خلاقيت و روش هاي افزايش آن

[hoosein saba]

خلاقيت را به معناي انديشه براي خلق راه حل نو تعريف مي‌كنند. در ذيل شما را با برخي از راه‌هاي افزايش خلاقيت آشنا مي ‌كنيم .
به‌دنبال همكاري هاي خلاق باشيد

نيوتن وقتي كه قوانين گرانش زمين را درك كرد، يادداشت‌هايش را در اين زمينه همچون نوشته‌هاي ديگرش در يك كشو انداخت و تا 5 سال بعد كه يكي از دوستانش به صورت اتفاقي از او در اين باره سؤال كرد سراغشان را نگرفت. مسلما اگر ما چنين قوانين انقلابي‌اي را با انجام معادلات پيچيده به دست آوريم آن را در كشو نمي‌اندازيم كه خاك بخورند و البته اين كاري است كه دانشمندان، امروزه ما را به انجام آن ترغيب نمي‌كنند.

يك دليلش اين است كه ديگر نيوتن تكرار نخواهد شد. اما دليل ديگرش را دانشمندان دانشگاه نيومكزيكو اينگونه توضيح مي‌دهند: بهترين ايده‌هايي كه به ذهن يك نفر مي‌رسد در لحظات انزوا و تنهايي او نيست بلكه در لحظاتي است كه نظراتش را با يكي از همكاران مورد اعتمادش رد و بدل مي‌كند. در همين رابطه ورا جان اشتاينر در كتابي كه با عنوان همكاري‌هاي خلاقانه نوشته است موارد زيادي را در طول تاريخ ذكر كرده است كه رد و بدل كردن نظريات ميان 2 دوست و همكار باعث ايجاد ايده‌هاي بسيار ناب و خلاقانه‌اي شده است؛ مانند آلبرت انيشتين و نيلز بور، ماري و پير كوري.

[hoosein saba]

دانشمندان معتقدند تاثير رنگ‌ها بر زندگي انسان حتي وقتي كه انسان به آنها توجه لازم و كافي هم ندارد بسيار زياد است. در اين ميان شايد در زندگي رنگ آبي به خاطر رنگ آسمان و درياها نقشي اساسي براي انسان‌ها داشته باشد اما دانشمندان تاكيد مي‌كنند كه براي داشتن ذهني خلاق اين مقدار هم حتي كافي نيست. در همين راستا در دانشگاه بريتيش كلمبيا كانادا دانشمندان تاثير رنگ قرمز و آبي بر رفتار داوطلبان را بررسي كرده‌اند.

در اين تحقيق دانشمندان به اين نتيجه رسيده‌اند در حالي كه رنگ قرمز حافظه داوطلبان را- كه در اين آزمايش دانش‌آموزان بودند- تقويت مي‌كند، رنگ آبي به آنها كمك مي‌كند كه تصورات خود را آزاد كنند. دانشمندان براي اثبات اين يافته تصميم گرفتند از داوطلبان بخواهند يك آزمايش ساده انجام دهند. در اين آزمايش به آنها قطعاتي به رنگ آبي و قرمز داده شده بود و از آنها خواسته شد با اين قطعات چند اسباب‌بازي بسازند. دانشمندان مشاهده كردند اسباب‌بازي‌هايي كه به رنگ آبي ساخته شده بودند در مقايسه با اسبا‌ب‌بازي‌هاي قرمزرنگ از ساختار خلاقانه‌تري برخوردار بودند.

[hoosein saba]

ذهن خود را پرواز دهيد
اينكه ذهن انسان آمادگي كشف نكته‌هاي جديد را داشته باشد خود يكي از عواملي است كه مي‌تواند به انسان براي خلاق‌بودن كمك كند. دانشمندان در دانشگاه دركسل فيلادلفيا مغز را در لحظه‌اي كه ايده نابي به آن مي‌رسد مورد تحقيق قرار داده‌اند. دانشمندان در اين آزمايش از 2 گروه داوطلب استفاده كردند. يك گروه از اين داوطلب‌ها را منتظر گذاشتند تا به آنها يك معما داده شود. وقتي كه معما به آنها داده شد از آنها خواسته شد كه بگويند وقتي كه معما را حل كردند آيا يكباره به ذهن آنها خطور كرده است يا براي انجام آن فكر كرده‌اند. دانشمندان با آزمايش مغز اين افراد متوجه شدند سمت راست مغز آنها به شدت درگير است؛ بخصوص بخشي از مغز كه مسوول ديدن است. به اين ترتيب به اين نتيجه رسيده‌اند كه وقتي داوطلبان براي انجام حل يك مساله متمركز مي‌شوند كارايي مغز خود را پايين مي‌آورند.

در يك آزمايش ديگر دانشمندان در لندن شرايط مشابهي را براي داوطلبان برقرار كردند. در اين آزمايش آنها پرتوهاي آلفا امواج گاماي با فركانس بالا در مغز داوطبان را مورد آزمايش قرار دادند. در اينجا هم دانشمندان مشاهده كردند كه داراي امواج آلفاي زياد و چند مورد موج گاماي با فركانس بالا بودند؛ اين موج دوم همانند همان موردي است كه وقتي انسان با چشم بسته استراحت مي‌كند در مغز او به جريان مي‌افتد. به همين ترتيب دانشمندان در لندن هم اعلام كردند وقتي كه مغز در حالتي ملتهب قرار بگيرد كه انسان از آن انتظار داشته باشد راه‌حلي را ارائه كند، كارايي كمتري دارد.

[hoosein saba]

نوازندگي كنيد
موسيقي مسلما نقش عمده‌اي در افزايش خلاقيت انساني دارد. در اين رابطه دانشمندان در دانشگاه واندربيت نشويل آمريكا براي بررسي نقش موسيقي بر افزايش خلاقيت انساني يك آزمايش ساده انجام دادند. آنها از چند دانشجوي موسيقي و چند فرد عادي ديگر با مشخصات يكسان در آزمايش خود استفاده كردند. به هر كدام از اين دانشجويان چند جسم ساده مانند مسواك يا خميردندان داده شد و از آنها خواسته شد كاربردهاي جايگزيني براي چيزهايي كه در دست دارند معرفي كنند. در پايان آزمايش مشخص شد كه دانشجويان موسيقي كاربردهاي جايگزيني خلاقانه‌تري نسبت به ديگر افراد ارائه كرده‌اند. حين آزمايش، دانشمندان با بررسي عملكرد مغز داوطلبان مشاهده كردند افراد عادي تنها از بخش جلويي چپ مغز خود استفاده مي‌كردند، در حالي كه دانشجويان موسيقي علاوه بر آن از طرف راست مغز خود هم استفاده مي‌كردند.

دانشمندان مي‌گويند اين كاركرد مغزي غيرعادي است و دليل آن مي‌تواند اين باشد كه دانشجويان موسيقي چون مجبور هستند از هر دو دست خود حين نوازندگي استفاده كنند بايد از هر دو بخش مغز خود هم كار بكشند. اما آيا براي افزايش خلاقيت مي‌توانيم از نوازندگي يك آلت موسيقي يا انجام كارهايي كه در انجام آنها هر دو دست درگير هستند، شروع كنيم؟ در اين باره سوهي پارك كه روي موسيقيدانان و افراد عادي كار كرده است، مي‌گويد: هنوز با اطمينان نمي‌توانيم بگوييم كه استفاده همزمان از 2 كره چپ و راست مغز دليل اين است كه موسيقيدانان از ذهن خلاق‌تري برخوردار هستند.

[hoosein saba]

تا مي‌توانيد بازي كنيد
دانشمندان زيادي تاكيد مي‌كنند كه براي خلاق بودن، انسان بايد تا مي‌تواند از عادت‌هاي رايج دوري كند و به بازي‌هايي كه گاهي طبق عرف جامعه مناسب حال او نيست، بپردازد. در اين باره مارك بكوف از دانشگاه كلورادو معتقد است اينكه مردم براي بازي در زندگي نقشي حاشيه‌اي در نظر مي‌گيرند اشتباه است. او به نقش بازي در زندگي حيوانات گوشت‌خواري همچون گرگ و سگ پرداخته و به اين نتيجه رسيده است كه اين بازي‌ها به شخصيت‌هاي فردي اين اجازه را مي‌دهد كه تجربه‌هاي جديد و اشتباهي داشته باشند بدون اينكه مجازاتي به خاطر آن در انتظار آنها باشد.

وي مي‌گويد: بازي به انسان اين جرأت را مي‌دهد كه ريسك‌هاي منطقي بيشتري انجام دهد و او را منعطف و خلاق مي‌كند. وي طبيعت بازي را جست‌وجو براي چيزي تازه و نو مي‌داند و تاكيد مي‌كند: براي خلاق بودن، انسان بايد هميشه به‌دنبال چيزي تازه بگردد. ([ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ])

اين دانشمند بازي را در زندگي انسان حالتي بيولوژيكال و همانند خواب توصيف مي‌كند و معتقد است كه در دوره‌هاي مختلف زندگي انسان به بازي نياز دارد. البته مهم‌ترين دوره از زندگي كه بازي مي‌تواند نقش مهمي در شكل‌گيري شخصيت انسان داشته باشد دوران كودكي است ولي اين به آن معنا نيست كه در ديگر دوره‌ها نياز كمتري در انسان به بازي كردن وجود دارد. ([ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ])

[hoosein saba]

اصول اولیه خلاقیت
به طور کلی خلاقیت ([ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] A) فرایندی است که طی زمان ادامه داشته و ابتکار، انطباق‌پذیری و تحقق از خصوصیات بارز آن به شمار می‌آیند و می‌تواند جوابگویی برای مشکلات باشد. برخی از محققان اصولی برای مشخص شدن مرزهای خلاقیت تعریف نموده‌اند: اول اینکه خلاقیت متضمن پاسخ یا مفهومی نو باشد یا آنکه احتمال وقوع آن بسیار کم باشد. اما باید توجه داشت که نو بودن و اصالت با آنکه شرط لازم خلاقیت است اما کافی نیست. زمانی یک پاسخ را می‌توان بخشی از یک فرایند خلاقیت به شمار آورد که تا اندازه‌ای با واقعیت مطابقت داشته یا اصولاً واقعی باشد. دوم خلاقیت باید گره‌ای را بگشاید یا با وضعیتی تناسب داشته و یا مقصود معینی را برآورد. سوم، خلاقیت واقعی مشروط به دوام آن بینش ابتکاری، ارزیابی و تفسیر و رشد آن باشد. در جمله‌ای کوتاه می‌توان اینگونه بیان کرد «خیلی‌ها ایده‌های خوب دارند اما عده کمی آنها را عملی می‌کنند». همچنین یکی از عواملی که معمولاً با خلاقیت مربوط می‌دانند موضوع هوش است.




