تئــوری تــوطئــه ! | Conspiracy theory ( تـوهــم توطئــه ! )

[V E S T A]

تئوری توطئه یا توهم توطئه اصطلاحی است که در ابتدا، وصفی برای هر ادعای دسیسه گری بود. با این وجود، امروزه، تئوری توطئه فقط در این معنا به کار می‌رود: تئوری ای که رویدادی کنونی یا تاریخی را نتیجهٔ نقشهٔ مخفیانهٔ گروهی دسیسه گر (عموماً قدرتمند) می داند.

در تعریفی دیگر، تئوری توطئه عبارتست از نداشتن اعتقاد یا باورنکردن شکل ظاهری و رسمی رویدادهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی. تئوری توطئه در شکل حاد آن بیانگر این است که تمامی بدبختی‌های عالم در پی اعمال گروهی از افراد پرنفوذ و معمولاً پنهان است. در بیان این مفهوم گفته می‌شود گروه‌های کوچک و تیزهوشی دارای امکانات سیاسی، مالی، نظامی، روانی و علمی در پس تمام حوادث خوب و بد این دنیا هستند.

توسل به فرضیه توطئه ارتباط زیادی به عامل روانی و عامل فرافکنی دارد. معمولاً کارشناسان ویژه و متخصص با کنجکاوی و ریزبینی و با کندوکاو همه جانبهٔ یک رویداد پس از دریافت اطلاعات و دانستنی های کافی و مستندات محکم و انجام آزمایشهای لازم به تفسیر رویدادها از این منظر می روند ولی اکثریت دیگری وجود دارند به ویژه در جهان سوم که بلافاصله پس از هر رویدادی برای علت آن جوابی فوری دارند که ممکن است از عوامل زیر سرچشمه گیرد:


۱- علت روانی در این صورت افراد برای راضی کردن خود متوسل به فرافکنی می شوند و علت یک رویداد را به موضوعی یا فاعلی خیالی و یا غیر واقعی منصوب می کنند.

۲- کم اطلاعی، نا آگاهی، کم حوصله ای

۳- برای سرگرمی و یا اهداف دیگری و یا منحرف کردن اذهان از یک واقعیت به موضوعات و فاعل و عامل غیر واقعی و یا ممکن است صرفاً بدلیل عدم علاقه‌مندی به درک کنه و عمق وقایع برای پاسخ به علت هر رویدای به تئوری توطئه پناه می برند.

۴- در عین حال عوامل پشت پرده ای نیز هستند که با مطالعه و دقت کافی به تئوری توطئه متمسک می شوند که عموماً ممکن است انگیزه ایدئولوژیک و انگیزه های قومی، قبیله ای و سیاسی داشته باشند. و با پیش‌داوری به قضاوت بپردازند.

بعضی از افراد علاقه‌مند به پیش داوری بر اساس اعتقادات مذهبی به اینگونه تحلیل ها روی می آورند. بنابراین افراد با انگیزه ای متفاوت به تئوری توطئه متوسل می شوند. در قدیم مردم علت هر رویداد ناگواری را به اهریمن و شیطان منسوب می کردند.

این گروه مانند جبرگرایان، ریشه یابی علت و معلولی رویدادها را امری بی فایده می بینند لذا با توسل به تفسیر رویدادها از منظر توهم توطئه هیچ نیازی به بررسی ابعاد و زوایای رنگارنگ موضوع نمی‌بینند و مراجعه به کتاب ها و مقاله ها و تئوری های سیاسی و تجزیه و تحلیل تاریخی و زنجیره ای حوادث برایشان بی معنی است.

برخی از افراد معتقد هستند هیچ اتفاق سیاسی، مالی و اقتصادی در این دنیا بدون دلیل پشت‌پرده اتفاق نمی‌افتد بلکه همواره افرادی در پس پرده‌های اینگونه رخدادها هستند که اینگونه مسائل را هدایت می‌کنند.

به تئوری‌های توطئه اغلب با دیدی شکاک نگاه می‌شود؛ زیرا اغلب این تئوری‌ها مدرک کافی یا معتبری برای اثبات شدن ندارند. البته در مواردی ارئهٔ بعضی از مدل های تئوری توطئه که با ادله ضعیف بیان می شوند را می توان به همان مجامع و گروه های مخفی نسبت داد که با ارائهٔ چنین مطالبی بدون ادله کافی سعی در بی پایه نشان دادن اصل قضیه را دارند.

