گوهرشناسی

[zaminshenas]

آگات يكي از زيباترين و فراوانترين سنگهاي قيمتي جهان است كه شكستگي صدفي داشته و تحت عنوان عقيق در جواهرسازي بكار مي‌رود.
ندولهاي سيليسي آگات به صورت فراوان در سنگهاي آتشفشاني با ميليونها سال قدمت در سراسر جهان وجود دارد.
تحقيقات زيادي بر روي چگونگي تشكيل شدن آگات صورت گرفته است اما توجيه ساختارهاي ندولهاي آگات با روشهاي موجود و متداول كاني‌شناسي آزمايشگاهي هنوز ميسر نشده و نظريات ارائه شده هنوز از نظر علمي اثبات نگرديده‌اند.
اكثر نظرياتي كه در خصوص ژنز آگات ارائه شده با تشريح چگونگي تشكيل حفرات گاز در داخل گدازه‌ها آغاز شده و در ادامه چگونگي نفوذ يك منبع سيليسي مانند محلولهاي سيليس‌دار را كه در محيط موجودند به داخل اين حفرات بيان مي‌نمايد. (م. نظري. آگات)
آگات معمولاً به رنگهاي زيبايي ديده مي‌شود و نوارهاي ظريف و موازي آن معمولاً منحني شكل مي‌باشند.

گاهي اكسيدهاي منگز و آهن در آن طرحهايي مانند شاخه درختان ايجاد مي‌نمايد كه آن را عقيق خزه‌اي (MassAgate) مي‌خوانند.

امروزه بسياري از عقيق‌هايي كه در تجارت استفاده مي‌شوند به طريقه مصنوعي رنگ‌آميزي شده‌اند.

[zaminshenas]

[SIZE="4"]باریت به همراه فلوریت[/SIZE]

[bb]