وجوه هوش
یک مبنای طبقه‌بندی، نوع فرایند و یا نحوه عملکرد خاصی است که انجام می‌گیرد. این نوع طبقه‌بندی شامل 5 گروه اصلی از توانشهای هوشی می‌باشد که عبارتند از عوامل
· شناخت
· حافظه
· تفکر همگرا
· تفکر واگرا و
· ارزشیابی
شناخت، کشف و یا کشف دوباره و بازشناسی است. حافظه عبارت از حفظ آن چیزی است که درک شده است. در تفکر واگرا ما در جهات متفاوت تفکر می‌کنیم، گاهی به تفحص می‌پردازیم و گاهی در جستجوی تنوع هستیم در حالی که در تفکر همگرا اطلاعات به یک جواب درست و یا به بهترین جواب شناخته شده و قراردادی منتج می‌گردد. واضح است که یکی از توانشهای تفکر واگرا گوناگونی پاسخهایی است که تولید می‌شود. این نوع تولید تماماً زاده اطلاعات ارایه شده نیست. در اینجاست که مبحث انعطاف‌پذیری در تفکر پیش می‌آید که از مباحث اصلی خلاقیت به شمار می‌آید.
با این حال در بررسی افراد خلاق این نتیجه به دست آمده است که اگر چه داشتن حد معینی از هوش لازم است ولی شرط کافی نیست و لزوماً افراد با هوش خلاق نبوده‌اند در حالی که افراد با هوش متوسط می‌توانند افراد خلاق برجسته‌ای باشند. در واقع امور خلاقیت شاید بیشتر اکتسابی باشد تا فطری و می‌توان با آموزشهایی این توانایی را در خود افزایش داد.

[hoosein saba]

خصوصیات افراد بسیار خلاق
از مطالعه افراد بسیار خلاق موارد زیر نتیجه شده است. البته این خصوصیات شخصیتی آنهاست نه اینکه با اینگونه رفتارها، انسان بتواند به خلاقیت برسد:
· تمایل به تعریف و تمجید از خود دارند
· اشخاص خلاق مخصوصاً خواهان قبول پیچیدگی و حتی بی‌نظمی در دریافتهای خود هستند بدون آنکه نگران آشفتگی ناشی از این امر باشند. این بدان معنی نیست که آنان فی نفسه بی‌نظمی را دوست دارند بلکه پرمایگی موجود در بی‌نظمی را به کم مایگی نظم ترجیح می‌دهند. تمایل دارند نزد دیگران به داشتن نظرات تند و احمقانه شهرت داشته باشند.
· کارهای آنها با اظهار نظر اینکه از موضوع پرت هستند مشخص می‌شود. شوخ‌طبعی و بذله‌گویی از صفات بارز این افراد است. باید به این افراد کمک کرد که بدون اینکه کینه‌توز و پرخاشگر باشند جسارت خود را حفظ کنند.

عوامل باز دارنده خلاقیت
· تلاشهای قبل از بلوغ برای حذف خیالبافی
· محدودیتهای بازدارنده قوه تدبیر و کنجکاوی کودکان
· تکیه بیش از حد به نقش جنسیت؛ تفکر خلاق مستلزم حساسیتی بیش از حد (خصوصیتی کاملاً زنانه) و وابستگی به غیر و اتکای به خود (خصلتی کاملاً مردانه) است. از همین رو یک پسر بسیار خلاق نسبت به سایر همجنسان همسال خود بیشتر دارای صفات زنانه به نظر می‌رسد.
· تاکید زیاد بر پیشگیری (نحوه پاسخگویی کودکان به مسایلی که مستلزم چاره‌اندیشی فرد هنگام قرار گرفتن در وضعیتی بن‌بست است نشان می‌دهد که تأکید بر پیشگیری قوه تصور بسیاری از کودکان را از رشد باز داشته است).
· القای ترس و کمرویی
· تاکید بر مهارتهای کلامی
خطری که استعداد خلاق فرد را تهدید می‌کند، قضاوت یا ارزیابی تجربه فرد نیست بلکه پیشداوری است که به تبع آن تجارب بسیاری در حوزه دریافت را نمی‌یابند. خطری که آموزشهای معمول چه در خانه و چه در مراکز آموزشی در بردارند این است که نظرات نو و احتمال وقوع اعمال جدید خیلی زود و بیش از اندازه مورد انتقاد قرار می‌گیرند.

عوامل تشدیدکننده خلاقیت و نوآوری
حس درونی تفکر، انسان را قادر می‌سازد شرایطی را که وجود خارجی ندارند، ‌در درون ذهن شبیه‌سازی نماید و‌ به وی این امکان را می‌دهد تا در امکانات یکسان با سایرین برای خود فرصتهای بهتری بیافریند. در واقع امور خلاقیت شاید بیشتر اکتسابی باشد تا فطری و می‌توان با آموزشهایی این توانایی را در خود افزایش داد. مجموعه عواملی که باعث تشدید و ترغیب فرد به نوآوری می‌گردند به عوامل تشدیدکننده تعبیر می‌گردند که خود به دو بخش کلی انگیزه‌ها و ابزارها تقسیم می‌شوند که در اینجا توضیح داده می‌شوند.

[hoosein saba]

انگیزه‌ها
انگیزه‌های ترغیب کننده به نوآوری، می‌توانند به خصوصیات و زندگی خصوصی افراد مربوط باشد و یا اینکه به اجتماع محل سکونت فرد بستگی داشته باشد که ما در اینجا دلایل بروز هر یک را بررسی می‌کنیم.


انگیزه‌های بیرونی
به همه انگیزه‌هایی که از جامعه به فرد القاء می‌گردند گفته می‌شود که خود بر اثر موارد زیر ناشی می‌گردند:
· بحران‌های جامعه:
می‌دانیم سرچشمه خلاقیت نیاز است. اغلب مواقع اگر نیازی در زندگی بشر مشاهده نشود، الزامی به خلاقیت وجود نخواهد داشت. نیازهای بشر معمولاً به طور یکنواخت بروز می‌یابند مگر در شرایطی استثنایی مانند بحران‌های مختلف از جمله بحرانهای طبیعی چون سیل و زلزله و آتشفشان و طوفان و همچنین بلایایی که خود انسان مسب آنهاست که بارزترین آنها جنگ است. نوع و دلیل بروز یک بحران در اینجا مد نظر نیست و آنچه حائز اهمیت است هجوم سیل عظیمی از نیازها پس از وقوع بحران است که می‌تواند در جامعه سبب یک انقلاب فکری در نزد افراد گوناگون گردیده و به شکل نوآوری و خلاقیت بروز نماید.
· سطح توقعات جامعه:
جامعه‌ای که در آن سیر صعودی پیشرفت حاکم باشد، هر روز از طرف تک تک اعضای خود شاهد خلاقیت و نوآوری است. در این جامعه نوآوری به قشر متفکر و اندیشمند محدود نگردیده و همه مردم را شامل می‌شود بطوریکه حتی تبهکاران نیز در این جامعه هر روز به فکر خلق روشی نو در روند کاری خود می‌باشند.

انگیزه‌های درونی
انگیزه‌هایی که از درون شخص، منشاء می‌گیرند را انگیزه‌های درونی می‌نامند که شامل موارد زیر می‌باشند:
· اسعتداد ذاتی فرد:
این امر حتی بدون وجود هر گونه محرک خارجی ممکن است آگاهانه یا ناآگاهانه صورت گیرد و با داشتن هوشی متوسط و آموختن راه‌های افزایش تفکر خلاق، کاملاً قابل دسترسی برای همه نیازهای زندگی می‌باشد.
· نیازهای درونی:
گاهی اوقات افراد در خود نیرویی احساس می‌کنند که همواره آنان را وا می‌دارد که در جهت کمک به دیگران و ارتقای سطح زندگی در جامعه، دست به نوآوری بزنند. این افراد از هر جنس و سن و شغلی می‌توانند باشند. به عنوان مثال خانمی در آمریکا که از آگهی های تجاری تلویزیون ناراضی بود آنها را مطابق با ذوق خود مجدداً می‌نوشت.
· بحران‌های شخصی‌:
بحران‌های شخصی نیز مانند بحران‌های جامعه، می‌توانند محرک بسیار قوی در امر نوآوری برای شخص باشند.

[hoosein saba]

ابزار ها
برخی فاکتورهای تعیین‌کننده برای دستیابی به تفکر خلاق و جود دارند که می‌توان از آنها به عنوان ابزارهای نوآوری یاد کرد. این ابزارها عبارتند از:
· اراده
· اعتماد به نفس
· کمیت
· شبیه سازی
· استمداد از دیگران
· مجاورت / تشابه / تباین
· تغییر دادن
· فعالیتهای جنبی و . . .

[hoosein saba]

آموزش خلاقيت (آفرينندگي) ([ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]آموزش+خلاقيت+آفرينندگي.htm)


همه روان شناسان پرورشي و متخصصان آموزشي معتقدند که توانايي هاي آفريننده و شيوه هاي فکري واگرا را مي توان به افراد، به ويژه به کودکان و نوجوانان، آموزش داد. ما اينجا به طور خلاصه به چند اصل کلي براي پرورش خلاقيت اشاره مي کنيم.

