صدا و سکوت موسیقی در سالی که گذشت
موسیقی و موسیقیدانان در سال ۸۵ شاهد حوادث و رویدادهای مختلفی بودند که تاثیرات تلخ و شیرینی را برای آنها در پی داشت ؛ هرچند که دامنه تاثیر گذاری برخی از این رخدادها درازمدت و ادامه دار است اما اشاره به آنها هم خالی از فایده نیست ... .
سال ۱۳۸۵در حقیقت نخستین سال اجراییات موسیقی دولت نهم است چرا که تا پایان سال گذشته مسئولان ومدیران میانی دولت قبلی بر سر کار بوده و موسیقی کشور را تمشیت می کردند ولی با تغییرات مدیریتی که از ابتدای سال ۱۳۸۵و در مهمترین نهاد مربوط به موسیقی(وزارت ارشاد) به وقوع پیوست ،باید اذعان داشت که بخش مهمی ازجریان موسیقی کشور و پی آمدهای مربوط به سیاستگذاری ها و از جمله کم وکیف برگزاری بیست و دومین جشنواره موسیقی فجر به دولت حاضر باز می گردد ؛ با این مقدمه کوتاه بی مناسبت ندیدیم تا در این زمینه نظر برخی از موسیقیدانان وهنرمندانی راکه در این سال فعالیت بیشتری داشته اند جویا شویم .
● جشنواره موسیقی از مهم ترین رویدادهای فرهنگی سال بود
کامبیز روشن روان جشنواره موسیقی فجر را مهمترین رویداد فرهنگی دانست گفت : به گواه بسیاری از منتقدان و اهالی موسیقی یکی از مهم ترین رویدادهای فرهنگی سال بود؛ در برگزاری جشنواره ای با این ابعاد طبیعی است که نارسایی ها و کمبود هایی نیز وجود داشته باشد به عنوان مثال ستاد دائمی برگزاری جشنواره موسیقی یکی از ضروریاتی است که باید تشکیل شود تا در طول سال گروه های مختلف از سراسر کشورشناسایی شوند و با آمادگی بیشتری در جشن سالانه موسیقی حاضر شوند.
دبیر بیست و دومین جشنواره موسیقی فجر به چگونگی برگزاری جشنواره اشاره کرد وگفت : از ابتدا مبنا را برکیفیت آثاردر این دوره از جشنواره قرار دادیم و با وجود وقت اندکی که داشتیم از دادن فراخوان خودداری کردیم و تیمی از افراد متخصص در شاخه های مختلف رادعوت کردیم تا با شناختی که هر یک بر حوزه های خود دارند بهترین ها را انتخاب کنند ؛ به عنوان مثال در بخش موسیقی سنتی داود گنجه ای ، بخش تکنوازی و ردیف دستگاهی ،مجید کیانی، بخش نواحی، محمد رضا درویشی ودربخش موسیقی کلاسیک ،شاهین فرهت حضور داشتند وهمچنین در بخش های دیگر از سایر دوستان خواستیم تابهترین عوامل را معرفی کنند ودر واقع باید گفت جشنواره امسال گلچینی از بهترین های موسیقی در سال ۸۵ بود.
روشن روان درباره بازده کیفی برگزاری جشنواره موسیقی فجرگفت : در جشنواره امسال قدم اول را برداشتیم تا بتوان از آن به عنوان یک رویداد فرهنگی در کارنامه کاری و حرفه ای موسیقی ایرانی یاد کرد ضمن اینکه برای همه ما مهم بود که مردم با حضور در این دوره بهترین گروه های موسیقی را بشناسند و بعد انتخاب کنند؛ البته ناگفته نماند که علاوه بردرنظر داشتن کیفیت گروه های موسیقی بخش هایی اضافه شد که در گذشته وجود نداشت از جمله می توان به بخش موسیقی جوان ، موسیقی نواحی ، موسیقی بانوان و موسیقی ملل مسلمان اشاره کرد در واقع جشنواره امسال به نوعی جشنواره در جشنواره بود.
● موسیقی سال متفاوتی نداشت
اما مجید کیانی نظر دیگری دارد او می گوید که موسیقی در سال ۱۳۸۵ تفاوت چندانی با سالهای گذشته نداشت و همان گونه که پیش بینی می کرده در جهت حمایت از موسیقی ارزشمند ایرانی قدم مثبتی برداشته نشده است.
این مدرس و نوازنده سنتور در ادامه خاطر نشان کرد: اهالی موسیقی سالها است که منتظرند تا مسئولان با حمایتهای خود در جهت ارتقاء و رشد کیفی موسیقی اصیل و ارزشمند ایرانی اقدامی شایسته انجام دهند ولی جز در موارد انگشت شمار اتفاق خاصی برای موسیقی ایرانی در طول سال رخ نداده است .
