مشاهده نسخه کامل
: hossein blak
30-06-2014, 20:34
«پيمان برادري» هديه روح‌بخش اسلام به بشريت است. هنگامي به وجهه حياتي اين هديه پي برده مي‌شود كه بدانيم خداوند آن را در عصري به مردم ارزاني كرد كه انسان‌ها در جاهليت نفس فرو رفته بودند ...
[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
مقدمه
«پيمان برادري» هديه روح‌بخش اسلام به بشريت است. هنگامي به وجهه حياتي اين هديه پي برده مي‌شود كه بدانيم خداوند آن را در عصري به مردم ارزاني كرد كه انسان‌ها در جاهليت نفس فرو رفته بودند و سرنگوني ديگران را سبب زندگي و سعادت خود مي‌پنداشتند و براي رفاه و آرامش خويش هم‌نوعان را به اسارت و بردگي مي‌كشيدند.
آن‌گاه كه وحشي گري حاكميت مي‌كرد و مي‌رفت تا انسانيت به حيوانيت مسخ شود، خورشيد فروزان اسلام طلوع كرد و برادري و برابري را به ارمغان آورد.
نمونه‌هاي بارز اجراي عقد اخوت بين مسلمانان به ويژه پس از نزول آيه‌ي شريفه‌ي «المومنون اخوة» گوياي اهميت اين پيمان حيات بخش در بين جوامع اسلامي است.
در پي پيمان برادري «من» و «نفس» به «ما» و «انفس» تبديل مي‌شود و استثمار جاي خود را به ايثار مي‌دهد و خود بيني رخت بر مي‌بندد.
اوج اجراي اين پيمان در پي تكميل دين و ابلاغ ولايت اميرمؤمنان علي (ع) صورت گرفت و اينك بر عهده‌ي رسانه‌ي ديني و ملي است تا با مناسك سازي اين آيين وحياني، اهل ايمان را از بركت برادري بهره‌مند سازد.
بي‌ترديد در سال اتحاد ملي و انسجام اسلامي فرهنگ سازي پيمان برادري كه ريشه در دين و تاريخ ما دارد؛ بهترين و كامل‌ترين لبيك رسانه به مقام عظماي ولايت و رهبري است.
در اين نوشتار نيم نگاهي به مفهوم و جايگاه ديني عقد اخوت داريم.
تعريف:
«عقد اُخوت» واژه‌اي است عربي كه از دو كلمه‌ي «عقد» به معناي بستن و ارتباط برقرار نمودن بين دو چيز ؛ و كلمه‌ي «اُخوت» به معناي برادري تشكيل شده.
معادل فارسي اين واژه را مي‌توان «پيمان برادري» دانست.
در فرهنگ اسلامي، منظور از اين واژه جاري نمودن صيغه‌ي برادري بين دو نفر است كه بواسطه‌ي آن عهد و ميثاقي ويژه بر رعايت حقوقِ برادري ميان ايشان استوار مي‌گردد.
پيشينه پيمان برادري:
اسلام، دين محبت، مهرورزي، صفا و صميميت است و با شعار «انما المؤمنون اخوة» يكدلي و يك‌رنگي را به جوامع اسلامي هديه كرده است طوري كه برادري و برابري يكي از شعارهاي اساسي و ريشه دار اسلامي است آن هم شعاري بسيار پر محتوا، گيرا، مؤثر، عميق و حيات بخش.
چه بسا فردي براي اظهار علاقه و يكدلي خود با كسي از او به عنوان رفيق و دوست ياد كند ولي دين اسلام سطح پيوند علائق دوستي مسلمين را به قدري بالا برده كه به صورت نزديك‌ترين پيوند دو انسان با يكديگر آن هم پيوندي براساس مواسات و مساوات مطرح مي‌كند كه علاقة دو برادر به يكديگر است.
نكتة زيباتر اين‌كه اسلام تنها به شعار «مؤمنان برادر يكديگرند» اكتفا نكرده است و راهكارهاي كاربردي براي تحكيم اين روابط دارد كه در هر مرحله از اجراي آن، روح برادري و برابري بين مسلمانان قوي‌تر و جدي‌تر مي‌شود و مسلمانان از هر قبيله و نژاد و كشور و داراي هر زبان و قوميت با يكديگر احساس عميق برادري مي‌كنند.
مراسم عبادي، سياسي حج كه مسلمانان از همه نقاط دنيا به كانون توحيد جمع مي‌شوند و با لباس يك‌رنگي و بي‌ريايي همگي در زمان واحد مناسك خاصي را انجام مي‌دهند صحنه‌اي از تحقق عيني اين قانون مهم اسلامي است. از اين‌رو مراسم حج كه هر سال تكرار مي‌شود نماد اخوت مسلمانان است بر محور توحيد.
نماز سياسي، عبادي جمعه كه هر هفته در مصلاها و مساجد كشورهاي اسلامي برگزار مي‌شود نمونة ديگر از نماد تحقق برادري است.
حتي دين اسلام مسلمانان را به حضور در نماز جماعت سفارش كرده و فضائل بسيار زيادي را براي آن بر شمرده در حدي كه اگر تعداد نمازگزاران از ده نفر تجاوز كند ثواب جماعت قابل احصا نخواهد بود. بنابراین اسلام با اين ترفند مسلمانان را تشويق به ديدار مكرر يكديگر در طول روز فرا می خواند.
دين حيات بخش اسلام حتي پا را از اين مراسمات فراتر گذاشته و مسلمانان را به اظهار برادري با يكديگر دعوت كرده است. كه پيمان برادري اوج ارتباط عاطفي و پيوند روحي بين مسلمانان است. در سيرة پيامبر گرامي اسلام(ص) نمونه‌هايي در اين‌باره به ثبت رسيده كه به چند نمونه آن اشاره مي‌كنيم.
مرور منابع اسلامي روشنگر اين مطلب است كه نخستين روزهاي علني شدن دعوت پيامبر گرامي اسلام (ص) با اثبات رابطه‌ي برادري آن حضرت، با پسر عموي خويش، حضرت علي بن ابي‌طالب(ع) همراه بوده است.
ادامه بررسي منابع تاريخي ـ روايي به ما مي‌نماياند كه رسول مكرم اسلام (ص) به مناسبت‌ها و در موقعيت‌هاي مختلفي پرده از برادري خويش با مولاي متقيان، حضرت علي (ع) برداشته، و اين واقعيت را بدون هيچ ابهامي به مسلمانان عرضه مي‌كردند؛ تا جايي‌كه «حديث المؤأخات» «حديث برادري» يكي از احاديث متواتر به شمار مي‌آمد.
نكته جالب اين‌كه پيغمبر اكرم (ص) افزون بر خاطر نشان نمودن برادري خويش با حضرت علي(ع) در مناسبت‌‌هاي گوناگون و ويژه‌اي، مسلمانان را جمع مي‌نمودند و ميان آن‌ها پيمان برادري جاري مي‌كردند، و در برابر ديده‌ي همگان بين خويش و حضرت علي (ع) «عقد اُخوت» جاري مي‌نمودند، كه يادآوري اين مناسبت‌ها درخشش ويژه‌اي در تاريخ خواهد.