1. تجارب کودکان را به موقعيت هاي خاص محدود نکنيد.
سؤالاتي بپرسيد که با چرا و چگونه آغاز مي شوند، نه کجا و چه کسي و چه وقت. سؤال هايي طرح کنيد که داراي جواب هاي متعدد باشند. سؤال هايي که تنها يک جواب دارند منجر به تفکر همگرا مي شوند، سؤال هايي که جواب هاي متعددي را در يادگيرنده بر مي انگيزانند. شوق تفکر واگرا و آفرينندگي است.

2. براي طرح سؤال ها و انديشه هاي غير معمول و بديع ارزش قائل شويد.
از سؤال هاي غير معمول که از سوي دانش آموزان طرح مي شوندو شما از عهده جواب آنها بر ني آييد نهراسيد. به آنها کمک کنيد و با همکاري يکديگر به جستجو براي يافتن جواب اين سؤالات بپردازيد.

3. فرصت هايي براي خود آموزي و يادگيري اکتشافي در اختيار يادگيرندگان قرار دهيد.

4. نسبت به تفاوت هاي فردي يادگيرندگان با احترام برخورد کنيد.
گورتزل (1962- Gortzel) پس از بررسي شرايط پرورشي 400 نفر از افراد برجسته قرن بيستم تأثير شرايط پرورشي آموزشگاه ها و روش آموزشي معلمان را بر رشد توانايي هاي خلاق در کودکان به گونه زير بيان داشته است. " معلماني که بيش از معلمان ديگر مورد احترام و علاقه افراد نخبه مورد مطالعه ما قرار داشتند، معلماني بودند که به اين افراد امکان مي دادند تا متناسب با توانايي هايشان پيش بروند. فرصت فعاليت کردن در موضوعات دلخواهشان را به آنها مي دادند و آنها را به تفکر وا مي داشتند و کتاب هاي مهيج به آنها معرفي مي کردند"

[hoosein saba]

5. رفتارهاي آفريننده را براي کودکان سر مشق قرار دهيد.
يلون و نيستاين (1977) در اين مورد گفته اند: " دانش آموزان کلاس پنجم ابتدايي پس از مشاهده رفتارهاي خلاق نشان داده شده در يک فيلم يا از سوي معلم، رفتارهاي خلاق از خود نشان داده اند."

6. از روش ها و فنون ويژه بالا بردن سطح آفرينندگي استفاده کنيد.
معروف ترين اين روش ها روش بارش مغزي است. در اين روش معلم مسأله اي را به دانش آموزان مي دهد و از آنها مي خواهد تا هر چه راه حل براي مسأله به ذهنشان مي رسد بگويند. معلم دانش آموزان را براي دادن راه حل ها و اظهار نظرهاي مختلف تقويت مي کند ولي پيش از ارايه تمامي راه حل ها از سوي دانش آموزان، درباره آنها هيچ گونه اظهار نظري نمي نمايد.

روش آموزش ديگري که منجر به بالا بردن سطح فعاليت هاي خلاق يادگيرندگان مي شود، آموزش مهارت هاي پژوهشي (Research Skill) است. آموزش مهارت هاي پژوهشي به طرح و آزمودن فرضيه از سوي يادگيرندگان کمک مي کنند. روش هاي درست طرح فرضيه و آزمون فرضيه از سوي يادگيرندگان کمک مي کند. روش هاي درست طرح فرضيه و آزمون فرضيه به وسيله کودکان منجر به ايجاد طرز تفکر آفريننده در آنها مي شود.

علاوه بر روش هاي فوق روش مطالعه آفريننده (Creative Study) نيز روش موثري در آموزش خلاقيت است. تورنس و هارمون (1961) نشان داده اند که مي توان به کودکان آموزش داد تا مطالب را به طور آفريننده بخوانند. آنها در اين باره راهنمايي هاي زير را در اختيار دانش آموزان قرار داده اند:

وقتي که به خواندن مطالب يک کتاب مي پردازيد به مورد استفاده هاي مختلف اطلاعاتي که در آن کتاب به آنها بر مي خوريد بينديشيد. خيلي اهميت دارد به راههايي که مي توانيد اطلاعات خوانده شده را در زندگي شخصي و حرفه اي خود به کار ببنديد فکر کنيد.

تنها به اين سوال اکتفا نکنيد که مولف چه مي گويد؛ از خود بپرسيد که چگونه مي توانم آنچه را که نويسنده نوشته است، مورد استفاده قرار دهم. تنها به يک مورد اکتفا نکنيد تا آنجا که مي توانيد موارد استفاده هاي بيشتري را بيابيد و بعضي از آنها را براي مصارف آينده خود يادداشت کنيد. ممکن است مدتي وقت لازم باشد تا اين نوع مطالعه کردن را بياموزيد. با اين حال مأيوس نشويد بعد از دو سه روز خواهيد ديد که مي توانيد اين روش مطالعه را به راحتي به کار ببنديد.

[hoosein saba]

خلاقیت چیست؟








خلاقيت كودكان را افزايش دهيم؟
به عنوان بزرگسال، خود به انجام كارهاي خلاق بپردازد و اجازه دهيد كودكان شما شاهد كارهاي خلاق تان باشند.
١- محيطي مناسب براي انجام كارهاي خلاق آنها فراهم نماييد.
٢- امكانات و وسايلي در اختيار آنها قرار دهيد تا به كمك آنها خلاقيت ها ي خود را ابراز نمايند.( به عنوان مثال وسايل موسيقي، نقاشي و طراحي و...)
٣- كارهاي خلاق كودكان را تشويق كنيد و آنها را در معرض نمايش قرار داده و از ارزيابي بيش از حد آنان خودداري كنيد.
٤- به عنوان بزرگسال، خود به انجام كارهاي خلاق بپردازد و اجازه دهيد كودكان شما شاهد كارهاي خلاق تان باشند.
٥- به شيو ه هاي آموزشي در خانواده خود توجه داشته باشيد.
٦- براي كارهاي خلاق ديگران ارزش قائل شويد.
٧- از تأكيد بر تصورات قالبي در خصوص جنسيت كودكان شديداً خودداري نماييد. ( به عنوان مثال دختر ماشين بازي نمي كند، پسر عروسك بازي نمي كند يا پسر گريه نمي كند).
٨- امكان شركت در فعاليت ها و كلاسهاي ويژه را براي آنان فراهم نماييد.
٩- اگر مشكلات يا گرفتاريهاي در خانواده وجود دارد از آن مشكلات به شيوه مثبتي استفاده كنيد و با تشويق به كودك خود اجازه ابراز احساسات و اظهار نظر بدهيد.
١٠- توجه داشته باشييد كه استعداد فقط سهم كوچكي از خلاقيت است و تمرين و نظم بخشيدن به آن از اهميت بيشتري بر خوردار است.
١- اجازه بدهيد كودك خودش باشد حتي اگر رفتارهاي عجيب از او سر بزند و سعي كنيد در حضور جمع كودك خود را خلاق معرفي نكنيد؛ در غير اين صورت اطرافيان انتظارات بيش از حدي از كودك شما خواهند داشت.
١٢- با كودك خود شوخ طبع و مهربان باشيد.

[hoosein saba]

چگونه خلاقیت خود را افزایش دهیم


۲۰ راهنمایی از روانشناسی برای افزایش خلاقیت

به گفته رابرت استرنبرگ، روانشناسِ شناختی، خلاقیت را میتوان چنین تعریف کرد: «... فرایند به وجود آوردن چیزی که هم بدیع و تازه باشد و هم باارزش و به درد بخور» (۲۰۰۳). خلاقیت به معنی یافتن راههای جدید برای حل مشکلات و نزدیک شدن به شرایط است. خلاقیت، مهارتی نیست که فقط منحصر به هنرمندان، موسیقیدانان یا نویسندگان باشد. بلکه مهارت سودمندی است که در همه مردم میتواند وجود داشته باشد. راهنمائی زیر به افزایش خلاقیت شما کمک میکنند:
۱) نسبت به رشد خلاقیت متعهد باشید
نخستین گام این است که خود را به طور کامل وقف رشد و توسعه توانائیهای خلاقانه خود کنید. از تلاش دست برندارید. هدف گذاری کنید، روی کمک دیگران حساب باز کنید و برای رشد مهارتهای خود، زمانی را در هر روز کنار بگذارید.
۲) خبره شوید
یکی از بهترین راهها برای رشد خلاقیت، خبره شدن در آن حوزه است. با داشتن درک عمیق از موضوع، بهتر قادر خواهید بود که به تفکر درباره راهحلهای ابتکاری و نوآورانه برای مسائل بپردازید.
۳) برای کنجکاوی خود ارزش قائل شوید
یکی از موانع متداول بر سر راه خلاقیت، کم اهمیت دادن به کنجکاوی است. هنگامی که کنجکاوی شما نسبت به چیزی برانگیخته میشود به جای آن که خود را سرزنش یا توبیخ کنید، به تحسین خود بپردازید و به خود پاداش دهید. برای خود این فرصت را به وجود آورید که به کشف موضوعات تازه بپردازید.
۴) باور کنید که خلاقیت به خودی خود با ارزش است
رشد انگیزههای درونی بسیار اهمیت دارد. این باور را در خود تقویت کنید که خلاقیت به خودی خود ارزشمند است حتی اگر به دستاورد خاصی منجر نشود.
۵) خطرپذیر باشید
برای تقویت مهارتهای خلاقانه خود، باید آماده خطرپذیری باشید. ممکن است تلاشهای شما همیشه به موفقیت نیانجامد امّا مطمئن باشید که تقویت استعدادهای خلاقانه و دستیابی به مهارتهای تازه در آینده به دردتان خواهد خورد.

