موسیقی سنتی ایران، میراث جاودان

[mohammad99]

بسم الله الرحمن الرحیم

با عنایت پروردگار از امروز در این تاپیک بحث هایی پیرامون تئوری موسیقی سنتی ارائه میشود

تذکر:از قراردادن هرگونه لینک برای دانلود در این تاپیک خودداری فرمائید

برای دانلود قطعات مقالات و دریافت قطعات و توضیحات بیشتر به تاپیک موسیقی سنتی (میراث جاودان)در دانلود مراجعه نمایید


اینم اولین مطلب
امروزه تقسيم بندي آوازهاي ايراني با گذشته فرق بسيار دارد و در حال حاضر آوازهاي بزرگ را دستگاه مي نامند كه شايد هم در اينده بر اثر اطلاعات بيشتر موسيقي و تبحّر موسيقيدانان عصر اسامي تغيير نمايد و نام و حالات ديگري بر موسيقي اطلاق شود.

در گذشته آهنگ هايي كه مطابق با سيستم هفت نغمه اي (هفت نُت) نواخته مي شد خسرواني مي گفتند. كلمه خسرواني در لغت به معناي سرود خوش است و از آنجا كه تعداد اين آهنگ ها و نغمه ها هفت عدد بوده هفت خسرواني نيز ناميده مي شده ولي در اصل، خسرواني معني اعم همه آهنگ ها و آوازهاي خوش است اما به تدريج اصطلاح هفت خسرواني، جاي خود را چنان باز كرد كه معني خسرواني را به *دستان و بعد به دستگاه تغيير داد.

پس آنچه كه ما امروز دستگاه مي ناميم، ابتدا دستان بوده كه هر كدام از آن دستان ها، گوشه هايي نيز داشته اند.

در ايام قديم دستگاه خواني، به گونه اي بود كه خواننده از قسمت بم شروع مي كرد و به ترتيب تمام گوشه ها را اجرا و به تدريج به قسمت هاي اوج آواز مي رفت. ولي بعدها اين نحو دستگاه خواني از بين رفت و گوشه ها و رديف ها به ترتيبي اجرا مي شد كه هم قسمت هاي بم و هم اوج داشته باشد.

به طور كلي موسيقي ايراني شامل هفت دستگاه مي باشد كه عبارتند از:

1. شور 2. ماهور 3. همايون 4. چهار گاه 5. سه گاه 6. نوا 7. راست پنجگاه

اين طبقه بندي از حدود 50 سال پيش معمول بوده و امروز هم متداول مي باشد و رديفها گوناگون موسيقي دانان دوره اخير از قبيل ميرزا عبدالله فراهاني و ميرزا حسينقلي از روي همين ترتيب است.

اجرا دستگاه به صورت سنتي، با درآمد يا چند گوشه به نام درآمد شروع مي شود كه اكثرا همان (درآمدها) شناسه دستگاه مي باشند. پس شرط دستگاه بودن آن است كه طرز لحن درجات گام و فواصل آن به گام ديگري شبيه نباشد زيرا قابل آن است كه داراي نغمات و گوشه هاي مختلفي باشد.

در هر دستگاه دو نوع آواز اصلي و فرعي مي توان داشت منظور از اواز اصلي آوازي است كه در همان دستگاه و در همان گام وجود دارد مثل گوشه ها داد و اذر بايجاني در دستگاه ماهور، اما فرعي آوازي است كه از دستگاه هاي ديگر قرض شده باشد.

----------------------------------
پ.ن: واژه دستان ایرانی است که به معنای جای انگشتان نوازنده و همان پرده های موسیقی است. رشته هایی که بر دسته ساز های رشته ای بسته می شود را پرده گویند. موسیقیدان های قدیمی این رشته ها دستان می گفتند و عمل پرده بندی بر دسته ساز را دستان نشانی می گفتند.

[mohammad99]

امروزه تقسيم بندي آوازهاي ايراني با گذشته فرق بسيار دارد و در حال حاضر آوازهاي بزرگ را دستگاه مي نامند كه شايد هم در اينده بر اثر اطلاعات بيشتر موسيقي و تبحّر موسيقيدانان عصر اسامي تغيير نمايد و نام و حالات ديگري بر موسيقي اطلاق شود.

