ميليون ها تن از مردم، گرفتار دردهاي آزاردهنده و محدوديت هاي فيزيكي ناشي از بيش از يكصد شكل التهاب مفاصل (آرتريت) هستند.
آرتريت روماتوئيد از جمله ناتوان كننده ترين اشكال اين بيماري است، كه موجب درد و تيركشيدن مفاصل و سرانجام تغيير شكل آن مي شود. گاه، اين علائم، حتي ساده ترين فعاليت ها - مانند باز كردن در بطري، يا قدم زدن معمولي- را مشكل مي سازند.
برخلاف آرتروز (استئوآرتريت)، كه حاصل از بين رفتن مفاصل است، آرتريت روماتوئيد يك بيماري التهابي است. علت دقيق آرتريت روماتوئيد معلوم نيست، ولي باور عمومي بر اين است كه حاصل و نتيجه حمله سيستم ايمني بدن به بافتي است كه مفاصل را مي پوشاند.
آرتريت روماتوئيد در خانم ها دو تا سه بار شايع تر از مردان است، و عموماً در سنين ۲۰ تا ۵۰ سالگي بروز مي كند. با اين حال، آرتريت روماتوئيد مي تواند كودكان كم سن وسال و افراد مسن تر از ۵۰ سال را نيز گرفتار كند.
هيچ راه علاجي براي آرتريت روماتوئيد وجود ندارد. ولي با درمان مناسب، برنامه درازمدت براي محافظت از مفاصل، و تغيير شيوه زندگي، بيماران مي توانند، با وجود ابتلا به اين بيماري، زندگي طولاني و پرباري داشته باشند.
نشانه ها و علائم
با گذشت زمان، نشانه ها و علائم آرتريت روماتوئيد مي آيند و مي روند. اينها عبارتند از:
- درد و تورم مفاصل، به ويژه مفاصل كوچك دست ها و پاها
- درد يا سفتي عمومي مفاصل و عضلات، به ويژه پس از خواب يا در پي مدتي بي حركتي و استراحت
- كاهش حركت مفاصل مبتلا
- كاهش قدرت عضلات چسبيده به مفاصل مبتلا
- احساس خستگي، كه مي تواند در زمان عود و تشديد بيماري، بسيار شديد باشد.
- تب پايين
- تغيير شكل مفاصل با گذشت زمان
- احساس كسالت عمومي
آرتريت روماتوئيد، معمولاً، هم زمان مشكلاتي در چندين مفصل ايجاد مي كند. در ابتدا، مفاصل مچ ها، دست ها و زانوان بيشتر از مفاصل ديگر گرفتار مي شوند.
با پيشرفت بيماري، شانه ها، آرنج ها، باسن، و گردن گرفتار مي شوند. به طور كلي، بيماري هم زمان (به عنوان مثال، گرفتاري هم زمان مفاصل كوچك دست و انگشتان) دو طرف بدن را گرفتار مي سازد.
گاه توده هاي كوچكي، در نواحي تحت فشار در زير پوست - مثلاً، در آرنج ها، دست ها، پا ها، و تاندون هاي آشيل (در پشت هردو پا)- تشكيل مي شوند. اما، اين توده هاي كوچك (موسوم به ندول هاي روماتوئيد) در هر كجاي ديگر بدن (از جمله زير پوست سر، زانوان يا حتي ريه ها)، نيز مي توانند تشكيل شوند. اين ندول ها، اندازه هاي متفاوتي دارند - از اندازه يك نخود گرفته تا به بزرگي يك عدد گردو. معمولاً، اين ندول ها دردناك نيستند.
برخلاف استئوآرتريت، كه تنها استخوان ها و مفاصل را گرفتار مي سازد، آرتريت روماتوئيد، اغلب مي تواند موجب بيماري مزمني شده، و شدت بيماري نيز در طول زمان متغير است. در لابه لاي دوره هاي تشديد بيماري، شاهد دوره هاي تخفيف و از ميان رفتن تورم، درد، اشكالات خواب و ضعف عمومي نيز هستيم.
علت
آرتريت روماتوئيد، مانند تمام انواع ديگر آرتريت ها، ضايعه اي التهابي در مفاصل به شمار مي رود. در اين بيماري، پرده نازكي كه روي مفاصل متحرك را پوشانده (موسوم به سينوويوم) دچار التهاب شده، و گلبول هاي سفيد (كه كار اصلي شان حمله به مهاجمين ناخواسته، مانند باكتري ها و ويروس ها است) از خون بدان هجوم مي آورند.