الف) دوازدهم ماه مبارك رمضان
مرحوم شيخ مفيد در بيان رخدادهاي دوازدهم ماه مبارك رمضان، چنين مي‌نويسد: «و في اليوم الثاني عشر نزل الإنجيل علي عيسي بن مريم و هو يوم المؤاخاة الذي آخي فيه النبي صلي الله عليه و آله بين صحبه و آخي بينه و بين علي عليه السلام ...»
روز دوازدهم ماه مبارك رمضان، روزي است كه إنجيل بر حضرت عيسي علي نبينا و آله و عليه السلام نازل شده؛ و نيز در چنين روزي نبي گرامي اسلام صلي الله عليه و آله بين اصحاب خويش؛ و ميان خود و حضرت علي (ع) پيمان برادري برقرارنمود...
ب) روز غدير (18 ذي‌الحجه)
مرحوم شهيدي تبريزي، صاحب كتاب هدايت الطالب إلي أسرار المكاسب، در بحث مربوط به حرمت غيبت مؤمن، اخوت اسلامي را طرح نموده و در شرح اين روايت كه مي‌فرمايد: «المؤمن أخ المؤمن لأبيه و امهِّ، ملعون من اتهم اخاه...» مي‌نويسد: «فلابدَّ من حمله علي أخ الثقه مقابل أخِ المكاثرة ... او ممّا صنفه المجلسي قدس سره من حمله علي الأخ المؤاخاتي؛ كما آخي رسول الله صلي الله عليه و آله بين المهاجرين و الأنصار، و آخي بينه و بين الأمير عليه السلام في غدير خم...» چاره‌اي جز اين نيست كه واژه «أخ» (برادر) در روايت را بر «برادري حمل كنيم كه ثقه است» ... و يا همان‌طور كه مرحوم مجلسي جمع‌بندي نموده، منظور از واژه «أخ» را «برادري بدانيم كه براساس پیمان برادری بر اين جايگاه قرار گرفته؛ همان‌طور كه رسول خدا صلي الله عليه و آله در غدير خم بين مهاجر و انصار؛ و بين خود و حضرت علي عليه السلام برادري ايجاد نمود.
افزون بر آن‌چه گذشت، از مضمون نوشته‌هاي نويري از دانشمندان اهل سنت در كتاب «نهاية الإرب في فنون الأدب» اين‌چنين بر مي‌آيد كه يكي ديگر از جاهايي كه آخرين فرستاده‌ي خدا صلي الله عليه و آله، بين خويش و حضرت علي عليه السلام عقد برادري جاري نموده، در ماجراي غدير خم بوده است.
گفتني است كه بيان تاريخ‌هاي گوناگون براي رخدادي مهم كه احتمال تكرارش از قوت فراواني برخوردار است، نمي‌تواند ملازم با صحت يك مورد و نادرست بودن ساير موارد باشد؛ چرا كه ميزان اهميت، سهم بسزايي در فراهم آوردن زمينه‌هاي گوناگون براي تكرار و يادآوري حادثه‌ي نخست خواهد داشت.
ج) روز مباهله (24 ذي‌الحجه)
مرحوم مجلسي از مناقب ابن المغازلي نقل مي‌كند كه اَنَس بن مالك چنين گفت: «لمّا كان يومَ المباهلة آخي النبي صلي الله عليه و آله بين المهاجرين و الأنصار و عليُّ عليه السلام واقف يراه... فقال بلال: يا علي اَجِبُ النبي صلي الله عليه و آله، فأتي عليُّ النبي فقال النبي صلي الله عليه و آله ... انّما ذخرتك لنفسي، الا يسُّرك ان تكون أخانبيك... هنگامي‌كه روز مباهله فرا رسيد پیامبر گرامي اسلام صلي الله عليه و آله بين مهاجران و انصار عقد اخوت جاري كرد؛ و حضرت علي عليه السلام را فراخواند، هنگامي‌كه آن حضرت، نزد پيغمبر اكرم صلي الله عليه و آله رسيد، رسول خدا صلي الله عليه و آله به وي فرمود: به درستي كه من، تو را براي خويش نگهداشتم؛ آيا شاد نمي‌شوي كه برادر پيامبرت باشي؟...
رخداد پيراموني
در رابطه با تبيين زمينه وحياني، يا بستر تاريخي كه موجب پديدار شدن ماجراي پيمان برادري گشته، چنين آمده:«هنگامي كه آيه (انما المؤمنون اخوة) (به درستي كه مؤمنان برادر يكديگرند) نازل شد؛ رسول خدا صلي الله عليه و آله بين اصحاب خود، براساس همساني و نزديكي هر كدام با ديگري عقد برادري خواند، همان‌طور كه بين عمر و ابوبكر، بين عثمان و عبدالرحمن رابطه‌ي برادري برقرار ساخت، تا اين‌كه رو به حضرت علي عليه السلام نمود و فرمود: «انت اخي و انا اخوك يا علي» (تو برادر من و من نيز برادر تو هستم، اي علي).
ديدگاه اهل تسنن
مرور منابع نخستين حديثي عامه گوياي اين مطلب است كه به ندرت كتاب حديثي يافت مي‌شود كه نويسنده آن جرأت چشم پوشي از «حديث مؤاخاة» را داشته باشد؛ چه بسا عدم يادآوري اين حديث شريف موجب زير سؤال رفتن جامعيت كتاب مي‌شود، از اين‌رو صاحبان دو صحيح برجسته‌ي اهل تسنن، يعني بخاري و مسلم، اتفاق نموده‌اند بر آوردن حديث برادري پيامب اكرم صلي الله عليه و آله با حضرت علي عليه السلام و اين مطلبي است كه حاكم نيشابوري در «المستدرك علي الصحيحين» نيز بر آن تأكيد كرده و نوشته: «قد اتفقا (الي البخاري و المسلم) علي اخراج حديث المؤاخاة و الراية» (بخاري و مسلم متفقند برآوردن حديث برادري و حديث پرچم) ترمذي نيز در صحيح خويش درباره‌ي حديث مؤاخات چنين مي‌نويسد: «ان هذا، حديث حسن صحيح» (به درستي كه حديث مؤاخات، حديثي. حسن و صحيح)
افزون بر اين، ابن عبدالبر القرطبي، بعد از يادآوري حديث «مؤاخاة» و حديث «راية» و حديث «غدير» مي‌نويسد: «هذه كلها آثار ثابتة» (تمام اين احاديث آثاري ثابت هستند)
چگونگي عقد اخوت
براي خواندن پيمان برادري، در منابع روايي دو گونه صيغه وارد شده كه اختلاف اندكي با يكديگر دارند؛
الف) پيمان نخست در كتاب زادالفردوس:
دست راست خود را بر روي دست راست برادر مؤمن خويش نهاده و چنين مي‌گويي: «و اخيتك في الله، و صافيتك في الله، و صافحتك في الله، و عاهدت الله و ملائكته و كتبه و رسله و أنبيائه و الائمة المعصومين عليهم السلام، علي أنّي إن كنت من أهل الجنة و الشفاعه، و اُذن لي بأن أدخُل الجنة، لا أدخلها إلا و أنت معي». «برادرت شدم در راه خدا، و دوست با صفايت شدم در راه خدا، و با تو دوست دادم در راه خدا، و عهد كردم با خدا و فرشتگان و فرستادگان و پيامبران خداي متعال و امامان معصوم عليهم السلام، بر اين‌كه اگر من از اهل بهشت، و اهل شفاعت شدم، و به من اجازه داده شد كه داخل بهشت شوم، داخل نشوم مگر اين‌كه تو نيز با من باشي».
