مرحله نهايي نارسايي كليه
فرزانه طالعی فر
در مرحله نهايي نارسايي كليه دو راه بيشتر وجود ندارد، يكي دياليز و ديگري پيوند كليه. در صورتيكه پزشك و بيمار هر دو جهت درمان قطعي بيماري به توافق برسند،پيوند كليه نسبت به دياليز ارجحيت دارد. پيوند را مي توانند از دهنده زنده يا مرده انجام بدهد.
دياليز:
دياليز را مي توان برداشت مواد سمي ازمايعات بدن بوسيله خاصيت انتشار و اسمز از غشاء نيمه تراوا تعريف نمود. اين كار با استفاده از محلول دياليز كه تركيبي مشابه پلاسماي خون طبيعي دارد انجام مي گيرد. درمان با دياليز به دو طريق صورت مي گيرد: دياليز پريتونيال كه در آن از غشاء صفاقي به عنوان نيمه تراوا استفاده مي شود و همودياليز كه از كليه مصنوعي با غشاء نيمه ترواي سنتتيك استفاده مي شود.
دياليز صفاقي:
در دياليز صفاقي كه از صفاق بعنوان يك قشاء نيمه تراوا استفاده مي شود، يك سوند را در داخل صفاق كار مي گذارد سپس مايع دياليز به داخل صفاق فرستاده مي شود و محصولات زائد جابجا مي گردند. دياليز صفاقي نسبت به همودياليز، يك روش كم اثر مي باشد، بطوريكه طول مدت درمان بيشترو معمولا 10 تا 12 ساعت در هر روز يا سه بار در هفته است.
رژيم درماني:
ميزان انرژي مورد نياز 30 كيلو كالري به ازاي هر كيلوگرم از وزن ايده ال بدن مي باشد. ميزان پروتئين مورد نياز 2/1تا 5/1 گرم به ازاي هر كيلو گرم وزن بدن است كه 50 درصد پروتئين بايد از ارزش بيولوژيكي بالايي برخوردار باشد. ميزان سديم 2تا 3 گرم در روز، پتاسيم 2تا3 گرم در روز، فسفر 1 تا 2/1 گرم توصيه مي شود. معمولا مصرف مولتي ويتامين به اين افراد توصيه مي گردد.
همودياليز:
در اين روش خون از ميان غشا، نيمه تراوا در كليه مصنوعي گذشته و محصولات زائد جابجا مي شوند. ابتدا بايد يك فيستول(وصل دو اندام در داخل بدن و ارتباط به خارج) توسط جراح در دست بيمار ايجاد شود. فيستول ارتباطي بين وريد و شريان است. همودياليز سه بار در هفته به مدت 3 تا 6 ساعت انجام مي شود. در اين روش ويتامين هاي محلول در آب معمولا قابل دياليز هستند، بنابر اين مصرف مكمل به آنها توصيه مي شود.
رژيم درماني:
انرژي مورد نياز 35 كيلو كالري به ازاي هر كيلو گرم از وزن ايده آل بدن، پروتئين 1 گرم به ازاي هر كيلو گرم از وزن، سديم 2تا 3 گرم در روز، پتاسيم 2تا 3 گرم در روز و فسفر 1 تا 2/1 گرم در روز توصيه مي گردد.
رژيم غذايي در كودكان تحت درمان با همودياليز:
پروتئين مورد نياز كودكان، 2 گرم به ازاي هر كيلوگرم وزن براي تسريع رشد مي باشد. ميزان سديم بطور متوسط 2000 ميلي گرم در روز، پتاسيم بطور متوسط 2000 ميلي گرم در روز كه البته مقدار آن به ميزان پتاسيم پيش از دياليز بستگي دارد. ميزان فسفر بايستي تا آنجا كه ممكن است كم باشد و شير و فراورده هاي لبني به 120 ميلي ليتر در روز محدود گردد. مايعات مورد نياز اين افراد 20 ميلي ليتر به ازاء هر كيلوگرم وزن بدن و مقدار دفع شده از راه ادرار است. ميزان انرژي مورد نياز 100 تا 150 كيلو كالري به ازاء هر كيلوگرم وزن بدن مي باشد، چرا كه اين كودكان معمولا با عقب افتادگي رشد روبرو هستند.بطور معمول از مكمل و مواد معدني، همراه با اسيد فوليك در اين كودكان استفاده مي شود.