در واقع توطئه گر خود با ارئه یک تئوری ضعیف و غیر قابل دفاع از واقعیت ماجرا سعی در پوشاندن نیات خود رادارد و این هم از پیچیدگی های دنیای رسانه و اطلاعات است.

نمونه تئوری توطئه:

• انگلیسی‌هراسی یا ترس از انگلستان است.
• شایعات پروژه هارپ
• یازده سپتامبر کار دولت آمریکا بود نه کس دیگر. چون هیچ‌کس توان اجرای حمله‌ای به دقت و بزرگی را نداشت.
• هیچ انسانی پا روی ماه نگذاشته است و آن‌چه در تلویزیون نشر شد بخشی از خاک آمریکا بود نه ماه.
• طالبان نمایندگان ظاهرشاه بودند و قرار بود او بر تخت قدرت تکیه زند.
• باراک اوباما یک مسلمان تمام عیار است که در لباس مسیحیت مردم را فریب می‌دهد.
• و...

به راستی گرایش به تئوری توطئه ریشه در چه دارد؟

خاستگاه آن چیست؟

چرا برخی‌ها با وجود روبرو شدن با شواهد محکم، هنوز هم بر باور اشتباه خود پا می‌فشارند؟

هرم نظریات توطئه در جهان

خاستگاه روانشناختی تئوری توطئه

تِم میلی از نویسندگانی است که در این باره در آمریکا تحقیق کرده و کتاب نوشته است. به گفتۀ او، دو عامل عمده در این جا نقش دارند.

نخست باور شدید به فردگرایی و دوم نداشتن کنترول بر وضعیت؛ یعنی این باور که فرد بتواند با استقلال تمام برای خود تصمیم بگیرد و زیر تأثیر هیچ نیروی بیرونی نباشد و فکر کند اختیار زندگی خود را در دست دارد.

با اینحال، زمانی که همین فرد متوجه می‌شود که اختیار زندگی او از دست‌اش بیرون رفته، با اضطراب شدید مواجه می‌شود. در عین زمان چون به فردگرایی شدیدا باورمند است برایش مشکل است بپذیرد که تنها یک فرد یا یک گروه کوچک قادر بوده تا آرامش یک منطقه را برهم زده و سرنوشت زندگی او را تغییر دهد.


بنابر این به این نتیجه می‌رسد که آن‌چه اتفاق افتاده هرگز نمی‌تواند کار یک نفر باشد. به باور او حتماً در پشت یک بمب‌گذاری یک گروه بزرگ یا حتا چند گروه یا کشور دخیل اند.

حالا اگر شما تلاش کنید تا خلاف این مسئله را برای او ثابت کنید (حتا با ارایه شواهد انکارناپذیر)، او این شواهد را رد می‌کند، چون با جهان‌بینی او جور در نمی‌آید. او اگر به این باور برسد که یک فرد به تنهایی می‌تواند سبب بر هم زدن آرامش و امنیت یک منطقه شود، یا یک رئیس جمهور را به قتل برساند، در آن صورت امنیت ذهنی و روانی خود را از دست می‌دهد. چنین فردی با چنگ و دندان از تئوری‌های توطئه ‌خود دفاع می‌کند ودلیل اصلی آن، مقابله با ترس است؛ ترس از اینکه زندگی‌اش ممکن است از کنترل خارج شود.

آن چه تِم میلی مطرح کرده است با یافته‌های روانشناس دیگر، جین توینج، هم‌خوانی دارد. توینج با بررسی مجموعه‌ی بزرگی از پژوهش‌ها از سال ۱۹۶۰ تا ۲۰۰۰ مشخص کرده است که چگونه ویژگی‌های فردی شهروندان آمریکا از کودک تا بزرگسال در طول این مدت بطور فزاینده‌ای گرایش به استرس و اضطراب پیدا کرده است.


