خواب

[bidastar]

خواب یکی از مهمترین زمينه های پژوهشهای دانش است: اینکه چرا به خواب نیاز داریم؟ چرا بخواب رفتن میتواند انقدر سخت باشد؟ و خواب چگونه بر همه چیز ما از فعالیتهای ورزشی گرفته تا درآمدمان، تاثیر می گذارد؟

در سال 2002 دانشمندان نرخ مرگ را بین یک میلیون آمریکایی بزرگسال (در کنار تحقیقاتی راجع به جلوگیری از سرطان) که میزان خواب شبانگاهیشان را گزارش داده بودند اندازه گرفتند. نتایج تحقیقات آنها بسیار جالب بود و در اروپا و آسیای شرقی نیز تایید شد.

پرسش: خواب ایده آل برای ما چقدر است؟
پاسخ: مطالعات نشان می دهند کسانی که هر شب بین شش و نیم تا هفت و نیم ساعت می خوابند، زندگی طولانی تری دارند و کسانی که هشت ساعت و بیشتر یا کمتر از شش و نیم ساعت میخوابند، عمر طولانی تری ندارند. همان ریسکی که برای خواب طولانی وجود دارد، برای کم خوابی نیز صدق می کند. نکته مهم اینجاست که خواب طولانی از 8 ساعت به بالا شناخته می شود. برای نمونه هشت و نیم ساعت خوابيدن ممکن است کمی بدتر از خوابیدن به اندازه ی 5 ساعت باشد.

نمودار بیماری در این مورد مانند حرف u است بطوریکه کم خوابی و خواب زیاد هر دو با انواع بیماریها، افسردگی، چاقی و در نهایت ناراحتی قلبی همراه است. اما میزان خواب ایده آل برای رده های گوناگون سلامتی یکسان نیست.
می توان گمانه زنی هایی داشت راجع به اینکه چرا افرادی که 6.5 تا 7.5 ساعت می خوابند، عمر طولانی تری دارند اما باید پذیرفت که دلیل واقعی آن بر پزشکان روشن نیست.

یعنی علت و معلول واضح نیست پس نمی توان گفت که یک فرد با کم خوابی مزمن اگر خوابش را طولانی تر کند، بیشتر زنده می ماند یا برعکس اگر کسی که خوابش زیاد است، ساعت را زودتر کوک کند، عمرش طولانی می شود. پزشکان امیدوارند پاسخی برای این سئوالها بیابند.

یکی از دلایلی که باید این حقایق در بین مردم جا بیفتد این است که می توان بی خوابی و پریشانی ناشی از آن را تنها با گفتن این جمله به مردم که : کم خوابی مشکل زا نیست، تاحدودی کم کرد. گفته شد که شما باید 8 ساعت بخوابید، اما برای این جمله دلیل شفافی وجود ندارد.
یکی از مواردی که در کلینیک ها مشاهده می شود این است که افراد زمان زیادی را در رختخواب می گذرانند بدون اینکه واقعا بخواب رفته باشند، زیرا فکر می کنند حتما باید 8 یا 9 ساعت خوابید، پس به این میزان در رختخواب می مانند و نتیجه این خواهد بود که برای بخواب رفتن دچار مشکل شده و در طول شب به دفعات از خواب می پرند.

شاید به نظر عجیب بیاید، اما یکی از دلایل بی خوابی ، بیدار ماندن در رختخواب و نگرانی برای آن است! تحقیقات زیادی در اروپا و آمریکا انجام شده که نشان میدهد راه درمان بی خوابی این است که وقتی خوابتان نمی آید از رختخواب خود بیرون بیایید و زمان خود در تخت را محدود کنید، این روش واقعا به شما کمک خواهد کرد و بر ترس ناشی از بی خوابی غلبه خواهید کرد و مطمئن هستید که وقتی به تخت خواب خود می روید، خوابتان می برد.

این حقیقت ساده، راه حل بسیار بهتری از قرص های خواب است و در دراز مدت تاثیر بیشتری دارد. گفتنی است بی خوابی اغلب در اثر بیماری دیگر یا مشکلات روانی پیش می آید، پس بهتر است برای نتیجه گیری بهتر از طرق پزشکی و روانشناسی نیز در این مورد اقدام شود.

[bidastar]

خروپف یا خرخر شایع‌ترین دردسری است که هنگام خواب وجود دارد، نه تنها اطرافیان بیمار، آزرده می‌شوند، بلکه خود فرد نیز خجالت زده می‌شود.
اگر بافت نرم پشت گلو بیش از حد رها باشد، مسیر حلق را می‌بندد ، هوای خروجی سعی می‌کند این مانع را کنار بزند بنابراین بافت می‌لرزد و اینجاست که صدای " خر و پف " فرد بلند می‌شود.
بر اساس آمارهای موجود ‪ ۴۵‬درصد از بزرگسالان گاه گاه خروپف می‌کنند و ‪۲۵‬ درصد نیز خروپف‌کننده های دایمی هستند.
متخصصان براین اعتقادند که مشکل خروپف کردن در مردان و اشخاص چاق شایعتر است و معمولا با بالا رفتن سن بدتر می‌شود.
بیش از ‪ ۳۰۰‬وسیله درمانی دراداره ثبت اختراعات ایالات متحده آمریکا به عنوان درمان‌کننده های خروپف ثبت شده است.
یک اعتقاد سنتی نیز وجود دارد که دوختن یک جوراب حاوی توپ تنیس در پشت لباس خواب فرد خروپف‌کننده باعث می‌شود تا او به جای پشت ، به پهلوی بخوابد و در نتیجه کمتر خرو پف می‌کند.
دکتر" شیرین احمدنیا" متخصص گوش، حلق و بینی با بیان این که با بالا رفتن سن، خرخر شدیدتر می‌شود،اندازه و شکل بدن را یکی از دلایل اصلی این عارضه دانست.
وی توضیح داد:افرادی که گردن‌های کوتاه و پهن دارند بیشتر ازبقیه خرخر می‌کنند، چون ماهیچه‌های اطراف نای آن‌ها نمی‌تواند چربی‌های دورآن را سر جای خود نگه دارد.
احمدنیا ، سستی عضلات زبان یا حلق ، بزرگی بافت حلق در میان کودکانی که لوزه‌های متورم دارند ، انسداد مجاری بینی افرادی که مجرای بینی‌شان تنگ است یا انحراف بینی دارند، از دلایل خروپف است.
وی با اشاره به این که خروپف خواب را مختل کرده و فرد خروپف‌کننده را از استراحت مناسب محروم می‌کند، گفت : خروپف شدید می‌تواند باعث مشکلات طولانی مدت و مضر سلامتی مانند وقفه تنفس انسدادی در هنگام خواب شود.
این متخصص گوش، حلق و بینی افزود: گاهی در طول خروپف بلند و مکرر تنفس قطع می‌شود که اصطلاحا به آن " وقفه تنفس انسدادی " در هنگام خواب گفته می‌شود.
احمدنیا افزود: بیماران دچار وقفه تنفس ممکن است هر شب ‪ ۳۰‬تا ‪ ۳۰۰‬بار چنین وضعیتی را تجربه کنند، این وضعیت سطح اکسیژن خون را کاهش داده و باعث ایجاد مشکل در عملکرد قلب می‌شود.
به گفته وی، افرادی که شدید خروپف می‌کنند باید معاینه پزشکی شوند تا اطمینان حاصل شود که وقفه تنفس هنگام خواب وجود ندارد.
این پزشک توصیه کرد: افرادی که خر و پف می‌کنند باید شیوه زندگی سالم همراه با ورزش داشته باشید تا قدرت انقباضی ماهیچه‌هایشان افزایش و وزنشان کاهش یابد. وی افزود : برای کم کردن خر و پف باید قبل از خواب از مصرف آرام‌بخش ها، قرص‌های خواب آور و آنتی هیستامین‌ها پرهیز کرد.
احمدنیا گفت : افرادی که خر و پف می‌کنند بهتر است حداقل سه ساعت قبل خواب از خوردن غذای سنگین پرهیز کنند و به جای به پشت خوابیدن، به پهلو بخوابند علاوه بر این زیر سر خود را حدود ‪ ۱۰‬سانتیمتر بالاتر از تخت قرار دهند.
به گفته وی وجود هوای مرطوب دراتاق خواب و ریختن چند قطره‌اکالیپتوس روی بالشت به باز شدن مجاری بینی فرد کمک می‌کند و از خر و پف می‌کاهد.