شناخت گوهرها و روش استحصال، پی جویی و استخراج آنهابه علت ارزش و زیبایی و كمیابی و خصوصیات ارزشمند دیگر، از دیر باز مورد توجه انسان بوده است. كشور عزیز ما نیز در گذشته از این امر مستثنی نبوده و مطالعات باستان شناسی و معدنكاری قدیم و همچنین كتابهای ارزشمندی كه از دانشمندانی چون ابوعلی سینا، زكریای رازی و.... به جا مانده، همه حاكی از اهمیتی است كه پیشینیان ما برای این علم قائل بوده اند.
امروزه اقتصاد و تجارت جهانی تا حد زیادی به این علم وابسته است؛ و گسترش و پیشرفت این دو بطور قابل توجهی لازم و ملزوم یكدیگر شده اند و كتابها و سایتهای بی شماری در زمینه این علم به وجود آمده است لیكن در كشور ما با وجود داشتن منابع ارزشمندی همچون فیروزه بی همتای نیشابور ـ عقیق، انیكس و غیره توجه ویژه و همه جانبه ای نسبت به این علم چه از نظر پایه ای (مدارس و دانشگاهها) و چه تحقیقات اكتشافی (توسط سازمانهای اجرایی مثل سازمان زمین شناسی)، از نظر انتشارات (نبود سایتهای علمی و كتابهای مفید اندك) و چه از نظر اقتصادی (بخش تجارت سنگهای قیمتی) نشده است كه این خود به كمبود اطلاعات و نداشتن شناخت كافی و دقیق از ارزش و اهمیت و نوع گوهرها و علم گوهرشناسی برمی گردد، لذا جهت گسترش این علم پیشنهاداتی ارائه می گردد.
● نگاهی به علم گوهر شناسی
دنیای گوهر ها، دنیای زیبا و رنگارنگ مملو از سنگهای قیمتی ارزشمندی است كه هر یك شرایط خاص زمین شناسی را برای بوجود آمدن خویش طلب كرده و به خاطر كمیابی كه در طبیعت دارند خواستار فراوان دارند. آنچه در این زمینه باید مورد توجه قرار گیرد این است كه یك زمین شناس بایستی از دید گوهرشناسی به هر سنگی كه پیش روی خود در فیلد می بیند نظر داشته باشد تا ارزش واقعی بسیاری از گوهرها را كه شاید بی توجه بارها از كنار آن گذشته است در یابد. هزاران كانی مثل اپیدوت، دیوپسید، اوپال و گارنت، آندالوزیت، كردیریت و..... در دنیای امروزه از ارزش فوق خوبی در علم گوهر شناسی برخوردارند در حالیكه بسیاری از زمین شناسان ما مثل دیگر مردم تنها گوهرهای الماس و فیروزه،یاقوت را ارزشمند دانسته و بدون اعتنا از كنار سایر گوهرها در این بهشت زمین شناسی (ایران) عبور می نمایند.
شناخت این علم در جوامع علمی ما به حدی ضعیف است كه ما حتی در تعریف آن دچار مشكل هستیم بطوریكه آنچه به طور معمول متداول است گوهرشناسی و جواهر شناسی را مترادف و هم معنی می دانند در حالیكه گوهرشناسی شناخت سنگهای قیمتی آن هم از دیدگاه خاصی است كه به آن پرداخته خواهد شد در حالیكه جواهرشناسی استفاده از سنگهای قیمتی بر روی فلزات گرانبها مثل طلا و نقره و.... می باشد و بیشتر خاص صنف جواهرفروشان است. ارزش واقعی گوهرها وقتی برای یك زمین شناس یا فرد عادی ملموس تر خواهد بود كه بداند اگر بطور مثال یك گرم طلا ده هزار تومان قیمت دارد و قیمت دو گرم آن بیست هزار تومان می باشد این قیمت گذاری برای الماس و دیگر سنگهای قیمتی به طور تصاعدی است یعنی اگر یك گرم گوهر طبیعی ارزشمند قیمیت ده هزار تومان قیمت داشته باشد قیمت دو گرم آن صد هزار تومان خواهد بود (بر طبق قانون تاورنیه :
قیمت اقیراط × ۲(وزن) = قیمت گوهر Tavernier&#۰۳۹;s law ) )
در ضمن علاوه بر وزن مواردی چون زیبایی (Beauty)، استقامت (Durability) كمیابی (Rarity)، مد روز بودن (Fashion) و قابل حمل بودن (portability) نیز در ارزش گذاری تعیین كننده می باشند.
▪ برای صدور شناسنامه برای یك سنگ قیمتی كه البته این مورد نیز ارتباط مستقیم با قیمت گذاری دارد سه بخش اصلی مورد توجه قرار می گیرد:
۱ ) خصوصیات رنگ شامل رنگ اصلی (Hue)، غلظت (Saturation)، تیرگی و روشنی (Tone)
۲) پاكی (پاك بودن از ناخالصی داخلی، خراش و پریدگی و...... )
۳) برش و درجه بندی آن (تناسب و تقارن، صیقل و اتمام كار)
مبانی علم گوهرشناسی اگر چه در مواردی بسیار مشابه با كانی شناسی است اما باید دانست در روشهای شناخت یك گوهر از آنجاییكه استفاده از آزمایشهای تخریبی مثل درجه سختی، سطح شكستگی، خاكه گرفتن، استفاده از اسید و سایر مواردیكه به گوهر صدمه وارد می نماید ممنوع بوده و در عوض آزمایشهایی چون گرفتن ضریب شكست، طیف نوری، وزن مخصوص، مشاهدات میكروسكپی و خواص نوری، شناخت ناخالصی های درونی، استفاده از فیلتر های خاص مثل Chelsea filter و ... مهم می شوند.
دغدغه اولیه یك گوهرشناس در درجه اول و در حال حاضر (بعلت پیشرفت این علم و ساخت انواع غیر طبیعی و استفاده از انواع مشابه) شناخت گوهر و استفاده آن در جایگاه واقعی آن است زیرا امروزه گوهرها انواع مختلفی دارند:
۱) طبیعی (Natural) سنگهایی كه درطبیعت وجود دارند و در طبیعت ساخته شده اند.
۲) مصنوعی (Synthetic) سنگهایی كه در لابراتوار ساخته می شوند و مانند نمونه طبیعی هستند
۳) جایگزین (Imitations) سنگهایی كه می توانند هم طبیعی باشند و هم مصنوعی كه دارای ارزش كمی هستند و به جای سنگ ارزشمند استفاده می شوند مثل گارنت به جای یاقوت (Ruby)
۴) ساخته بشر (Man Made) ـ از این جهت این نوع جزو گروه مصنوعی(Synthetic) محسوب نمی شوند این است كه سنگها در طبیعت وجود ندارند و تنها بدست بشر ساخته شده اند مثل G.G.G (Gallium Gadolinium Garnet) كه یك نوع شبه الماس است.
● چه باید كرد؟
علم شناخت سنگهای قیمتی (gemology) بایستی جایگاه واقعی خود را در كشورمان پیدا نماید ما بایستی همگام با پیشرفت این علم در دنیای امروزو در نهایت توسعه تجارت جهانی اطلاعات خویش را به روز نماییم در این رابطه شناخت درست مبانی و منابع اطلاعاتی این علم و تشكیل یك بخش گوهرشناسی جهت اكتشاف و استحصال این سنگها و تدریس آن در دانشگاهها و مراكز آموزشی می تواند گامی مؤثر باشد.
با توجه به اینكه تجدید منابع ارزشمند كشورمان همچون فیروزه نیشابور به عنوان یك سنگ قیمتی بی نظیر و پرطرفدار در دنیا غیر ممكن و احتیاج به شرایط خاص و زمان طولانی زمین شناسی دارد توجه به ارزش واقعی این گوهرها و نظارت دقیق بر نحوه استخراج ، فرآوری و صادرات آنها احتیاج به بازنگری كلی و اصولی دارد.

