معرفی توزیع های گنو/لینوکس + چه توزیعی انتخاب کنیم
دیسکلیمر: محتوای این پست صرفا به سبب ترشح کلمات از ذهن و اطلاعات محدود من در این زمینه بوجود اومده
خب یکی از دوستان از من پرسیدن که چه توزیعی انتخاب کنیم٬ من ترجیح دادم یه تاپیک باز کنم تا بقیه دوستان هم بتونن استفاده کنن
در حال حاضر چیزی بیش تر از حدود ۲۰۰ توزیع فعال گنو/لینوکس وجود داره. این باعث میشه که دوستان تازه وارد موقع انتخاب سیستم عامل سردرگم بشن. جالب اینجاست که اگه از هر اینکاره ای بپرسید بهتون میگه که توزیع ها هیچ فرقی باهم ندارن و همشون یه چیزن.
در کل به نظر من بین توزیع های گنو/لینوکس ۳ فرق اساسی بیشتر وجود نداره:
۱. فلسفه و سیاست های کلی توزیع
۲. پکیج منیجر و نحوه ی مدیریت توزیع
۳. نرم افزار ها و تنظیمات پیشفرض نصب شده روی سیستم عامل
جالبه که همین ۳ تفاوت چیزی بیشتر از ۵۰۰ توزیع به وجود اورده که خیلیاشون بعد از مدتی ناپدید شدن
اشتباه فاحش بین کاربران اینه که توزیعشون رو به دلیلی به غیر از یکی از ۳ دلیل بالا تغییر میدن و انتظار چیز متفاوتی دارن.
مثلا اگر یک برنامه ای رو نمیتونن توی مینت اجرا کنن٬ از مینت دلخور میشن و میگن مینت خوب نیست و اوبونتو فلان برنامه رو میتونه اجرا کنه. دیدم که میگما
در صورتی که اینطور نیست و مشکل قطعا از چیز دیگه بوده مثلا نصب نبودن dependency ها.
یا میان کالی نصب میکنن فکر میکنن الان هکر میشن.. که چقدر من از این قشر متنفرم...
در این پست هدف این هست که تفاوت های اصلی رو مشخص کنیم
۱. فلسفه
هر توزیعی در هنگام ساخته شدن یک هدف یا فلسفه داره و قشر خاصی از مخاطبان رو هدف قرار میده.
مثلا هدف از توزیع Redhat Enterprise linux صرفا ایجاد یک توزیع مناسب سرور و درامد زایی برای شرکت رد هت هست. قشر مورد هدف این توزیع هم کمپانی های بزرگ دیگه هست. مثلا کمپانی ایدوبی یکی از مشتریان ردهت هست
در عوض هدف از اوبونتو راحت کردن گنو/لینوکس برای تازه کارها و تبدیل شدن به سیستم عامل انتخابی دسکتاپ ها٬ تبلت ها و موبایل هاست. مخاطبان این سیستم عامل کاربرای معمولی هست که می خوان بی دقدقه برن فیسبوکشون رو چک کنن
انتخاب توزیع با فلسفه هماهنگ با کاربری شما از این جهت مهم هست که توصعه دهنده های توزیع بیشتر به چه چیزی اهمیت میدن.
۲. پکیج منیجر
اساسی ترین فرق بین توزیع های مادر نحوه ی مدیریت و نظارت بر اونها هست.
توزیع های خانواده ی دبیان به استفاده از پکیج منیجر dpkg که با پکیج های با پسوند deb. کار میکنه معروفن. هرچند که پسوند پکیج اصلا مهم نیست.
توزیع های خانواده ردهت هم به استفاده از پکیج منیجر rpm که با پکیج های rpm کار می کنه معروفن
در این بین توزیع های زیادی هستن که پکیج منیجر خودشون رو دارن یا اصلا پکیج منیجر ندارن و به نوعی غیر قابل نگه داری هستن (یا حداقل پروسه نگه داری بسیار بسیار مشکلی دارن)
بعضی توزیع ها source base هستن یعنی پکیج ها ابتدا به صورت سورس کد دانلود میشن و بعد در کامپوتر کاربر کامپایل و نصب میشن.