حاصل اين تهاجم، آزاد شدن پروتئين هايي است كه با گذشت ماه ها و سال ها موجب ضخيم تر شدن سينوويوم مي شوند. به علاوه، اين پروتئين ها به غضروف، استخوان، تاندون ها و ليگامان ها (اين دو، رشته هاي ضخيم و بسيار محكمي هستند، كه عضلات و استخوان ها را به يكديگر پيوند مي دهند) آسيب رسانده، به مرور شكل و ماهيت مفاصل را دگرگون مي سازند. حاصل تمام اين تحولات تخريب مفصل است.
برخي از پژوهشگران بر اين گمان اند در كساني كه از نظر ارثي زمينه مساعدي براي ابتلا به آرتريت روماتوئيد دارند، بيماري با يك عفونت (ويروسي يا باكتريال) آغاز مي شود. ذكر اين نكته نيز لازم به نظر مي رسد كه، كساني كه ژن هاي خاصي را به ارث مي برند، لزوماً به اين بيماري مبتلا نمي شوند. با اين حال، اين افراد بيشتر از ديگران گرفتار بيماري شده، و شدت بيماري نيز در آنها بيشتر است.
عوامل خطر
علت (يا علل) آرتريت روماتوئيد دقيقاً مشخص نيست، ولي اين عوامل خطر را مي توان برشمرد:
- سن بالا؛ ولي، پس از ۸۰ سالگي، در خانم ها، از تعداد موارد ابتلا به بيماري كاسته مي شود.
- جنسيت (خانم ها بيشتر در معرض ابتلا به بيماري هستند).
- ابتلا به هرگونه عفونت (احتمالاً ويروسي يا باكتريال) در كساني كه زمينه مساعدي دارند.
- به ارث بردن برخي از ژن ها
- سيگار كشيدن به مدت طولاني
چه وقت بايد به پزشك مراجعه كنيم
هرگاه احساس درد يا تورم در چندين مفصل در دو طرف بدن داشتيد، به پزشك مراجعه كنيد. پزشك ممكن است داروهايي براي درمان درد يا بيماري تجويز كند. نيز هرگاه با عوارض جنبي داروهاي مصرفي مواجه شديد، موضوع را با پزشك تان در ميان گذاريد. اين عوارض جنبي، عبارتند از تهوع، درد شكم، مدفوع سياه يا قيري، تغيير در اجابت مزاج، يبوست و سرگيجه.
تشخيص
- آزمايش هاي خوني: اندازه گيري
ESR مي تواند مبين وجود التهاب در بدن باشند. اين معيار در بيماران مبتلا به آرتريت روماتوئيد بالاست، در حالي كه در بيماري استئوآرتريت طبيعي است. شاهد ديگر، وجود نوعي آنتي بادي موسوم به فاكتور روماتوئيد است، هر چند كه ممكن است در اوايل حضور نداشته باشد. عكس آن، نيز، ممكن است؛ يعني فردي داراي فاكتور روماتوئيد در خون، ولي فاقد بيماري باشد.
- تصويربرداري: اين تصاوير، به ويژه به تمايز بين دو بيماري آرتريت روماتوئيد و استئوآرتريت كمك مي كنند.
عوارض
آرتريت روماتوئيد موجب سفتي و درد مفاصل و عضلات، و گاه نيز خستگي، مي شود. گاه، حتي بيمار در گرفتن دستگيره و باز كردن در يا گرفتن قلم در دست مشكل دارد. از سويي، خود اين گرفتاري ها منشا و موجب احساس خستگي و افسردگي اند.
آرتريت روماتوئيد خطر ابتلا به پوكي استخوان ها را نيز بيشتر مي كند. برخي پژوهشگران بر اين گمان اند كه اين بيماري مي تواند، خطر ابتلا به بيماري هاي قلبي را نيز افزايش دهد. در گذشته، بيماران نهايتاً زمين گير و اسير چرخ مي شدند، اما امروز، با درمان ها و مراقبت هاي بهتر، كمتر با اين گونه عواقب مواجه مي شويم.
درمان
در ساليان اخير، تحولات چشمگيري در درمان آرتريت ها صورت گرفته است. مهم ترين بخش درمان، استفاده از داروهاست. ولي، در پاره اي از موارد، ممكن است نياز به اعمال جراحي نيز پيش آيد.
داروها
- داروهاي ضدالتهابي غيراستروئيدي: اين داروها به تخفيف و تسكين درد كمك مي كنند. داروهايي كه بدون ارائه نسخه پزشك مي توان آنها را از داروخانه ها تهيه نمود، عبارتند از آسپرين، ايبوپروفن، ناپروكسن سديم. اما، آنهايي كه نياز به نسخه پزشك دارند: كتوپروفن، ناپروكسن، تولمتين، ديكلوفناك، نابومتون، و ايندومتاسين. از جمله مهم ترين عوارض جانبي مصرف اين داروها مشكلات و خونريزي هاي گوارشي اند؛ ولي با طولاني شدن مصرف آنها، بايد انتظار بروز ضايعاتي در كبد، كليه ها، وزوز گوش ها، احتباس مايعات و فشار خون بالا را نيز داشته باشيم. به علاوه، داروهاي مذكور (به استثناي آسپرين) مي توانند موجب عوارض قلبي-عروقي، چون سكته هاي قلبي و مغزي، نيز شوند.