پایگاه ملی داده های علوم زمین

[bb]

الماس نام خود را از خاصیت سختی بالای آن و از كلمه یونانی (adamas) به معنی غیر قابل تسخیر (unconquerable) گرفته است هیچ چیز از نظر سختی نمی تواند با الماس رقابت كند سختی الماس (با درجه سختی۱۰) ۱۴۰ بار بیشتر از كرندم با درجه سختی ۹ وگوهر های مربوط به این خانواده یعنی یاقوت قرمز(ruby) و یاقوت كبود(sapphire) می باشد با وجود اینكه سختی الماس در جهت های مختلف كریستالی متفاوت است یك الماس را فقط می توان با یك الماس دیگر یا پودر الماس برش داد.
درخشش(Luster) بی مانند و قوی الماس راهی است برای شناسایی الماس بوسیله یك چشم با تجربه با كانیهای جانشین آن (imitation)،كه امروزه این كانیها به وفور در بازار دیده می شوند. الماس معمولا" به واكنشهای شیمیایی غیر حساس است اما نقطه قابل ذكر در مورداین كانی این است كه حرارت بالا می تواند باعث سیاه شدن سطوح الماس شود بنابراین در طی حرارت دادن وهویه كردن الماس ( در عملیات نصب الماس بر روی فلزات گرانبها) باید دقت خاصی مبذول داشت .
در ۵۰ سال اخیر انواع مختلف الماس با خواص و رنگهای مختلف شناخته شده اند بطور مثال الماس های تیپ IIa, IIb, Ib, Ia داریم كه از نظر تجاری تفاوت زیادی ندارند ولی از نظر طریقه بر ش دادن شناخت این تیپ ها اهمیت فراوان دارد.
خصوصیات نوری ، سختی بالا و كمیابی ، الماس را پادشاه گوهرها نموده است برشهای زیردر الماس از معروفیت جهانی برخوردارند.
۱) معروفترین برش به نام برلیانت Brilliant
۲) برش ماركیز Marquise
۳) Emerald برش باگت ومعروفترین برش آن برش زمردی
۴) برش اشك Pear
۵) برش قلب Heart Shape
۶) برش تخم مرغی شكل Oval
● نحوه تشكیل الماس
الماس بیشتر در كیمبرلیت یافت می شود كیمبرلیت به سنگهای آذرین الترامافیك غنی از پتاسیم اطلاق می شود اكثر كیمبرلیت ها متعلق به دوره كرتاسه می باشند كیمبرلیتهای مهم در قاره افریقا (به خصوص كشور افریقایی جنوبی ) ، روسیه و امریكا و هندوستان واقع شده است . مطالعه انكلوزیونهای سیال در الماس منطقه ای از آفریقا نشان داده است كه دمای تبلور الماس حدود ۱۱۰۰ و فشار ۵۰ كیلو بار است تمامی كیمبرلیتها حاوی الماس نیستند عمق و تركیب شیمیایی مهمترین عوامل در تبلور الماس هستند الماس به صورت پراكنده در زمینه سنگهای كیمبرلیتی یافت می شود عیار الماس در این سنگها بین ۱/۰ تا ۶/۰ گرم در تن است .
بر طبق یافته های جدید الماس می تواند در لامپورئیتهانیز وجود داشته باشد بطور مثال الماس های یافت شده در معادن لامپورئیت استرالیا ازاین نمونه هستند دانستن این مطلب از اینجهت مهم است كه سنگهای لامپورئیتی در كشورمان ایران نیز وجود دارد بنابراین تحقیق در مورد امكان وجود الماس در ایران بهشت زمین شناسی دنیا، امری ضروری به نظر می رسد.

تهیه كننده :ریحانه احمدی روحانی
پایگاه ملی داده های علوم زمین

[shahabspider]

از کجا میشه سنگهایی مثل اوپال را خرید؟اگر آدرس بدید ممنون می شم.

[bb]

تو ايران همچين جايي وجود نداره و فقط شما تو انگشتر و جواهر آلات مي توني بخريش .
اما اگه بخواي تو سايت هاي خارجي مي توني گير بياري و بخري

[bb]