کیانی ردیفدان موسیقی در انتقاد به عملکرد صدا وسیما گفت : تلویزیون به عنوان پر بیننده ترین رسانه، کوچکترین تلاشی برای ارتقاء رشد کیفی موسیقی در این رسانه نکرده است و متاسفانه موسیقی را در پایین ترین سطح ممکن نگه داشت ، این در حالی است که صدا وسیما ظرفیت بالایی در شناساندن موسیقی ارزشمند هم به عامه مردم و هم در ارائه آثار موسیقیدانهای ایرانی دارد و چه خوب است که این رسانه در سالهای آینده با بحث و نظرهای کارشناسانه به استانداردهای مطلوب از جهت کیفیت آثار برسند.
● آموزش موفق تر از انتشار و اجرا بود
محمد سریر به آموزش موسیقی اشاره کرد وگفت : سالی که رفته رفته به پایان آن نزدیک می شویم سال نسبتا خوبی برای موسیقی در حوزه های مختلف بویژه حوزه آموزش بود.
رییس هیات مدیره خانه موسیقی همچنین خاطر نشان کرد: خوشبختانه در حوزه آموزش با رشد کیفی مناسب تری نسبت به سایر حوزه ها مواجه بودیم ولی در کنار برنامه های آموزشی وجود برنامه های اجرایی سازمان دهی شده در چارچوب هنری برای آموزش درست هنر موسیقی به هنرجویان و همچنین سایر علاقه مندان به این هنر از جمله ضروری ترین اصولی است که نباید فراموش کرد چراکه وجود برنامه ریزی مشخص و همچنین همکاری سازمانها و نهادهای مربوطه باعث ایجاد انگیزه های قوی برای آموزش و ارائه آثار ناب در عرصه موسیقی می شود؛ با این اوصاف به نظر می رسد اجرا در ساماندهی برنامه های موسیقی بسیار کم رنگ تر بود.
وی در ادامه به فعالیت در حوزه های دیگر اشاره کرد وگفت : در حوزه فعالیت های اجرایی برای برگزاری کنسرت ها ، پژوهش های موسیقی و همچنین جشن ها و جشنواره های موسیقی در قیاس با سال های گذشته ، سال ۸۵ سال پرباری بود؛ به عنوان مثال می توان از جشن خانه موسیقی به عنوان بهترین برنامه که به شکلی کاملا متفاوت و با شکوه برگزارشد یاد کرد و به طور کلی در انجام فعالیت های اجرایی با نوعی ابهام در مجوز دادن به گروه های موسیقی مواجه بودیم به این معنا که به طور معمول دادن مجوزها از نظر فنی در ارشاد دچار مشکل نبود بلکه مشکل از ناحیه نهادهای دیگری بود که باید اجازه نهایی را برای تعیین جا و مکان می دادند .
● هنوز مسئولان با موسیقی آشتی نکردند
حسین دهلوی گفت : در سال ۸۵ تغییر رویه ای از سوی مسئولان مبنی بر تغییر سیاستهای فرهنگی و آشتی با موسیقی اصیل ایرانی ندیدم و متاسفانه باید متذکر شوم که بی مهری به موسیقی نه تنها امسال بلکه سالهای سال است که ادامه دارد و هیچ کس هم جوابگوی این کم توجهی ها نیست.
این آهنگساز پیشکسوت در ادامه گفت : همین سال گذشته بود که مدیر موسیقی قول داد که از موسیقیدانان وآثار به اصطلاح فاخر حمایت کند ودراین زمینه قرار بود در کار انتشار واجرای آخرین اپرایی که ساخته ام تسهیلاتی فراهم کنند اما تا این لحظه هیچ خبری نشده واین برای اولین بار نیست که مسئولان به قول های خود عمل نمی کنند.
● نامزدی برای دریافت جایزه بین المللی از اتفاق های خوب بود
هوشنگ کامکار،نامزدی یک موسیقیدان ایرانی برای دریافت جایزه بزرگ "گرمی" رایکی از رویدادهای مهم در عرصه موسیقی سال ۸۵ دانست و گفت : حسین علیزاده یکی از افتخارات موسیقی سنتی و اصیل ایرانی است واگرچه اوموفق به دریافت جایزه نشد اما به گمانم حضور یک ایرانی در این جایزه مایه افتخار است.