بیشتر توزیع ها binary base هستن یعنی پکیج ها از پیش کامپایل شده هستن و کاربر فقط باید اون رو نصب کنه.
فرق بین این دو اینه که source base ها بینهایت انعطاف پذیری بیشتری دارن ولی کامپایل کردن پکیج ها کار طاقت فرسا و مشکلیه. مثلا کامپایل کردن فایرفاکس توی لپتاپ من(کریستال) حدودا ۲ ساعت طول میکشه
علاوه بر این بحث نحوه ی ریلیز هم هست که به طور کلی دو دسته هستن:
Rolling release: در این حالت توزیع تمام اپدیت هارو برای توزیع منتشر می کنه و ورژن و نسخه ی خاصی نداره. کاربر می تونه تنها با اپدیت کردن به وسیله ی پکیج منیجر همیشه به روز باقی بمونه
Standard release: در این حالت سیستم عامل ورژن بندی میشه و برای به روز موندن باید نسخه ی جدید سیستم عامل رو دانلود و سخه ی قبلی رو ارتقا داد
۳. نرم افزار های پیشفرض
این مورد خیلی احتیاج به توضیح نداره. واضح ترین فرق در این مورد محیط دسکتاپ پیشفرض نصب شده روی توزیع هست
مثلا در اوبونتو محیط unity در توزیع مینت محیط cinnamon و در توزیع کرانچبنگ پنجره ساز openbox به صورت پیشفرض روی سیستم عامل نصب شده
البته بعضی توزیع ها مثل مینت و اوبونتو٬ مشتق هایی از خودشون دارن که محیط متفاوتی از پیش نصب هست
بعضی توزیع ها هم اصلا محیط دسکتاپ رو به صورت پیشفرض نصب نمی کنن و این کار رو به کاربر واگذار میکنن. مثل آرچ لینوکس
یه چیز خیلی مهم اینه که اینا فقط پیشفرض هست. یعنی یه کاربر مینت میتونه هر لحظه دلش خواست از سینامون به KDE بپره یا openbox نصب کنه. بنابراین لزومی به تغییر توزیع صرفا برای برنامه ها وجود نداره مگر این که کاربر بلد نباشه اون ها رو نصب کنه یا حوصلشو نداره
خوب بریم سروقت معرفی توزیع ها
کار رو با یک تایم لاین از توزیع های گنو/لینوکس شروع میکنیم. هرچند قدیمی ولی اطلاعات جالبی رو نمایش میده
محتوای مخفی: عکس
همونطوری که در این چارت مشخصه٬ میشه گفت در بین توزیع ها 5 توزیع مادر به علاوه گروهی توزیع غیر وابسته وجود داره.
این ۵ توزیع مادر به ترتیب بزرگی عبارتند از:
۱. Debian Gnu/linux
۲. Fedora (Redhat family)
۳. Slackware
۴. Gentoo linux
۵. Archlinux
حالا چرا این ۵ توزیع اینقدر مهم هستن؟
دلیلش اینه که درصد بسیار زیادی از توسعه نرم افزار ها و استاندارد گنو/لینوکس توسط توزیع های پیشرو که اسمشونو اوردم انجام میشه.
توزیع های مشتق شده مثل اوبونتو٬ مینت و centOS صرفا دنبال کننده پیشرو ها هستن و به غیر از چند تا چیز کوچیک و بزرگ که برای توزیع خودشون میسازن معمولا چیز جدیدی به اکوسیستم اضافه نمیکنن. میگم معمولا چون چیز هایی هم بوده که اول در توزیع های مشتق شده ساخته شدن و بعدا وارد توزیع های مادر شدن. ولی نباید انتظار چیز جدید و خارق العاده ای از این توزیع ها داشت چون بیشتر منابعشون صرف فلسفه خودشون میشه تا اکوسیستم کلی
یک نکته مهم دیگر هم این هست که وقتی یک توزیع جدید از یک توزیع دیگر مشتق میشه دو حالت وجود داره:
حالت اول این هست که اون توزیع همیشه پایه خودش رو توزیع مادر قرار میده و فقط تغییرات خودش رو روش سوار میکنه.