در مقابل ديگري مي‌گويد: قبلتُ و أسقطت عنك جميع حقوق الاخوة، ما خلا الشفاعة و الدعاء و الزيارة» «قبول كردم و همه‌ي حقوق برادري را به غير از شفاعت و دعاء و زيارت از تو ساقط كردم»
ب) پیمان دوم؛ ملا محسن فيض كاشاني در كتاب خلاصة الأذكار:
« واخيتك في الله و صافيتك في الله، و صافحتك في الله، و عاهدتُ الله و ملائكته و انبيائه و رسله و الائمة المعصومين صلوات الله عليهم، علي أنّي أن كنت من اهل الجنّة لا أدخلها ألّا و أنت معي».
«برادرت شدم در راه خدا، و دوست با صفايت شدم در راه خدا، و با تو دوست دادم در راه خدا، و عهد كردم با خدا و فرشتگان و فرستادگان و پيامبران خداي متعال و امامان معصوم عليهم السلام، بر اين‌كه اگر من از اهل بهشت شدم، و به من اجازه داده شد كه داخل بهشت شوم، داخل نشوم مگر اين‌كه تو نيز با من باشي».
در مقابل، برادر مؤمن با لفظي كه حاكي از قبول باشد، اين عهد را براي خود يا براي موكلش مي‌پذيرد و سپس جميع حقوق برادري به غير از دعا براي او و زيارت او را ساقط مي‌كند.
افزون بر اين، مرحوم فيض در خلاصه الاذكار، پس از بيان صيغه‌ي عقد اخوت در توضيح اين فراز مي‌نويسد: «ثم ليسقط منها جميع حقوق الاخوة ما خلا الدعاء و الزيارة، خوفاً من عدم التحرج من الاتيان بها» (سپس بايد تمام حقوق برادري به غير از دعاء و زيارت را ساقط كند، بخاطر برحذر بودن از افتادن به سختي و مشكلات به سبب عدم توانايي بر انجام آن). دقت در اين فرمايش مرحوم فيض، اين احتمال را تقويت مي‌كند كه به نظر ايشان، منظور از حقوقي كه ساقط مي‌شوند، همان حقوق برادري ديني است كه در روايات مورد تأكيد قرار گرفته كه البته تقيد به آن‌ها انسان را از وادي سهل‌انگاري دور مي‌كند.
ملاك برادري
از روايات مربوط به اخوت ملاك و معيارهاي اساسي به دست مي‌آيد كه، معيار أساسي در ايجاد برادري چيزي جز ايمان به خداي متعال و دلدادگي محض به ذات أقدس ربوبيت نيست. هم‌چنين اين نكته از رخداد پيراموني ـ عقد اخوت در پي نزول آيه اخوت ـ نيز برداشت مي‌شود.
مرحوم مشهدي قمي در تفسير كنزالدقائق در اين باره مي‌نويسد: «انما المؤمنين اخوة: من حيث أنهم منتسبون إلي أصل واحد هو الايمان الموجب للحياة الأيدية» به درستي كه مؤمنان با يكديگر برادرند، از اين جهت كه همه‌ي آن‌ها منسوب به يك اصل هستند كه آن ايمان است، همان ايماني كه موجب زندگي جاودان مي‌گردد.
از اين‌رو مي‌توان جاري شدن صيغه‌ي برادري بين پيروان اهل بيت عليهم السلام در مناسبت مهمي همچون عيد سعيد غدير خم را تأكيدي دوباره در هم پيماني ايشان بر استواري در مسير ايمان حقيقي به خداي متعال كه از مجراي ولايت امير مؤمنان، حضرت علي عليه السلام برهستي گسترده گشته دانست. از اين رو مرحوم مجلسي در شرح حديث اول و دوم كتاب الايمان، باب في أن التوافي لم يقع علي الدين و انّما هو التعارف، از كتاب شريف اصول كافي بعد از بيان مطالبي مي‌نويسد: «انّه لم تكن مؤاخاتكم بعد حدوث هذا المذهب و اتصافكم به ولكن كانت في حال الولادة و قلب‌ها و بعدها؛ فانّ المؤاخاة بسبب اتحاد منشاء الطين و الأرواح...» ، «به درستي كه برادري شما بعد از به وجود آمدن مذهب تشيع و شيعه شدن آن برقرار نشده، بلكه شما در حال تولد، و قبل از آن و بعد از آن با يكديگر برادر بوده‌ايد، چرا كه برادري شما به سبب يكي بودن گل آفرينشتان و يكي بودن روح شما است...»
حقوق برادري:
همان‌گونه كه گفته شد ايمان ملاك برادري مؤمنان است و با اجراي عقد برادري حقوق برادری بر انسان بار مي‌شود كه در ضمن صيغة مخصوص برادري، همه آن حقوق به جزء شفاعت، ديدار و زيارت و دعا براي برادر ساقط می شود.
در منابع حديثي، روايات متعددي در زمينة حق مؤمن بر برادر مؤمنش، انواع حقوق مؤمنين بر يكديگر بیان شده از جمله دربارۀ ثواب ديدار برادران مؤمن، مصافحه، معانقه، ياد كردن آنان، سرور ساختن آن‌ها، زدودن غم از سينه برادر مؤمن، عيادت و تلاش براي رفع حوائج آن‌ها وارد شده است. طوري كه در كتاب اصول كافي ابوابي را به اين موضوعات اختصاص داده شده و رواياتي در ذيل آن بيان شده است. ما نيز به اختصار به چند نمونه آن اشاره مي‌كنيم.
1. قال رسول الله (ص): للمسلم علي اخيه ثلاثون حقا، لا برائة له منها الا بالاداء او بالعفو. يغفر ذلته و يرحم عبرته و یستر عورته و يقيل عثرته و يقبل معذرته و يرد غيبته و يديم نصيحته و يحفظ خلته و يرعي ذمته و يعود مرضه و يشهد ميته و يجيب دعوته و يقبل هديته و يكافأ صلته و يشكر نعمته و يحسن نصرته و يحفظ حليلته و يقضي حاجته و يشفع مسألته و يسمت عطسته و یرشد ضالته و يرد سلامه و يطيب كلامه و يبر انعامه و يصدق اقسامه و يوالي وليه و لا یعاديه و ينصره ظالما: فاما نصرته ظالماً فيرده عن ظلمه و اما نصرته مظلوماً فيعينه علي اخذ حقه و لا يسلطه و لا يخذله و يجب له من الخير ما يحب لنفسه و يكره له من الشرّ ما يكره لنفسه .