در گذشته آهنگ هايي كه مطابق با سيستم هفت نغمه اي (هفت نُت) نواخته مي شد خسرواني مي گفتند. كلمه خسرواني در لغت به معناي سرود خوش است و از آنجا كه تعداد اين آهنگ ها و نغمه ها هفت عدد بوده هفت خسرواني نيز ناميده مي شده ولي در اصل، خسرواني معني اعم همه آهنگ ها و آوازهاي خوش است اما به تدريج اصطلاح هفت خسرواني، جاي خود را چنان باز كرد كه معني خسرواني را به *دستان و بعد به دستگاه تغيير داد.

پس آنچه كه ما امروز دستگاه مي ناميم، ابتدا دستان بوده كه هر كدام از آن دستان ها، گوشه هايي نيز داشته اند.

در ايام قديم دستگاه خواني، به گونه اي بود كه خواننده از قسمت بم شروع مي كرد و به ترتيب تمام گوشه ها را اجرا و به تدريج به قسمت هاي اوج آواز مي رفت. ولي بعدها اين نحو دستگاه خواني از بين رفت و گوشه ها و رديف ها به ترتيبي اجرا مي شد كه هم قسمت هاي بم و هم اوج داشته باشد.

به طور كلي موسيقي ايراني شامل هفت دستگاه مي باشد كه عبارتند از:

1. شور 2. ماهور 3. همايون 4. چهار گاه 5. سه گاه 6. نوا 7. راست پنجگاه

اين طبقه بندي از حدود 50 سال پيش معمول بوده و امروز هم متداول مي باشد و رديفها گوناگون موسيقي دانان دوره اخير از قبيل ميرزا عبدالله فراهاني و ميرزا حسينقلي از روي همين ترتيب است.

اجرا دستگاه به صورت سنتي، با درآمد يا چند گوشه به نام درآمد شروع مي شود كه اكثرا همان (درآمدها) شناسه دستگاه مي باشند. پس شرط دستگاه بودن آن است كه طرز لحن درجات گام و فواصل آن به گام ديگري شبيه نباشد زيرا قابل آن است كه داراي نغمات و گوشه هاي مختلفي باشد.

در هر دستگاه دو نوع آواز اصلي و فرعي مي توان داشت منظور از اواز اصلي آوازي است كه در همان دستگاه و در همان گام وجود دارد مثل گوشه ها داد و اذر بايجاني در دستگاه ماهور، اما فرعي آوازي است كه از دستگاه هاي ديگر قرض شده باشد.

----------------------------------
پ.ن: واژه دستان ایرانی است که به معنای جای انگشتان نوازنده و همان پرده های موسیقی است. رشته هایی که بر دسته ساز های رشته ای بسته می شود را پرده گویند. موسیقیدان های قدیمی این رشته ها دستان می گفتند و عمل پرده بندی بر دسته ساز را دستان نشانی می گفتند.

منبع:سايت [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

[mohammad99]

ردیف

ردیف در واقع مجموعه ای از مثالهای ملودیک در موسیقی ایرانی است که در واقع با واژه ی رپرتوار غربی هم معنی است . گردآوری و تدوین ردیف به شکل امروزی در واقع از اواخر سلسله ی زندیه و اوایل سلسله ی قاجاریه آغاز شده است . در حقیقت در ا.ایل دوره ی قاجار سیستم مقامی موسیقی ایرانی تبدیل به سیستم ردیفی شد و جای مقامهای چندگانه را 7 دستگاه و 5 آواز گرفت . از اولین راویان ردیف می توان به خاندان فراهانی یعنی : آقا علی اکبر فراهانی - میرزا عبدالله - آقاحسینقلی و ... اشاره کرد . ردیفهایی که اکنون موجود می باشند : ردیف میرزا عبدالله - ردیف آقاحسینقلی - ردیف ابولحسن صبا - ردیف موسی معروفی - ردیف دوامی - ردیف طاهرزاده - ردیف محمود کریمی - ردیف سعید هرمزی - ردیف مرتضی نی داوود - و ... می باشند .