الماس
طي دوره تاريخي ، الماس در بيشتر زمان ها برجسته ترين مقام را به عنوان پر طرفدارترين گوهر داشت . اما در ميان پيشينيان گوهر كميابي بوده است . پليني در سال 100 پس از ميلاد اظهار مي دارد كه الماس با ارزشترين گوهر سنگ هاست اما فقظ پادشاهان آن را مي شناسند . ارزش بالاي الماس حاصل سختي بالا ، حلاي درخشان و پراكنش بالاي آن است كه در آن برق رنگ هاي طيفي ايجاد مي كند افزون بر اين در اسيد ها يا قلياها كاملا انحلال ناپذير است . به دليل همين مقاومت است كه به آن adamas شكست ناپذير گفته مي شد كه بعدها واژه diamond الماس از آن گرفته شد
هند منبع اصلي الماس در گذشته بود. در هند سه منطقه مجزا وجود داشت كه در آن با حفاري رسوبات آبرفتي ، الماس استخراج مي شد . اما مهمترين آنها گلكوندا بود . گلكوندا يك معدن نبود
بلكه يك مركز تجاري بود كه نام آن به نام منطقه اي در جنوب هند اطلاق شد . در اين منطقه بسياري از گوهر سنگ هاي مشهو دنيا به دست آمده است . بعضي از اين گوهرها در حال حاضر شناجته شده اند اما محل پيدايش برخي ديگر نا معلوم است اما هر كدام آنها در زمان خود حوادث فراواني چون خيانت ، دسيسه ، كشتار و جنگ ايجاد كرده است . معروف ترين الماس هاي قديمي كوه نور بوده كه پس از تراش مجدد وزن آن به 108.83 قيراط رسيد و اكنون جزو گوهرهاي تاج پادشاهي بريتانياست. الماس مغول كبير به وزن 180 قيراط كه به تفثيل توسط تاورنيه تاجر معروف فرانسوي گوهر در اواسط سده هفدهم توصيف شده ، پس از تاراج دهلي در 1739 ناپديد شد .
الماس آبي اميد كه تاريخي از تراژدي و مصيبت به همراه داشته اكنون جايي را در وسط مجموعه گوهرهاي موسسه اسميتسونين واشنگتن دي سي اشغال مي كند.
با كشف الماس در شن هاي رودخانه ايي برزيل در سال 1725 اين كشور به مدت 140 سال به بزرگترين توليد كننده الماس تبديل شد. در سال 1866 در آفريقاي جنوبي نيز در شن هاي رودخانه ي و اندكي پس از آن در نتوره هاي الماس دار الماس كشف شد در طي 100 سال بعد الماس هاي بيشماري هم به صورت آبرفتي و هم به صورت درجا در چند كشور آفريقايي كشف شد اما آفريقاي جنوبي به عنوان بزرگترين توليد كننده الماس هاي گوهري باقي ماند . در اين كشور در معدن پرمير بزرگترين الماس گوهري دنيا با نام كوليان به وزن 3106 قيراط در سال 1905 كشف شد
حدود 75% الماس توليد شده داراي عيار صنعتي بوده و براي استفاده گوهري مناسب نيستند . گوهرهاي تراشيده شده از 25% باقي مانده ارزش بسيار متغييري دارند .كه بستگي به عواملي دارد كه چهار c ناميده مي شوند .
رنگ - شفافيت - تراش- و وزن به قيراط

[bb]

كاني كوارتزيكي از فراوانترين كانيها درپوسته زمين مي باشد كه در تركيب اصلي بسياري از سنگها مشاهده ميشود. همچنين گروه كوارتز از نظر دارا بودن تنوع و استفاده به عنوان گوهر از اهميت خاصي برخوردار مي باشند.

كوارتز داراي تركيب شيميايي اكسيد سيليس Sio2 بوده كه انواعي از آن را كه به عنوان گوهر از آنها نام برده شده مي توان به مجموعه هاي زير تقسيم كرد .

1ـ مجموعه اول : كوارتز به صورت كريستال كه ميتواند بدون رنگ مثل در كوهي يا رنگي مانند كوارتز دودي (Smoky quartz) ، كوارتز بنفش (Amethyst) كوارتز زرد (Citrine) و يا حتي كوارتز زرد و بنفش (Amitrine) و كوارتز صورتي (rose quartz) باشد .

كوارتز دودي smoky quarts


كوارتز بنفش Amethyst

2 ـ مجموعه دوم : در اين مجموعه كوترتز داراي آكرگات دانه اي مي باشد كه ژاسپر (Jasper) و كوارتز آوانتورين (Aventurine) در آن قرار مي گيرند.

3ـ مجموعه سوم: كوارتز همراه با پديده خاص وتجمع رنگدانه با حالتهاي مختلف مي باشد. كه كوارتز چشم گربه اي(cat eye) ـ گوارتز چشم ببري (Tiger eye)ـ چشم عقابي (Eagle eye) از آن جمله مي باشند .

4ـ مجموعه چهارم : در اين مجموعه كوارتز با حالت تجمع رشته اي و نوار مانند خود را نشان مي دهد كه مثال عمده آن كالسدون (Chalcedony) و عقيق (Agate) مي باشد .