حالت دوم اینه که توزیع مورد نظر فقط از توزیع مادر برای شروع سریع یا به قولی Jumpstart استفاده می کنه و بعد از اون به صورت مستقل از توزیع مادر به کار خودش ادامه میده
فرق این دو در اینه که مثلا در اوبونتو که به حالت اول از debian testing مشتق شده٬ همیشه تصمیمات تیم دبیان در سیستم عامل اوبونتو هم موثر خواهد بود.
برای مثال دوم میتونم CentOS رو نام ببرم که کپی RHEL هست با تغییر نام و برند. اهمیت این موضوع اینه که اگر مثلا یه روزی ردهت تصمیم گرفت نرم افزار X رو به صورت پیشفرض نصب کنه٬ در CentOS هم این تغییر اتفاق میافته مگر اینکه توسعه دهنده هاش عمدا جلوی این تغییر رو در توزیعشون بگیرن. یعنی برای خودشون کار اضافه بتراشن
ولی در عوض میشه گفت لزوما تصمیم ردهت در باره پکیج X روی توزیع mageia تاثیر نمیزاره
گروه توزیع های مستقل هم وضعیت مشخصی نداره٬ هر توزیعی با هدف خودش چیز های مختلفی رو دنبال می کنه. صرف نظر از اینکه در بقیه اکوسیستم چی میگذره
خوب بریم سروقت معرفی چند توزیع معروف. چون نمیرسم همشو معرفی کنم. این لیست به ترتیبی که به ذهنم رسیدن مرتب شده
1. Arch Linux
فلسفه ی این توزیع سادگی (بخوانید: فقیرانه از حیث نرم افزار های پیشفرض) و انعطاف پذیری بالا هست.
مخاطب های این توزیع کاربر های حرفه ای یا همون Poweruser هاست.
این توزیع از پکیج منیجر pacman استفاده می کنه و از مدل Rolling release پیروی میکنه.
همیشه بروزترین نسخه ی نرم افزار ها رو در توزیعش قرار میده و به قولی Bleeding edge هست. متاسفانه به همین خاطر از کار افتادن بخشی از سیستم عامل به خاطر اپدیت های مشکل دار تازگی نداره
علاوه بر مخازن رسمی٬ یک مخزن غیر رسمی هم در این توزیع وجود داره به نام AUR که کاربران میتونن نرم افزار هایی که در مخازن اصلی موجود نیستن رو ارائه و مدیریت کنن. به خاطر همین یکی از کامل ترین مخازن رو در دنیای گنو/لینوکس به کاربران عرضه میکنه.
لازمه اشاره کنم که wiki این توزیع زبانزد خاص و عامه و جزو کاملترین ویکی های توزیع های گنو/لینوکس هست. به طوری که حتی کاربرای توزیع های دیگه از ویکی این توزیع استفاده میکنن
در این توزیع به صورت پیشفرض هیچ محیط دسکتاپی وجود نداره و برای نصبش هم نصاب اتوماتیک رسمی وجود نداره. کاربر باید بعد از اماده سازی پارتیشن ها به صورت دستی٬ یک اسکریپتی رو اجرا کنه تا pacman بیس سیستم عامل رو براش نصب کنه.