دستگاه

نگاره‌ای از زنی کمانچه‌نواز بر روی کاخ هشت‌بهشت اصفهان، از سال 1669 م.هر دستگاه موسیقی ایرانی، توالیی از پرده‌های مختلف موسیقی ایرانی است که انتخاب آن توالی حس و شور خاصی را به شنونده انتقال می‌‌دهد. هر دستگاه از تعداد بسیاری گوشه موسیقی تشکیل شده است و معمولا" بدین شیوه ارایه می‌شود که از درآمد دستگاه آغاز می‌کنند، به گوشه اوج یا مخالف دستگاه در میانه ارایه کار می‌‌رسند، سپس با فرود به گوشه‌های پایانی و ارایه تصنیف و سپس رِنگی اجرای خود را به پایان می‌‌رسانند.هفت دستگاه ردیف موسیقی سنتی ایرانی عبارت‌اند از:

دستگاه سه‌گاه
دستگاه چهارگاه
دستگاه همایون
دستگاه ماهور
دستگاه شور
دستگاه نوا
دستگاه راست‌پنج‌گاه

آواز:
آواز ابوعطا
آواز بیات ‌زند
آواز دشتی
آواز افشاری
آواز بیات‌کرد
آواز بیات اصفهان

[lovergod14paramourand]

خب از شما دوست عزيز و بابك جان مدير محترم و دوست داشتني موسيقي كمال تشكر و قدرداني رو دارم بنده هم به فراخر وقت سعي ميكنم شمارو در اين تايپك كمك كنم...يا الله...

[babak_belgium]

با سلام
دوست عزيز دستت درد نکنه،اميدوارم در راهی که پيش گرفتی موفق باشي،با اينکه ميدونمدراه سختيه.
با تشکر Babak_Belgium[B]

[italianboy]

با تشكر زياد از آقا محمد به خاطر ايجاد اين تاپيك كسي سايت جامع و كاملي درباره موسيقي اصيل ايراني ميشناسه كه هم مطالب آموزشي داشته باشه و هم متن و آهنگ ترانه ها رو ؟؟؟

[mohammad99]

با تشكر زياد از آقا محمد به خاطر ايجاد اين تاپيك كسي سايت جامع و كاملي درباره موسيقي اصيل ايراني ميشناسه كه هم مطالب آموزشي داشته باشه و هم متن و آهنگ ترانه ها رو ؟؟؟

راستش دوست عزيز من خودم سايتع جامعي كه هم متن ترانه و هم توضيح داشته باشه پيدا نكردم
ميبيني كه خودمم همين چهار تا مطلب و با هزار تا بد بختي پيدا مي كنم
ولي هر مطلبي گزاشتم منبع داره
برو سراغ منابع

[vahide]

حسین علیزاده
استاد حسین علیزاده در سال 1330 در تهران به دنیا آمد. در هنرستان موسیقی ملی نزد هوشنگ ظریف، علی اکبر شهنازی و حبیب الله صالحی به فراگیری تار پرداخت . پس از دریافت دیپلم از هنرستان در سال 1349 به گروه موسیقی دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران راه یافت و نزد اساتیدی همچون اکبر شهنازى، نورعلى برومند، یوسف فروتن، عبدالله دوامى، هوشنگ ظریف و ... فراگیری موسیقی ایرانی را ادامه داد.

در دوران تحصیل با ارکستر ایرانی تالار رودکی همکاری داشت. و از فصل هنری 1352-51 با گروه های مرکز حفظ و اشاعه موسیقی در جشن هنر شیراز به اجرای برنامه پرداخت. در سال 1355 به اتفاق پرویز مشکاتیان گروه عارف را تشکیل داد و برنامه های متعددی را در داخل و خارج از کشور به اجرا درآورد.
او خود نیز همیشه در جست و جوى راههاى دیگرى بوده که دیگران نرفته اند در این سالها علیزاده استعداد خود را محدود به تقلید و تکرار فرم هاى گذشتگان نکرده و در جست و جوى راههاى تازه تر بوده است استاد علیزاده بر خلاف بسیاری دیگر از هنرمندان که فقط به اجرای موسیقی به شکل کاملا" سنتی آن می پردازند، نوآوری هایی داشته است. مانند ابداع مقام داد وبیداد ( گوشه داد از ماهور و بیداد از همایون، آلبوم های راز نو با همکاری گروه هم آوایان و زمستان است با صدای استادشجریان) همچنین اجرای پلی فونیک آواز ایرانی ( رازنو، آوای مهر و ...)
استاد علیزاده در سال های اخیر در آلبوم های "زمستان است" ، " بی تو به سر نمی شود" و "فریاد" با استادشجریان ،کیهان کلهر و همایون شجریان به عنوان سرپرست گروه و آهنگساز همکاری داشته است.