[bidastar]

بی خوابی یکی از مشکلات نسبتاً رایج در دنیا است و به نظر می رسد بسیاری از حوادث رانندگی و صنعتی به علت خواب آلودگی در روز باشد. دو چیز خواب را بر هم می زند؛ یکی اضطراب و دیگری بی خوابی است.بی خوابی یعنی شکایت فردی از اشکال در خوابیدن یا مشکل در داشتن خواب خوب یا عدم احساس استراحت کافی از خوابیدن که باعث اختلال در فعالیت های اجتماعی یا کاری می شود. موثرترین راه درمان بی خوابی این است که عوامل ممکن گذرا را شناسایی کرده و همچنین علل پزشکی روانی و وابسته به دارو را نیز حذف کرد. عوامل پزشکی که بی خوابی ایجاد می کنند شامل حاملگی،ناراحتی های گوارشی،بیماریهای قلبی،درد،بیماریهای التهابی، مشکلات غدد درون ریز،مشکلات دستگاه تنفسی(مانند آسم) و ناهنجاریهای تخریبی اعصاب می باشد.عوامل روانی نیز شامل مشکلات روحی (مانند افسردگی، جنون) و اختلالات اضطرابی فراگیراست. بی خوابی های وابسته به دارو شامل محرومیت از الکل، محرک ها ، استروئید، کافئین، نیکوتین، مهار کننده های جذب سروتونین، مدرها و سد کننده های مرکزی آدرنرژیک و داروهای ضد نفخ هستند. بی خوابی گذرا را با استفاده کوتاه مدت از آرام بخش های خواب آور در کنار عادات خوب خواب می توان درمان کرد.مدت درمان در حدود 7 تا 10 روز است و اگر درمان بیش از 2 تا 3 هفته طول کشید، ارزیابی مجدد توصیه میشود. بی خوابی مزمن می تواند به طور موثر با درمان های غیر داروئی بهبود یابد.این درمان های جایگزین غیر دارویی عبارتند از: بهداشت خواب، کنترل محرک ها، محدودت خواب، شناخت درمانی، درمان های چند گانه و هدف دار، که نشان داده شده در افراد مسن این درمان ها از دارو درمانی موثرتر هستند؛ به علاوه اثرات این درمان های جایگزین غیر داروئی برای حداقل 6 ماه بعد از قطع کردن نیز ادامه دارد

[bidastar]

چرا مى خوابيم؟ آيا خواب به خاطر استراحت و به منظور تجديد قواى بدنى است؟ آيا خواب وظيفه سامان بخشى به تجربيات روزمره بر عهده دارد؟ و يا اينكه خواب به كاركرد مغز نظم مى بخشد؟

بنا به نظريه ى جديدى درباره خواب، تمام اين پرسش ها و فرضيات خطا است. اين نظريه ى جديد، خواب را به عنوان كاركرد بدن براى صرفه جويى در مصرف انرژى و پرهيز از خطر ارزيابى مى كند.

انسان و جانوران حداقل يك سوم از عمر خود را در خواب سپرى مى كنند. پرندگان، خزندگان، دوزيستان و حتا ماهيان و بيش از همه پستانداران به خواب مى روند. در حاليكه يك نوع موش كوچك روزانه بيست ساعت در خواب به سر مى برد، زرافه تنها به دو ساعت خواب نياز دارد. اسب ها تنها در صورت احساس امنيت نيم ساعت بر روى زمين داراز مى كشند و به خواب مى روند.

اما چه عامل و يا عواملى انسان و جانوران به اين رفتار عجيب وادار مى كند؟ در زمان خواب بسيارى از فعاليت هاى مهم بدنى نظير خوردن و نوشيدن، توليد مثل متوقف مى شوند. در اين حالت انسان و جانوران بى دفاع هستند. نياز به خواب ريشه در چه چيز دارد؟ و در ارتباط با "نظريه تكامل انواع" اهميت خواب در چيست؟

نظريات رايج پيرامون خواب

بسيارى از دانشمندان بر اين نظر بوده و هستند كه خواب كاركردهاى مهم حياتى را فراهم و آماده مى كند. در خواب مغز دست به تنظيم فعاليت هاى خود مى زند. حافظه محتويات خود را به يكديگر مربوط كرده و اطلاعات را بايگانى مى سازد. در حين خواب سوخت و ساز بدن بازسازى مى شود و سرانجام سيستم دفاعى بدن تقويت مى گردد.

براى "جرى سيگل" Jerry Siegel، زيست شناس امريكايى از دانشگاه كاليفرنيا، اين توضيحات معمول درباره خواب كافى و جامع نيستند تا از اين طريق بتوان بدرستى به سودمندى خواب در رابطه با تئورى تكامل پى برد. تاثير خواب بر روى اين كاركردها و روندها بسيار اندك است. بنا به نظر اين زيست شناس امريكايى، در زمان خواب توان حافظه تنها ۱۵ درصد مى تواند افزايش يابد. در زمان بيدارى تمام اين فعاليت هاى بدنى و مغزى بطور موثرتر و همه جانبه تر صورت مى پذيرند.

صرفه جويى و ذخيره انرژى در زمان خواب

نظريه "جرى سيگل" كامل متفاوت از تئورى هاى رايج درباره اهميت خواب براى انسان و جانوران است. او در توضيح نظريه خود در مجله علمى New Scientist عنوان مى كند كه تمام فعاليت ها بدنى تابع اصل صرف جويى انرژى هستند و تنها در روند تكامل انواع پس از گذشت زمانهاى طولانى توسعه يافته اند.

براى توضيح آسان تر نظريه خود، "جرى سيگل" دست به ذكر نمونه هايى از دنياى جانوران مى زند. بطور مثال يك خفاش قهوه اى كوچك در روز حدود بيست ساعت مى خوابد و تنها در غروب به مدت كوتاهى بيدار است. درست در زمانى كه خوراك اصلى او يعنى "مگس ها" نيز فعال و بيدار هستند. براى "سيگل" دقيقاً اين نوع فعاليت معناى واقعى خواب را بيان مى كند. صرفه جويى و ذخيره انرژى در خواب بدين منظور صورت مى گيرد تا كه جانور براى انجام مهمترين فعاليت هاى حياتى كامل سرحال و آماده باشد.

اين توضيح در مورد "شير" نيز صادق است. براى ادامه تكامل خود اين جانور درنده نيز كارى جز خوردن و توليد مثل و نگهدارى از بچه هاى خود ندارد. پس از شكار و پرورش بچه هاى خود، شيرها نيز ۱۴ ساعت از روز را در خواب به سر مى برند. و اين همه به خاطر جلوگيرى از هدر دادن انرژى است.