نحوه تشكيل:

اكثر عقيق ها در داخل نودول هاي حاصل از سنگهاي ولكانيكي و يا لاوا هاي قديمي به وجود مي آيند . اينگونه لاواها معمولا داراي حفره هاي اوليه حاصل از تخليه بخارات توده هاي مذاب ميباشند كه پس از اين تخليه داخل حفره كاملا يا تا اندازه اي به وسيله مواد سيليسي ته نشين شده بر روي ديواره هاي آن پر ميشود . اين چنين عقيق ها يي كه اينگونه به وجود مي ايند وقتي كه بصورت متقاطع برش داده شوند نمايشي از توالي لايه هاي موازي رابه نمايش مي گذارند .اكثر اين لايه ها بسيار نازك و ظريف با رنگهاي متفاوت مي باشند اين گونه سنگها به عنوان عقيق هاي نوار بندي شده (banded Agate) شناخته مي شوند كه به آنها عقيق هاي روباني (riband agte) و يا عقيق هاي راه راه (striped Agate) نيز گفته مي شود . در تشكيل يك عقيق معمولي ، اين امكان وجود دراد كه آبهاي حاوي سيليس بصورت محلول مشتق شده از سيليكاتها ) درون سنگ نفوذ و تراوش كرده و سپس به صورت پوششي سيليسي در داخل حفره هاي حاصل از بخار آب رسوب نمايند. ايجاد تغييرات در شرايط انحلال و يا شرايط ته نشيني مي تواند باعث اختلاف در لايه هاي ته نشين شده شود . گاه اين حفره بسيار يزرگ بوده و ميتواند اين حفره ميزباني براي يك عقيق با اندازه خيلي بزرگ باشد به طور مثال يك ژئود برزيلي كه به وسيله آمتيس پر شده بود و و در حدود 35 تن داشت پيدا شد و در نمايشگاه دورسلدف در 1902 به نمايش گذاشته شد .



ته نشيني اوليه بر روي ديواره حفره صورت مي گيرد ، تشكيل پوست آگات معمولا به رنگ سبز تيره و شامل سلادونيت (celadonite) دلسيت (delessite) مي باشد كه غني از آهن بود و معمولا از سنگ مادر حاوي اوژيت مشتق شده اند . ضخامت اين سيليكات سبز ممكن است به وسيله آلتراسيون به اكسيد آهن قهوه اي ليمونيت افزايش يابد . اين عمل باعث ايجاد ظاهر زنگ زده بر روي نودول عقيق مي شود سطح رويي يك عقيق از ماتريكس آن مستقل است و اكثرا سوراخ سوراخ و ناهموار است. ظاهرا ايجاد چنين شكلي حاصل برداشت پوشش اصلي و ابتدايي آن مي باشد . لايه اوليه بر روي ديواره حفره به اسم آستركار (Priming) شناخته ميشود و بر روي اين قسمت كانيهاي زئوليتي ته نشين مي شود.



بعضي عقيق ها توخالي هستند و اين با خاطر كافي نبودن مواد ته نشين شده داخل حفره مي باشد معمولا آخرين لايه ها كريستال هاي كوارتز مي باشند كه اغلب آمتيسيت بصورت كريستالين و جهت يابي شده به سمت فضاي آزاد رشد ميكند.

آنچه عنوان شد مقدمه اي بود جهت شناخت عقيق از نظر تركيب شيميايي ونحوه تشكيل آن،در آينده سعي خواهد شد درمورد انواع عقيق ،تقدس و ارزش اعتقادي اين گوهر در طي اعصار وميان مسلمانان صحبت شود .



تهيه: ريحانه احمدي دوحاني

[bb]