[hoosein saba]

۶) به خود اعتماد داشته باشید
بیاعتمادی به توانائیهای خود، مانع خلاقیت میگردد. به همین دلیل، تقویت حس اعتماد به نفس اهمیت زیادی دارد. پیشرفتهایی که به دست آوردهاید را ثبت کنید، از تلاشهای خود خشنود باشید و همیشه در صدد یافتن راهی برای تحسین خلاقیت خود باشید.
۷) زمان لازم را برای خلاقیت در نظر بگیرید
اگر زمان لازم و کافی را برای رشد استعدادهای خلاقانه خود اختصاص ندهید، در این کار موفق نخواهید شد. در هر هفته زمانی را برای تمرکز بر روی یک نوع پروژه خلاقانه کنار بگذارید.
۸) نگرشهای منفی را کنار بگذارید
براساس یک مطالعه پژوهشی که در سال ۲۰۰۶ صورت گرفته و نتایج آن در مجله آکادمی ملّی علوم به چاپ رسیده است، نگرش مثبت میتواند توانایی شما در تفکر خلاقانه را افزایش دهد. بدین خاطر، بر روی حذف و کنار گذاشتن افکار منفی یا خود-انتقادی که میتواند مانع رشد مهارتهای خلاقانه شما گردد، تمرکز کنید.
۹) بر ترس خود از شکست غلبه کنید
ترس از اشتباه کردن یا شکست خوردن از پیشرفت شما جلوگیری میکند. هرگاه چنین افکار و احساسی به سراغتان آمد، به خودتان یادآور شوید که اشتباهات، خود بخشی از فرایند است. با وجودی که گاهی اوقات ممکن است با موانعی در مسیر خلاقیت خود روبرو شوید امّا نهایتاً به اهداف خود خواهید رسید.
۱۰) برای به دست آوردن ایدههای جدید از یورش فکری استفاده کنید
یورش فکری روش متداولی در محیطهای علمی و حرفهای است امّا میتواند به عنوان ابزاری قدرتمند برای رشد خلاقیت نیز مورد استفاده قرار گیرد. قضاوتهای خود را کنار بگذارید و شروع به نوشتن هر ایده و راهحلی که به نظرتان میرسد بکنید. هدف از این کار، تولید هر چه بیشتر ایده در یک دوره زمانی کوتاه است. سپس بر روی پالایش و روشنتر کردن ایدههای خود تمرکز کنید تا به بهترین گزینه ممکن دست یابید.

[hoosein saba]

۱۱) بدانید که اغلب مسائل راهحلهای متعدد دارند
بار بعد که به حل مسالهای پرداختید، سعی کنید به دنبال راهحلهای مختلف بگردید. به جای آن که مستقیماً به سراغ نخستین ایدهای که به فکرتان رسید بروید، کمی تامل کنید و به راههای دیگر برای نزدیک شدن به مساله فکر کنید. این کار ساده، راه خوبی برای ایجاد مهارتهای حل مساله و تفکر خلاق در شماست.
۱۲) برای فعالیتهای خلاقانه خود دفتر یادداشت تهیه کنید
برای پیگیری فرایند خلاقیت در خود و ایدههایی که به نظرتان رسیده است، دفترچه یادداشتی درست کنید. وجود این دفترچه کمک شایانی به بازتاب دستاوردهای شما و در نظر گرفتن راهحلهای احتمالی دیگر خواهد بود. ایدههایی که در این دفترچه ثبت میشوند میتوانند در آینده الهام بخش شما گردند.
۱۳) نقشه ذهنی ایجاد کنید
«نقشه ذهنی» وسیله خوبی برای مرتبط ساختن ایدهها و جستجو برای پاسخهای ابتکاری و خلاقانه به سوالات است. نقشه ذهنی چنین درست میشود: ابتدا موضوع یا واژه اصلی را روی کاغذ بنویسید. سپس عبارات یا ایدههای مرتبط را پیرامون آن بنویسید و به آن پیوند دهید. این روش با وجودی که شبیه یورش فکری است امّا به شاخه شاخه شدن ایدهها کمک میکند و امکان مشاهده چگونگی ارتباط آنها با هم را فراهم میسازد.
۱۴) خود را به چالش بکشید
فرایند رشد مهارتهای خلاقانه، پایان پذیر نیست. بنابراین، چالش مداوم خود به منظور رشد بیشتر قابلیتها و توانائیهایتان بسیار اهمیت دارد. به جستجوی رویکردهای پیچیدهتر برآئید، چیزهای جدید را امتحان کنید و از به کارگیری همان راهحلهایی که در گذشته استفاده کردهاید اجتناب نمائید.
۱۵) روش «۶ کلاه» را امتحان کنید
روش «۶ کلاه» مستلزم نگاه کردن به مساله از ۶ دیدگاه متفاوت است. با این کار میتوانید نسبت به موقعی که فقط از یک یا دو دیدگاه به مساله مینگریستید، ایدههای بیشتری به دست آورید.
کلاه قرمز: به وضعیت طور احساسی بنگرید. احساستان به شما چه میگوید؟
کلاه سفید: به وضعیت به طور عینی بنگرید. واقعیتها چه هستند؟
کلاه زرد: به وضعیت با دید مثبت بنگرید. کدام عناصر راه حل عمل خواهند کرد؟
کلاه سیاه: به وضعیت با دید منفی بنگرید. کدام عناصر راه حل عمل نخواهند کرد؟
کلاه سبز: خلاقانه فکر کنید. ایدههای دیگر چه هستند؟
کلاه آبی: کلّی و جامع فکر کنید. بهترین راه حل کلّی چیست؟

[hoosein saba]

۱۶) به دنبال منابع الهامبخش بگردید
هرگز انتظار نداشته باشید که خلاقیت به یکباره اتفاق افتد. به دنبال منابع جدید الهامبخش برای به دست آوردن ایدهها و انگیزههای تازه که به تولید پاسخهای یگانه به سوالاات میانجامد، بگردید. کتاب بخوانید، از موزهها بازدید کنید، به موسیقی مورد علاقهتان گوش کنید و یا به بحث سازنده با یک دوست بپردازید. از هر روش یا راهبردی که برایتان مفیدتر است استفاده کنید.
۱۷) برای خلاقیت، فرصت ایجاد کنید
علاوه بر جستجوی منابع الهامبخش، باید خودتان نیز فرصت لازم را برای خلاقیت ایجاد کنید. مثلاً در دست گرفتن یک پروژه تازه یا پیدا کردن ابزارهای جدید برای استفاده در پروژههای فعلی.
۱۸) سناریوهای متفاوت را در نظر بگیرید
به هنگام تمرکز بر روی حل یک مسأله، از سوالات «چه میشود اگر ... » برای در نظر گرفتن سناریوهای احتمالی استفاده کنید. اگر این راه را در پیش گیریم نتیجهاش چه خواهد شد؟ با نگاه کردن به این سناریوهای مختلف، بهتر میتوانید به راهحلهای خلاقانه برای مسائل دست یابید.
۱۹) از روند نما استفاده کنید
هنگامی که پروژه جدیدی را در دست میگیرید، روندنمایی (فلوچارت) برای نمایش پروژه، از ابتدا تا انتها، بکشید. به مسیرها یا دنباله مختلف رویدادهایی که ممکن است اتفاق افتد نگاه کنید. روند نما به شما کمک میکند که محصول نهایی را بهتر مجسم کنید و مشکلات احتمالی را از میان بردارید.
۲۰) از روش «گلوله برف» استفاده کنید.
تا کنون متوجه شدهاید که چگونه یک ایده خوب معمولاً به ایده خوب دیگری میانجامد؟ شما میتوانید با استفاده از روش «گلوله برف» به هنگام تولید ایده برای پروژههای خود، از این مزیت بهرهمند شوید. اگر ایده برای کار جاری شما مفید و مناسب نباشد، آن را برای کارهای بعد و استفاده در پروژههای آتی کنار بگذارید.

[hoosein saba]

يکي از زير ساخت هاي توسعه انساني و فراگير، رشد مهارت هاي فکري است . مهم اين است که اينگونه مهارت ها را مي توان آموزش داد . مناسب ترين دوره براي فراگيري اين مهارت ها دوره کودکي و نوجواني است . و با اندکي تدبير و برنامه ريزي مي شود در برنامه هاي مدرسه گنجانده شود .


· نگاهي به روش تدريس مبتني بر خلاقيت
سالياني است که به خلاقيت به مثابه يکي از توانمندي هاي عالي ذهني مورد توجه قرار مي گيرد. اين موضوع مورد توجه فلاسفه ، دانشمندان علوم تجربي، و دانشمندان علوم نظري و انساني بوده است. براي گسترش دامنه بررسي خلاقيت و روشن سازي دورن داشت خلاقيت، روان شناسان، به ويژه روان شناسان حوزه آموزش و پرورش زحمات زيادي را متحمل شده اند. با اينهمه، آنچه در زمينه ي خلاقيت ارائه شده است، بيشتر در برگيرنده ي شيوه هاي پرورش خلاقيت است، و کم تر به اين امر که چگونه مي توان مبتني بر خلاقيت عمل کرد، پرداخته شده است. در روش تدريس مبتني بر خلاقيت، تلاش بر اين است که شيوه خلاقانه عمل کردن از سوي معلم و دانش آموز باز نموده شود. معلم بايد با استفاده از روش تدريس حاضر به گونه اي تدريس کند که بتوان با شاخص هاي خلاقيت آن را خلاقانه ناميد. دانش آموزان هم بايد در فراگيري از راه هاي خلاقانه بهره گيرد.
روش تدريس مبتني بر خلاقيت، اندک زماني است که مورد توجه قرار گرفته است. اوج توجه به روش تدريس مبتني بر خلاقيت پس از دهه ي 1980 بوده است. ولي بيشترين توجه به خلاقيت از حدود نيمه دوم قرن بيستم آغاز شده است. ج.پ.گيلفورد از پيشگامان پژوهش در زمينه خلاقيت بوده و – پژوهش هاي زيادي را در اين باره انجام داده است. در آغاز کار، تعاريف زيادي از سوي کسان زيادي درباره ي خلاقيت ارائه مي شد و برداشت هاي متفاوتي هم از آن در ميان بود. براي مثال، رابرت . ام . گانيه بر اين باور بود که خلافيت گونه اي از حل مسئله است. و تعاريف زير از خلاقيت به عمل آمده است:
1. خلاقيت، سيالات، انعطاف پذيري و اصليت (بکر بودن) را شامل است.
2. خلاقيت در هم کردن عناصري متناسب و جدا از هم است که به منظور کسب سود انجام مي گيرد.
3. خلاقيت انجام دادن کاري نو است که از سوي گروه ها يا افرادي مورد توجه قرار مي گيرد، يا آنکه براي برآوردن نيازي استفاده مي شود.
هر کدام از تعاريف فوق را مي توان از ديدگاه هاي گوناگوني نقد کرد و يا مي توان ايراداتي به آنها وارد کرد. ولي با اندک مسامحه اي مي توان تا حدودي هر کدام از تعاريف ياد شده را پذيرفت و با بيان شرط هايي آنها را قابل استفاده کرد. در ادامه شرط هاي خلاقيت و کار خلاق مي آيد.