"جرى سيگل" از اين نيز گامى فراتر نهاده و مدعى است كه خوابيدن نه تنها به معناى حفظ انرژى است، بلكه در زمان خواب امنيت براى جانوارن بيش از زمان بيدارى بيهوده است. در خواب كسى نمى تواند خود را مجروح كند. بدين لحاظ خواب در مجموع مسئله اى اقتصادى است. "هر كس كه توان و الزامات خوابيدن را دارد، به خواب نيز مبادرت مى ورزد." بطور نمونه شير بيشتر و فيل كمتر به خواب مى رود، زيرا كه فيل ها در تمام روز در جستجوى خوراك هستند.

خواب به مثابه وضعيت آمادگى

آيا بنا به اين نظريه خواب تنها به معناى شرايط و حالت آمادگى بدن است؟ "يورگن تسولى" Jürgen Zully پژوهشگر خواب در دانشگاه "رگنزبورگ" معتقد است كه اين نظريه در مورد انسان صادق نيست، چرا كه انرژى صرفه جويى شده به ازاى هشت ساعت خواب انسان تنها به اندازه يك قطعه نان كوچك است. براى وى خواب همچنان به مثابه استراحت ف ال است. در زمان خواب توليد هورمون ها يى كه براى رشد ضرورى اند، صورت مى پذيرد و سيستم دفاعى بدن و عمل هضم تقويت شده و مغز دست به ب زبينى خود مى زند. "جرى سيگل" با نظريه خود بيش از هر چيز به ب ث هاى علمى پيرامون خواب دامن زده است و نظرات قديمى درباره اين پديده اسرار آميز را به چالش كشيده است.

[bidastar]

به لحاظ فیزیولوژیک

خواب+ چیز عجیب و پیچیده ای است.
و به این راحتی ها نمی توان در آن نفوذ کرد و تئوریزه اش کرد و ...

اما حسب علایم و نشانه های فیزیولوژیک و امواج مغزی٬‌
یک حدس هایی زده می شود و یک طبقه بندی هایی انجام می شود که
هر چند در شناخت خواب٬ چیزی به حساب نمی آیند ولی
ابعاد فیزیولوژیک و ظاهری خواب را اندکی تشریح می کنند.

این که در خواب کاهش جریان خون و دمای بدن و ... رخ می دهد که از علایم اولیه است.

برای اولین بار در سال ۱۹۶۸ ٬
Allan Rechtschaffen و Anthony Kales
بودند که با الکتروانسفالوگرافی+ (اندازه گیری امواجی که از مغز صادر می شود)
اقدام به مرحله بندی خواب کردند و
در سال ۲۰۰۷ بود که آکادمی خواب درمانی امریکا
«The American Academy of Sleep Medicine - AASM»
این طبقه بندی را لحاظ و به روز رسانی نمود.

«امواج ۵ گانه که از مغز ساطع می شود: عبارتند از دلتا٬ تتا٬ آلفا٬ بتا و گاما+»

به هر حال، بر حسب همین امواج مغزی و سایر علایم فیزیولوژیک، نظیر حرکت چشم،
طبقه بندی هایی رخ داده است که عرض خواهد شد.

خواب ما یک تکه و یک دست نیست.

یک دست نیست از آن جهت که
خواب عمیق داریم و خواب سبک و ..

یک تکه هم نیست.

چند تکه است.
هر کدام از این تکه ها یک سیکل است.


تصور ما از خواب به صورت یک سهمی (منحنی U شکل) است.
خیلی ها تصور عمومی شان، سهمی شکل است.
فکر می کنند خوابشان، سر شب سبک است و وسط شب سنگین و آخر شب سبک.

مثل یک شیرجه که از سطح هوشیاری به عمق خواب می زنیم،
مدتی زیرآبی می رویم و بعد در انتهای خواب، دوباره به سطح بر می گردیم.

این تصور درستی نیست.
لااقل دقیق نیست.

ما مثل یک غواض عمل می کنیم.
از سطح هوشیاری به عمق خواب می رویم،
سپس به سرعت به سطح هوشیاری بر می گردیم و نفس می گیریم
(=خواب می بینیم!)
و دوباره به عمق خواب بر می گردیم.

اما مانند یک غواص که رفته رفته خسته می شود،
هر بار که از عمق به سطح بر می گردیم،
بیشتر از دفعه ی قبل نفس می گیریم،
و بعد از نفس گرفتن، به عمق کمتری می رویم.



این است که
آخرین خوابی که می بینیم، از همه طولانی تر است.
(اولی حدود ۵ دقیقه و آخری حتی بیش از ۲۰ دقیقه است)
و عمقی که اولین بار تجربه می کنیم و به آن فرو می رویم، از همه عمیق تر است.

هر «شروع از سطح و رفتن به عمق و بازگشتن و نفس گرفتن(خواب دیدن)»
یک سیکل است.
که غالبا از ۹۰ الی ۱۱۰ دقیقه به طول می انجامد.

پس ۴۵۰ دقیقه خواب (۷ساعت و نیم)٬
می تواند شامل ۵ سیکل خواب باشد.

ازین پس وقتی از خواب اسم می بریم٬ منظور یک سیکل خواب است.
نه ۷-۸ ساعت خواب.

چنانچه می بینید، ترتیب خواب ما به این شکل است:

هشیاری » مرحله ۱ » مرحله ۲ » مرحله ۳ » مرحله ۴ » مرحله ۳ » مرحله ۲ » REM.


***

سیکل خواب را بر حسب همان امواج مغزی و علایم ظاهری٬‌ تعیین کرده اند.

بر حسب حرکات سریع چشمی٬
کل خواب به دو قسمت تقسیم می شود.

خواب همراه با حرکات سریع چشمی٬
«Rapid Eye Movement : REM+»
و خواب بدون حرکات سریع چشمی،
«Non-Rapid Eye Movement : NREM»


چنانچه از شکل فوق حدس زده اید،
در REM است که ما رویا می بینیم.
حرکات سریع چشمی ما در این حالت نیز،
مشابه وقتی است که در سینما مشغول دیدن فیلم هستیم.

همه همیشه خواب می بینند.
(حتی تحقیقات مشابه بر روی پستانداران، نشان می دهد که
آن ها نیز -به احتمال زیاد- خواب می بینند.)
اما اغلب، آن ها را فراموش می کنیم.
و حداکثر آخرین خواب هایی که دیده ایم را به خاطر می آوریم.

به هر روی، حالت دیگر«NREM» که عمده ی خواب ما را تشکیل می دهد،
خود از چهار مرحله تشکیل شده است.



مرحله ی اول:
حالتی است میان هشیاری و خواب.
چرت اصطلاح مرسومی است برای این مرحله.

امواج مغزی آرام آرام از آلفا به تتا تبدیل می شوند.
برخی توهمات با تصاویر شفاف، از ویژگی های این مرحله هستند.
برخی اوقات انقباض عضلانی موضعی نیز در این مرحله رخ می دهد.

به صورت کلی در این مرحله، عضلات رفته رفته شل می شوند
و آگاهی از محیط پیرامون کاهش می یابد.

اگر در این مرحله از خواب برخیزیم، احساس نمی کنیم که به خواب رفته ایم.
اما گاهی همین مختصر نیز می تواند خستگی زیادی را از تن ما بیرون کند.

مرحله ی دوم:
حالتی است که 5 تا 15 دقیقه بعد از خوابیدن وارد آن می شوید.
ضربان قلب کاهش می یابد.
فعالیت مغز کاهش می یابد.
«دوک های خواب و گره k »+ نیز در این مرحله رخ می دهد.
امواج مغزی کماکان تتا هستند.

هوشیاری و آگاهی ازمحیط بیرونی در این مرحله تقریبا به صفر می رسد
و مغز استراحت می کند.
و جز در موارد معدود که محرک خاصی تحریک کند
(مثل به زمین خوردن یک شیئ مثل کتاب یا... که گره k را روی پلی گراف تشکیل می دهد)
مغز مشغول استراحت است.