مسلمان بر برادر مسلمانش سي حق دارد كه از آن بری الذمه نمی شود مگر به اداي اين حقوق يا عفو كردن برادر مسلمان او.
اما حقوق برادر مسلمان: لغزش‌هاي او را ببخشد، در ناراحتي‌ها نسبت به او مهربان باشد، اسرار او را پنهان دارد، اشتباهات او را جبران كند، عذر او را بپذيرد در برابر بدگويان از او دفاع كند، همواره خير خواه او باشد، دوستي او را پاس بدارد، پيمان او را رعايت كند در حال مرض از او عيادت كند و بعد از مرگش در تشيع او حاضر شود.
دعوت او را اجابت كند، هديه او را بپذيرد، عطاي او را جزا دهد، نعمت او را شكر گويد، در ياري او بكوشد، ناموس او را حفظ كند، حاجت او را برآورد. براي خواسته‌اش شفاعت كند و عطسه‌اش را تحييت گويد.
گم شده‌اش را راهنمايي كند، سلامش را پاسخ گويد، گفته‌اش را نيكو شمرد، انعام او را خوب قرار دهد، سوگندهايش را تصديق كند، با دوستانش دوستي كند و دشمني نكند در ياري او بكوشد چه ظالم باشد چه مظلوم. اما ياري او در حال ظالم بودنش به اين است كه او را از ظلمش باز دارد و در حال مظلومي‌اش به اين است كه او را در گرفتن حق ياري كند.
او را در برابر حوادث تنها نگذارد، آن‌چه را از نيكي‌ها براي خود دوست دارد براي او نيز بخواهد و از آن‌چه بدش مي‌آيد براي او نيز نپسندد.
1. قال رسول الله (ص): المسلم اخو المسلم لا يظلمه و لا يخذله و لا يسلمه
مسلمان برادر مسلمان است. هرگز به او ستم نمي‌كند، او را تنها نمي‌گذارد و دست از ياريش بر نمي‌دارد.
2. عن ابي عبدالله الصادق (ع): المؤمن اخو المؤمن، کالجسد الواحد اذا اشتكي شئیاً منه وجد الم ذلك عن سائر جسده و ارواحهما من روح واحد
مؤمن برادر مؤمن است و همگي به منزلة اعضاي يك پيكرند كه اگر عضوي از آن به درد آيد قرار را از ديگر اعضا نيز مي‌برد و ارواح همه آن‌ها از روح واحدي است.
3. قال الصادق(ع): المؤمن اخوالمؤمن عينه و دليله و لا يخونه و لا يظلمه و لا يغشه و لا يعده عدة فیخلفه
مؤمن برادر مؤمن است و به منزله چشم و راهنماي اوست هرگز به او خيانت نمي‌كند و با او غش و تقلب نمي‌كند و هر وعده‌اي كه به او داد تخلف نمي‌كند.
احكام شرعي:
با مرور كتاب‌هاي فقهي عامه و خاصه نمايان‌گر این است كه هر چند بين برخي از صاحب‌نظران عامه پیمان برادری نسخ شده است، و نيز در صورت عدم نسخ آن، در بارۀ ایجاد حقوق بر اثر آن، اختلاف است ؛ دانشمندان مكتب اهل بيت عليهم السلام جواز جاري ساختن و عدم نسخ آن را تأیید می کنند و نيز بر اسقاط عمدۀ حقوق برادري هنگام خواندن صيغه‌ي عقد، اتفاق نظر دارند.
در پایان احکام مورد اتفاق علما را در این باره ملاحظه می کنیم.
1. پيمان برادري تنها ميان برادران اجرا مي‌گردد و هيچ‌گونه اثر شرعي از قبيل محرميت با محارم يكديگر، ارث و... بر آن بار نمي‌شود.
2. در پيمان برادري لازم است صيغه اخوت خوانده شود اما اين‌كه حتماً به عربي یا صیغۀ خاصی خوانده شود هيچ تعيين و تصريحي بر آن وارد نشده است.
3. با خواندن صيغة برادري هيچ وظيفه‌اي بر انسان تكليف نمي‌شود و اجراي صيغة تنها براي استحكام مودت و صميميت بين مؤمنان است.
سؤال: آيا در روزي غير از روز عيد غدير نيز مي‌توان صيغه‌ي عقد اخوت جاري كرد؟
مقام معظم رهبري در پاسخ مي‌فرمايند:
اين كه اجراي عقد اخوت منحصر به عيد غدير باشد معلوم نيست اگر چه عمل كردن و اكتفاي به روز عيد غدير بهتر و موافق احتياط است.
سؤال: آيا لازم است عقد اخوت يا صيغه‌ي مشهور خوانده شود يا اين‌كه با هر زبان و صيغه‌اي مي‌توان خواند؟
مقام معظم رهبري مي‌فرمايند:
به هر روشي مي‌توان آن را اجرا كرد گرچه رعايت صيغه مخصوص و مأثور بهتر است.
كتاب‌نامه
1. قرآن كريم
2. احاديث عايشه؛ سيد مرتضي عسگري (رحمة الله عليه)
3. استفتائات؛ مقام معظم رهبري حفظ الله.
4. اصول كافي؛ كليني (رحمة الله عليه)
5. بحارالأنوار؛ محمد باقر مجلسي (رحمة الله عليه)
6. جامع احاديث الشيعه؛ سيد محمد حسين بروجرودي (رحمة الله عليه)
7. خصائص امير المؤمنين(ع)، نسايي
8. سفينة البحار؛ شيخ عباس قمي. (رحمة الله عليه)
9. الصراط المستقيم؛ علي بن يونس العاملي (رحمة الله عليه)
10. الغدير؛ علامه اميني
11. تفسير كنزالدقائق و بحرالغرائب؛ المشهدي القمي.
12. الرسالة السعديه.
13. الكواكب الدري.
14. كشف الغمه.
15. المفردات؛ راغب اصفهاني
16. المنجد
17. المستدرك علي الصحيحين؛ الحاكم النيشابوري.
18. منهاج الصالحين؛ وحيد الخراساني (حفظ الله)
19. مسارالشيعه في مختصر تواريخ الشريعه؛ شيخ مفيد (رحمة الله عليه)
20. مناقب آل ابي‌طالب (ع)؛ ابن شهر آشوب.
21. مستدرك الوسايل؛ محدث نوري (رحمة الله عليه)
22. مرأة العقول؛ مجلسي (رحمة الله عليه)
23. المنتخب من كتب ابن تيميه؛ علوي بن عبد القادر السقاف.