این توزیع رو به کسایی پیشنهاد میکنم که میخوان گنو/لینوکس رو یاد بگیرن و اماده دست و پنجه نرم کردن با سیستم عامل هستن
2. Fedora
یکی از توزیع های اصلی خانواده ردهت که توسط همین کمپانی حمایت میشه. فلسفه این توزیع ارائه یک سیستم عامل ازاد برای دسکتاپ ها و Workstation هاست. علاوه بر این به عنوان یک موش ازمایشگاهی برای ردهت هم عمل میکنه تا محصولات جدیدشو روش ازمایش کنه قبل از این که در توزیع اصلیش یعنی RHEL قرار بده
این توزیع از پکیج منیجر rpm استفاده میکنه و کاربران میتونن با برنامه yum میتونن پکیج هاشون رو مدیریت کنن
مدل عرضه این سیستم عامل به صورت Standard release هست و کاربران میتونن همزمان نرم افزار های جدید رو با پایداری مورد قبول تجربه کنن
کاربرای تازه وارد تا نیمه حرفه ای و حرفه ای میتونن با این توزیع ارتباط برقرار کنن.
این توزیع رو به کاربرایی پیشنهاد میکنم که تجربه ی کار با گنو/لینوکس رو داشتن و به دنبال یک سیستم عامل شسته رفته هستن
3. Debian Gnu/Linux
توزیع دبیان مناسب با هر سلیقه و شخصیتی.
هدف این توزیع ارائه یک سیستم عامل ازاد و پایدار برای استفاده در سرور ها٬ ادارات و کامپیوتر های شخصی هست.
این توزیع همزمان ۴ نسخه ی فعال داره و از پکیج منیجر dpkg بهره میبره:
oldstable: نسخه ی قبلی سیستم عامل که همچنان پشتیبانی میشه
stable:نسخه ی فعلی سیستم عامل که پایداری بسیار بالایی داره و مناسب سرور ها و جاهایی هست که قابلیت اپدیت های پی در پی رو ندارن. معمولا فقط اپدیت های امنیتی برای این نسخه ارائه میشه. معمولا نرم افزار های موجود در مخازن این نسخه چندین سال از نسخه ی فعلی عقب تر هستن
testing: نسخه ی بعدی سیستم عامل که در این نسخه٬ برنامه های موجود در مخازن قفل میشن و در مرحله ی بررسی قرار میگیرن تا باگ هاشون کشف و پچ بشن و برای نسخه ی پایدار اماده بشن. با وجود این که اسمش کمی گمراه کنندست٬ کاربران میتونن انتظار پایداری مناسبی از این نسخه داشته باشن. مناسب کامپیوتر های شخصی هست که کاربران دنبال نرم افزار های جدید و پایداری متوسط هستن
unstable: نسخه ی Rolling release توزیع دبیان. در این نسخه همیشه جدید ترین نرم افزار ها در مخازن برای استفاده قرار میگیره. بعد از عرضه testing قبلی به عنوان stable جدید٬ نسخه ی testing از این نسخه مشتق میشه. همونطوری که از اسمش پیداست اپدیت های مشکل دار با اینکه خیلی کم پیش میان اما دور از انتظار نیستن. مناسب کاربر هایی هست که به دنبال bleeding edge هستن
در کل دبیان برای کاربرای حرفه ای مناسبه و به کسایی که دنبال یک سیستم عامل پایدار و کم باگ هستن پیشنهاد میکنم
4. Gentoo
توزیع Gentoo با هدف ارائه انعطاف پذیری بینهایت و دادن کنترل همه چیز به دست کاربر هست. مخاطبین این توزیع کاربرای خیلی حرفه ای گنو/لینوکس هستن که میخوان همه چیز دست خودشون باشه.
این توزیع با مدل rolling release ارائه میشه و source based هست. پکیج منیجر portage جزو قویترین پکیج منیجر های گنو/لینوکس هست.
نحوه ی عملکرد این پکیج منیجر به این صورت هست که ابتدا سورس نرم افزار های موزد نظر دانلود و سپس طبق تنظیماتی که کاربر انتخاب کرده کامپابل میشن. این باعث میشه که فقط قابلیت هایی که کاربر بهشون احتیاج داره در نرم افزار مورد نظر فعال بشن. این باعث میشه که حجم برنامه ها کوچک بشن و منابع کمتری استفاده کنن.