عامل دیگر احساس «قربانی بودن/شدن» است. این که شخص فکر کند که کنترل زندگی خود را ندارد یا این که اجتماع یا کشوری که در آن زندگی می‌کند کنترل امور را در دست ندارد، بلکه این بیگانگان و نیروهای غیرخودی اند که برای سرنوشت شان تصمیم‌گیری کرده و می‌کنند.

این ذهنیت در میان غربی‌ها در یک دهه‌ی اخیر بشدت افزایش یافته، لیکن در میان شرقی‌ها از دهه‌ها قبل از آن با قدرت تمام حضور داشته است.

تئوری توطئه سبب می‌شود تا برای تحلیل واقعات، چند تا دلیل ردیف کنیم. برای حادثات ناگوار دنبال توجیه باشیم. مشکلات خود را نادیده بگیریم. ناتوانی خود را انکار کنیم. دنبال مسبب حادثه بگردیم. بگوییم که این «ما» نیستیم که مقصریم، بلکه این «دیگران» اند که مسوول این حوادث اند.

احساس «قربانی شدن» نیز سبب می‌شود تا فرد یا گروه همیشه مسوولیت را بر دوش دیگران بیاندازد، دست روی دست بگذارد، و هیچ کاری نکند. روشی که در میان برخی از کشورهای شرقی بسیار رونق دارد.


جهان از بدو پيدايش تابع تغييرات و تبدلاتي استوار بر قوانين علمي و دقيق بوده كه لحظۀ نميتوان بقاي آنرا در نبود اين قوانين رشد و انكشاف تصور نمود. جامعۀ بشري همپا با ديگر پديده ها اصول خاص خودرا دارد كه انكشاف و رشد مدام آنرا تظمين نموده و بقا و يا نابودي آنرا رقم ميزند.

«تئوري توطئه» همه بدبختي هاي جهان را نتيجۀ اعمال قدرتهاي خرابكار، پنهاني و مخفي ميداند . اين تئوري طوري بيان ميكند كه گويا گروهي كوچك و نخبه تمام امكانات سياسي، مالي، نظامي، رواني و علمي را براي رسيدن به هدف بكار ميگيرد


هيچ واقعه تصادفي نيست . هرچه رخ ميدهد اجراي يك برنامه و ناشي از قصد و عمد انساني است . هيچ چيز چنان نيست كه بنظر مي ايد و تمام حوادث و واقعات باهم ارتباط پنهاني دارند . بنابراين بايد همواره اسرار را پيدا كرد و به رمزشگافي پرداخت چرا كه در عقب يك راز راز بزرگتر و كاملاً مخفي وجود دارد . ذهن معتقدين به «تئوري توطئه» بصورت بي پايان گرفتار ترديد است .



"ویکی پدیا"
"روان انلاین"
"اصالت"


آیا با تئــوری توطئـه آشنــا هستیــد ؟ آیا توهـم توطئـه را می توانیـد تشخیـص دهیـد ؟

چـه مصادیقـی را بـرای توهـم توطئــه می شنـاسیــد ؟

[danielo]

توهم توطئه احساس خاص بودن به یک انسان میده .

خودش را یک فردی میدونه که از اسرار مطلع هست .و فکر میکنه مسائل را بهتر از دیگران میفهمه.

[havzhini]

فکر میکنم اصلیترین دلیل رواوردن به تئوری توطئه ضعف در دانش و اگاهی هست که فرد چون در تجزیه و تحلیل و پیدا کردن جواب درست برای مسائل ضعیف هست به سراغ راحترین و اماده ترین جوابی که وجود داره میره و اون رو میپذیره و به عنوان واقعیت قلمداد میکنه

و نکته جالبتر اینجاست که اینگونه افراد که باورمند به اینگونه تئوریها میشن بعد از باور این تئوریها دیگه بهیج وجه نمیشه به اونها با صدها دلیل و مدرک فهموند که این جواب غلط هست و جواب درست چیزه دیگه هست

هر موردی رو مثال بزنیم و روش بحث بشه همین حالت هست و درصد بسیار بسیار پایین ممکنه با دادن جوابهایی صحیح دست از باور به تئوریهای توطئه بردارند
مثل همه چیز دست فراماسونهاست ( قدیم انگلیس جای ماسون خوراک روز بود)
خوده امریکا 911 را ساخت
ماموریتهای آپلو ساخته هالیود است
و ...