24. نهاية الإرب في فنون الادب؛ نويري.
25. هدايت الطالب الي أسرار المكاسب؛ ميرزا فتاح شهيدي تبريزي.
[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
مقدمه
«پيمان برادري» هديه روح‌بخش اسلام به بشريت است. هنگامي به وجهه حياتي اين هديه پي برده مي‌شود كه بدانيم خداوند آن را در عصري به مردم ارزاني كرد كه انسان‌ها در جاهليت نفس فرو رفته بودند و سرنگوني ديگران را سبب زندگي و سعادت خود مي‌پنداشتند و براي رفاه و آرامش خويش هم‌نوعان را به اسارت و بردگي مي‌كشيدند.
آن‌گاه كه وحشي گري حاكميت مي‌كرد و مي‌رفت تا انسانيت به حيوانيت مسخ شود، خورشيد فروزان اسلام طلوع كرد و برادري و برابري را به ارمغان آورد.
نمونه‌هاي بارز اجراي عقد اخوت بين مسلمانان به ويژه پس از نزول آيه‌ي شريفه‌ي «المومنون اخوة» گوياي اهميت اين پيمان حيات بخش در بين جوامع اسلامي است.
در پي پيمان برادري «من» و «نفس» به «ما» و «انفس» تبديل مي‌شود و استثمار جاي خود را به ايثار مي‌دهد و خود بيني رخت بر مي‌بندد.
اوج اجراي اين پيمان در پي تكميل دين و ابلاغ ولايت اميرمؤمنان علي (ع) صورت گرفت و اينك بر عهده‌ي رسانه‌ي ديني و ملي است تا با مناسك سازي اين آيين وحياني، اهل ايمان را از بركت برادري بهره‌مند سازد.
بي‌ترديد در سال اتحاد ملي و انسجام اسلامي فرهنگ سازي پيمان برادري كه ريشه در دين و تاريخ ما دارد؛ بهترين و كامل‌ترين لبيك رسانه به مقام عظماي ولايت و رهبري است.
در اين نوشتار نيم نگاهي به مفهوم و جايگاه ديني عقد اخوت داريم.
تعريف:
«عقد اُخوت» واژه‌اي است عربي كه از دو كلمه‌ي «عقد» به معناي بستن و ارتباط برقرار نمودن بين دو چيز ؛ و كلمه‌ي «اُخوت» به معناي برادري تشكيل شده.
معادل فارسي اين واژه را مي‌توان «پيمان برادري» دانست.
در فرهنگ اسلامي، منظور از اين واژه جاري نمودن صيغه‌ي برادري بين دو نفر است كه بواسطه‌ي آن عهد و ميثاقي ويژه بر رعايت حقوقِ برادري ميان ايشان استوار مي‌گردد.
پيشينه پيمان برادري:
اسلام، دين محبت، مهرورزي، صفا و صميميت است و با شعار «انما المؤمنون اخوة» يكدلي و يك‌رنگي را به جوامع اسلامي هديه كرده است طوري كه برادري و برابري يكي از شعارهاي اساسي و ريشه دار اسلامي است آن هم شعاري بسيار پر محتوا، گيرا، مؤثر، عميق و حيات بخش.
چه بسا فردي براي اظهار علاقه و يكدلي خود با كسي از او به عنوان رفيق و دوست ياد كند ولي دين اسلام سطح پيوند علائق دوستي مسلمين را به قدري بالا برده كه به صورت نزديك‌ترين پيوند دو انسان با يكديگر آن هم پيوندي براساس مواسات و مساوات مطرح مي‌كند كه علاقة دو برادر به يكديگر است.
نكتة زيباتر اين‌كه اسلام تنها به شعار «مؤمنان برادر يكديگرند» اكتفا نكرده است و راهكارهاي كاربردي براي تحكيم اين روابط دارد كه در هر مرحله از اجراي آن، روح برادري و برابري بين مسلمانان قوي‌تر و جدي‌تر مي‌شود و مسلمانان از هر قبيله و نژاد و كشور و داراي هر زبان و قوميت با يكديگر احساس عميق برادري مي‌كنند.
مراسم عبادي، سياسي حج كه مسلمانان از همه نقاط دنيا به كانون توحيد جمع مي‌شوند و با لباس يك‌رنگي و بي‌ريايي همگي در زمان واحد مناسك خاصي را انجام مي‌دهند صحنه‌اي از تحقق عيني اين قانون مهم اسلامي است. از اين‌رو مراسم حج كه هر سال تكرار مي‌شود نماد اخوت مسلمانان است بر محور توحيد.
نماز سياسي، عبادي جمعه كه هر هفته در مصلاها و مساجد كشورهاي اسلامي برگزار مي‌شود نمونة ديگر از نماد تحقق برادري است.
حتي دين اسلام مسلمانان را به حضور در نماز جماعت سفارش كرده و فضائل بسيار زيادي را براي آن بر شمرده در حدي كه اگر تعداد نمازگزاران از ده نفر تجاوز كند ثواب جماعت قابل احصا نخواهد بود. بنابراین اسلام با اين ترفند مسلمانان را تشويق به ديدار مكرر يكديگر در طول روز فرا می خواند.
دين حيات بخش اسلام حتي پا را از اين مراسمات فراتر گذاشته و مسلمانان را به اظهار برادري با يكديگر دعوت كرده است. كه پيمان برادري اوج ارتباط عاطفي و پيوند روحي بين مسلمانان است. در سيرة پيامبر گرامي اسلام(ص) نمونه‌هايي در اين‌باره به ثبت رسيده كه به چند نمونه آن اشاره مي‌كنيم.
مرور منابع اسلامي روشنگر اين مطلب است كه نخستين روزهاي علني شدن دعوت پيامبر گرامي اسلام (ص) با اثبات رابطه‌ي برادري آن حضرت، با پسر عموي خويش، حضرت علي بن ابي‌طالب(ع) همراه بوده است.
ادامه بررسي منابع تاريخي ـ روايي به ما مي‌نماياند كه رسول مكرم اسلام (ص) به مناسبت‌ها و در موقعيت‌هاي مختلفي پرده از برادري خويش با مولاي متقيان، حضرت علي (ع) برداشته، و اين واقعيت را بدون هيچ ابهامي به مسلمانان عرضه مي‌كردند؛ تا جايي‌كه «حديث المؤأخات» «حديث برادري» يكي از احاديث متواتر به شمار مي‌آمد.
نكته جالب اين‌كه پيغمبر اكرم (ص) افزون بر خاطر نشان نمودن برادري خويش با حضرت علي(ع) در مناسبت‌‌هاي گوناگون و ويژه‌اي، مسلمانان را جمع مي‌نمودند و ميان آن‌ها پيمان برادري جاري مي‌كردند، و در برابر ديده‌ي همگان بين خويش و حضرت علي (ع) «عقد اُخوت» جاري مي‌نمودند، كه يادآوري اين مناسبت‌ها درخشش ويژه‌اي در تاريخ خواهد.