فعالیت های هنری:
سرپرستی گروه های همنوازی مرکز حفظ و اشاعه موسیقی ، سرپرستی گروه شیدا، گروه عارف و گروه سازهای ملی، شرکت در چهار دوره هنر شیراز، شرکت در اجرای باله گلستان اثر موریس بژار کنسرت ها: کنسرت نوا ( جشن هنر شیراز)، شورانگیز ( تالار وحدت)، کنسرت به نفع زلزله زدگان گیلان( تالار وحدت)، کنسرت به نفع شورای کتاب کودک ( تالار وحدت، فرهنگسرای بهمن)

خارج از کشور:
فستیوال لوس آنجلس، فستیوال هنرهای شرق بولونیا ( ایتالیا)، کنسرت در مراسم افتتاح شهر موسیقی ( پاریس)، کنسرت در موزه واشنگتن، کنسرت به دعوت موسسه جهانی موسیقی( نیویورک) کنسرت های گوناگون در رادیو فرانسه، بلژیک، سوئد، کنسرت در دانشگاه سیاتل (آمریکا) ، دانشگاه ییل (آمریکا)، آلبرت هال لندن، کنسرت با هنرمندان هندی در لوس آنجلس و سانفرانسیسکو.

فعالیتهای آمورشی :
تدریس در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، مرکز حفظ و اشاعه موسیقی، کانون فرهنگی- هنری چاووش، هنرستان موسیقی، و کلاسهای خصوصی، عضویت در هیات علمی دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران، ریاست هنرستان موسیقی(پسران)
خارج از کشور:
تجزیه و تحلیل موسیقی ایران در مراکز آموزشی و هنری آلمان و فرانسه، شرکت در سمینار شرق شناسی دانشگاه یو. سی. ال. ای. (آمریکا)، دانشگاه سیاتل (آمریکا).

آثار آموزشی:
ده قطعه برای تار( کتاب، چهار جلد)، ردیف میرزا عبدالله ( اجرا با تار و سه تار)، دستور سه تار( کتاب)، آموزش سه تار ( اجرای کتاب اول و دوم هنرستان)، ردیف مقدماتی ( کتاب سوم هنرستان)
هم نوایی برای سازهای ایرانی:
نوا، سواران دشت امید، حصار، سرودهای آذربایجان، شورانگیز، راز و نیاز. صبحگاهی، نوبانگ کهن و آوای مهر.
تکنوازی(شیوه سنتی(
ماهور(تار) و سه گاه ( هجرانی) ‌‌‌‌"تار"
تکنوازی ( شیوه ابداعی):
ترکمن ( سه تار)، پایکوبی (سه تار)، هم نوایی ( تار)، نوا (تار)، همایون( سه تار)، راست پنجگاه(تار) و چهارگاه و بیات ترک.

ارکسترال:
نی نوا، عصیان، واریاسیون های کردی.

موسیقی فیلم:
چوپانان کویر ( حسین مجوب)، دلشدگان ( علی حاتمی) ، گبه ( محسن مخملباف)، زمانی برای مستی اسب ها و لاک پشت ها هم پرواز می کنند ( بهمن قبادی)، میراث کهن، زشت و زیبا( احمد رضا معتمدی(

[mohammad99]

دوست عزیز مقاله جالبی بود
فقط دو تا عکس کم داشت که اونم من میزارم





کنسرت ایالات متّحده سال 2002 میلادی

[mohammad99]

میرسیم به زندگی نامه خسرو اواز ایران

استاد محمد رضا شجريان در اول مهر 1319 شمسی برابر با 21 سپتامبر 1940 در شهر مشهد در خانداني که هنر از هر دو سو موروثي بود،(خاندان پدر صوت دلنشين و خاندان مادري خوشنويسي و موسيقي) ديده به جهان گشود.