برای هرکدام این تئوریها هزاران مدرک و دلیل کاملا مستند و موثق وجود داره که براحتی این تئوریها رو مردود میکنه ولی میبینیم میلیونها (حتی میلیارد) نفر باورمند به این تئوریها هستن

[L͠øneWolf]

خب من فکر می کنم اگر توضیحاتی که برای اثبات تئوری های توطئه عنوان می شه رو در نظر بگیریم غالبا به مدل های پیچیده تری از مسئله منجر می شه. پس از ویژگی های تئوری های توطئه می شه نادیده گرفتن توضیحات ساده و واقعی پنداشتن توضیحات پیچیده رو در نظر گرفت.

مثلا در مورد توضیحات مربوط به ماه اگر باور کنیم که ساخته هالیوود هست به این نتیجه منجر می شه که هالیوود تونسته استودیو های چند هکتاری خالی از هوا بسازه، نیم میلیون نفر رو فریب بده، یا این نتیجه که مجموعه افراد دارای تخصص در مورد موضوع فاقد دانش کافی یا مغرض هستن. در صورتی که غالبا توضیحات ساده، معقول و پذیرفتنی تر از توضیحات پیچیده هستن و انسان به طور عادی قائل به این توضیحات هست. البته علت این رفتار و توضیح مقاله برام جالب توجه بود.

[kian98]

توطئه دلایل زیادی داره. یکی از دلایل می تونه کلا مخالف بودن با خود شخصیت فرد باشه.دلیل دیگر می تونه خصومت شخصی باشه.همین طور علت روانی نیز داشته باشه.یکی از معروفترین دلایل توطئه ترسیدن از شخص هست که مثلا به این خاطر بر ضد وی توطئه می کنند تا شخص مشکلی برای اون ها پیش نیاره.دلایل توطئه می تونن به طرف افراط هم پیش بروند مثلا فرد شخصی خرافاطی باشد و بخواهد بر ضد کسی توطئه کند.یکی از احمقانه ترین دلایل توطئه شاید این باشد که فرد توطئه کننده این کار را به نفع خود شخص انجام می دهد. توطئه می تواند ساختگی نیز باشد.مثلا شخصی برای اینکه عکس العمل سایرین را بفهمد به افرادی می گوید تا بر غلیه خودش توطئه کنند.همین طور می تواند از سر سرگرمی و برای تفریح خودش بر ضدشخصی توطئه کند.

[B.Russell]

به نظر من باور به وجود توطئه رو نمیشه اسمشو توهم گذاشت.
توهم یعنی باوری که هیچ ریشه ای نداشته باشه، اما توطئه یک ریشه ای داره و اون ریشه چیزی نیست جز باور به آگاهی.
توطئه بخواهی نخواهی در کنار باور آگاهی هست و یکجورایی علت و معلول هستن.

بهترین حرفی که میتونم بزنم از زبان آلبر کامو هست :

کسانی که مدعی اند همه چیز را می دانند و همه چیز را می توانند درست کنند، سرانجام به این نتیجه می رسندکه همه را باید کُشت...!

[V E S T A]

تئوري توطئه يا توهم توطئه يكي از تئوري‌هاي مطرح در بين نظريه‌پردازان و تحليل‌گران سياسي است كه علاوه ­بر رواج در بين بسياري از سياستمداران و صاحبان قدرت، بسياري از افراد جامعه نيز در تحليل‌هاي عاميانۀ خود آن­را به كار مي‌گيرند؛ به‌گونه‌اي كه به فرهنگ سياسي در جامعه تبديل شده است.