الف) دوازدهم ماه مبارك رمضان
مرحوم شيخ مفيد در بيان رخدادهاي دوازدهم ماه مبارك رمضان، چنين مي‌نويسد: «و في اليوم الثاني عشر نزل الإنجيل علي عيسي بن مريم و هو يوم المؤاخاة الذي آخي فيه النبي صلي الله عليه و آله بين صحبه و آخي بينه و بين علي عليه السلام ...»
روز دوازدهم ماه مبارك رمضان، روزي است كه إنجيل بر حضرت عيسي علي نبينا و آله و عليه السلام نازل شده؛ و نيز در چنين روزي نبي گرامي اسلام صلي الله عليه و آله بين اصحاب خويش؛ و ميان خود و حضرت علي (ع) پيمان برادري برقرارنمود...
ب) روز غدير (18 ذي‌الحجه)
مرحوم شهيدي تبريزي، صاحب كتاب هدايت الطالب إلي أسرار المكاسب، در بحث مربوط به حرمت غيبت مؤمن، اخوت اسلامي را طرح نموده و در شرح اين روايت كه مي‌فرمايد: «المؤمن أخ المؤمن لأبيه و امهِّ، ملعون من اتهم اخاه...» مي‌نويسد: «فلابدَّ من حمله علي أخ الثقه مقابل أخِ المكاثرة ... او ممّا صنفه المجلسي قدس سره من حمله علي الأخ المؤاخاتي؛ كما آخي رسول الله صلي الله عليه و آله بين المهاجرين و الأنصار، و آخي بينه و بين الأمير عليه السلام في غدير خم...» چاره‌اي جز اين نيست كه واژه «أخ» (برادر) در روايت را بر «برادري حمل كنيم كه ثقه است» ... و يا همان‌طور كه مرحوم مجلسي جمع‌بندي نموده، منظور از واژه «أخ» را «برادري بدانيم كه براساس پیمان برادری بر اين جايگاه قرار گرفته؛ همان‌طور كه رسول خدا صلي الله عليه و آله در غدير خم بين مهاجر و انصار؛ و بين خود و حضرت علي عليه السلام برادري ايجاد نمود.
افزون بر آن‌چه گذشت، از مضمون نوشته‌هاي نويري از دانشمندان اهل سنت در كتاب «نهاية الإرب في فنون الأدب» اين‌چنين بر مي‌آيد كه يكي ديگر از جاهايي كه آخرين فرستاده‌ي خدا صلي الله عليه و آله، بين خويش و حضرت علي عليه السلام عقد برادري جاري نموده، در ماجراي غدير خم بوده است.
گفتني است كه بيان تاريخ‌هاي گوناگون براي رخدادي مهم كه احتمال تكرارش از قوت فراواني برخوردار است، نمي‌تواند ملازم با صحت يك مورد و نادرست بودن ساير موارد باشد؛ چرا كه ميزان اهميت، سهم بسزايي در فراهم آوردن زمينه‌هاي گوناگون براي تكرار و يادآوري حادثه‌ي نخست خواهد داشت.
ج) روز مباهله (24 ذي‌الحجه)
مرحوم مجلسي از مناقب ابن المغازلي نقل مي‌كند كه اَنَس بن مالك چنين گفت: «لمّا كان يومَ المباهلة آخي النبي صلي الله عليه و آله بين المهاجرين و الأنصار و عليُّ عليه السلام واقف يراه... فقال بلال: يا علي اَجِبُ النبي صلي الله عليه و آله، فأتي عليُّ النبي فقال النبي صلي الله عليه و آله ... انّما ذخرتك لنفسي، الا يسُّرك ان تكون أخانبيك... هنگامي‌كه روز مباهله فرا رسيد پیامبر گرامي اسلام صلي الله عليه و آله بين مهاجران و انصار عقد اخوت جاري كرد؛ و حضرت علي عليه السلام را فراخواند، هنگامي‌كه آن حضرت، نزد پيغمبر اكرم صلي الله عليه و آله رسيد، رسول خدا صلي الله عليه و آله به وي فرمود: به درستي كه من، تو را براي خويش نگهداشتم؛ آيا شاد نمي‌شوي كه برادر پيامبرت باشي؟...
رخداد پيراموني
در رابطه با تبيين زمينه وحياني، يا بستر تاريخي كه موجب پديدار شدن ماجراي پيمان برادري گشته، چنين آمده:«هنگامي كه آيه (انما المؤمنون اخوة) (به درستي كه مؤمنان برادر يكديگرند) نازل شد؛ رسول خدا صلي الله عليه و آله بين اصحاب خود، براساس همساني و نزديكي هر كدام با ديگري عقد برادري خواند، همان‌طور كه بين عمر و ابوبكر، بين عثمان و عبدالرحمن رابطه‌ي برادري برقرار ساخت، تا اين‌كه رو به حضرت علي عليه السلام نمود و فرمود: «انت اخي و انا اخوك يا علي» (تو برادر من و من نيز برادر تو هستم، اي علي).
ديدگاه اهل تسنن
مرور منابع نخستين حديثي عامه گوياي اين مطلب است كه به ندرت كتاب حديثي يافت مي‌شود كه نويسنده آن جرأت چشم پوشي از «حديث مؤاخاة» را داشته باشد؛ چه بسا عدم يادآوري اين حديث شريف موجب زير سؤال رفتن جامعيت كتاب مي‌شود، از اين‌رو صاحبان دو صحيح برجسته‌ي اهل تسنن، يعني بخاري و مسلم، اتفاق نموده‌اند بر آوردن حديث برادري پيامب اكرم صلي الله عليه و آله با حضرت علي عليه السلام و اين مطلبي است كه حاكم نيشابوري در «المستدرك علي الصحيحين» نيز بر آن تأكيد كرده و نوشته: «قد اتفقا (الي البخاري و المسلم) علي اخراج حديث المؤاخاة و الراية» (بخاري و مسلم متفقند برآوردن حديث برادري و حديث پرچم) ترمذي نيز در صحيح خويش درباره‌ي حديث مؤاخات چنين مي‌نويسد: «ان هذا، حديث حسن صحيح» (به درستي كه حديث مؤاخات، حديثي. حسن و صحيح)
افزون بر اين، ابن عبدالبر القرطبي، بعد از يادآوري حديث «مؤاخاة» و حديث «راية» و حديث «غدير» مي‌نويسد: «هذه كلها آثار ثابتة» (تمام اين احاديث آثاري ثابت هستند)
چگونگي عقد اخوت
براي خواندن پيمان برادري، در منابع روايي دو گونه صيغه وارد شده كه اختلاف اندكي با يكديگر دارند؛
الف) پيمان نخست در كتاب زادالفردوس:
دست راست خود را بر روي دست راست برادر مؤمن خويش نهاده و چنين مي‌گويي: «و اخيتك في الله، و صافيتك في الله، و صافحتك في الله، و عاهدت الله و ملائكته و كتبه و رسله و أنبيائه و الائمة المعصومين عليهم السلام، علي أنّي إن كنت من أهل الجنة و الشفاعه، و اُذن لي بأن أدخُل الجنة، لا أدخلها إلا و أنت معي». «برادرت شدم در راه خدا، و دوست با صفايت شدم در راه خدا، و با تو دوست دادم در راه خدا، و عهد كردم با خدا و فرشتگان و فرستادگان و پيامبران خداي متعال و امامان معصوم عليهم السلام، بر اين‌كه اگر من از اهل بهشت، و اهل شفاعت شدم، و به من اجازه داده شد كه داخل بهشت شوم، داخل نشوم مگر اين‌كه تو نيز با من باشي».