الماس C
طی دوره تاریخی ، الماس در بیشتر زمان ها ، برجسته ترین مقام را به عنوان پرطرفدارترین گوهر داشت ، اما در میان پیشینیان ، گوهر کمیابی بوده است . پلینی در سال 100 پس از میلاد اظهار میدارد که الماس با ارزش ترین گوهر سنگ ها است. اما فقط پادشاهان آن را می شناسند . ارزش بالای الماس حاصل سختی بالا ، جلای درخشان و پراکنش بالای آن ( که در آن رنگ های طیفی ایجاد می کند ) است . افزون بر این در اسید ها یا قلیا ها کاملا انحلال ناپذیر است . به دلیل همین مقاومت است که به آن adamas ( از واژه یونانی به معنای شکست ناپذیر ) گفته می شد . که بعدها واژه diamond به معنی الماس از آن گرفته شد.
هند، منبع اصلی الماس در گذشته بود . در هند ، سه منطقه مجزا وجود داشت که در آن با حفاری رسوبات آبرفتی ، الماس استخراج می شد. اما مهمترین آنها گلکوندا بود. گلکوندا یک معدن نبود ، بلکه یک مرکز تجاری بود که نام آن به منطقه ای در جنوب هند اطلاق می شد. در این منطقه بسیاری از گوهر سنگ های مشهور دنیا به دست آمده است. برخی از این گوهر ها در حال حاضر شناخته شده اند ، اما محل پیدایش برخی دیگر نا معلوم است. اما هر کدام آنها در زمان خود ، حوادث فراوانی چون خیانت ، دسیسه ، کشتار و جنگ ایجاد کرده است . معروفترین الماس های قدیمی ، الماس کوه نور بوده که پس از تراش مجدد وزن آن به 108.83 قیراط رسید . ( هر قیراط 0.2 گرم است ) و اکنون جزو گوهرهای تاج پادشاهی بریتانیا ست . الماس مغول کبیر ( به وزن 180قیراط ) که به تفصیل توسط تاورنیه تاجر معروف فرانسوی گوهر در اواسط سده هفدهم توصیف شده ، پس از تاراج دهلی در سال 1739 ناپدید شد . الماس آبی امید ( به وزن 45.52 قیراط) که تاریخی طولانی از تراژدی و مصیبت به همراه داشته ، اکنون جایی را در وسط مجموعه گوهرهای موسسه اسمیتسونین واشنگتن دی سی اشغال می کند .
با کشف الماس در شن های رودخانه ای برزیل در سال 1725 این کشور به مدت 140 سال به بزرگترین تولید کننده الماس تبدیل شد. در سال 1866 در آفریقای جنوبی نیز در شن های رودخانه ای و اندکی پس از آن در تنور ه های الماس دار ، الماس کشف شد 0 در این تنور ها الماس تشکیل می شود ). در طی 100 سال بعد ، الماس های بی شماری هم به صورت آبرفتی و هم به طور درجا در چند کشور آفریقایی کشف شد. اما آفریقای جنوبی به عنوان بزرگترین تولید کننده الماس های گوهری باقی ماند. در این کشور در معدن پرمیر ، بزرگترین الماس گوهری دنیا به نام کولینان ( به وزن 3106 قیراط ) در سال 1905 کشف شد. در سال های اخیر از کشور های مستقل مشترک المنافع نیز الماس هایی به دست آمده و بر آورد می شود که تولید این کشورها حدود 15 درصد تولید جهانی بوده و ظرفیت قابل افزایشی داشته باشد. ( البته این ارقام چندان مطمئن نیستند .) در سال 1988 کل تولید جهانی الماس حدود 97 میلیون قیراط بود ، اما عرضه آن در حال افزایش است . هر سال گزارش هایی در مورد اکتشافات جدید و افزایش تولید از معادن قدیمی ارائه می شود. برای مثال بوتسوانا حدود 17 درصد و استرالیا حدود 37 درصد تولید جهانی الماس را در دست دارند ، البته این ارقام شامل الماس گوهری به اضافه الماس صنعتی است. حدود 75 % الماس تولید شده دارای عیار صنعتی بوده و برای استفاده گوهری مناسب نیستند . گوهر های تراشیده شده از 25 % باقیمانده ، ارزش بسیار متغیری دارند که بستگی به عواملی دارد که چهار C نامیده می شوند و عبارتند از رنگ COLOR شفافیت CLARITY تراش CUT و وزن بر حسب قیراط CARAT WEIGHT بر مبنای رنگ و درخشانی ( عدم وجود نقایص ) الماس را به چند دسته رده بندی می کنند . در بالا ترین رده ، گوهر بدون عیب با بهترین رنگ قرار دارد که ارزشی دست کم 10 برابر گوهری با همان وزن در انتهای جدول رده بندی دارد . برای اینکه الماسی شفافیت و درخشندگی بهینه داشته باشد ، باید به گونه ای بایسته ، متناسب باشد . ارزش یک گوهر خوب تراش یافته ، می تواند 50 % بیش از گوهری با تراش پایین تر البته با همان وزن ، رنگ و شفافیت باشد . به این دلیل ، بسیاری از الماس های قدیمی را دوباره تراش می دهند تا ارزش آنها افزایش یابد ، هرچند که در این کار وزن آنها کاهش میابد . قیمت یک الماس به ظاهر به وزن آن بستگی دارد ، اما با آن متناسب نیست . اگر یک سنگ یک قیراط 6500 دلار آمریکا قیمت داشته باشد ، سنگی 2 قیراط با همان کیفیت ، ممکن است ارزشی حدود 8400 دلار آمریکا به ازای هر قیراط داشته و سنگی با وزن 5 قیراط به ازای هر قیراط 12000 دلار آمریکا ارزش داشته باشد.
در سال 1955 ، شرکت جنرال الکتریک با استفاده از دستگاه طراحی شده برای تحمل دما و فشارهای بالا ، موفق به سنتز الماس شد . هرچند الماس های تولید شده ، بلور های کوچک و نامناسب برای اهداف گوهری بودند ، اما در واقع آغاز صنعت ساخت الماس ساینده به شمار می روند . در سال 1980 در بسیاری از کشورها الماس هایی به اندازه شن ساخته شد که تولید سالانه کل آنها بیش از 100 میلیون قیراط بود . در سال 1970 شرکت جنرال الکتریک سنتز الماس هایی با کیفیت گوهری ( هر کدام به وزن یک قیراط ) و مناسب برای گوهر سازی را اعلام کرد. در هر حال این فرایند به قدری گران است که الماس های مصنوعی نمی توانند در بازار گوهر ها ، با سنگ های طبیعی رقابت کنند.