از اين تئوري تعاريف متعددي ارائه شده است. آبراهاميان تئوري توطئه را نداشتن اعتقاد يا باور نکردن شکل ظاهري رويدادهاي سياسي، اجتماعي و اقتصادي مي‌داند.[1]

احمد اشرف نيز در تعريف توهم توطئه ‌آورده است: «توهم توطئه نوعي بيماري رواني فردي و جمعي است. بيماري فردي سوءظن به همه‌چيز و همه‌کس را «پارانويا» و بيماري جمعي را تئوري توطئه مي‌نامند. کسي که به «توهم توطئه» در مفهوم اخير آن مبتلاست، تمام وقايع عمده‌ي سياسي و سير حوادث و مشي وقايع تاريخي را در دست پنهان و قدرتمند سياست بيگانه و سازمان‌هاي سياسي و اقتصادي و حتي مذهبي وابسته به آن سياست مي‌پندارد.[2]


حاصل همۀ اين تعاريف اين است كه تئوري توطئه نظريه‌اي است كه حوادث تاريخي و تحولات آشكار اجتماعي را محصول مستقيم دسيسه‌هاي پشت پرده‌ي گروهي معدود از توطئه‌گران مي‌داند و فرض را بر اين مي گذارد که دست‌هاي آشکار ـ و بيشتر ـ پنهان رقم­زننده­ي مقدرات فرد، جامعه و يا يک ملت هستند.[3]


اين نوع تبيين معمولا داراي سه ويژگي بنيادي است كه بارزترين آن انتساب حوادث به عوامل خارجي است؛ خواه اين عامل خارجي يك قدرت بيگانه باشد يا يكي از احزاب و جناح‌هاي رقيب باشد. ويژگي ديگر اين تئوري فراگيري آن نسبت به همه­ي حوادث سياسي و اجتماعي و حتي فرهنگي و مذهبي است.

از ديدگاه طرفداران اين تئوري همۀ انقلاب‌ها، شورش‌ها، جنگ‌ها، عقب‌ماندگي‌ها و وابستگي‌هاي سياسي و اقتصادي، ترورهاي سياسي و كمبودهاي اقتصادي و... را دست پنهان بيگانه كارگرداني مي‌كند. ويژگي ديگر اين تئوري فقدان استدلال و تحليل علمي در آن است.

همۀ كساني كه بر اين اساس به تحليل حوادث مي‌پردازند بسياري از وقايع اجتماعي را بدون كاوش‌هاي علمي‌ و كشف علل حادثه به توطئه­ي ديگران نسبت مي‌دهند به‌طوري كه گويا حوادث عالم به غير از توطئه نمي‌تواند علل ديگري داشته باشد. به ­عنوان نمونه در تبيين علي انقلاب‌ها هوادران انقلاب يا كساني كه از آن سود جسته‌اند انقلاب را به قيام دليرانۀ توده‌هاي ناراضي مردم نسبت مي‌دهند ولي مخالفان انقلاب‌ها و محافظه‌كاران سياسي غالبا علت انقلاب را به دست پنهان و توطئه‌گر بيگانه نسبت مي‌دهند و فراماسون‌ها و صهيونيزم بين‌المللي و كارتل‌هاي نفتي و دستگاه‌هاي جاسوس و ابرقدرت­ها يا تركيبي از آنان را عامل وقوع انقلاب مي‌دانند.

[1]. آبراهاميان، يرواند؛ و اشرف، احمد؛ و همايون کاتوزيان، محمدعلي؛ جستارهايي درباره تئوري توطئه در ايران، ترجمه محمدابراهيم فتاحي، تهران، نشر ني، 1382، چاپ اول، ص 11
[2]. اشرف، احمد؛ «توّهم توطئه»، گفتگو، شماره 8، تابستان 1374، ص 7
[3]. كاشي، غلامرضا؛ تئوري توطئه يا فرايندهاي پنهان سياسي، فصلنامه تاريخ معاصر ايران، ش 3، پاييز 1376، ص 9

"گردآوری از مقاله : تئوري توطئه conspiracy theory
نویسنده : عباس عمادي"

[B.Russell]

احمد اشرف نيز در تعريف توهم توطئه ‌آورده است: «توهم توطئه نوعي بيماري رواني فردي و جمعي است. بيماري فردي سوءظن به همه‌چيز و همه‌کس را «پارانويا» و بيماري جمعي را تئوري توطئه مي‌نامند. کسي که به «توهم توطئه» در مفهوم اخير آن مبتلاست، تمام وقايع عمده‌ي سياسي و سير حوادث و مشي وقايع تاريخي را در دست پنهان و قدرتمند سياست بيگانه و سازمان‌هاي سياسي و اقتصادي و حتي مذهبي وابسته به آن سياست مي‌پندارد.