[hoosein saba]

يکي از شرط هاي روشن و يا نسبتاً روشن خلاقيت آن است که چيزي را که يادگيرنده ارائه مي دهد يا معلم مي نماياند بايد ثمره کار خود وي باشد. اين شرط مبين آن نيست که کار تکراري و طوطي وار هم بايد خلاقيت ناميد، بکله کاري متعلق به فرد است که برآمده از انديشه خودش باشد. از اين رو، دانش آموزي که فقط از قواعد «معلم گفته» بهره مي گيرد و تمرين مي کند کار خلاق انجام نمي شود. يا معلمي را که صرفاً به طور صريح مايه کار خود را تقليد معلمان پيشين قرار مي دهد خلاق مي ناميم. شرط ديگر خلاقيت را مي توان «اصالت کار» در نظر آورد. اصالت کار به معني گشودن راه هاي جديد براي حل مسائل يا بررسي رخ دادها يا يادگيري واقعيت ها ، مفاهيم ، اصول و .. است . اگر يادگيرنده و معلم هر کدام به کاري که انجام مي دهند – تدريس / يادگيري – از زاويه اي نگاه کنند که تسهيل کننده باشد، کاري انجام داده اند که اصيل است. يعني ، به نحوي مي توان آن کار را از مجموع کارهايي که در اين راه صورت مي گيرد تميز داد و برجسته دانست.

از شرط هاي ديگر خلاقيت و اثر خلاقانه، هدفداري آنست. بنا به گفته ي داستايوسکي ، اينکه بگوييم انسان موجودي خلاق است، بدين معنا است که بگوييم تقدير انسان تلاشي آگاهانه در حصول به يک هدف و اشتغال در مهندسي – يعني ساختن مداوم راه هاي نوين – است. منظور از اين گفته آنست که هر فرد خلاق، اثري را که مي آفريند بايد براي هدفي خاص باشد.
· کلاس درس و خلاقيت
کلاس درس که بخش عمده اي از فعاليت تدريس و يادگيري در آن صورت مي گيرد ، نقش اساسي در ايجاد زمينه براي خلاقيت دارد. فضاي عاطفي، شرايط فيزيکي، جو يادگيري، ميزان انگيزه براي آموختن و ... از عوامل درون کلاسي هستند که بر پديدآيي خلاقيت اثر گذارند. در ميان عوامل ياد شده، نقش معلم در پرورش خلاقيت انکار ناپذير است. اثر تعامل معلم در اثر کلاس از دو جنبه قابل ملاحظه است: رابطه عاطفي با دانش آموزان و رابطه آموزشي و ياددهي . ايجاد شرايط مساعد براي رشد خلاقيت مستلزم اين است که معلم جوي صميمانه و مطمئن در کلاس درس ايجاد کند. به طوري که دانش آموز بتوانند با احساس امنيت، عقايد و نظريان خويش را ابراز دارند. معلم پس از تأمين نياز عاطفي دانش آموزان ، مي تواند با اجراي اصول مناسب آموزشي دانش آموزان را هر چه بيشتر رهنمون گردد. نکته حائز اهميت ديگر، نوع نگرش معلم به خلاقيت و دانش آموزان خلاق است. توجه به اين که اغلب دانش آموزان خلاق کمتر با جمع هماهنگ هستند و رفتارشان قابل پيش بيني نيست، بعضي معلمان فکر مي کنند که آنان، دانش آموزان دردسر آفرين هستند.
«تورنس» در مطالعه اي، از بيش از هزار معلم خواست تا ويژگي هاي دانش آموزان بهتر و جالب تر را اعلام کنند. ده موردي که براي معلمان بيشترين ارزش را داشت عبارت بود از:
1- رعايت ديگران
2- استقلال فکري
3- سخت کوشي
4- شوخ طبعي
5- کنجکاوي
6- صميميت
7- انجام دادن به هنگام کار
8- دانش (دانستن)

[hoosein saba]

همچنين يادآوري مي شود که ويژگي هايي مانند داشتن جرأت در مورد اعتقادهاي شخصي ، در قضاوت ، بي علاقگي نسبت به قبول قضاوت متصديان امور و وساير ويژگي ها، که فرد خلاق داراست در فهرست ديده نمي شود. با توجه به اين که ويژگي هايي مانند ابتکار و نيت، نامحدود وکنترل آن سخت است، معلمي که اطميناني به قدرت خويش در اداره کردن ندارد، به تمرين هاي معمولي تر درکلاس مي پردازد و تا از تلاش هاي نگران کننده پرهيز کند.
· گام هاي دست يابي به خلاقيت
بي شک مجموعه تحقيقات در حوزه روان شناسي تربيتي، تدريس، روان شناسي اجتماعي، ارتباطات و ... الگو بودن معلم براي دانش آموزان مورد تأييد قرار مي دهند. بنابراين ، بر اين باوريم اگر مي خواهيم دانش آموزاني خلاق داشته باشيم بايد معلماني خلاق بود. پس در حرفه معلمي ، خودسازي خلاقيتي مقدم بر خلاق سازي يادگيرندگان است. در اين قسمت توصيه هايي را براي پرورش خلاقيت شخصي ارائه مي دهيم.
براي دست يابي به تفکر خلاق و خلاقيت، هر روز لحظاتي را به تنهايي و در خلوت به تفکر خلاق بپردازيد. موفقيت شما در رسيدن به تفکر خلاق بستگي به نحوه ي بهره گيري ذهنتان دارد. شما بايد بتوانيد ذهن خود را براي خلاقيت آسوده، نگهداريد. زماني را براي تفکر خلاق در نظر بگيريد، و به طور مرتب برنامه خود را پي گيري کنيد. بدين ترتيب مي توانيد روزانه اقدامات زير را انجام دهيد:
1- به يادداشت هاي خود مراجعه کنيد تا شايد در رابطه با مشکل امروز خود، به نکته ي مفيدي دست يابيد.
2- از همه يادداشت ها، فهرست ها، کاتالوگ ها و ... استفاده کنيد؛ با فراهم آوري مجموعه اي جامع واقعيت ها و اطلاعات در يک زمينه خاص، ذهن شما براي تحليل و تفکر فعال تر مي شود.

3- در زمان ها و اوقاتي که براي تفکر خلاق درنظر آورده ايد به انديشه ورزي بپردازيد. و در پي پيدا کردن حال و حوصله نباشيد و منتظر نباشيد که راه حل درستي به يک باره به شما الهام خواهد شد. مطابق برنامه به تفکر بپردازيد و به ياد داشته باشيد که موفقيت شما در عمل به برنامه تنظيمي است.
4- اگر در يک روز نتوانستيد به تفکر خلاق درباره ي مسايل خود بپردازديد، تسليم نشويد. در چنين مواقعي پياده روي کنيد، قدم بزنيد يا کار ديگري انجام دهيد که نياز به فکر کردن نداشته باشد . پس از انجام اين فعاليت ها، مجدداً درباره ي راه حل مشکل خود يا درباره ي طرح جديد براي کار به تفکر خلاق بپردازيد. پي گيري اين عمل شما را در دست يابي به راه حل خلاقانه ياري خواهد کرد.

[hoosein saba]

5- در هر يک از جلساتي روزانه براي تفکر خلاق تخصيص داده ايد، هر بار يک سؤال مشخص طرح کنيد. سپس، تلاش کنيد انديشه هاي مهم را به ايده هاي روشن تبديل کنيد. به فکر باشيد که مسئله را دقيق تر و عيني تر سازيد. زيرا مسائل دقيق و عيني راه حل هاي عيني و دور از ابهام مي طلبند.
6- براي رسيدن به جواب و پيدا کردن راه حل ها براي خودتان محدوده زماني در نظر بگيريد.
7- تا آنجا که مي توانيد راه حل هاي بيشتري را براي مشکل خود به ذهن آوريد و سپس اين راه حل ها را يادداشت کنيد.
8- راه حل هاي گوناگوني را که انديشيده ايد با هم ادغام کنيد تا راه حل هاي اساسي تري بيابيد.
9- وقتي به حل مشکل فکر مي کنيد اجازه دهيد هر راه حل که به ذهنتان مي رسد، ظهور يابد و شما آن را يادداشت کنيد. وقتي در حال انديشه سازي يا توليد ايده و راه حل هستيد به هيچ وجه به قضاوت و داوري نپردازيد.
10- براي حل مشکل مورد نظر خود، ابتدا همه واقعيت هاي مثبت مرتبط با آن را جمع آوري کنيد، سپس اطلاعاتي را که در مقدمات کار، گرد آورده ايد به آن اضافه کنيد و در نهايت تخيل خود را کار گيريد تا در انتظار نتايج شگرف آن باشيد.
11- واقعي احساس کرديد به قدر کافي اطلاعات مناسب گردآوري کرده ايد، مي توانيد به ارزشيابي بپردازيد. وقتي به اين مرحله رسيديد، اطمينان داشته باشيد که به مرحله ارزشيابي يا مرحله ي چهارم از تفکرخلاق دست يافته ايد. با نقد و داوري راه حل هاي کارساز و اثر گذار را برگزينيد و باقي راه حل ها را حفظ کنيد.
12- اگر نسبت به ارزش برنامه يا انديشه هاي خود اطمينان کافي نداريد، از ديگران بخواهيد در نقد و ارزشيابي آنها به شما ياري کنند. از اين طريق هم مي توانيد برنامه ي کار تفکر خلاق خود را مورد ارزشيابي و قضاوت قرار دهيد.