مرحله ی سوم:
در این مرحله از خواب امواج مغزی به امواج دلتا تبدیل می شوند.
این مرحله بخش اول از خواب آرام و عمیق است.
در این مرحله،
شب ادراری، هراس شبانه، راه رفتن در خواب و حرف زدن در خواب رخ می دهد.

تمایز دقیق بین دو مرحله سوم و چهارم مشخص نیست.

مرحله چهارم:
این مرحله، نسخه ی عمیق تر مرحله ی سوم است.
بیش از 50 درصد از امواج مغزی در این مرحله، امواج دلتا می باشد.
استانداردهای جدید AASM،
به علت تشابه زیاد مرحله 3 و 4، 4 را ادامه ی 3 فرض کرده اند.

اگر در مرحله ی 3 یا 4 از خواب بیدار شویم،
احساس می کنیم، منگ و گیج هستیم
و به در و دیوار می خوریم و میل شدیدی به بازگشت به تخت خواب خواهیم داشت.

***

اگر در مرحله ی 1 بیدار شویم،
آماده ی بیداری بوده ایم و سرحال خواهیم بود.
هر چند استراحت کاملی نکرده باشیم.
ولی توان بیدار بودن و سرحال بودن را خواهیم داشت.
برای حرکات خلاقانه، و شادابی و نشاط موثر، نیاز به استراحت عمیق و کافی داریم.

اما برای مواقع ضروری٬
یک جوری تنظیم کنید که در مرحله‌ی ۱ بیدار شوید.

و مثلا اگر سیکل خوابتان ۹۰ دقیقه است٬
سعی کنید یا ۹۰ دقیقه بخوابید یا ۱۸۰ دقیقه یا ۲۷۰ دقیقه یا ...

ساعت را جوری تنظیم کنید که
وقتی در مرحله‌ی ۱ سیکل خواب هستید بیدار شوید.
و بیداری تان به مرحله ۳ یا ۴ نخورد که هم سخت بیدار شوید
و هم گیج و منگ باشید!

راستی٬‌برای این که بفهمید سیکل خوابتان چند دقیقه است٬
خوبست که چند مدتی روی خوابیدن و بیدار شدنتان دقیق شوید.
تا متوجه شوید سیکلتان دقیقا چند دقیقه است.

[bidastar]

اکنون می توانیم،
با اندکی دقت بیشتر به خواب نگاه کنیم.

---

نکات پراکنده:

معمولا افزایش عمر با کاهش نیاز به خواب همراه است.

یک نوزاد، دو سوم اوقاتش را در خواب سپری می کند.
و اتفاقا عمده ی خوابش را رویا می بیند.

برای یک سالمند استراحت در کمتر از یک سوم اوقاتش کفایت می کند.

توجه شما را به جدول ذیل جلب می کنم:

سن **میانگین استراحت
نوزاد بیش** از 18 ساعت
1 تا 12 ماه** 14 تا 18 ساعت
1 تا 3 سال** 12 تا 15 ساعت
3 تا 5 سال** 11 تا 13 ساعت
5 تا 12 سال** 9 تا 11 ساعت
نوجوان **9 تا 10 ساعت
جوان و سالمند** 7 تا 8 ساعت
زن باردار بیش **از 8 ساعت

[bidastar]

دیدگاه قرآن و معصومان(ع) در باره خواب ورؤیا چیست؟

به شب خواب را داد یکتا خدا
که یابید آرامش از آن، شما

بپوشاند با پرده تار شب
عملهای مردم سراپای، ربّ(1)

«و جعلنّا نومکم سُباتا»(2)؛ ما خوابِ شما را مایه آرامش و آسایش، قرار دادیم.

به هنگام آرمیدن، بخش عظیمی از فعالیتهای روحی و جسمی انسان تعطیل می‏شود و در پرتو آن اعضای فرسوده بازسازی شده، روح و جسم تقویت گشته، نشاط، تجدید شده و سرانجام پس از رفع هر گونه خستگی و ناراحتی، آمادگی دوباره برای کار و تلاش و حضور جدی در عرصه اجتماع فراهم می‏شود.(3) واقعیتی که در فرهنگ قرآن با واژه «سَبْت» یعنی قطع کوششهای جسمانی و روحانی بیان شده است.

در سخنی دیگر، پروردگار حکیم به حقیقتی شگرف اشاره کرده، از تحویل و تحول در روح آدمی به هنگام خواب، خبر می‏دهد، و می‏فرماید: «اللّه‏ُ یتوفی الانفس حین موتها و التّی لَمْ تَمُتْ فی مَنامِها ...(4)؛

خداوند تمامی روحها را موقع مرگ باز می‏ستاند و همچنین روحی را که در موقع خواب نمرده است، قبض کرده، آنگاه روحی که مرگ بر او واجب کرده نگاه داشته و دیگر روحها را ـ تا هنگامی معین به سوی دنیا ـ باز می‏فرستد، حادثه‏ای که در آن نشانه‏های قدرت خداوندی برای صاحبان خرد و اندیشه به چشم می‏خورد.»

پیشوایان معصوم(ع) با اشاره به سخنان پروردگار، خواب را برادر مرگ، دانسته،(5) موجب راحتی از درد، آسایش تن و آرامش اندیشه و روان بیان کرده‏اند(6) و از آنجا که تمامی روحها به هنگام خواب در دست خداوند قرار می‏گیرد، به پاکی و طهارت زمان خواب توصیه بسیاری نموده‏اند.(7)

امیر مؤمنان علی(ع) فرمود:

«مسلمان نباید با حالت جنابت بخوابد و جز با طهارتِ وضو به بستر نرود، هرگاه آب نیابد، تیمم کند، زیرا روح مؤمن به سوی خداوند متعال بالا می‏رود، او را می‏پذیرد و به او برکت می‏دهد. هرگاه پایان عمرش فرا رسیده باشد او را در گنجهای رحمتش قرار می‏دهد و اگر فرا نرسیده باشد او را با امنائش از فرشتگان به جسدش باز می‏گرداند.»(8)

کوتاهی حیات انسان و گستره مسؤولیت آدمی به گونه‏ای است که سفارش نخست پاکان و پیشوایان، هماره بر این سخن استوار بوده که عمر سرمایه‏ای گرانبهاست، که تنها یک بار فرصت استفاده از آن فراهم می‏شود، از این‏رو توصیه بسیاری شده که از کمترین زمان، بیشترین استفاده را نمایید، نگاهها از زرق و برق زندگی به جلوه‏های پایدار و جاودان آفرینش جهت یابد و به مقدار لازم و ضروریِ خواب بسنده شود تا برترین استفاده از فرصتهای زرین زندگی به دست آید:

مرو به خواب که حافظ به بارگاه قبول
ز ورد نیم شب و درس صبحگاه رسید(9)

پس از آن به آدابی هنگام خواب سفارش شده است همانند: نظافت اعضای بدن، رفتن به دستشویی، وضوی پیش از خواب، محاسبه اعمال، تلاوت آیاتی از قرآن ـ بویژه سوره توحید و تکاثر ـ ، دعا به هنگام خواب، خوابیدن به پشت یا قسمت راست بدن و سرانجام دعا به هنگام بیداری:

«الحمد للّه‏ الذی احیانا بعد ما اماتنا و الیه النشور؛ سپاس خداوندی را که بعد از مرگ ما را زنده کرده و به سوی او مبعوث خواهیم شد.»(10)

خواب بس طولانی و سیصد ساله اصحاب کهف نشانه‏ای عظیم از نشانه‏های والا، برای صاحبان اندیشه بوده و خواهد بود. «رؤیا» یا «خواب دیدن»، آیتی دیگر از آیات بزرگ الهی است که از سوی خداوند برای مدد رساندن به اندیشه و خرد بندگان وارسته و شایسته آفریده شده است.