ببخشید امکانش هست بگین مقام و منصب این افرادی که باور به توطئه رو یکجور بیماری و توهم میدونن چی بوده؟
این طبیعیه انسان هایی که هیچ قدرتی دستشون نیست، این رو یک بیماری و توهم ببینن، چون هیچ تجربه ای از داشتن قدرت ندارن.

بنابر این نظرشون صرفا برای بی قدرت ها ارزشمند و قابل تمجید هست.

من تا حالا حتی یک نمونه انسان که قدرتی دستش بیوفته ندیدم که همواره قدرتش رو در معرض خطر نبینه و در پی دفع توطئه نباشه.
قدرت و باور به آگاهی در کنار توطئه وجود داره و لازم و ملزوم یا علت و معلول هستند، و این تعریف عزیزان از توطئه به عنوان بیماری و توهم و... صرفا نگاه از یک دریچه ناشی از کم تجربگیه.

[V E S T A]

ببخشید امکانش هست بگین مقام و منصب این افرادی که باور به توطئه رو یکجور بیماری و توهم میدونن چی بوده؟
این طبیعیه انسان هایی که هیچ قدرتی دستشون نیست، این رو یک بیماری و توهم ببینن، چون هیچ تجربه ای از داشتن قدرت ندارن.

بنابر این نظرشون صرفا برای بی قدرت ها ارزشمند و قابل تمجید هست.

من تا حالا حتی یک نمونه انسان که قدرتی دستش بیوفته ندیدم که همواره قدرتش رو در معرض خطر نبینه و در پی دفع توطئه نباشه.
قدرت و باور به آگاهی در کنار توطئه وجود داره و لازم و ملزوم یا علت و معلول هستند، و این تعریف عزیزان از توطئه به عنوان بیماری و توهم و... صرفا نگاه از یک دریچه ناشی از کم تجربگیه.

مراجعه کنید به منبع + متن پست اول رو درباره تئوری توطئه (توهم توطئه) مطالعه کنید.

[V E S T A]

اینکه گفته می‌‌شود توهم توطئه نوع بیماری است، بدین معنا نیست که اساساً هیچ توطئه‌ای در هیچ موردی در کار نیست و آنچه توطئه خوانده می‌‌شود، همه از باب خواب و خیال و توهّم است. بلکه منظور آنست که مقوله توطئه را به دو گونه می‌‌توان برسی‌ کرد:

یکی‌ برخورد آفاقی و علمی‌ و دیگری برخورد انفسی و عاطفی و بیمار گونه.

در برداشت علمی‌، توطئه به عنوان فرضیه‌ای در نظر می‌‌آید که قابل ردّ یا اثبات است و در پرتو داده‌های عینی و اسناد و مدارک تاریخی و بدون جانب‌داری عاطفی مورد برسی‌ و تحلیل قرار می‌‌گیرد. حال آنکه توهم توطئه از اعتقاد راسخ و جزمی و تعبدی است و در قلمرو برسی‌ و تحلیل علمی‌ قرار نمی‌‌گیرد.

برخی اندیشمندان استفاده بیش از حد از «نظریه توطئه» را مورد انتقاد قرار داده‌اند و دیدگاهی میان حد تفریطی (که هیچ حادثه ای ناشی از توطئه نیست) و افراطی (که همه چیز ناشی از توطئه است) را توصیه کرده‌اند. در نتیجه در تحلیل‌های سیاسی نباید از وجود فرآیندهای پنهان سیاسی غافل ماند بلکه با رویکردی جستجوگرانه به عمق رویدادهای سیاسی نگریست و پنهان موثر در رویدادها را در کنار نشانه‌های آشکار این پدیده ها مورد بررسی قرار داد.

"ویکی پدیا"

---

چـه چیـزی بیــن واقعیــت و توهـم توطئــه تمـایـز ایجـاد می کنـد ؟ (چـه چیـزی باعـث میشـود یک تئـوری را واقعیـت در نظـر بگیـریم یا آن را توهـم توطئـه بدانیــم ؟ )

چـرا برخـی‌ها با وجـود روبـرو شـدن با شواهـد محکـم، هنـوز هـم بر بـاور اشتبـاه خـود پا می‌فشـارنـد ؟