● با رفتن "تجویدی" و "یاحقی" احساس تنهایی می کنم
همایون خرم گفت : پر کشیدن یار و همکار قدیمی ام "پرویز یاحقی" تلخ ترین اتفاق در سال ۸۵ بود .
وی در ادامه خاطر نشان کرد: خاطرات تلخ و شیرین من در دوران همکاری با عزیزانی چون یاحقی و تجویدی در برنامه گلها از شیرین ترین دوران زندگی ام بود که با رفتن این دو یار قدیمی احساس تنهایی می کنم .
این آهنگسازبه رویدادهای مهم سال ۸۵ در عرصه موسیقی اشاره کرد و گفت : به دلیل گرفتاری های متعددی که داشتم نتوانستم رویدادهای مهم سال از جمله جشنواره موسیقی را دنبال کنم اما آنچه در اخبار و نقل قول ها شنیدم امسال جشنواره خوبی داشتیم.
● انتشار نغمه های عاشورایی اتفاق خوشایندی بود
داود گنجه ای گفت : موسیقی در سال ۸۵ فراز و فرودهای بسیاری داشت که هریک به نوعی در شکل گیری جریان های مختلف در این عرصه نقش موثری داشتند به نظر من یکی ازدستاوردهای مثبت موسیقی امسال سامان گرفتن نغمه ها وموسیقی عاشورایی بود که نقش سازمانهایی مانند حوزه هنری، شورای موسیقی و سرود درمرکزمقاومت بسیج ،مرکز موسیقی سازمان صدا وسیما با برگزاری جشنواره ترنم رحمت و همچنین انتشارآلبوم "پرده عشاق" از سوی موسسه نغمه شهر در به سرانجام رسیدن این امر را نباید فراموش کرد.
این مدرس و ردیفدان موسیقی درادامه خاطر نشان کرد: طی سالهای گذشته انتقادهای بسیاری بروجوه مختلف موسیقی وملودی های بی هویت وغیرمرتبط با واقعه عاشورا وجود داشته است ،موسیقی هایی که درعین ابتذال با احساسات مردم بازی می کرد و این درحالی است که موسیقی ناب و ردیف دستگاهی ایران از دل مراسم های عاشورایی و هنرنمایش تعزیه بیرون آمده است ولی خوشبختانه مراکز فرهنگی هنری در سطوح مختلف برای این نوع موسیقی احساس خطر کردند و در حرکتی شایسته به وضعیت موسیقی عاشورایی رسیدگی کردند؛البته مسئولان اول راه هستند و تازه نخستین قدم را برداشتند و امید است اقدام هایی از این دست تداوم داشته باشد.
گنجه ای برگزاری کارگاه آموزش آواز محمد رضا شجریان را یکی دیگر از رویدادهای مهم در سال ۸۵ دانست وگفت : تشکیل کلاسهای بازآموزی و تجربه اندوزی استاد محمد رضا شجریان یکی از بهترین رویدادهای سال در حوزه آموزش بود چراکه وضعیت آموزش موسیقی در بدترین شرایط ممکن به سرمی برد و امیدوارم تشکیل کارگاه های آموزشی در سالهای بعد نیزتداوم داشته باشد واز بین هنرجویان علاقمند افراد شایسته بریایه موسیقی اصیل ایرانی تربیت شوند.
● چاپ خاطرات موسیقیدانان به جای آثار موسیقایی قابل قبول نیست
مهدی آذرسینا مدرس و نوارنده موسیقی ادغام دفتر موسیقی با شعر در سال ۸۵ را اقدامی غیر کارشناسی دانست و گفت : به نظر می رسد که مسئولان امور فرهنگی قصد محدود کردن موسیقی را دارند و می خواهند این هنر ارزنده را در حصار کلام و شعر قرار دهند واین در حالی است که موسیقی بیان پیچیده و تفسیر پذیری دارد که فهمیدن آن نیاز به شناخت و آگاهی دارد ولی شعر بیان مشخص تری دارد و اگر ازجنبه های فنی و هنری شعر بگذریم معنی و مفهوم شعر برای همه قابل درک است ضمن اینکه فراموش نکنیم هریک ازاین دو مقوله آنقدر ارزشمند و حیاتی است که نیاز به تقویت و پشتیبانی افراد متخصص دارد .
وی خاطر نشان کرد: حالا این سئوال پیش می آید که در جایی که مدیران مرکز موسیقی برای انجام کارهای روزمرهٔ خود از قبیل دادن مجوز بر کنسرتها و نشر آثار موسیقایی با سختی و با تاخیر زیاد عمل می کنند؛ چگونه بحث شعررا هم به عهده گرفته اند؟ مگر اینکه منظور همان رسیدگی به شعرهائی باشد که اهالی موسیقی از آن به عنوان کلام و ترانه استفاده می کنندکه آن هم از قبل انجام می شده است .