عقل انسان علاوه بر محدودیت، در معرض خطاهای بسیاری قرار دارد که غفلت و فراموشی برخی از آنهاست. از این‏رو نیاز به هدایت و راهنمایی خداوند از سوی پیامبران و فرستادگان الهی از یک سو و از طریق الهام و رؤیا از سوی دیگر ـ برای دستیابی به خیر و مصلحت ـ ضرورتی افزون می‏یابد.

علم لَدُنّی یا علم ربّانی که از طریق الهام و رؤیا به شایستگان عطا می‏شود، علاوه بر پیامبران، به دیگر انسانهای صاحب تقوا، صفای دل و شفافیت روح نیز داده خواهد شد. الهام، نوعی علم و آگاهی است که پروردگار مهربان به انسان افاضه می‏کند و در دل وی می‏افکند تا در پرتو آن، برخی اسرار بر او آشکار شده و بعضی حقایق روشن شود، همانند قضاوت و داوری داود(ع) و سلیمان(ع)(11) که در سوره انبیاء بدان اشاره شده است، یا تعلیم زره‏سازی به داود(ع)(12) و یا آموزش تعبیر خواب از طریق الهام به حضرت یوسف(ع).(13)

رؤیا در قرآن، تنها به معنای «رؤیای صادقه» است که خداوند در جریان آن نوعی وحی یا الهام مشخصی به انبیای خود، یا دیگر مردم القا می‏کند و یا حوادث آینده را به آنان بازگو می‏کند. همانند رؤیای حضرت ابراهیم(ع) که در خواب می‏بیند مشغول ذبح فرزندش اسماعیل است،(14) رؤیای یوسف صدیق(ع) که در آن یازده ستاره، خورشید و ماه را در حال سجده به خود نظاره کرد،(15) خواب مادر موسی که در آن الهام قلبی نسبت به گذاردن طفل در صندوقچه به او شد(16) و سرانجام خوابهای حقیقت‏نمایی که حضرت محمد(ص) در زمانهای مختلف می‏دید و آینده تلاش طاقت‏فرسای او از سوی خداوند ترسیم می‏شد. رؤیای ورود به مسجدالحرام با امنیت تمام، با سرهای تراشیده و تقصیر کرده و در حالی که هیچ ترسی برای آنان از سوی مشرکان وجود نخواهد داشت!(17)، از این نوع است.

ارزش روشنگرانه رؤیا به گونه‏ای است که «مژده دنیا و آخرت» بدان گفته شده است!!، تفسیری که رسول اکرم ـ درود خداوند بر او و دودمان پاکش باد ـ فرمود. آنگاه که از آن حضرت در باره این آیه سؤال شد:

«لهم البُشری فی الحیاة الدنیا و فی الاخرة؛(18) در زندگی دنیا و در آخرت بشارت و مژده برای آنان است.

پاسخ فرمود: بشارت، رؤیای حسنه‏ای است که مؤمن دیده یا برای او می‏بینند و مژده‏ای برای دنیا یا جنّتی برای آخرت او خواهد داشت. چنین خوابهای صادق، جزئی از نبوت و کمال دهنده آن است:(19)

نگر خواب را بیهده نشمری
یکی بهره دانش ز پیغمبری

چنین نگرشی موجب گردیده بود که آن حضرت، صبحگاهان رو به اصحاب کرده، بفرماید:

هل من مبشّرات؟ آیا ـ از شما ـ کسی رؤیای صادقه دیده است؟!(20)

در بین همگان، رسول خدا(ص) بیشترین رؤیا را می‏دید(21) و گاه در ثلث آخر شب یعنی ساعات آخرینِ استراحت که پیش از اذان صبحِ بود، مشاهده می‏کرد.(22) گاه نیز می‏فرمود:

«الرّؤیا من اللّه‏ و الحلم من الشیطان؛(23) رؤیاهای صادق از خداوند و خوابهای پریشان از شیطان است.»

ویژگی خوابهای رسول اکرم(ص) بدان گونه بود که نیازی به تعبیر نداشت، زیرا اتصالی آشکار با ملکوت داشته، واضح و شفاف بود. از این‏رو این گونه توصیف می‏شد:

«یأتیه مثل فلق الصبح؛(24) همچون شکاف صبح، واضح و پیدا و به دور از ابهام خواب می‏دید.»


تعبیر خواب چیست؟ چگونه می‏توان مُعَبّر

خواب شد؟

تفسیر، تأویل و تعبیر، سه واژه‏ای است که نقش هر یک پرده‏برداری از راز و رمزی نهفته است. هرگاه سخنی از لفظ و مفهوم و معنا به میان آید، «تفسیر» نقشی هدایت‏آفرین ایفا می‏کند، و چون از عین خارجی گفت و گو شود، «تأویل» مطرح می‏شود و هنگامی که در باره نفس افراد بحث شود، «تعبیر» اثرگذار خواهد شد.

کتاب خداوند، قرآن کریم ـ که هدایت و رحمت ره‏آورد آن خواهد بود ـ دارای تفسیر و تأویل است و در کتاب نفس انسان ـ که دنیایی بزرگ در حجمی کوچک است ـ چون صورتهایی در نفس نگریسته شود و بصیرتی روشنگر همانند شهود معصومانه پدیدار شود، تعبیر مطرح خواهد شد.(25)

پیشتر اشاره‏ای به این حقیقت درس‏آموز کردیم که راه فهم و دانستن، تنها از طریق حس و تفکر نیست بلکه اشراق و الهام و یا القاءات نیز راهی ارزشمند است. نکته‏ای که اکنون دانشمندان پس از تحقیقات فراوان بدان دست یافته‏اند، آن است که انسان را دارای دو ضمیر می‏دانند: ضمیر ظاهر و ضمیر باطن، یا خودآگاه و ناخودآگاه. با کشف این مطلب، راه تعبیر رؤیا نیز به دست آمده است، آنان گفته‏اند:

چون شعور باطن، جریانها و فعالیتهایی دارد که به شکل دیگری ظاهر می‏شود، هرچه که انسان ـ به قول این افراد ـ در عالم رؤیا می‏بیند، تجلّیات همان تمایلاتی است که پنهان مانده و در شعور باطن رانده شده و به شکل دیگری ظاهر می‏شوند. از این‏رو خواب منطقی دارد و منطق آن را کسی می‏فهمد که شعور باطن انسان را کشف کند و رابطه احساسات مخفی در شعور باطن او را با چنین تجلّیاتی که در خواب پیدا می‏شود، به دست آورد.

قرآن این سخنان را رد کرده «اشراق و الهام» را مطرح می‏سازد. همانند خواب حضرت یوسف که در کودکی به پدرش می‏گوید: «اِنّی رأیت احدعشر کوکبا و الشمس و القمر رأیتهم لی ساجدین؛(26) در خواب دیدم که یازده ستاره و خورشید و ماه در مقابل من سجده می‏کنند.»

حضرت یعقوب(ع) خواب او را این گونه تعبیر کرد که به مقام بزرگی می‏رسی که تمامی برادران، پدر و مادر در رتبه‏ای پایین‏تر از تو قرار می‏گیرند.

الهام خداوند بر قلب یوسف به صورت تعجب‏آفرین با امکان رابطه بین روح و عالم غیب در حالت خواب و به صورت رؤیا، دریافتی اینچنین فراهم کرده که فردایی که هنوز اتفاق نیفتاده است در آینه رؤیای امروز، دیده می‏شود!؛ یازده ستاره سمبل یازده برادر، خورشید نماد مادر و ماه تمثیل پدر شده و تعبیری اینچنین می‏آفریند!

