل ملي مبتني بر سورس آزاد فراخوانيم.
کد:
http://www.itna.ir/archives/article/007050.php