صدا و سکوت موسیقی در سالی که گذشت (۲)
● مسئولان به وعده ها عمل نکردند
داریوش پیرنیاکان موسیقدان و نوازنده تار به وعده های مسئولان برای بهبود اوضاع موسیقی اشاره کرد وگفت : هیچ یک از قول و قرارهایی که مسئولان در طول سال برای رشد کیفی و اعتلای فرهنگ موسیقی و همچنین حمایت از گروههای موسیقی داده بودند محقق نشد وبا وجود تمام وعده وعیدهایی که مسئولان در وزارت ارشاد و سایر نهادهای دولتی برای ارتقاء سطح کیفی موسیقی با عنوان موسیقی فاخر و همچنین حمایتهای مالی برای برگزاری کنسرتها در طول سال داده بودند موسیقی سال خوبی را جز درموارد بسیار محدود نداشت.
این مدرس درباره حمایت مسئولان از هنر موسیقی گفت : مسئولان و متولیان فرهنگی در مراکز دولتی اقدام سازنده ای را در زمینه پرورش استعدادهای موجود در عرصه موسیقی نداشته اند . به عنوان مثال ، بازار کار برای فارغ التحصیلان رشته موسیقی وجود ندارد . سازمان عریض و طویلی مانند صداوسیما پتانسیل لازم را برای جذب و ایجاد بازار کار مناسب برای جوانان در این رشته را دارد ولی متاسفانه می بینیم که صدا و سیما نه تنها اقدام شایسته ای در این زمینه نمی کند ، بلکه با عرضه آثاری در سطح بسیار نازل سلیقه مردم را تخریب و یا حتی نابود می کنند.
پیرنیاکان در پایان به ارائه راهکارهایی در این زمینه پرداخت و گفت : درست شدن شرایط فعلی کار امروز و فردا نیست . به نظر من یکسری از کارشناسان و مسئولان دلسوز در عرصه موسیقی باید با برنامه ریزی مناسب ده ساله به تعریف درستی از چگونگی ارائه آثار موسیقی و بالا بردن سلیقه مخاطب برسند در غیر این صورت به نتیجه نخواهیم رسید.
● موسیقی سال سختی را پشت سر گذاشت
بهمن مه آبادی ،نوازنده ویولن به رکود موسیقی در سال گذشته اشاره کرد و گفت : چند سالی است که به نظر می رسد آموزش موسیقی دچار رکود شده و نوعی بی انگیزگی در بین هنرمندان و همچنین هنرجویان به وجود آمده است که متاسفانه این مسئله در سال ۸۵ بیش از گذشته به چشم می خورد ؛ به عنوان مثال می توان از آزمون دانشجویان رشته موسیقی ومفقود شدن نتایج یاد کرد - البته هنوز هم نمی دانم اعلام نتایج کنکور دانشجویان موسیقی به کجا رسیده است- بنابراین با وجود چنین مسائلی نمی توان نگران آینده موسیقی نبود وبی تفاوت از کنار آن گذشت .
سرپرست گروه موسیقی سلهمچنین تصریح کرد : حوزه نشر آثار موسیقی یکی دیگر از مسائلی بود که متاسفانه با بی مهری مسئولان مواجه شده است؛ برای نمونه می توان به عدم رعایت حق کپی رایت در فعالیت های هنری به ویژه در حوزه موسیقی اشاره کرد چراکه به نظر می رسد عدم رعایت حق کپی رایت در حوزه موسیقی بیش از سایر حوزه ها در عرصه فرهنگ و هنر به چشم می خورد ولی در نهایت تاسف باید بگویم که مسئولان کوچکترین تصمیمی برای حل این معضل اتخاذ نکرده اند
● سال ۸۵ سال پژوهش مسائل و مشکلات ارکستر سمفونیک بود
رهبر ارکستر سمفونیک تهران با ذکر این نکته که سال ۸۵ سال پژوهش مسائل و مشکلات ارکستر سمفونیک بود گفت : در تمام طول سال گذشته دغدغه ارکستر سمفونیک تهران و مسائل پیرامون آن را داشتم و مدام به چگونگی حل مشکلات ارکستر فکر می کردم.
نادر مشایخی گفت : امسال برای نخستین بار مسئولان و همچنین هنرمندان متوجه فقدان احساس مسئولیت در ارکستر سمفونیک تهران شدند .