و یا خوابی که قرآن از فرعون مصر نقل می‏کند:

«اِنّی اری سبع بقرات سمان یأکلهن سبع عجاف و سبع سنبلاتٍ خضر و اُخر یابساتٍ؛(27) همانا در خواب دیدم هفت گاو چاق را که هفت گاو لاغر آنها را خوردند و هفت خوشه سبز [و هفت خوشه] خشکیده دیگر.»

خواب‏گزاران دربار از تعبیر درماندند ولی یوسف صدیق این گونه تعبیر کرد:

هفت سالِ فراوانی خواهد آمد اما بعد از هفت سال سخت که در آن هرچه ذخیره کرده‏اید همه از میان می‏رود. در تعبیر یوسف، خوشه سبز، تمثیل رفاه و برکت، گاوهای لاغر نماد قحطی و فقر و گاوهای فربه، سمبل رفاه و فراوانی دانسته شد و تعبیری گویا و روشن و روشنگر پدیدار کرد!

سؤال‏برانگیز بودن «رؤیاهای راستین» و «تعبیر خواب» برای ناآگاهان با حقیقت رؤیا همیشه مطرح بوده است و از آنجا که به طور تجربی مواردی قطعی و ملموس در زندگی افراد ـ به طور مستقیم و غیر مستقیم ـ وجود داشته، هیچ راهی برای تردید و انکار خود وجود نداشته بلکه ابهام یا تعجب آن هر روز بیشتر می‏شده است.

روزی عمر بن‏خطاب گفت: در شگفتم از رؤیای کسی که می‏خوابد و در خواب چیزی می‏بیند که اصلاً به ذهنش خطور نکرده ولی رؤیایش مانند گرفتن و لمس کردن با دست است (ماجرای خواب در بیداری به طور دقیق رخ می‏دهد) اما گاهی هم انسان خواب می‏بیند و هیچ اتفاقی نمی‏افتد.

امام علی(ع) به او فرمود: می‏خواهی راز آن را برایت بگویم (و این آیه را خواند):

«اللّه‏ یتوفی الانفس حین موتها و التی لم تمت فی منامها فیمسک التّی قضی علیها الموت و یرسل الاخری الی اجلٍ مسمّی؛ خداست که وقت مرگ ارواح خلق را می‏گیرد و آن را که هنوز مرگش فرا نرسیده نیز در حال خواب روحش را قبض می‏کند، سپس آن را که حکم به مرگش کرده، جانش را نگاه می‏دارد و آن را که نکرده به بدنش می‏فرستد تا وقت معین مرگ» ...

بنابراین، خداوند ارواح همه را نزد خود می‏برد، آنچه را که روح هنگامی که نزد خداست در آسمان می‏بیند رؤیای صادقه و آنچه را که به هنگام بازگشت به بدن می‏بیند، خواب دروغین(28) (رؤیای کاذبه) است.(29)

فلاسفه مسلمان تحت تأثیر تعالیم قرآن قرار گرفته، رؤیاها و نوع تعبیر هر خواب را با چنین نگرشی توضیح داده‏اند. به طور مثال ابن‏سینا، رؤیای صادقه را نتیجه ارتباط روح با ملکوت یا ملأاعلی به هنگام خواب و دریافت وحی یا الهام از خداوند می‏داند و خوابهای آشفته را ناشی از تأثیر احساسات جسمی در روح انسان.(30)

رسول خدا(ص) در خواب دید، عده‏ای بوزینه بر منبر آن حضرت بالا و پایین می‏روند و مردم در حالی که روی به منبر دارند، به قهقرا، عقب عقب برمی‏گردند. چون از خواب بیدار شد، احساس ناراحتی بسیاری داشت. ناگاه وحی بر او نازل شد:

«و ما جعلنا الرؤیا التی اریناک الا فتنةً للناس و الشجرة الملعونة فی القرآن»؛ [ای رسول ما!] و آن رؤیایی را که به تو نمایاندیم و [نیز] آن درخت لعنت شده در قرآن را جز برای آزمایش مردم قرار ندادیم.

و تفسیر شد که بعد از تو عده‏ای از بنی‏امیه بر مردم حکومت خواهند کرد و به جای تو خواهند نشست و در عین اینکه مردم به ظاهر مسلمانند و روی آنان به طرف اسلام است، در واقع آنها مردم را از اسلام دور می‏کنند!!(31)

به یقین میزان روشنگری در تعبیر رؤیا، ارتباطی مستقیم و تمام عیار با مقدار روشنی دل و دیده، صفای خاطر و صداقت باطن دارد. هر آن‏چه ارتباط بیشتری با حقایق هستی و معارف عرشی فراوان‏تر باشد، الهام و اشراق به ذهن و زبان افزون‏تر خواهد بود و تعبیر با واقعیات تطبیق بیشتری خواهد کرد.

آنان که به دنبال «علم تعبیر خواب» بوده، پیش از هر دانش، باید در پی بینش باشند؛ بینشی که در آن مراقبت از سرای دل، رسالت نخست محسوب می‏شود و احتیاط در گفتنها، خوردنی‏ها و شنیدنی‏ها وظیفه‏ای ضروری خواهد بود تا در پی تصمیمی الهی در ترک گناه و انجام واجبات، روی به افزایش نورانیت سرای وجود کرده، روزها بگذرد و کمترین خطایی از انسان سر نزند. به دنبال آن احتیاط و این تصمیم که ره‏آورد بینشی عرشی است، علم تعبیر خواب در آغوش جان انسان قرار می‏گیرد و با حقایق هستی ارتباطی رو در رو ایجاد می‏شود.

تا از دیار هستی در نیستی خزیدیم
از هر چه غیر دلبر، از جان و دل بریدیم

با کاروان بگویید از راه کعبه برگرد
ما یار را به مستی بیرون خانه دیدیم

لبیک از چه گویید ای رهروان غافل
لبیک او به خلوت از جام می شنیدیم

ای پرده دار کعبه، بردار پرده از پیش
کز روی کعبه دل، ما پرده را کشیدیم(32)

مجموعه معارف الهی بیانگر این حقیقت گرانقدر است که «خواب‏های صادق» سفیر خداوند به سوی بندگان پاک اوست تا آنان را نسبت به کارهای پسندیده تشویق کرده، اطمینان به روشنی راه بخشد و درباره گناهان وخطاهابرحذر دارد.(33) از این‏رو نخست باید از شرایط روحی، زمانی و مکانی خواب آگاهی یافت، سپس چونان رازی سر به مهر، رؤیای خود را برای همگان بیان نکرد، زیرا هر گونه تعبیری که بیان شود، همان اتفاق خواهد افتاد.

رسول اکرم ـ درود خداوند بر او و خاندان پاکش باد ـ می‏فرمود:

«هنگامی که فردی از شما، رؤیای حسنه دید از تعبیر وحقایق آن آگاهی یابد و چون، خوابهای زشت و ناپسند دید، به دنبال تفسیر و اخبار آن نرود.»(34)

«رؤیا برای شخص همچون پرنده‏ای، در حال پرواز است، هنگامی که تعبیر شد [بر زمین فرود آمده] اتفاق انجام می‏شود. خوابِ خود را برای همگان بازگو نکنید، مگر آنکه شخصی علاقمند و صاحب نظر باشد،(35) مؤمنی به دور از حسد و کنیه(36) یا نزد عالمی وارسته و پاک‏نهاد و یا دلسوزی مهربان.(37)

نکته‏ای شگفت‏انگیز که در تعبیر خواب حضرت یوسف آمده و قرآن کریم به آن صراحت دارد، آن است که هر گاه خوابِ ندیده را به معبّری ارائه کنیم و او آن را تعبیر کرد، همان اتفاق خواهد افتاد، گرچه اصل ماجرا دروغ بوده و در حقیقت رؤیایی دیده نشده باشد!! هنگامی که دونفر زندانی نزد یوسف آمده گفتند خواب دیده‏ایم، یکی گفت:

«انّی ارانی اَعصِرُ خمرا(38) من خود را در خواب دیدم که انگور برای شراب می‏فشارم.» یوسف پاسخ داد به زودی آزاد می‏شوی و بعد از آن ساقی پادشاه خواهی شد.