رنگ الماس را می توان از راه تابش دهی و تیمار گرمایی تغییر داده یا در آنها رنگی ایجاد کرد . در اوایل سده بیستم ، به کمک تابش های حاصل از ترکیب رادیم ، الماس هایی را به رنگ سبز در آورند . در این روش ، نه تنها باعث ایجاد رنگ در الماس شد ، بلکه پرتو زایی نیز در آنها ایجاد کرد که میزان آن تا حد خطرناکی بالا بود. امروزه الماس ها را بدون القايی پرتو زایی ، به رنگ سبز در می آورند . این عمل در یک واکنش گاه هسته ایی و با یک شتاب دهنده انجام می شود . تیمار گرمایی این گوهرهای سبز رنگ ، رنگ آنها را زرد یا قهوه ایی می کند . از راه بمباران پر انرژی الکترونی نیز میتوان الماس ها را به رنگ آبی در آورد . تمایز بین گروه هایی با رنگ طبیعی و گوهرهای تیمار شده ، مسئله بسیار دشواری برای گوهر شناسان است.
برای مدت های طولانی ، گوهر های بی رنگ متعددی را به عنوان الماس ( به صورت بدل ) به کار می بردند . اما ویژگی های بسیاری از آنها با الماس متفاوت است که به آسانی می توان آنها را تشخیص داد . زیرکن با RI خارج از گستره شکست سنج گوهر شناسی و پراکنش نسبتا بالا ، مهمترین بدل الماس است ، اما بر خلاف الماس شکست دو گانه دارد . با ایجاد صنعت تولید گوهرهای ساختگی فاقد معادل طبیعی ، تشخیص بدل های الماس دشوارتر شده است .
الماس به وسیله سختی زیاد ، جلای الماسی و رخ از کانی های مشابه تمیز داده می شود.
قطعات بلور های الماس را برای بریدن شیشه به کار می برند . پودر نرم در ساییدن و صیقلی کردن الماس و دیگر گوهر سنگ ها به کار می رود . از تیغه هایی که پودر الماس در آنها کار گذاشته شده ، برای بریدن سنگ ها و دیگر مواد سخت استفاده می شود.
سر مته های فولادی که الماس و به ویژه گونه نهان بلورین آن یعنی کاربنادو در آنها کار گذاشته شده ، برای حفاری الماسی در معدن کاری اکتشافی به کار می رود . الماس در تهیه سیم های برش و ابزار های چرخ های ساینده نیز کاربرد دارد.
به طور کلی با ارزش ترین گوهر سنگ الماس فاقد لک و بی رنگ یا دارای یک رنگ سفید مایل به آبی است. رنگ زرد کاهی کمرنگ به طور معمول در الماس دیده می شود که ارزش آن را کم می کند. الماس هایی با سایه های پر رنگ زرد ، سرخ ، سبز ، یا آبی ارزش زیادی ندارند. الماس را می توان با تابش دهی ذرات هسته ای پر انرژی ، نو ترون ها ، دو ترون ها و ذرات آلفا به رنگ سایه های پر رنگ سبز و با قرار دادن آنها جلوی الکترون های پر سرعت به رنگ آبی در آورد . الماسی که به این ترتیب سبز شده باشد می توان با گرم کردن در دمای مناسب به رنگ زرد پر رنگ در آورد .
الماس در بسیاری از مناطق مختلف جهان کشف شده است ، اما تنها کمی از آنها مقدار قابل توجهی الماس داشته اند. بیشتر الماس های موجود از رسوبات آبرفتی به دست آید. در این محیط الماس به دلیل خاصیت بی اثر بودن شیمیایی ، سختی بالا و گرانی ویژه نسبتا بالای خود، در رسوبات متمرکز می شود . در بعضی کشورهای آفریقا و آمریکای شمالی و در چین ، ونزوئلا ، استرالیا ، هند و سیبری ، الماس های درجا کشف شده است . سنگی که این الماس ها در آن یافت می شوند کیمبرلیت نامیده می شود . ( از منطقه کیمبرلی آفریقای جنوبی ) کیمبرلیت ها گروهی از سنگ های فرا بازی پتاسیم دار غنی از مواد ( عمدتا co2 ) با انواعی از ترکیب های درشت بلور در زمینه ریز دانه هستند . ( این بلور های درشت ، بلورهایی هستند که با چشم دیده شده و از زمینه ریز تر قابل تشخیص میباشند ، اما اینکه آیا در همان ماگمای کیمبرلیتی تشکیل شده باشند ، معلوم نیست .) اجتماع دانه های درشت تر می تواند شامل ایلمنیت ، گارنت ، پیروپ ، اولیوین ، کلینوپیروکسن ، فلوگوپیت ، انستاتیت و کرومیت باشد . کانی های زمینه ، پیچیده بوده و می تواند شامل اولیوین ، فلوگوپیت ، پروفسکیت ، اسپینل ، و دیوپسید باشد . هر چند این توده های نفوذی ، اندازه و شکل متغیری دارند اما بسیاری از آنها دایره ایی با شکل تنور ه ای بوده و به آنها ((تنور ه کیمبرلیت )) یا تنور ه های الماس گفته می شود. در عمیق ترین معادن در کیمبرلی آفریقای جنوبی ، قطر تنور ه ها با افزایش عمق کاهش یافته و معدن کاری در عمق حدود 1 کیلومتری به رغم ادامه یافتن تنور ه ها ، خاتمه می یابد . کیمبرلیت ، در سطح زمین به سنگی نرم و زرد رنگ ( خاک زرد) هوا زده می شود که در عمق به سنگی سخت ( خاک آبی ) تبدیل می شود . نسبت الماس به سنگ سترون ، از یک تنور ه به تنور ه دیگر تفاوت دارد . در معدن کیمبرلی این نسبت 1:8000000 است اما در برخی معادن می تواند تا 1:30000000 هم برسد .
مهمترین تولید کنند گان الماس جهان در سال 1988 همراه با تولید الماس خام طبیعی بر حسب میلیون قیراط عبارتند از :
استرالیا 35.5
زئیر 23.0
بوتسوانا 15.0
کشورهای مشترک المنافع 12.0
آفریقای جنوبی 9.0
نامبیا 0.9
آمریکای جنوبی 0.85
الماس از نظر بلور شناسی :
ایزومتریک – بلور ها بیشتر هشت وجهی هستند اما می توانند مکعبی یا دوازده وجهی نیز باشند . وجوه انحنا دار به ویژه در هشت وجهی ها و شش وجهی ها به فراوانی دیده می شود . بلور ها ممکن است در جهت **111} مسطح باشند.
دوقلوهای **111} ( قانون اسپینل ) رایج است و بیشتر به موازات صفحه دوقلویی مسطح شده اند . بورت که گونه ای الماس است ، شکل های گرد شده ای دارد و قسمت بیرونی آن به دلیل یک انبوهه شعاعی یا نهان بلورین ناهموار است . این واژه به الماس بدرنگ یا لک دار فاقد ارزش گوهری نیز اطلاق می شود.