در مقابل ديگري مي‌گويد: قبلتُ و أسقطت عنك جميع حقوق الاخوة، ما خلا الشفاعة و الدعاء و الزيارة» «قبول كردم و همه‌ي حقوق برادري را به غير از شفاعت و دعاء و زيارت از تو ساقط كردم»
ب) پیمان دوم؛ ملا محسن فيض كاشاني در كتاب خلاصة الأذكار:
« واخيتك في الله و صافيتك في الله، و صافحتك في الله، و عاهدتُ الله و ملائكته و انبيائه و رسله و الائمة المعصومين صلوات الله عليهم، علي أنّي أن كنت من اهل الجنّة لا أدخلها ألّا و أنت معي».
«برادرت شدم در راه خدا، و دوست با صفايت شدم در راه خدا، و با تو دوست دادم در راه خدا، و عهد كردم با خدا و فرشتگان و فرستادگان و پيامبران خداي متعال و امامان معصوم عليهم السلام، بر اين‌كه اگر من از اهل بهشت شدم، و به من اجازه داده شد كه داخل بهشت شوم، داخل نشوم مگر اين‌كه تو نيز با من باشي».
در مقابل، برادر مؤمن با لفظي كه حاكي از قبول باشد، اين عهد را براي خود يا براي موكلش مي‌پذيرد و سپس جميع حقوق برادري به غير از دعا براي او و زيارت او را ساقط مي‌كند.
افزون بر اين، مرحوم فيض در خلاصه الاذكار، پس از بيان صيغه‌ي عقد اخوت در توضيح اين فراز مي‌نويسد: «ثم ليسقط منها جميع حقوق الاخوة ما خلا الدعاء و الزيارة، خوفاً من عدم التحرج من الاتيان بها» (سپس بايد تمام حقوق برادري به غير از دعاء و زيارت را ساقط كند، بخاطر برحذر بودن از افتادن به سختي و مشكلات به سبب عدم توانايي بر انجام آن). دقت در اين فرمايش مرحوم فيض، اين احتمال را تقويت مي‌كند كه به نظر ايشان، منظور از حقوقي كه ساقط مي‌شوند، همان حقوق برادري ديني است كه در روايات مورد تأكيد قرار گرفته كه البته تقيد به آن‌ها انسان را از وادي سهل‌انگاري دور مي‌كند.
ملاك برادري
از روايات مربوط به اخوت ملاك و معيارهاي اساسي به دست مي‌آيد كه، معيار أساسي در ايجاد برادري چيزي جز ايمان به خداي متعال و دلدادگي محض به ذات أقدس ربوبيت نيست. هم‌چنين اين نكته از رخداد پيراموني ـ عقد اخوت در پي نزول آيه اخوت ـ نيز برداشت مي‌شود.
مرحوم مشهدي قمي در تفسير كنزالدقائق در اين باره مي‌نويسد: «انما المؤمنين اخوة: من حيث أنهم منتسبون إلي أصل واحد هو الايمان الموجب للحياة الأيدية» به درستي كه مؤمنان با يكديگر برادرند، از اين جهت كه همه‌ي آن‌ها منسوب به يك اصل هستند كه آن ايمان است، همان ايماني كه موجب زندگي جاودان مي‌گردد.
از اين‌رو مي‌توان جاري شدن صيغه‌ي برادري بين پيروان اهل بيت عليهم السلام در مناسبت مهمي همچون عيد سعيد غدير خم را تأكيدي دوباره در هم پيماني ايشان بر استواري در مسير ايمان حقيقي به خداي متعال كه از مجراي ولايت امير مؤمنان، حضرت علي عليه السلام برهستي گسترده گشته دانست. از اين رو مرحوم مجلسي در شرح حديث اول و دوم كتاب الايمان، باب في أن التوافي لم يقع علي الدين و انّما هو التعارف، از كتاب شريف اصول كافي بعد از بيان مطالبي مي‌نويسد: «انّه لم تكن مؤاخاتكم بعد حدوث هذا المذهب و اتصافكم به ولكن كانت في حال الولادة و قلب‌ها و بعدها؛ فانّ المؤاخاة بسبب اتحاد منشاء الطين و الأرواح...» ، «به درستي كه برادري شما بعد از به وجود آمدن مذهب تشيع و شيعه شدن آن برقرار نشده، بلكه شما در حال تولد، و قبل از آن و بعد از آن با يكديگر برادر بوده‌ايد، چرا كه برادري شما به سبب يكي بودن گل آفرينشتان و يكي بودن روح شما است...»
حقوق برادري:
همان‌گونه كه گفته شد ايمان ملاك برادري مؤمنان است و با اجراي عقد برادري حقوق برادری بر انسان بار مي‌شود كه در ضمن صيغة مخصوص برادري، همه آن حقوق به جزء شفاعت، ديدار و زيارت و دعا براي برادر ساقط می شود.
در منابع حديثي، روايات متعددي در زمينة حق مؤمن بر برادر مؤمنش، انواع حقوق مؤمنين بر يكديگر بیان شده از جمله دربارۀ ثواب ديدار برادران مؤمن، مصافحه، معانقه، ياد كردن آنان، سرور ساختن آن‌ها، زدودن غم از سينه برادر مؤمن، عيادت و تلاش براي رفع حوائج آن‌ها وارد شده است. طوري كه در كتاب اصول كافي ابوابي را به اين موضوعات اختصاص داده شده و رواياتي در ذيل آن بيان شده است. ما نيز به اختصار به چند نمونه آن اشاره مي‌كنيم.
1. قال رسول الله (ص): للمسلم علي اخيه ثلاثون حقا، لا برائة له منها الا بالاداء او بالعفو. يغفر ذلته و يرحم عبرته و یستر عورته و يقيل عثرته و يقبل معذرته و يرد غيبته و يديم نصيحته و يحفظ خلته و يرعي ذمته و يعود مرضه و يشهد ميته و يجيب دعوته و يقبل هديته و يكافأ صلته و يشكر نعمته و يحسن نصرته و يحفظ حليلته و يقضي حاجته و يشفع مسألته و يسمت عطسته و یرشد ضالته و يرد سلامه و يطيب كلامه و يبر انعامه و يصدق اقسامه و يوالي وليه و لا یعاديه و ينصره ظالما: فاما نصرته ظالماً فيرده عن ظلمه و اما نصرته مظلوماً فيعينه علي اخذ حقه و لا يسلطه و لا يخذله و يجب له من الخير ما يحب لنفسه و يكره له من الشرّ ما يكره لنفسه .