دیگری گفت: «اِنّی ارانی احمل فوقَ رأسی خُبزا تَأکُلُ الطّیر منه(39)؛

من خود را در خواب دیدم که بر روی سرم نان می‏برم و پرندگان از آن می‏خورند» یوسف(ع) فرمود: تو را به دار می‏کشند.

او وحشت کرد و گفت: نه!، من دروغ گفتم. حضرت یوسف در جواب گفت: « قضی الامرالذی فیه تستفتیان؛(40)

امری که شما از من جویا شدید، تحقق یافت و قطعی گردید!»

چگونه می‏توان از بلاها و تلخی‏هایی که در پاره‏ای از خوابها بدان اشاره شده، مصون ماند؟

با توجه به حقایقی اینچنین در باره پی‏آمدهای تعبیر خواب، به خوبی از فلسفه گفتار برخی از معبّران آگاه و هوشیار، با خبر می‏شویم که در پاره‏ای موارد، به هنگام بیان تعبیر خواب، به یک جمله بسنده کرده، می‏گویند: صدقه بدهید!؛ استغفار کنید!؛ سعی نمایید گناه نکنید! و ...

اکنون که سخن به اینجا رسید، شایسته است، با هم مروری بر ابزارهایی که مانع نزول بلاها، سختی‏ها و تلخی‏هایی که در رؤیاهای صادقه بدان اشاره شده است، نماییم و حتّی پیش از خواب دیدن یا وقوع اندوه به آنها عمل کنیم، چرا که: علاج واقعه قبل از وقوع باید کرد، بلا ندیده دعا را شروع باید کرد.


1. دعا:

بلاها در زندگی انسان چونان «امواج خروشان» و «سیل پرهیجان» بوده که گاه باخبر ـ به وسیله رؤیا ـ و گاهی بی‏خبر سر می‏رسند، آنچه همانند سدی آهنین، مانع تخریب آنان خواهد شد، دعای خوبان است. به ویژه دعایی که در حال رفاه و خوشی بر زبان جاری شود، تا در روز سختی و تلخی حوادث مؤثر گردد. در پی دعا، ترنم زبان و دل به ذکر خداوند همانند: «لا حول و لا قوة الا باللّه‏ العلی العظیم» و «یا رؤوف و یا رحیم»، رهایی‏بخش انسانها از بلاها خواهد بود.(41)


2. استغفار:

استغفار همچون عطری است که با آن بوی بد گناهان زدوده شده رایحه روح‏پرور، امید، ایمان و اطمینان ـ که ره‏آورد تقرب الهی و دوری بلاست ـ جایگزین آن می‏شود. امام علی(ع) دو امان برای عذاب بیان فرمود و در پی آن نخست رسول خدا(ص) و سپس استغفار را وسیله نجات از عذاب گناهان برشمرد و رسول اکرم(ص)، بهترین دعا را استغفار دانسته و برترین استغفار را بازگشت از گناهان و پشیمانی از رفتار گذشته معرفی کرد.(42)


3. صدقه:

دافع بلاها، غصه‏ها و دردها که قضای حتمی الهی را برطرف می‏سازد، آتش عذاب را دور کرده، فقر را زدوده و عمر را طولانی نموده و سرانجام هفتاد نوع مرگ بد و سوء را برطرف می‏کند، صدقه است(43)؛ نسیمی آرامش‏بخش که تلاطم و ناهمواریهای زندگی را دگرگون ساخته، آسایشی روح‏نواز می‏آفریند.(44)

ادامه بحث را در بخش بعدی که آخرین قسمت است، پی می‏گیریم.






--------------------------------------------------------------------------------


1 ـ ترجمه منظوم قرآن، امید مجد، ص582.

2 ـ نبأ، 9.

3 ـ تفسیر نمونه، ج26، ص19.

4 ـ اللّه‏ یتوفی الانفس حین موتها و التی لم تمت فی منامها فیمسک التی قضی علیها الموت و یرسل الاخری الی اجل مسمی انّ فی ذلک لایات لقوم یتفکرون؛ زمر، 42.

5 ـ رسول اکرم(ص)؛ ر.ک: کنزالعمال، خ39321.

6 ـ امام علی(ع)؛ غررالحکم و دررالکلم.

7 ـ امام صادق(ع): ر.ک: من لایحضره الفقیه، ج4، ص352؛ بحارالانوار، ج62، ص316.

8 ـ بحارالانوار، ج61، ص31 و ج10، ص91 و ج79، ص182؛ تفسیر نورالثقلین، ج4، ص488.

9 ـ دیوان حافظ، از غزل 237.

10 ـ ر.ک: بحارالانوار، ج76، ص187 و 182 و 76 و 190 و 192 و 186 و 218 و 191.

11 ـ انبیاء، 78 و 79.

12 ـ همان، 80.

13 ـ یوسف، 6.

14 ـ صافات، 105.

15 ـ یوسف، 4.

16 ـ طه، 39.

17 ـ انفال، 43؛ فتح، 27؛ اسراء، 60.

18 ـ یونس، 64.

19 ـ بحارالانوار، ج61، ص177 و 180 و 178 و 192.

20 ـ همان، ج61، ص177.

21 ـ بحارالانوار، ج18، ص195 و ج61، ص182.

22 ـ همان، ج61، ص182.

23 ـ بحارالانوار، ج61، ص161.

24 ـ همان، ج18، ص195.

25 ـ نگاه کنید به تفسیر آیه 196، سوره اعراف از حضرت آیت‏اللّه‏ جوادی آملی.

26 ـ یوسف، 4.

27 ـ یوسف، 43.

28 ـ نک: روح‏المعانی فی تفسیر القرآن، ابوالفضل شهاب‏الدین السید محمود الآلوسی، البغدادی، ج2، ص409.

29 ـ چندین عنصر در تعبیر صحیح خواب دخالت دارد:

1. زمان رؤیا: رسول اکرم(ص) فرمود: صحیح‏ترین خواب، رؤیایی است که در روز دیده شود، زیرا خداوند مرا در روز مورد خطاب قرار داد. و امام صادق(ع) صحیح‏ترین رؤیاها را، آن دانست که در وقت قیلوله [بهترین موقع خواب در روز یعنی نزدیک ظهر]، دیده شود. (ر.ک: کنزالعمال، ج15، ص374؛ تعطیر الانام فی تعبیر المنام، ص25.)

2. شخصیت خواب‏بین: گاه موضوع رؤیا یکسان است اما خواب‏بینندگان متفاوت. از این‏رو تعبیر نیز متفاوت و حتی متضاد. مثل رؤیای سر دادن اذان توسط دو نفر و تعبیر ابن‏سیرین برای یکی که به حج مشرف می‏شوی (بنا بر آیه: و اذان من اللّه‏ و رسوله الی الناس یوم الحج الاکبر ـ توبه، 3) و برای دیگری که به اتهام دزدی گرفتار می‏شوی (بنا بر آیه: فَاَذّن مؤذنٌ بینهم ایتها العیر انکم لسارقون ـ یوسف، 70) بدین خاطر علامه مجلسی(ره)، پاکی نفس و مراقبت بیشتر از دل را زمینه‏ساز رؤیاهای نورانی و مکاشفات رحمانی دانسته که با واقعیات تطبیق می‏کند (تعبیر خواب، علامه مجلسی، ص4).