دیالیز و پیوند کلیه
بیشتر افراد دو كلیه دارند كه در طرفین ستون مهره ها در زیر قفسه سینه قرار گرفته است. مردم معمولا" تا زمانی كه زندگی آنها در اثر اختلال كاركرد كلیه دچار اشكال نشده ، توجه چندانی به كلیه ها ی خود نمی كنند. كار اصلی كلیه ها حفظ تعادل شیمیایی بدن است.آنها مواد زائد و مایع اضافی را پالایش می كنند و به صورت ادرار از بدن خارج می سازند.كلیه ها همچنین در كنترل فشار خون و تولید گویچه های سرخ خون نقش دارند.
اصطلاح "بیماری كلیوی" شامل طیف وسیعی از بیماریها از جمله عفونتهای دستگاه ادراری وسنگهای كلیوی است كه كلیه ها را درگیر می سازند. شدیدترین شكل بیماری كلیوی نارسایی مزمن و پایدار كلیه هاست كه گاهی به نام بیماری مرحله پایانی كلیوی (end-stage renal disease ) خوانده می شود. در این حالت كلیه ها آنچنان صدمه دیده اند كه قادر به انجام اعمال حیاتی خود نیستند و مبتلایان برای ادامه حیات یا باید مرتبا" دیالیز شوند یا كلیه پیوندی دریافت كنند.دیابت و فشار خون بالا ، شایعترین علل نارسایی كلیه ها هستند.
علامتهای هشدار دهنده بیماریهای كلیوی:
1- خیز (ادم) در قسمتی از بدن به ویژه اطراف چشمها و پاها.
2- كمردرد و درد پهلوها.
3- احساس سوزش در هنگام ادرار كردن.
4- افزایش دفعات ادرار بخصوص در شب.
5- ادرار خونی یا ادرار تیره ( قهوه ای )
6- هر گونه تغییر در الگوی ادرار كردن مانند افزایش دفعات دفع ادرار
7- احساس عدم رضایت یا خستگی.
اگر هر یك از این علامتها را در خود یا اطرافیان مشاهده كردید ، حتما" با پزشك مشورت كنید.
پیوند كلیه
كاشتن كلیه انسان در بدن فرد دیگر ، از طریق عمل جراحی امكان پذیر است.یك پیوند موفق ، در طول و كیفیت زندگی بیمار مبتلا به نارسایی مزمن كلیه مؤثر است و چنانچه این عمل قبل از رسیدن به مرحله ی بحرانی بیماری انجام شود ، درصد موفقیت ان بیشتر و احتمال مرگ كمتر است.
قابلیت انجام دوباره ی پیوند كلیه
پیوند برای دومین و حتی سومین بار در بیمارانی كه پیوند را به سرعت رد كرده اند ، قابل انجام است ، فقط میزان موفقیت مورد انتظار آن نسبت به بار اول تا حدودی (20-1%) كاهش می یابد.
محل كاشتن كلیه پیوندی
كلیه پیوندی كه اغلب كلیه چپ فرد دهنده است توسط عمل جراحی در بخش پایینی شكم فرد گیرنده ، به طریقی كه حالب كلیه ی پیوندی به مثانه بیمار اتصال یابد قرار داده می شود.
منابع تهیه كلیه پیوندی
كلیه مورد نیاز برای پیوند یا از داوطلبان زنده كه اغلب بستگان درجه یك فرد نیازمند به كلیه هستند گرفته می شود یا از جسد افرادی كه در اثر حوادث گوناگون جان باخته اند و قبلا" برای اهدای یك یا چند عضو بدن خود پس از مرگ اعلام آمادگی كرده اند ، تهیه می گردد.
در هر حال ، فردی كه كلیه از وی گرفته می شود باید عاری از عفونت پیشرفته عمومی دربدن ، سرطان (به جز سرطان دستگاه عصبی مركزی ) ، آلودگی به ویروس هپاتیت B و ایدز باشد و نیز ناهنجاری شدید عروق كلیوی نداشته باشد.
موفقیت پیوند در مواردی كه كلیه پیوندی از بستگان در یك بیمار كه با وی سازگاری خونی و بافتی داشته باشند ، تهیه شود ، بیش از مواردی است كه كلیه از جسد تهیه گردد.
در مواردی كه كلیه از بدن فرد زنده گرفته می شود ، كار كرد كلیه پیوند شده در بدن فرد گیرنده به سرعت آغاز می گردد.