محمد رضا اولين فرزند خانواده شان بود.
مهدي شجريان پدر محمد رضا ، داراي صداي خوشي بود و مايل بود که محمد رضا را تحت تعليم خود درآورد.
شجريان در کاستي به نام خاطرات پدر به عشق عميقي که نسبت به پدرش داشته و در مورد صداي پدر و کودکي اش چنين مي گويد:
پدرم متولد مشهد است. پدربزرگم حاج آقا سيد علي اکبر طبسي يکي از مالکان مشهور طبس بود او صداي فوق العاده خوبي داشت ولي جز در محافل خصوصي و در نزد دوستان صميمي جاي ديگري نمي خواند.
وقتي پدرم فقط 12 سال داشت پدر بزرگم فوت کرد و پدرم بهترين معلم آواز خود را از دست داد.
دوستان پدرم را به حاج آقا سيد محمد عرب براي تلاوت قرآن معرفي کردند و
پس از سالها تمرين و ممارست وي بهترين معلم قرآن مشهد شد.
من به خوبي به خاطر دارم که وقتي 3 يا 4 ساله بودم صبح هاي جمعه جلسات تلاوت قرآن در منزل ما برگذار مي شد.
مادرم به محمد شاطر خدمتگزارمان مي سپرد که مرا نزد پدرم ببرد من از آنها خيلي خجالت ميکشيدم و مرتبا پشت پدرم قايم مي شدم در يکي از آن روزها من براي اولين بار آقا سيد محمد عرب را ديدم او مرد پيري بود که يک عمامه سبز پوشيده بود. پس از آن جلسه پدرم مرتبا مرا با خود به جلسات قران مي برد.
وقتي به سن تکليف رسيدم پدرم مرا صبح بيدار ميکرد و ميگفت با صداي بلند قرآن بخوانم در اين تلاشها پدرم علت اصلي موفقيت من بود.
پدرم عاشق مذهب بود او به شاگردانش به خوبي قران درس مي داد و معلم ماهري بود و تا سن 82 سالگي به تدريس ادامه داد.

در سال 1326 استاد شجريان وارد مدرسه 15 بهمن شد و در همان زمان شروع به تلاوت قران نزد پدر کرد به طوري که از 10 سالگي در مراسم و اجتماعات سياسي آن زمان قران تلاوت مي کرد.

اولين زمزمه هاي آوازي ايشان در دوره دبيرستان به کمک دائي شان و آقاي جوان(معلم دانشسرا) آغاز شد.

ايشان در اين باره مي گويند:
اولين زمزمه ها و آواز من با همراهي دايي ام که فقط دو سال از من بزرگتر بود و تار ميزد آغاز شد.
بعد در مشهد به پيرمردي برخوردم به نام آقاي جوان که در واقع معلم موسيقي دانشسرا بود.
من در دانشسراي مشهد درس مي خواندم و ايشان خيلي به من علاقه داشت تار خيلي خوب مي زد و شاگرد علي اکبر خوان شهنازي بود ويولن هم مي زد.
با ايشان هم کار مي کردم و آواز مي خواندم.
استاد در سال 1349 با خانم فرخنده گل افشان که ايشان نيز معلم دبستان بودند آشنا شدند و در شهر قوچان پاي سفره عقد نشستند.
يک سال بعد در 29 مرداد 1341 در مشهد چشن عروسي بر پا شد و استاد زندگي مشترک خود را با خانم گل افشان آغاز کردند و 2 سال بعد به عنوان معلم مدرسه به شاه آباد منتقل شدند اما هم چنان موسيقي و آواز را رها نکرده و آموزش سنتور را براي اولين بار در مشهد نزد جلال اخباري آغاز کرد و ادامه داد تا نزد فرامرز پايور در تهران رفت.
استاد در سال 1345 به تهران مهاجرت کرد و پس از ورود ايشان به تهران براساس دعوت قبلي به نزد داوود پيرنيا مدير برنامه گلها به اداره راديو مهاجرت کرد و مرحوم پيرنيا پس از تست ايشان شيفته صداي وي شد به اين ترتيب اولين برنامه استاد شب جمعه 15 آذر ماه با عنوان برگ سبز شماره 216 با همراهي استاد ورزنده از راديو پخش شد و اين همکاري تا استعفاي استاد در سال 1355 ادامه داشت و 300 برنامه ضبط شد.
در تمام مدت همکاري استاد با راديو و تلويزيون وي با نام مستعار سياوش بيدکاني شناخته شده بود و اين به علت مخالفت پدرش با موسيقي و آواز خواندن استاد بود به گفته خود استاد پدرش به شدت مذهبي بود و اصلا دوست نداشت که پسرش آواز کار کند.

استاد در مورد آن دوران مي گويند:
وقتي به تهران آمدم و همزمان با کار در برنامه گلهاي راديو به کلاس درس اسماعيل مهرتاش در جامعه باربد رفتم و با ايشان رديف هاي طاهرزاده را کار مي کرديم پنج ماه از سال کلاسها در فضاي آزاد برپا مي شد بقيه ماه در يک کلاس کوچک و خفه جمع مي شديم.
در آن زمان همه مرا به عنوان خواننده گلها مي شناختند و وقتي ميخواستم از قسمت تئاتر به کلاس بروم همه مرا نگاه مي کردند.