[hoosein saba]

· بيست اصل توسعه و پرورش خلاقيت دانش آموزان
«تورنس» بيست اصل براي توسعه تفکر خلاق از طريق تجارب مدرسه ارائه مي دهد:
1- تفکر خلاق را با ارزش بدانيد.
هر مربي درهر دوره بايد به عقايد جديدي که کودکان و نوجوانان طرح مي کنند، توجه داشته باشد و اين افراد را تشويق کند که استعداد خلاق خود را گسترش دهند. هر مربي بايد به اين مسئله بيش از آموزش اطلاعات اهميت دهد ، زيرا تفکر خلاق در کسب اطلاعات جايگاه مهمي دارد. طبيعي است که اگر به تفکر خلاق اهميت داده شود، بچه ها به طرف آن کشيده مي شوند. اگر انتظار داريم، خلاقيت گسترش يابدف بايد ياد بگيريم که آن را با ارزش بدانيم.
2- بچه ها را نسبت به محرک هاي محيطي حساس تر کنيم.
تقريباً در همه مطالعات اخير در مورد افراد بسيار خلاق در رشته هاي گوناگون ، بر اهميت حساسيت به انواع محرک هاي محيطي تأکيد نشده است. نوع حساسيت ، نيازها در روحيات انساني و مانند آن حساس باشد. در حالي که نياز به حساسيت مانند حساسيت به پديده هاي شيميايي نيست. اما يک شيمي دان خلاق به حساسيت زيادي نسبت به پديده هاي شيميايي نيازمند است. ولي لازم نيست به پديده هاي اجتماعي، حداقل در حوزه اي که مربوط به تحقيقات شيمي است بپردازد . بنابراين، لازم است بچه ها را بر طبقه وسيعي از محرک هاي محيطي حساس تر کنيم.
3- دست کاري اشيا و عقايد را تشويق کنيد.
بچه ها اغلب مايل اند به دست کاري و بررسي اشيا بپردازند که لازمه کنجکاوي آن هاست. مطالعات ما در تفکر خلاق در دانش آموزان دبستاني نشان داد بين درجه دستکاري و کيفيت و کميت پاسخ هاي ابتکاري همبستگي زيادي وجود دارد.
4- چگونگي آزمايش منظم عقايد را ياد بدهيد.

[hoosein saba]

يکي از اهداف کاملاً پذيرفته شده تربيتي اين است که به بچه ها ، آزمون واقعيت ها را آموزش بدهيم تا تصويري واقعي از دنيايي که در آن زندگي مي کنند، به دست آورند. معلمان بايد از کلاسهاي ابتدايي شروع کنند و به بچه هايشان نشان دهند که چگونه براي مشخص کردن مسئله، هر پيشنهاد را به طور منظم مي آزمايند.
براي مثال ، براي يک مسئله، معلم يا دانش آموزان راه هاي گوناگوني را که ممکن است مسئله حل شود، مشخص، سپس دانش آموزان را تشويق مي کنند که راه هاي متفاوتي بيابند. بعد از تلاش براي يافتن راه هاي متفاوت ، به آنها اجازه مي دهند که راجع به بهترين راه تصميم بگيرند. به عقيده من اين روش از سطوح پايين، حداقل از کلاس سوم قابل اجرا است.
5- تحمل عقايد تازه را افزايش دهيد.
يکي از مهمترين عيوب نظام تربيتي امروز، تأکيد بسيار بر برقراري هنجارهاي رفتاري است تا توليد کارهاي تازه و اصيل (ابتکاري) حتي بعضي معلمان ، دانش آموزي را که جواب تازه و اصيلي ( ابتکاري) داده، که بر خلاف انتظار است، اذيت مي کنند. در حالي که مربيان بايد عقايد تازه افراد خلاق را حمايت و بچه ها را به اين عمل تشويق کنند.
6- از تحميل يک الگوي خاص اجتناب کنيد.

آزادي، يک اصل اساسي در کار خلاق است. راه هاي زيادي براي انجام دادن کارها وجود دارد. بنابراين، مقيد کردن افراد به تبعيت از يک الگوي خاص، آثار منفي به بار مي آورد.
7- درکلاس جوي خلاق ايجاد کنيد.
کلاسي داراي جو خلاق است که فضاي آزاد داشته باشد. لازمه اين امر فقدان ترس و احساس امنيت است. براي ايجاد تفکر خلاق در بچه ها، ايجاد گروه هاي کلاسي نقش موثري دارد و بچه هاي گروه با شرکت در ايجاد افکار خلاق ، احساس لذت و رضايت مي کنند.

[hoosein saba]

8- به کودک ياد بدهيد تفکر خلاق خود را ارزشمند بداند.
بچه ها بايد ياد بگيرند به عقايد خود اهميت بدهند. يک روش اين است که عادت کنند افکارشان را يادداشت کنند. تهيه يک دفتر مخصوص براي اين امر مفيد است. غالباً ما بسياري از انديشه هاي خوب را از دست مي دهيم. چون آن ها را فراموش مي کنيم. پس بهتر است افکارمان را روي کاغذ بنويسيم و حتي اگر در ارزش انديشه اي ترديد داشته باشيم، بهتر است آن را ثبت کنيم زيرا ممکن است در زماني ديگر مورد بررسي ، انتقاد و تغيير قرار گيرد يا انديشه ي مهم ديگري را در ما برانگيزد.
9- مهارت هايي به منظور اجتناب از بدآموزي همسالان آموزش دهيم.
گاهي بچه ها خلاق ويژگي هايي دارند که آثار نامطلوبي بر دانش آموزان مي گذارند. مانند مستقل عمل کردن، نداشتن هماهنگي و اعتنا نکردن به جمع و اهداف گروهي . مربيان بايد مهارت هاي لازم براي شناخت احساسات ديگران را به آنان بياموزند و اجازه دهند به تنهايي کار کنند، اما نه آنگونه که خود را از جمع جدا سازند.
10- اطلاعات لازم راجع به فرايند خلاقيت را ارائه دهيم.
کودکان را با فرايند خلاقيت آشنا وبرنامه هاي آموزش خلاقيت را تمرين کنيم.
11- احساس ضعف در برابر شاهکارها را دور کنيد.
احساس ضعف در برابر شاهکارها مانع رشد استعداد خلاق مي شود. اگر معلم وقت بگذارد و جزئيات روشي را که هنرمند يا نويسنده از آن استفاده مي کند، براي دانش آموز توضيح دهد، اين احساسات ضعف کاهش مي يابد. هنگامي که دانش آموز مي فهمد يک شاهکار چه مراحلي را طي کرده است، ديگر آن را ماوراي قدرت خويش نمي بيند.
12- يادگيري خودانگيز را تشويق و ارزشيابي کنيد.
کنجکاوي بچه ها سبب خودانگيزي آنها مي گردد و معلمان و والدين مي توانند آن را زنده نگه دارند. سازمان بندي زياد برنامه درسي مانع خودانگيزي مي شود که عامل مهمي در ايجاد خلاقيت است.
چگونگي ارزشيابي نيز درخودانگيزي داراي اهميت است. اگر حفظ کردن جزئيات را ارزشيابي کنيم، دانش آموزان به حفظ مطالب مي پردازند. اما اگر ارزشيابي بر اساس توانايي تکميل و کاربرد اصول باشد، تلاش خواهند کرد چنين کنند.

[hoosein saba]

13- خاري در پا ايجاد کنيد.
يعني توجه آنان را به يافته هاي بحث برانگيز جلب کنيد. «نورشارپ» عقيده دارد کسي متفکر خلاق نمي شود مگر آن که به طور مداوم خاري در پا داشته باشد. بنا بر نظر او، فردي که زودرنج است، نمي تواند خلاق باشد. فردي که داراي تفکر خلاق است، دائماً با مشکلات دست و پنجه نرم مي کند، به ان فکر مي انديشد، تحليل مي کند و در نهايت، راه هاي گوناگوني را از طريق شواهد تجربي و آزمايش مي سنجد. معلمان مي توانند در تمام سطوح خارهايي در پا ايجاد کنند. در مدارس ابتدايي ، مي توانند انگيزه بچه ها را با طرح سؤال و کمک به آنها براي يافتن جواب حفظ کنند.
14- براي تفکر خلاق ضرورت هايي ايجاد کنيد.
معلمان مي توانند فرصت هايي ايجاد کنند تا دانش آموزان به تفکر خلاق بپردازند . مانند استفاده از مسائلي که تا حدي مشکل باشد و به راحتي به جواب نرسد.
15- موقعيت هايي براي فعاليت و فرصت هايي براي آرامش ايجاد کنيد.
تقسيم اوقات به فعال و آرام در ايجاد انديشه هاي تازه مهم است. انديشه هاي مهم براي بعضي افراد ناگهاني و هنگام انواع فعاليت هاي متنوع پيش مي آيد. تاريخ نشان دادن که گاهي ابداعات و اکتشافات در دوره هاي آرامش و سکوت به وجود آمده است. معلم مي تواند به بچه ها کمک کند تا در روز، اوقاتي سکوت و آرامش داشته باشند و تمام وقت در گروه نمانند.
16- براي رسيدن به عقايد، منابع قابل دسترس فراهم کنيد.
واضح است براي اين که بچه ها به عقايد ديگران پي ببرند، بايد به منابع دسترسي داشته باشند. اما مدارس نمي توانند همه منابع لازم را در اختيار بچه ها قرار دهند. پس لازم است آنها را آموزش دهند تا کمبودها را خلاقانه بپذيرند. منظور از پذيرش خلاقانه اين است که فرد تلاش کند براي رسيدن به هدف، حداکثر بهره را از منابع دسترسي ببرد.

