سرزمین آتشفشان‌ها از نمایی نزدیک!
آتشفشان از آن دسته رویدادهای طبیعی است که هرگاه رخ دهد توجه بسیاری را به خود جلب می‌کند؛ از مردم بومی اطراف آن کوه آتشفشان گرفته که برای نجات زندگی خود ممکن است آواره کوه و بیابان شوند تا مردم مناطق دور که با نگاه‌هایی حیرت‌زده شکوه یک فعالیت زمین‌شناسی را از تلویزیون‌ها تماشا می‌کنند و نیز دانشمندانی که به این پدیده به چشم فرصتی برای کسب اطلاعات بیشتر از اعماق زمین می‌نگرند.
تصویری از انفجار عظیم آتشفشانی در آیو قمر مشتری که فضاپیمای ویجر ۱ در سال ۱۹۷۹ به ثبت رساند.
بی‌گمان پیشتر در اخبار شنیده‌اید که وقتی آتشفشان‌های کشور ایسلند در اقیانوس اطلس شروع به فوران می‌کنند، پروازهای خطوط هواپیمایی در اروپا و آمریکا با توجه به ملاحظات ایمنی پرواز لغو می‌شود. در چنین اوضاعی ممکن است گدازه‌های پرتابی از آتشفشان تا ۲۰ کیلومتر بالاتر از سطح دریاها پرتاب شود و مخاطرات جدی برای مسافران هواپیماها، حتی در فواصل بسیار دور از محل وقوع آتشفشان ایجاد کنند. زمین تنها جای منظومه شمسی نیست که این‌گونه فعالیت‌های آتشفشانی با شدت و حرارت در آن رخ می‌دهد. می توان گفت بهشت زمین‌شناسان و علاقه‌مندان آتشفشان‌ها قمر «آیو» است؛ قمری که از نظر اندازه سومین قمر بزرگ سیاره مشتری است. آیو تقریبا هم‌اندازه ماه زمین است. بسیاری از زمین‌شناسان قمر آیو را فعال‌ترین نقطه منظومه شمسی از نظر زمین‌شناسی می‌دانند.
صدها آتشفشان فعال در این قمر وجود دارد. اولین‌بار در سال ۱۹۷۹ وقتی فضاپیمای ویجر ۱ از نزدیکی یو گذشت، وقوع آتشفشان‌های بسیار عظیم در این قمر ثبت شد. در شرایطی که گدازه‌های آتشفشانی در زمین حدود ۲۰ کیلومتر به بالا پرتاب می‌شود، در آیو ممکن است این گدازه‌ها تا ارتفاع ۴۰۰ کیلومتری به بالا پرتاب شود. دانشمندان علوم سیاره‌ای علت فعالیت‌های آتشفشانی شدید در آیو را فاصله این قمر تا مشتری می‌دانند؛ فاصله‌ای که موجب شده تا گرانش وارده از طرف مشتری در این فاصله همواره ماگمای مذاب در داخل این قمر را به حالت فعال و خروشان نگه دارد. با مطالعه فعالیت‌های زمین‌شناسی در سیاره‌های دیگر می‌توانیم به دید بهتری از چگونگی تشکیل سطح زمین و فعالیت‌های زمین‌شناسی در سیاره خودمان برسیم.
تصاویر قمر مشتری “آیو” که در طول موج های مختلف مادون قرمز توسط تلسکوپ های کک و جمینی به ثبت رسیده است. این تصاویر از ۱۵ آگوست ۲۰۱۳ تا ۲۹ آگوست ۲۰۱۳ گرفته شده است.
سال گذشته سه آتشفشان عظیم روی قمر آیو در ماه آگوست شناسایی شد که اطلاعات دریافتی از آنها ممکن است دیدگاه‌های نوینی درباره چگونگی شکل‌گیری سطح سیاره‌های زمین‌مانند مطرح کند. در این انفجارهای آتشفشانی مقادیر عظیمی از مواد مذاب کیلومترها به فضا پرتاب شد و حجم عظیمی از مواد درونی آیو را به سطح این قمر رساند. دو مورد از این انفجارها پانزدهم آگوست سال گذشته رخ داده و طی آن دانشمندان دانشگاه کالیفرنیا با استفاده از تصاویر تلسکوپ ده متری کک متوجه شدند جریانی از مواد مذاب به طول ۱۳۰ کیلومتر با عمق ده متر به راه افتاده است. مورد بعدی بیست و نهم آگوست سال گذشته رخ داد که تلسکوپ شمال جمینی (Gemini North telescope) و طیف‌سنج فروسرخ نزدیک اسپکس (SpeX) متعلق به ناسا آن را ثبت کرد.
این انفجار آتشفشانی بسیار درخشان بود و سیاره‌شناسان تصور می‌کنند به دمایی بسیار بیشتر از دماهایی رسید که به‌طور عادی در فوران‌های آتشفشانی زمین قابل مشاهده است. دانشمندان اکنون با مطالعه چنین آتشفشان‌هایی در قمر آیو به بررسی مراحل تحول و تکامل سیارات زمین‌مانند می‌پردازند.
کاظم کوکرم- مدرس نجوم
اطلاعات بیشتر در: [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] , [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
جواب بصورت نقل قول
