مردمان باستان تصور مي‌كردند كه مي‌توانند خطوط اصلي چهره‌ها را در ستارگان آسمان شب پيدا كنند. اين چهره‌ها معمولاً شكل‌هايي از قهرمانان، اساطير و خدايان افسانه‌اي، مخلوقات گوناگون و اجرامي بودند كه به نظر آنها بر روی زمین اثر گذار ند. اين مفهوم عاميانه صورت فلكي است.
اما در ستاره‌شناسي نوين، لغت صورت فلكي به بخشي از آسمان اطلاق مي‌شود كه در مرحله‌ي اول اشكالي را تداعي مي‌كند كه هزارها سال پيش براي اولين بار مورد توجه انسان‌هاي باستاني قرار گرفته است.
اين مناطق بر روي كره‌ي سماوي، مانند استان‌ها يا كشورهاي مختلف بر روي نقشه‌هاي زميني هستند. در حال حاضر هر نقطه‌اي از آسمان بالاي سر ما، حتماً متعلق به يك صورت فلكي است. حد فاصل بين صورتهاي فلكي در قالب خط مستقيم بوده ولي شكل‌ها مي‌توانند كاملاً غيرمتقارن و غيرهندسي باشند. به هر تقدير هر صورت فلكي تعدادي از ستارگان آسمان را درون محدوده‌ي خود جاي مي‌دهد.
صورت فلكي براي ايجاد راحتي و تسهيل در شناخت اجرام و پيدا كردن بخش خاصي از آسمان مفید است. از ديد ما، مي‌توان تصور كرد كه تمام ستارگان درون محدوده يك صورت فلكي از نظر فيزيكي با هم در ارتباط هستند. از آنجا كه با چشم غيرمسلح نمي‌توان عمق فضا را تشخيص داد، لذا انسان همه‌ي ستارگان را در يك صفحه و ظاهراً در يك فاصله و بسيار نزديك به هم مي‌بيند. در حقيقت هر ستاره‌اي مي‌تواند در فاصله‌ي زيادي نسبت به ديگري قرار گيرد كه اين جدايي تا حد صدها و حتي هزارها سال نوري هم مي‌رسد.
در بين تمدن‌هاي باستاني اولين فرهنگ‌هايي كه شروع به طبقه‌بندي آسمان براي نامگذاري نمودند عبارتند از بابلي‌ها، هندي‌ها، يوناني‌ها، رومي‌ها، چيني‌ها و میان قاره‌ي آمريكا. انسان‌هاي ساكن در نيمكرهي شمالي قادر بودند فقط ستارگان قابل ديد در اين نيمكره را شناسايي و طبقه‌بندي نمايند، زيرا ستارگان عرض‌هاي جنوبي و پايين‌تر از آن نقاط قابل رؤيت نبودند. در قرن دوم ميلادي بطلميوس ستاره‌شناس يوناني ـ‌مصري، توانست بيش از 1000 ستاره را در قالب 48 صورت فلكي در كتاب مجستي فهرست نمايد. اين صورتهاي فلكي كه يادمان دوران عتيق است، به نام صورتهاي فلكي باستاني ناميده مي‌شوند.
از قرن 16 كه اروپايي‌ها به كشف مناطق جنوبي كره‌ي زمين پرداختند، فهرست ستارگان نيمكرهي جنوبي براي دنياي غرب شناخته شد. اين صورتهاي فلكي جديد را به نام «صور فلكي نوين» مي‌نامند.
معمولاً نامگذاري صورتهاي فلكي باستاني بر اساس شكل آنهاست. صورتهاي فلكي جبار و اسد ظاهراً به شكلي است كه آنها را ناميده‌اند. تعدادي از صورتهاي فلكي نوين را از روي بعضي از اختراعات، نظير ميكروسكوپ و تلسكوپ نامگذاري نموده‌اند. شكل‌ها (مثلاً خطوط واصل بين ستاره‌ها) در اصل اختياري بوده و ممكن است روي نقشه‌هاي مختلف متفاوت باشند. بعضي از صورتهاي فلكي داراي بخش كوچكتري در درون منطقه‌اي وسيع است، مانند قسمت ملاقه يا آبگردان درون خرس بزرگ.
قبل از سال 1930 هر كسي هر قسمتي از آسمان را به طور دلخواه مي‌توانست به هر اسمي بنامد و در نتيجه هيچ گونه مرز تعريف شده‌اي در اطراف صور فلكي وجود نداشت. لذا براي رفع شبهه و ايجاد يگانگي، ستاره‌شناسان جهان در سال 1930 تصميم گرفتند كه نام‌هاي خاصي (به زبان لاتين) به همراه مرزي مشخص براي كليه‌ي صورتهاي فلكي انتخاب كنند. اين همان حدود و اسم‌هايي است كه امروزه در سطح جهاني پذيرفته شده است.