- مهاركننده هاي
COX-2 : اين گروه از داروها، احتمالاً، كمتر به معده آسيب مي زنند. برخي از اين داروها، از جمله سلبركس، آنزيمي به نام سيكلواكسيژناز را، كه در التهاب مفاصل بسيار فعال است، مهار مي كنند. از جمله عوارض جانبي مصرف اين داروها، تجمع مايعات است كه مي تواند منجر به فشار خون بالا شود. به علاوه، اين گروه از داروها متهم به افزايش خطر وقوع و بروز حملات قلبي و مغزي اند.
- داروهاي كورتوني (كورتيكوستروئيدها): اين گروه از داروها، از جمله پردنيزون و متيل پردنيزولون، از شدت التهاب و درد مفاصل مي كاهند، و فرآيند تخريب مفاصل را كند مي كنند. ولي، با گذشت ماه ها و سال ها، از ميزان تاثيرشان كاسته شده، عوارض مهمي چون كبودي هاي پوست، نازك شدن استخوان ها، آب مرواريد، افزايش وزن، گرد شدن صورت، و ديابت را به دنبال دارند.
- داروهايي كه بر رفتار بيماري تاثير مي گذارند: از اين دسته داروها، براي محدود و محصور كردن شدت تخريب مفاصل استفاده مي كنند. مصرف به موقع و زودهنگام آنها بسيار مهم است، چون به كندي اثر مي كنند و هفته ها و گاه ماه ها طول مي كشد تا اثرات شان آشكار شود. معمولاً، داروهاي اين دسته دارويي همراه با داروهاي گروه هاي ديگر مورد استفاده قرار مي گيرند. از جمله اين داروها، هيدروكسي كلروكين، سولفاسالازين طلا، ماينوسايكلين و متوتركسات هستند.
- مهاركننده هاي ايمني: اين گروه از داروها سيستم ايمني را مهار مي كنند، كه در نهايت بر سير بيماري تاثير مي گذارد. برخي از پرمصرف ترين آنها، عبارتند از لفلونوميد، آزاتيوپرين، سيكلوسپورين، و سيكلوفسفاميد. يكي از عوارض بسيار مهم اين داروها، آمادگي ابتلا به عفونت هاست.
- داروهاي مهار كننده عامل نكروز تومور: عامل نكروز تومور، نام يكي از واسطه هاي شيميايي التهابي است، كه در آرتريت روماتوئيد بسيار فعال است. مصرف داروهايي كه اين واسطه شيميايي را مهار مي كنند، معمولاً ظرف يك تا دو هفته، به تخفيف يا رفع عوارضي چون درد، سفتي صبحگاهي، و حساسيت و تورم مفاصل كمك مي كند. برخي از داروهاي اين گروه، كه براي درمان آرتريت روماتوئيد توصيه شده اند، عبارتند از اتانرسپت، اينفليكسي ماب، و آداليموماب.
- داروهاي ضدگيرنده اينترلوكين : مانند آناكينرا، در مواردي تجويز مي شوند، كه درمان هاي معمول و متداول نتيجه بخش نبوده اند. برخي از عوارض جنبي مصرف اين داروها عبارتند از ايجاد واكنش پوستي در محل تزريق، كاهش شماره گلبول هاي خون، سردرد، و افزايش عفونت هاي دستگاه تنفس فوقاني.
- آباتاسپبت: اين دارو، كه در اواخر سال ۲۰۰۵ به تاييد اداره غذا و دارو رسيد، از شدت التهاب و تخريب مفاصل مي كاهد. مكانيسم اثر آن، مقابله با و غيرفعال كردن سلول هاي
T (نوعي از گلبول هاي سفيد خون) است. مصرف دارو به صورت تزريق ماهي يك بار بوده، و عوارض جانبي آن عبارتند از سردرد، تهوع و عفونت هاي نه چندان شديد، مانند عفونت هاي دستگاه تنفس فوقاني. عوارض شديدي چون پنوموني نيز مي توانند پيش آيند.
- داروهاي ضد افسردگي: برخي از بيماران دچار علائم افسردگي نيز مي شوند. برخي از داروهاي ضدافسردگي مفيد در درمان اين گونه عوارض، عبارتند از آمي تريپتيلين، نورتريپتيلين، و ترازودون.
هيرسوتيسم
جواب بصورت نقل قول