مسلمان بر برادر مسلمانش سي حق دارد كه از آن بری الذمه نمی شود مگر به اداي اين حقوق يا عفو كردن برادر مسلمان او.
اما حقوق برادر مسلمان: لغزش‌هاي او را ببخشد، در ناراحتي‌ها نسبت به او مهربان باشد، اسرار او را پنهان دارد، اشتباهات او را جبران كند، عذر او را بپذيرد در برابر بدگويان از او دفاع كند، همواره خير خواه او باشد، دوستي او را پاس بدارد، پيمان او را رعايت كند در حال مرض از او عيادت كند و بعد از مرگش در تشيع او حاضر شود.
دعوت او را اجابت كند، هديه او را بپذيرد، عطاي او را جزا دهد، نعمت او را شكر گويد، در ياري او بكوشد، ناموس او را حفظ كند، حاجت او را برآورد. براي خواسته‌اش شفاعت كند و عطسه‌اش را تحييت گويد.
گم شده‌اش را راهنمايي كند، سلامش را پاسخ گويد، گفته‌اش را نيكو شمرد، انعام او را خوب قرار دهد، سوگندهايش را تصديق كند، با دوستانش دوستي كند و دشمني نكند در ياري او بكوشد چه ظالم باشد چه مظلوم. اما ياري او در حال ظالم بودنش به اين است كه او را از ظلمش باز دارد و در حال مظلومي‌اش به اين است كه او را در گرفتن حق ياري كند.
او را در برابر حوادث تنها نگذارد، آن‌چه را از نيكي‌ها براي خود دوست دارد براي او نيز بخواهد و از آن‌چه بدش مي‌آيد براي او نيز نپسندد.
1. قال رسول الله (ص): المسلم اخو المسلم لا يظلمه و لا يخذله و لا يسلمه
مسلمان برادر مسلمان است. هرگز به او ستم نمي‌كند، او را تنها نمي‌گذارد و دست از ياريش بر نمي‌دارد.
2. عن ابي عبدالله الصادق (ع): المؤمن اخو المؤمن، کالجسد الواحد اذا اشتكي شئیاً منه وجد الم ذلك عن سائر جسده و ارواحهما من روح واحد
مؤمن برادر مؤمن است و همگي به منزلة اعضاي يك پيكرند كه اگر عضوي از آن به درد آيد قرار را از ديگر اعضا نيز مي‌برد و ارواح همه آن‌ها از روح واحدي است.
3. قال الصادق(ع): المؤمن اخوالمؤمن عينه و دليله و لا يخونه و لا يظلمه و لا يغشه و لا يعده عدة فیخلفه
مؤمن برادر مؤمن است و به منزله چشم و راهنماي اوست هرگز به او خيانت نمي‌كند و با او غش و تقلب نمي‌كند و هر وعده‌اي كه به او داد تخلف نمي‌كند.
احكام شرعي:
با مرور كتاب‌هاي فقهي عامه و خاصه نمايان‌گر این است كه هر چند بين برخي از صاحب‌نظران عامه پیمان برادری نسخ شده است، و نيز در صورت عدم نسخ آن، در بارۀ ایجاد حقوق بر اثر آن، اختلاف است ؛ دانشمندان مكتب اهل بيت عليهم السلام جواز جاري ساختن و عدم نسخ آن را تأیید می کنند و نيز بر اسقاط عمدۀ حقوق برادري هنگام خواندن صيغه‌ي عقد، اتفاق نظر دارند.
در پایان احکام مورد اتفاق علما را در این باره ملاحظه می کنیم.
1. پيمان برادري تنها ميان برادران اجرا مي‌گردد و هيچ‌گونه اثر شرعي از قبيل محرميت با محارم يكديگر، ارث و... بر آن بار نمي‌شود.
2. در پيمان برادري لازم است صيغه اخوت خوانده شود اما اين‌كه حتماً به عربي یا صیغۀ خاصی خوانده شود هيچ تعيين و تصريحي بر آن وارد نشده است.
3. با خواندن صيغة برادري هيچ وظيفه‌اي بر انسان تكليف نمي‌شود و اجراي صيغة تنها براي استحكام مودت و صميميت بين مؤمنان است.
سؤال: آيا در روزي غير از روز عيد غدير نيز مي‌توان صيغه‌ي عقد اخوت جاري كرد؟
مقام معظم رهبري در پاسخ مي‌فرمايند:
اين كه اجراي عقد اخوت منحصر به عيد غدير باشد معلوم نيست اگر چه عمل كردن و اكتفاي به روز عيد غدير بهتر و موافق احتياط است.
سؤال: آيا لازم است عقد اخوت يا صيغه‌ي مشهور خوانده شود يا اين‌كه با هر زبان و صيغه‌اي مي‌توان خواند؟
مقام معظم رهبري مي‌فرمايند:
به هر روشي مي‌توان آن را اجرا كرد گرچه رعايت صيغه مخصوص و مأثور بهتر است.
كتاب‌نامه
1. قرآن كريم
2. احاديث عايشه؛ سيد مرتضي عسگري (رحمة الله عليه)
3. استفتائات؛ مقام معظم رهبري حفظ الله.
4. اصول كافي؛ كليني (رحمة الله عليه)
5. بحارالأنوار؛ محمد باقر مجلسي (رحمة الله عليه)
6. جامع احاديث الشيعه؛ سيد محمد حسين بروجرودي (رحمة الله عليه)
7. خصائص امير المؤمنين(ع)، نسايي
8. سفينة البحار؛ شيخ عباس قمي. (رحمة الله عليه)
9. الصراط المستقيم؛ علي بن يونس العاملي (رحمة الله عليه)
10. الغدير؛ علامه اميني
11. تفسير كنزالدقائق و بحرالغرائب؛ المشهدي القمي.
12. الرسالة السعديه.
13. الكواكب الدري.
14. كشف الغمه.
15. المفردات؛ راغب اصفهاني
16. المنجد
17. المستدرك علي الصحيحين؛ الحاكم النيشابوري.
18. منهاج الصالحين؛ وحيد الخراساني (حفظ الله)
19. مسارالشيعه في مختصر تواريخ الشريعه؛ شيخ مفيد (رحمة الله عليه)
20. مناقب آل ابي‌طالب (ع)؛ ابن شهر آشوب.
21. مستدرك الوسايل؛ محدث نوري (رحمة الله عليه)
22. مرأة العقول؛ مجلسي (رحمة الله عليه)
23. المنتخب من كتب ابن تيميه؛ علوي بن عبد القادر السقاف.
24. نهاية الإرب في فنون الادب؛ نويري.
25. هدايت الطالب الي أسرار المكاسب؛ ميرزا فتاح شهيدي تبريزي.
[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]