وی در ادامه به کیفیت اجرای ارکستر سمفونیک اشاره کرد و گفت : بعد از اجرای ارکستر سمفونیک در جشنواره حرف و حدیثهای فراوانی مبنی بر چگونگی این اجرا پیش آمد ولی به نظر من این بحثها در حاشیه قرار داشت وآنچه برای من و اعضای ارکستر سمفونیک اهمیت داشت پی بردن به نقاط ضعف و قوت ارکستر بود و خوشبختانه حضور در این دوره از جشنواره نقطه عطفی در کارنامه کاری گروه موسیقی ارکستر سمفونیک بود.
مشایخی در ادامه به حمایت مسئولان در سال ۸۵ اشاره کرد و گفت : آن قدر درگیر مسائل مربوط به ارکستر سمفونیک بودم که نوع حمایت مسئولان از بخشهای دیگر را ندیدم ، اما در کل حمایتهای مالی و معنوی که از سوی متولیان فرهنگی برای ارکستر سمفونیک صورت گرفت آن قدر ناچیز بود که قابل طرح نیست؛ از سوی دیگر، مسئولان شناخت لازم از ارکستر و مسائل مورد نیاز آن ندارند. به عنوان مثال، در ترکیب ارکستر، یک مدیر هنری و یک رهبر وجود دارد که هر یک از آن ها به کار دستیاری رهبری ارکستر آشنا هستند اما متاسفانه در سیستم دولتی و اداری دستیاران ارکستر سمفونیک تهران از سوی وزارت ارشاد و بدون هماهنگی و مشورت با رهبر یا مدیر هنری تعیین می شود.
● برگزاری کارگاه آواز مهمترین رویداد فرهنگی سال بود
برگزاری کارگاه آواز مهمترین رویداد فرهنگی سال بود یکی از اتفاق های خوب که در آموزش موسیقی به ویژه آواز رخ داد برگزاری کلاس های آموزش آواز استاد شجریان بود که از رویداد های مهم فرهنگی در عرصه موسیقی محسوب می شود.
مظفر شفیعی ،ضمن بیان این مطلب درباره آموزش موسیقی در سال ۸۵ در گفت : تدریس موسیقی در حوزه های مختلفی چون آموزش ساز و همچنین آواز از شرایط استانداردی برخوردار نیست وهر کس بنابر سلایق مورد نظر خود و بدون این که صلاحیت داشته باشد تدریس می کند و این آفتی است که متاسفانه دامن گیر آموزش موسیقی شده است، اما در این میان برگزاری کلاس های آموزش آواز استاد شجریان یکی از اتفاق های نیکو بود که در سال ۸۵ رخ داد.
● صدا و سیما در نگاه به موسیقی تجدید نظر کند
کیوان ساکت معتقد است سال ۱۳۸۵ سال پرباری برای تولید آثار موسیقایی در زمینه های مختلف و با سلیقه های متفاوت بوده است.
سرپرست گروه وزیری در ادامه گفت : در سال ۸۵ کنسرت های فراوانی در سراسر ایران برگزار شد اما صدا و سیما به عنوان رسانه ای فراگیر در جهت اطلاع رسانی بسیار کم رنگ عمل کرد و این در حالی است که می توانست با اطلاع رسانی صحیح تاثیرفراوانی در آگاهی بخشی هنر موسیقی در میان توده مردم داشته باشد .این رسانه ملی ازاطلاع رسانی در زمینه برگزاری کنسرت هاو دیگر برنامه های موسیقایی امتناع می کند که امید وارم در سال آتی در این سیاست خود تجدید نظر کند.
● اعمال سلیقه‌های شخصی آفت موسیقی سال بود
پیمان سلطانی گفت : اعمال سلیقه‌های شخصی در حوزه تصمیم‌گیری بخشهای مختلف فرهنگی یکی از مسائلی دانست که بر پیکره موسیقی در سال ۸۵ تاثیر فراوانی گذاشت.
رهبر ارکستر ملل به نگاه مسئولان به حوزه موسیقی اشاره کرد وگفت : عدم حمایت از چهره های فرهنگی یکی از دردناک ترین مسائلی است که درعرصه های مختلف فرهنگی به ویژه موسیقی وجود در سال ۸۵ وجود داشته است چراکه کم توجهی به موسیقی ارزشمند و فاخر از سوی برخی متولیان امور فرهنگی پدیده جدیدی نیست تاجائی که برخی از تصمیم گیری ها درباره موسیقی، محدودیت در این عرصه را فراهم کرده است. به عنوان مثال می توان به ترکیب دفتر موسیقی با شعر و در نهایت نام گذاری این مرکزبه دفتر شعر وموسیقی در وزارت ارشاد اشاره کرد .
گزارش: خبرگزارى مهر