خواص فیزیکی :
رخ ** 111} کامل .H=10 ( سخت ترین کانی در مقیاس موس و سخت ترین کانی شناخته شده است ) G=3.52 ، جلا الماسی بلور های برش داده نشده ، ظاهر چرب شاخص دارند . ضریب شکست بسیار بالا ( 2.42) و پراکنش شدید نور ، شواهدی بر درخشندگی الماس برش یافته است .
رنگ بیشتر زرد رنگ پریده یا بی رنگ ، همچنین با سایه های کمرنگی از سرخ ، نارنجی ، سبز ، آبی و قهوه ایی . سایه های سیر تر کمیاب است .
کربنادو و یا کربن ، بورت سیاه یا سیاه مایل به خاکستری است که رخ ناپذیر بوده و شکنندگی کمتری نسبت به بلور ها دارد.
ترکیب ، ساختار و سنتز:
هر کربن توسط چهار اتم کربن مجاور با همارایی چهار وجهی احاطه می شود. همارایی حاصل پیوند کووالانسی است که در آن چهار الکترون ظرفیتی در هر کربن ، اوربیتال های پیوندی چهار اتم کربن مجاور را با اشتراک الکترون پر می کنند . هر اتم کربن از این راه به اتم های دیگر پیوند یافته و شبکه ای پیوسته می سازد.
الماس در فشارها یا دماهای پایین ، نسبت به گرافیت ناپایدار است و می تواند در دماهای متوسط به گرافیت تبدیل شود. دلیل اینکه الماس و گرافیت می توانند در دما و فشار اتاق وجود داشته باشند این است که واکنش چند ریختی باز ساز بین دو کانی ، بسیار کند رخ می دهد . برای تبدیل گرافیت به الماس ، دماهای بسیار بالا یا به عبارت دیگر انرژی فعال سازی بالایی مورد نیاز است تا باعث شود اتم های کربن در ساختار گرافیت توسط آشفتگی های گرمایی شکسته شده و آنها را برای ساخت ساختار الماس آماده سازد. این دما ها ، فشار مورد نیاز برای انجام واکنش چند ریختی را نیز افزایش می دهد.
نخستین الماس مصنوعی در 1953 توسط دکتر اریک لوندبلاد در آزمایشگاه های پژوهشی ASEA سوئد در شرایط آزمایشگاهی حدود 2400 K و فشار 76 کیلو بار با دستگاهی که در یک زمان فشار های بسیار بالا اعمال کرده و دماهای بسیار بالا را تحمل می نمود ساخته شد . فن ASEA در آن زمان به عنوان اختراع ثبت نشد . چرا که مکانیسم سنتز به خوبی شناخته نشده بود .
منبع : راهنمای کانی شناسی جلد دوم
نوشته شده توسط کرنلیس کلاین و کرنلیوس اس . هارلبوت
ترجمه فرید مر و سروش مدبری

[Hoaxes]

اونقت این الماس ، پرانای هفتم رو از چاکرای یک باز میکنه یا از خودش شرو میشه؟ دوم این که خود این الماس رو با

چی برشش میدن؟ تو چه سنگایی پیدا میشه؟