در زير نام صورتهاي فلكي آورده شده است :
ردیف نام صورت فلکی علامت لاتین نام لاتین بهترین زمان مشاهده در آسمان
1آندرومدا، شاهزاده، زن در زنجير، امراه المسلسلهAnd Andromeda آبان
2اژدها، تِنينDra Draco تیر
3اسب بالدار، فَرَس اعظم Peg Pegasus مهر4
اسد، شير Leo Leo فروردین5
اكليل شمالي، تاج شمالي، افسر شمالي CrB Corona Borealis تیر
6برساوش، قهرمان Per Perseus دی
7تازي‌ها، سگ‌هاي شكاريCVn Canes Venaticiاردیبهشت8
تكشاخMon Monoceros اسفند
9ثور، گاو Tau Taurus دی
10جام، پياله، باطیه، معلفCrt Crater اردیبهشت
11غراب، كلاغ، زاغ Crv Corvus اردیبهشت
12جبار، شكارچي Ori Orion بهمن
13جَدي، بز دريايي، بزغاله، بز ماهیCap Capricornus شهریور
14جوزا، دو پيكرGem Gemini اسفند
15حَمَل، بره، گوسفند Ari Aries آذر
16حوا، مارافساي، حامل مارOph Ophiuchus مرداد17
حوت، ماهي Psc Pisces آبان
18حوت جنوبي، ماهي جنوبي PsA Piscis Austrinus مهر
19خرگوش، اَرنَب Lep Lepus بهمن
20دب اصغر، خرس كوچك UMi Usra minor تیر
21دب اكبر، خرس بزرگ UMa Usra major فروردین
22دجاجه، قو Cyg Cygnus قو
23دلفين Del Delphinus شهریور
24دلو، ريزنده آب Aqr Aquarius مهر
25ذات الكرسي، ملكه، خداوند كرسي Cas Cassiopeia آبان
26روباه، روباهك Vul Vulpecula شهریور
27زرافه، شترگاوپلنگ Cam Camelopardus بهمن
28سپر Sct Scutum مرداد
29سرطان، خرچنگ Cnc Cancer اسفند
30سكستان، ذات السدس، سكستانتSex Sextans فروردین
31سنبله، دوشيزه Vir Virgo خرداد
32سوسمار، مارمولك، بزمجهLac Lacerta مهر
33سهم، تير، پيكانSga Sagitta شهریور
34سياهگوش Lyn Lynx اسفند
35شلياق، چنگ روميLyr Lyra مرداد
36شيركوچك، اسد اصغرLMi Leo minorفروردین
37عقاب Aql Aquila شهریور
38عقرب، كژدم Sco Scorpius تیر
39عوا، گاوران Boo Bootes خرداد
40قطعه الفرس، اسب كوچك، پاره اسب، پونيEqu Equuleus شهریور
41قوس، كماندار، نيم اسبSgr Sagittarius مرداد
42قيطس، هيولاي دريايي، نهنگ Cet Cetus آذر
43قيفاووس، سلطان Cep Cepheus مهر
44كلب اصغر، سگ كوچكCMi Canis minorاسفند
45 كلب اكبر، سگ بزرگCMa Canis majorبهمن
46كوره، تنورFor آذر
47گيسوي برنيكه، موي برنيكه Com Coma Berenicesاردیبهشت
48مار، سر مار، دم مارSer Serpens تیر و مرداد
49مار آبي، مار دريايي، شجاعHya Hydra فروردین
50مثلث Tri Triangulum آذر
51ممسك العنان، ارابه ران، عنان دارAur Auriga دی
52ميزان، ترازوLib Libra خرداد
53نهر، جوي، رودخانه فلكيEri Eridanus دی
54هركول، جاثي، پهلوان، بر زانو نشستهHer Hercules مرداد
صورتهاي فلكي نيمكرهي جنوبي :
این صورتهای فلکی در جنوب میل منهای 30 درجه واقعند، لذا عمدتا از عرضهای جنوبی قابل مشاهده می باشند. در ایران هم تعدادی از آنها را در عرض های پایینتر می توان دید.
ردیف نام صورت فلکی نام لاتن
1 آب مار، نر مارHydrus2 آپوس، پرنده بهشتي Apus3اِسكنه، قلك سنگتراشيCaelum4اكليل جنوبي، تاج جنوبيCorona Australis5پرگار، قطب نماCircnus6تلسكوپTelescopium7تير حمال، شاه تختهCarina8ثُمن، اكتان، هشتكOctans9چليپا، صليب جنوبيCrux10حجار، سنگتراشSculptor11حربا، آفتاب پرستChamaeleon12حمامه، كبوترColumba13خط كش، گونيا، تراز Norma14درنا Grus15ساعت Horlogium16سبع، گرگLupus17شبكه، تور Reticulum18شراع، بادبانVela19طاووس Pavo20طوغان، توكانTucana21عنقا، ققنوس، سيمرغ Phoenix22قطب نماPyxis23قِنطورس، ظليمCentaurus24كشتيدمPuppis25كوه ميز، ميز صحراييMensa26ماهي پرندهVolans27ماهي زرين، طلاماهيDorado28مثلث جنوبيTriangulum Australe29مجمره، آتشدان، عودسوز Ara30مِفرغه الهوا، تلمبه باديAntlia31مگسMusca32ميكروسكوپMic roscopium33نقاش Pictor34هندي Indus
پيدا کردن صورتهای فلکی در آسمان
فکر کنم علاقه مند شدید که این صورتهای فلکی را در آسمان پیدا کنید. برای این کار ابتدا باید یک نقشه آسمان شب را تهیه کنید که این صورتهای فلکی در آنها مشخص شده باشند. و سپس با استفاده از نقشه و دوربین دو چشمی یا تلسکوپ می توانید ستاره های تشکیل دهنده این صورتهای فلکی را رصد کنید. البته اگر آسمان محل سکونتتان صاف باشد و آلودگی نوری نداشته باشد می توانید با چشمان غیرمسلح نیز به شکار این اجرام آسمانی بروید.
جواب بصورت نقل قول
نوشته شده توسط Renjer Babi