در این توزیع تمام تنظیمات به عهده ی کاربرهست و سیستم عامل در تصمیم گیری ها دخالتی نمیکنه. این توزیع همزمان پکیج های پایدار و یا جدید رو در مخازنش به صورت ebuild قرار میده تا هر کاربر بسته به نیازش سیستم عامل پایدار یا در لبه ی تکنولوژی داشته باشه. ebuild اسکریپتی هست که به portage میگه که dependency های هر برنامه چیه و چطور باید کامپایل بشه
در این سیستم عامل نصاب رسمی وجود نداره. نحوه ی نصب به این صورت هست که ابتدا کاربر به صورت دستی پارتیشن ها رو اماده میکنه و بعد با اکسترکت کردن پکیج سیستم عامل که بهش stage3 میگن سیستم عامل رو اماده نصب و تنظیم شدن میکنه. بعد از تنظیم ساعت٬ fstab کیبورد٬ portage و .. کاربر هسته ی لینوکس رو کامپایل و نصب می کنه تا توزیعش اماده به اجرا میشه
علاوه بر این٬ این توزیع به خاطر مقابله با systemd و ارائه سیستم init خودش به نام openRC معروفه
این توزیع رو همه ی ماجراجو های گنو/لینوکس و کسایی که میخوان یک قدم فراتر از Archlinux برن پیشنهاد میکنم.
5. Ubuntu / *ubuntu
خب این توزیع شاید معروف ترین توزیع گنو/لینوکس باشه که تقریبا همه حداقل یه بار اسمشو شنیدن
این توزیع مشتق شده از دبیان testing چیزی حدود ۳۰٪ کل دسکتاپ های گنو/لینوکس رو تشکیل میده.
متاسفانه من با سیاست های شرکت کنونیکال که پشت این توزیع هست خیلی حال نمیکنم.
با این که خودشون خیلی به دنیای ازاد کمک نمی کنن ولی با استارت پروژه های انحصار طلبانه و ضد استاندارد مثل mir و unity سعی کردن که اوبونتو رو از بقیه توزیع ها جدا کنن.
البته کارنامه ی نه چندان جالب ارسال سرچ های کاربرا به سرور های امازون هم فراموش نشه
این توزیع کاربرای تازه کار و تازه وارد به دنیای گنو/لینوکس رو هدف قرار داره.
فرق اصلی توزیع اوبونتو و دیگر توزیع های هم اسمش در محیط دسکتاپ نصب شده ی پیشفرض هست و فرق دیگری ندارند
6. Linux Mint
توزیع Mint مشتق شده از ubuntu همون فلسفه ی اوبونتو رو دنبال می کنه. این توزیع به خاطر ارائه محیط دسکتاپ Cinnamon معروفه.
این توزیع به صورت پیشفرض با همین محیط دسکتاپ ارائه میشه اما برای کسایی که نمی خوان از این محیط استفاده کنن٬ مشتقاتی با محیط دسکتاپ های متفاوت هم ارائه شده
این توزیع رو به عنوان جایگزینی برای اوبونتو به دوستان تازه وارد توصیه می کنم
7. Slackware
توزیع Slackware شاید بشه گفت در حاضر قدیمی ترین توزیعی هست که هنوز فعاله
این توزیع به خاطر پایداری بینهایتش و احترام به عقاید و فلسفه UNIX معروفه
پکیج منیجر این توزیع٬ pkgtool به خاطر نداشتن قابلیت dependency solving اتوماتیک انتقاد های زیادی دریافت میکنه. همین امر باعث شده که مدیریت این توزیع بسیار سخت باشه و بسیاری از کاربران از پکیج منیجر های غیر رسمی استفاده کنن
این توزیع رو به کسایی که میدونن دارن چیکار می کنن توصیه میکنم
تا اینجاشو داشته باشید بقیشو بعدا میگممن پستمو مطالعه نکردم٬ اگر خطای املایی یا علمی داشت لطفا بفرمایید تصحیح کنم
جواب بصورت نقل قول