[hoosein saba]

17- عادت رسيدن به کاربرد کامل عقايد را تشويق کنيد.
غالباً افرادي که به مضامين کامل عقايد نمي پردازند، نمي توانند به کشف مهمي نايل آيند. زيرا به اندازه ي کافي براي رسيدن به نتايج منطقي به مغزشان فشار نمي آورند. بايد به بچه ها آموخت گاهي نياز است روزها، هفته ها و ماه ها، يک مطلب را تا به دست آوردن شواهد کامل دنبال کنند.
18- انتقاد سازنده را گسترش دهيد و فقط انتقاد کردن را آموزش ندهيد.
با هر موضوعي که تدريس مي شود، فرصت هايي براي تقويت و توسعه عادت و مهارت انتقاد سازنده به وجود آوريد.
19- کسب شناخت در رشته هاي گوناگون را تقويت کنيد.

شناخت رشته تخصصي، در ايجاد عقايد بنيادي مفيد است. بسياري از عقايد و روش هايي که در يک رشته طرح مي شود، از رشته ي تخصصي ديگري گرفته شده است و در آن رشته به کار مي رود.
20- معلماني با روح حادثه جويي باشيد.
بچه هاي بسيار خلاق روحيه حادثه جوي دارند و معلماني که به اين روحيه توجه دارند، به گسترش آن کمک مي کنند. معلماني که خود روحيه حادثه جويي دارند، اين روحيه را در دانش آموزانشان تقويت مي کنند و در خلاق تر شدن آن ها تأثير دارند.

[hoosein saba]

· مراحل روش تدريس مبتني بر خلاقيت
o مرحله نخست : ارائه ي مسئله
منظور از ارائه ي مسئله، تعيين وظيفه اي است که بايد انجام شود. براي انجام دادن مطلوب وظيفه يا حل مسئله به نحوي اثر گذار الزامي مي نمايد. وظيفه يا مسئله را از جنبه هاي گوناگون بررسي مي کنيم تا نوع وظيفه يا مسئله خود را به روشني عيان کند. براي موفقيت بيشتر در اين زمينه بايد از حافظه، استدلال ، مهارت هاي ذهني يا عقلاني و ... بهره گرفت. گردآوري اطلاعات و واقعيت هاي مربوط به مسئله و تحليل آنها هم به تعريف و روشن سازي وظيفه و مسئله کمک مي کند.
o مرحله دوم: راه حل يابي
در مرحله حاضر تلاش مي شود به دانش آموزان ياري گردد تا راه حل هاي مورد نظرشان را اعلام کنند. معلم بايد سعي کند تا دانش آموزان راه حل هاي متفاوتي را براي حل مسئله پيشنهاد دهد. وجود راه حل هايي سبب مي شود امکان گزينش راه حل مطلوب حاصل شود. بهتر است، به دانش آموزان بگوييم راه حل هاي مورد نظرشان را آن گونه که ذهنشان مي رسد در دفتر چه خود يادداشت کنند، تا امکان قضاوت درباره ي آنها وجود داشته باشد.
o مرحله سوم: گزينش و کاربست
در اين مرحله ، معلم تلاش مي کند دانش آموزان را وادار کند تا از ميان انواعي از راه حل هايي که در نظر گرفته اند بهترين راه حل را براي حل مسئله برگزيند. به اين منظور، مي توانيم از دانش آموزان بخواهيم به دفتر يا برگه کار خود مراجعه کنند و راه حل هاي نوشته شده را بررسي و غربال کنند تا آنکه راه مطلوب حل مسئله روشن شود. پس از گزينش راه حل مناسب بايد آن را به کار بست. براي کمک به همبستگي کلاسي مي توان ايده هاي دانش آموزان يا راه حل هاي آنان را خوانده و از دانش آموزان خواست بر اساس بهترين ايده به حل مسئله مبادرت ورزند. هر دانش آموز مي تواند ايده يا راه حلي که مطلوب مي انگارد انتخاب کند.

[hoosein saba]

o مرحله چهارم: ارزشيابي
در اين مرحله از مجموعه عمليات انجام گرفته ، ارزشيابي مي شود. با ارزشيابي از عمليات دو گونه تصميم مي توانيم بگيريم يا عمليات را مطلوب مي انگاريم يا آنها را نامطلوب مي دانيم. برابر تصميم اتخاذ شده، فعاليت هايي هم صورت مي گيرد. يکي از فعاليت ها متوقف کردن عمليات است و ديگري پي گيري فعاليت ها و اصلاح فرآيند کار است. با توجه به محدود بودن زمان کلاس هاي درس، مطلوب است ارزشيابي از فرآيند و مجموعه ها به عهده معلم باشد.


مراحل آموزش خلاقيت به دانش آموزان :
1) ايجاد انگيزه
2) ايجاد روحيه تحقيق و تفکر علمي
3) دامن زدن به تخيل دانش آموزان
4) آموزش روش هاي حل مسئله
5) انجام کارهاي علمي – تحقيقاتي
6) انجام بازي ها و کار هاي فکري و هنري
7) پرورش و وحدت بخشيدن به ابعاد متناقض در دانش آموزان

[hoosein saba]

اما روش هاي ما :
اهميت و ضرورت پرورش خلاقيت
درنظر بگيريد که انسان براي ادامة بقا و زندگي نيازهايي دارد و اين نيازها به دليل تغيير دائمي درخواست ها، تمايلات و روش هاي زندگي تغيير مي کند، ازطرفي ، شرايط محيطي که انسان در آن زندگي مي کند به طور روزمره در تغيير است . اگر انسان بخواهد براي نيازهاي متغير خود در شرايط جديد، از همان راه حل هاي قديمي استفاده کند در نهايت روزي فرا مي رسد که راه حل هاي کهنه پاسخگوي شرايط جديد نخواهند بود ودر اين صورت ، بقاي انسان به مخاطره
مي افتد، افراد و جوامعي که نمي توانند براي مسائل جديد خود راه حلي بيابند محکوم به فنا هستند و از بين خواهد رفت .
پيداکردن راه حل هاي نو در همهء عرصه ها نياز به انسان هاي خوش فکري دارد که آمادگي برخورد با اين مسائل داشته باشند و قبلاً آن را فرا گرفته باشند .
بدين لحاظ اگر داشتن خلاقيت براي ادامهء زندگي ضروري است و از طرفي راه و روش آن آموختني نيز هست، بهتر است زمينه هاي آن فراهم گردد و مهارت هاي لازم ان در زمان مناسب به افراد آموزش داده شود و زمان مناسب دوران کودکي مي باشد که ذهن افراد در حال شکل گرفتن است و سنگ بناي اوليه تفکر در آن گذاشته مي شود .

[hoosein saba]

راههاي پيشنهادي براي پرورش خلاقيت و رفتار خلاق در کودکان
1- فرصت هايي به امور پيش بيني نشده در برنامه ريزي خلاق اختصاص داده شود.
2- در گزينش و سازمان دهي برنامه ريزي آموزشي به تجارب اصيل، سيال و انعطاف پذير که در اصل در برگيرنده سه اصل خلاقيت است، بيشتر توجه کنيم (با توجه به تجربيات آموختني و سازمان دهي اين تجربيات)
3- جذب دانش، توأم با تفکر نقادانه و تحليل
4- سؤالات «غريب» ، «غير معمول» و «عجيب» دانش آموزان را نبايد ناديده گرفت.
5- سعي کنيد در همه فکرها نکات مثبت را بيابيد. به فکرها، سؤالات، برچسب «احمقانه»، «بد» و «نا مربوط» نزنيد که باعث مي شود دانش آموزان سؤالات بهتري مطرح نسازند.
6- بهترين روش اين است که سؤالات «احمقانه و نامربوط» با مطالبي از سوي خود شما دنبال شود و از ياد گيرنده بخواهيد در مورد مسئله بيشتر فکر کند.
7- به طور منظم به خلاقيت دانش آموزان خويش پاداش دهيد. بسياري از دانش آموزان نشان داده اند که با دريافت پاداش براي فعاليتهاي خلاقانه، رفتار خلاقه اشان افزايش
يافته است.
8- از دانش آموزان خويش انتظار خلاقيت را داشته باشيد و آن را طلب کنيد.
9- از نظر نمره و امتياز به «خلاقيت» بايد امتياز اضافي داد.
10- براي رفتارهاي خلاق الگو نشان دهيد.

[hoosein saba]

11- آموزش مهارتهاي جديد تا کودکان بتوانند به گونه اي خلاق، دنيا را سياحت کند.
12- شکوفا کردن تصور و تخيل کودک
13- استفاده از روشهاي حل مسئله حتّي در سنين پايين
14- کودکان پيش دبستاني خود آشکارا خلاق هستند، اين گرايش طبيعي به جانب خلاقيت را سايرين تغيير ندهند.
15- آموزش انضباط فکري
16- پرورش تفکر واگرا
17- پرورش تفکر همگرا نيز ناديده گرفته نشود زيرا خلاقيت از طريق توليد واگرا و توليد همگرا ايجاد مي گردد.
18- يادگيري بسيار مهم، ولي تفريحي و جالب باشد.
19- کودکان به عنوان افراد منحصر به فرد، قابل احترام و محبت قرار گيرند.
20- کودکان در محيط هاي آموزشي خود يادگيرنده فعال باشند.
21- فضاي کلاس عاري از تنش و فشار باشد و کودکان در آن احساس آسايش و آرامش کنند.
22- کودکان در آموزشگاه احساس عزت نفس و ارزش معنوي داشته باشند.
23- مربيان منبع اطلاعات و هدايت هستند. کودکان بايد براي مربيان احترام قائل شوند اما در حضور آنها احساس راحتي نمايند.
24- کودکان براي بحث بي پرده دربارهء مسائل با مربي يا همکلاسهاي خود احساس آزادي نمايند.
25- همکاري هميشه بر رقابت ترجيح داشته باشد..
26- تجارب يادگيري حتي الامکان به تجارب دنياي واقعي کودکان نزديک باشد.
27- از جمله عوامل بسيار مهم در يک محيط آموزشي، نقش الگوي مربيان است. مربياني که در احساس کودکان شريک مي شوند، خود را کامل نمي دانند و احترام عميق براي آنها قائل هستند و رفتار آنها الگويي است از آن چه مي گويند، و شوق همکاري در يادگيري و خلاقيت را در کودکان افزايش مي دهند.
28- فضاي فيزيکي محيط هاي آموزشي بايد ايده برانگيز و متنوع باشد. وجود وسايل آموزشي لازم و دسترس کودکان به آنها نقش مهمي در پرورش خلاقيت کودکان دارد.
29- به کودک فرصت دهيد تا بدون ترس از عواقب ارزشيابي به يادگيري، تفکر و
اکتشاف بپردازد.
30- از همسان سازي کودکان بپرهيزيد (همسان سازي کودکان يعني محدود کردن تجربيات و سوق دادن کودک به نحوهء تفکر همگرا)