کلاسهاي مهرتاش هميشه پر از شاگرد بود.
روزي به ايشان گفتم: چرا شما چند تا از بهترين شاگردانتان را انتخاب نمي کنيد که فقط روي آنها کار کنيد و هر شاگردي مي آيد شما به او اجازه ميدهيد که از کلاس استفاده کند او گفت اگر آنها خواننده خوبي نشوند شنونده خوبي خواهند شد.
همه ما استاد را دوست داشتيم ولي به سختي در اين فضاي شلوغ چيزي ياد مي گرفتيم.
علاوه بر کلاس مهرتاش من در برنامه گلها با عبادي نيز کار مي کردم.
با پا در مياني آقاي نقيب که در آن زمان مسئول راديو بود استاد عبادي به من درس دادند.
ايشان به من مي گفت: که هنرمندنما ها فضاي راديو را خراب کرده اند و به من ياد داد چطور بخوانم و هر وقت خارج مي خواندم و يا به خودي خود به اوج مي رفتم به من تذکر مي داد ما شب و روز کار مي کرديم.
تاثير گذارترين فرد در زندگي من استاد دادبه بود او مرا دگرگون کرد و حتي در شخصيت هنري من اثر شگرفي داشت.
من هشت سال با ايشان در شيوه دشتستاني کار کردم.
ولي آنچه که براي من ارزش دارد فکر و انديشه اين مرد بزرگ بود و شايد مهمترين بخش زندگي هنري من آشنايي با ايشان است و ايشان خيلي بيشتر از پدرم در من اثر گذاشت.
در سال 1356 در اعتراض به موسيقي راديو را ترک کردم و گفتم نمي خواهم صدايم از راديو پخش شود.
از آن سال به بعد موسيقي و صداي من مردمي تر شد چون در آن زمان مردم از رژيم دل خوشي نداشتند در نتيجه از راديو و تلويزيون هم ناراضي بودند.
هنر ديگر شجريان در زمينه خطاطي است در اين باره مي گويد:
من خطاطي را از برادران ميرخاني فرا گرفتم اما در امتحان شرکت نکردم زيرا نمي خواستم خطاطي را تا دوره عالي ادامه دهم هدف من اين بود که خطم زيبا شود.
خطاطي هم مانند موسيقي زمان زيادي براي يادگيري احتياج دارد و سخت ترين قسمت خطاطي خط نستعليق است.
ميرخاني نوازنده چيره دست کمانچه نيز بود اما او وارد حيطه موسيقي نشد.

در طي 40 سال فعاليت هنري استاد ايشان در بسياري از کشورهاي آسيايي و اروپايي و آمريکايي کنسرت داده اند.
ايشان در دانشگاههاي بروکلي، کلمبيا ،هاروارد ، فيليپین، شیکاگو شش کنفرانس در مورد موسيقي ايراني برگذار کرده اند.
در 20 سپتامبر 1995 در يونسکو توسط فدريکو مايور دبير کل يونسکو مدال پيکاسو که به شکل چشم پيکاسو بود(چون دنيا را به شکل متفاوتي مي نگريست) به ايشان اهدا شد.
همچنين در روز 8 فوريه 2001 در ورزشگاه استيل لوس آنجلس جايزه گرمي براي کاست (بي تو به سر نمي شود) به استاد تعلق گرفت.

محمد رضا شجريان پنج فرزند دارد با نام هاي فرزانه، افسانه، مژگان و همايون از همسر اول و رايان از کتايون خوانساري همسر دوم ايشان .
مژگان شجريان نامي است که در اکثر کاستهاي استاد به چشم ميخورد ايشان داراي مدرک MS گرافيک هستند و به همراه همسرشان محمد علي رفيعي که مهندس است به کارهاي طراحي کامپيوتري کاستهاي استاد مي پردازند.
همايون شجريان هم از سن 15 سالگي همراه پدر به کار خوانندگي مشغول است.

شجريان عاشق گل و طبيعت است و همه گلها را به خوبي ميشناسد و با کشاورزي کاملا آشنايي دارد.

ايشان باغي در هشتگرد حوالي کرج دارد که آخر هفته ها در آنجا به گلکاري مي پردازند.

او از بين خوانندگان قديمي علاقه مند به کارهاي قمرالملوک وزيري، بنان، ظلي، تاج اصفهاني و پاورتي است.