[hoosein saba]

31- يادگيري مشارکتي و گروهي
32- کم کردن حجم کتاب
33- به کارگيري تفکر، طراحي ذهني، رديابي ذهني، هدف يابي در فرآيند يادگيري که منجر به پويايي ذهن شود.
34- يادگيري پويا (انعطاف پذير، کاربردي و خلاق) باشد.
35- در برنامه ريزي آموزشي خلاق به کودکان فرصت انتخاب و پذيرش يک مفهوم
داده شود.
36- فرصت اظهار نظر يا رد آن مفهوم
37- فرصت تحليل و بررسي کليه رويکردها
38- پرورش کارکرد بخش راست و چپ مغز (بخش راست مغز مسئول فعاليتهاي مربوط به تفکر واگرا، بخش چپ مغز مسئول فعاليتهاي مربوط به تفکر همگرا)
39- اندازه گيري خلاقيت دانش آموزان از طريق آزمون تورنس که خلاقيت و نيز پيشرفت تحصيلي مورد بررسي قرار مي گيرد.
40- برنامهء «غني سازي انفرادي» يک کوشش آموزشي بسيار شايسته براي پرورش خلاقيت است، که به طور مستقل و انفرادي در اختيار کودکان مي گذارد.

[hoosein saba]

41- کارآموزي براي «فرآيند پژوهي اختراع» (کودکان با خط سير و روند فعاليتهايي که منجر به يک اختراع و پديدآيي يک اثر بي همتا شده است، آشنا مي شوند)
42- تأمين منابع (انساني و مالي) مناسب و شايسته براي اجراي برنامه هاي ويژه خلاقيت (غني سازي انفرادي، فرآيند پژوهي اختراع)
43- تهيه فهرستي از اختراعات که فرآيند اجرايي آنها در سطح درک و توانايي کودکان است،
44- انتخاب و گزينش يک اختراع از ميان فهرست مزبور براساس آمادگي فردي کودک
45- توضيح و تشريح جريان فرآيند شکل گيري آن اختراع به وسيله مربي
46- نظامدهي و ايجاد وحدت يافتگي مراحل متوالي فرآيند براي کودک
47- فراهم آوري وسايل و تجهيزاتي که بازآفريني اختراع را توسط کودک تحقق بخشد.
48- اجراي فرآيند به وسيلهء کودک يا طي مراحل به طور گام به گام با نظارت دقيق مربي
49- قضاوت و ارزشيابي و نقد کودک درباره فرآيند ياد شده و بررسي و تحليل آن
50- بررسي نتايج و تبعات فراگير اين اختراع و فرآيند آن در جنبه هاي گوناگون

[hoosein saba]

51- استنباط جنبه هاي ارزشمند و مفيد آن اختراع از لحاظ کاربردهاي اجتماعي
52- درخواست از کودک براي اجراي فرآيند با شيوهء متفاوت
53- بررسي ديدگاه عمومي مردم و موضعگيري آحاد مردم درباره خلاقيت و پرورش آن
54- ارتقاء سطح آگاهي عموم مردم بر پايهء وضعيت عقيدتي موجود آنها دربارهء اهميت و ضرروت خلاقيت و نقش حياتي در پايداري و پيشرفت جامعه
55- آشنايي و تماس مستقيم مردم با کودکان خلاق و نيازهاي آنها
56- آموزش اطلاعات و تجربيات مربوط به رفتار خلاق به منزلهء مواد اوليه
57- آموزش توجه به جزئيات موضوع، تصاوير و ...
58- ايجاد انگيزه و مرکز رغبت
59- کاهش اضطراب کودکان
60- شوخ طبعي

[hoosein saba]

61- توجه به خلاقيت کودکان و قدرداني از ايده ها و تجربه هاي نوين
62- اعتدال در روابط عاطفي
63- عدم قضاوت زود هنگام بر روي يک موضوع ناآشنا
64- تقويت خود پنداره مثبت
65- عدم تکيه بر يادگيري حافظه اي و يادگيري کليشه اي
66- استفاده از روش بارش مغزي (ذهن انگيزي)
67- تجارب دانش‎آموزان رابه موردخاص محدود نکنيم(کار بديع و کار خلاق را تقويت کنيم)
68- تهيه فهرست مطالبي از سؤالات (چرا، کجا، چه موقع، چه کسي، چه چيزي، چطور)
ـ فهرستي از سؤالات بدين قرار تهيه گردد :
69- ترکيب کردن
70- اقتباس

[hoosein saba]

71- تعديل و تغيير
72- بزرگ کردن
73- استفاده هاي ديگر از اشياء و پديده ها
74- حذف کردن
75- تغيير دادن ترتيب ها
76- وارونه سازي
77- جايگزين کردن

78- ارتباط اجباري چيزهايي که معمولاً هيچگونه رابطه اي با يکديگر ندارند.
79- آموزش همراهي بي ربط (قبلاً در روش هاي پرورش خلاقيت توضيح داده شده است)
80- آموزش معکوس سازي مسئله (قبلاً در روش هاي پرورش خلاقيت توضيح داده
شده است)

[hoosein saba]

81- آموزش تداعي تصوير (قبلاً در روش هاي پرورش خلاقيت توضيح داده شده است)
82- تقويت کنجکاوي (پرسيدن، تقاضا و جستجوي اطلاعات جديد)
83- تقويت اعتماد به نفس
84- به تفاوتها احترام بگذاريد، يعني از رقابتها جلوگيري کنيد (هر رقابتي صحيح نيست، بعضي از رقابتها اعتماد به نفس را از بين مي برد)
85- رفتار آفرينندهء کودکان را سرمشق قراربدهيم.
86- بيش از اندازه از کودکان سؤال نکنيم (استقلال)
87- هنگامي که خودشان حضور دارند، در مورد آنها با ديگران صحبت نکنيم.
88- بگذاريم آنها خود پاسخگو باشند.
89- خيلي به آنها نه نگوييم.
90- کارها و رفتارهاي خوب کودکان را توصيف کنيم.

[hoosein saba]

91- به کودکان اجازه دهيم که شخصاً براي مشکلات راه حلي پيدا کنند.
92- کودکان را طوري تربيت نکنيم که تقليد کنند يا مثل هم فکر کنند.
93- به خاطر راستگويي آنها را تنبيه نکنيم.
94- به آنها ياد بدهيم که هميشه مطابق چهارچوب معيني حرکت نکنند چه موقع نقاشي يا داستان تعريف کردن ...
95- آنها را مورد انتقاد قرار ندهيم و ارزش کار آنها را کم نکنيم.
96- به بهانه کثيف شدن از کشف کردن چيزها جلوگيري نکنيم.
97- ياد بدهيم که هميشه ممکن است بزرگتر ها درست فکر نکنند.
98- براي راه حل هاي آنها ارزش و اعتبار قائل شويم.
99- ايجاد فرصت هايي جهت بازي هاي تخيلي و بازي هايي که باعث شکوفايي نيروي فکري، کسب مهارتهاي بنيادين و خلاقيت کودکان مي گردد .
100- آماده سازي کودک براي خلاقيت (1- ترکيب بندي نو از اشياء و مواد در دسترس

[hoosein saba]

2- استفاده هاي نامعمول از اشياي معمولي)
101- پرورش حواس کودک شامل اين موارد است :
تمرينات ديداري
شنيداري
لمسي
بويايي
چشايي
تمرينات حسي - تجسمي (جزء‌ تمرينات مربوط به تصويرسازي ذهني است)
تمرينات حسي آميزي (بايد از طريق تناظريابي و تخيل به ياد بياوريم. مانند: صداي سيب)
تمرينات تجربه حسي (دو نظام حسي به هم تبديل مي شود که ممکن است قبلاً تجربه شده باشد. مانند: به ياد آوردن گرماي آتش از تصوير)
102- ايجاد هيجان مناسب (تن آرامي، حرکت - آگاهي ، تصويرسازي ذهني، تصوير سازي هدايت شده، قصه هاي ناتمام)
103- به کارگيري مهارت هاي تفکر (جلسات بارش فکري براي کودکان، تفکر تصويري، تصوير سازي ذهني، ارتباط اجباري، داستان هاي ناتمام، استفاده از لطيفه، طنز، شوخي، شکلک، فهرست صفات، حرکات بدني و ژست ها، بازهاي خلاق)
104- تسهيل فرآيند خلاقيت (انعطاف پذيري بيشتر، استفاده از گفتار براي الگوسازي، فراهم نمودن شرايط تجربه بدون ترس از شکست، ارائه انتخاب ها، انگيختن خلاقيت، مجالسي براي خطا کردن، زماني براي بازي و تخيل)



يکي از آرزوهاي ما در اجراي اين طرح اين بوده است که شمار بيشتری از دانش آموزان کشورمان به این احساس و درک برسند که می توانند و با تمام وجود بگویند :

(من یک اندیشمندم)

حتی بیشتر خوشحال خواهیم شد اگر بعضی از آنها پا را فراتر گذاشته و با جرات بگویند:

(( من یک اندیشمندم و از فکر کردن لذت می برم ))

تفکر دشوار نیست. خسته کننده نیست. نیاز به هوش فوق العاده نیست.

بلکه نیاز به محیط و شرایط آماده شده برای تمرین است.

خیر و صلاح و سعادت آینده دنیا نیاز افرادی است که باز و خلاق فکر کنند

و لازمه آن تربیت چنین انسانهایی است.