3. مکان رؤیا: برخی مکانها، محل آمد و رفت شیاطین است و بعضی دیگر مهبط و محل فرود ملائکه! از این‏رو خوابیدن در مکانهایی چون خانه‏ای که انسان در آن تنهاست، یا سگ، ظرف ادرار، تار عنکبوت، جنب، حائض و زن بیگانه در آن است، منع شده است و در جاهایی دیگر، خوابیدن حکم کراهت خواهد داشت. (نگاه کنید به کتابهای فقهی شیعی در این باره).

4. ماده رؤیا: رؤیت امام یا پیامبر(ص)، خوابی صادق و الهی است از این‏رو رسول اسلام(ص) بدین نکته اشاره صریحی فرمود. (ر.ک: سنن ابن‏ماجه، ج2، ص185).

در کنار این معارف، شرایط تعبیرکننده مانند دوری از حسد و ظلم، عاقل بودن، دوستی و صداقت و آگاهی و بصیرت بسیار مؤثر است. (نک: رؤیا از نظر دین و روانشناسی، ص235 ـ 247).

30 ـ ر.ک: الادراک الحسی عند ابن‏سینا، محمد عثمان نجاتی، ص217؛ نقل از قرآن و روانشناسی، دکتر محمدعثمان نجاتی، ترجمه عباس عرب، ص290.

31 ـ توحید، استاد شهید آیت‏اللّه‏ مطهری، ص152 و 153.

32 ـ امام خمینی(ره)؛ پالایش نفس (مجموعه اشعار در باره تهذیب نفس)، ص15 و 16.

33 ـ امام صادق(ع)؛ بحارالانوار، ج61، ص167.

34 ـ کنزالعمال، خ41392.

35 ـ همان، خ41390.

36 ـ بحارالانوار، ج61، ص174.

37 ـ کنزالعمال، خ41395.

38 ـ یوسف، 36.

39 ـ همان.

40 ـ یوسف، 41.

41 ـ بحارالانوار، ج10، ص99 و ج93، ص289 و ج81، ص203 و ج93، ص301 و ج84، ص259 و ج77، ص270.

42 ـ نهج‏البلاغه، حکمت ش88؛ فروع کافی، ج8، ص93؛ کنزالعمال، خ2085.

43 ـ بحارالانوار، ج96، ص132؛ کنزالعمال، خ15996 و 16114؛ وسایل‏الشیعه، ج4، ص255؛ لئالی الاخبار، ج1، ص247.

44 ـ برای توضیح بیشتر در باره مجموعه پرسشهایی که نسبت به بلا، گرفتاری و تلخیهای زندگی مطرح است، مراجعه کنید به همین مجله، شماره‏های 99 و 100 و 101 (خرداد، تیر و مرداد 79) بحث: خانواده، بلاها، سختی‏ها.

[bidastar]

راه حل های پیشرفته برای بهترین خواب

دير خوابيدن در شب و دير بيدار شدن در روز، باعث كوتاهي عمر مي‎شود.

هميشه در شب، در تاريكي مطلق بخوابيد و از چراغ خواب استفاده نكنيد.

سوسيس و كالباس باعث افسردگي و پريشاني در خواب مي‎شود.

استفاده از لبنيات بطور مداوم باعث خواب آلودگی در شخص می شود.

بر اثر فعاليت در ماهيچه های بدن لاکتات ايجاد شده و موجب خستگی شخص می شود جالب توجه اينکه 25 درصد ماست اسيد لاکتيک بوده و با مصرف اين مواد غذائی در حقيقت خستگی را به بدن تزريق می کنيم و ساعتها بخواب می رويم.

(نسخه حضرت علي (ع) براي پيشگيري از بيماريها)
¤ تا زماني كه گرسنه نشده ايد سر سفره ننشينيد.
¤ كمي قبل از سير شدن دست از غذا برداريد.
¤ هنگام خواب اجابت مزاج كنيد.
با رعايت سه مورد بالا در عمل مي بينيم كه پيشگيري از بيماريها به راحتي انجام مي گيرد.

هميشه شبها به سمت راست بخوابيد.

دير خوابيدن در شب و دير بيدار شدن در روز، باعث كوتاهي عمر مي‎شود.

[bidastar]

بهداشت خواب


برای برخی افراد، به خواب رفتن به سادگی قرار دادن سر روی یک بالش نرم است. اما بعضی از افراد، مرتب در رختخواب خود غلت خورده، گاهی اوقات هم با حالتی عصبی به حرکت عقربه‌های ساعت نگاه می‌کنند. بیدار شدن
از خواب با چهره‌ای شاد و سرزنده یا با کسالت و چشمانی سرخ به خواب شما بستگی دارد. در حقیقت بهداشت خواب مجموعه عادات شخصی است که کیفیت خواب شما را تعیین می‌کند.

میانگین خواب مورد نیاز هر فرد بزرگسال 5/7 تا 8 ساعت در شب می‌باشد.

- چه عواملی مانع یک خواب خوب شبانه می‌شود؟

مصرف برخی داروهای خاص و حتی برخی داروهای گیاهی عوارضی مانند بی‌خوابی را به‌دنبال دارند. بنابراین
همیشه بروشورهای همراه داروها را مطالعه نموده و در این مورد با پزشک خود مشورت نمایید.

- مصرف الکل قبل از خواب موجب اختلال در خواب می‌شود، به‌طوری که فرد حتی بعداز داشتن یک شب کامل
در رؤیا، احساس آرامش نخواهد داشت.

- خوردن یک غذای سنگین قبل از خواب باعث سوزش معده (ترش کردن)، سوءهاضمه و احساس نیاز به دفع
ادرار را موجب شده، منجر به اختلال در خواب می‌شود.

- مصرف چای یا قهوه قبل از خواب و ورود کافئین به بدن باعث بی‌خوابی می‌شود.

- کشیدن سیگار و ورود نیکوتین موجود در سیگار به بدن نیز یکی از علل بی‌خوابی است.

- ورزش کردن درست قبل از رفتن به رختخواب که در نتیجه فرد احساس نشاط کرده و دیرتر به‌ خواب می‌رود.
ورزش باید چند ساعت قبل از خواب انجام گیرد.

- چرت زدن در طول روز باعث می‌شود فرد دیرتر به بستر برود و این مسئله خواب را به هم می‌زند. در صورتی
که نیاز به خواب نیمروزی دارید سعی کنید کمتر از یک ساعت آن هم قبل از ساعت 3 بخوابید.

- همیشه سعی کنید از رختخواب فقط برای خوابیدن استفاده کنید و از انجام سایر فعالیت‌ها مانند تماشای تلویزیون
در رختخواب خودداری کنید.

- در صورتی که بعداز 30 دقیقه به خواب نرفتید بهتر است بلند شوید و خود را مشغول انجام کاری کنید. هیچ‌گاه
خود را وادار به خوابیدن نکنید.

برای داشتن خوابی راحت چه باید کرد؟

- بهتر است مراسم زمان خواب داشته باشید. این امر علائمی را به بدن شما می‌فرستد مبنی بر این که زمان آرامش یافتن و خوابیدن است. لازم نیست که این مراسم طولانی باشد و می‌تواند شامل مسواک زدن و مطالعه به مدت 15 دقیقه باشد.

- برنامه خواب منظمی داشته باشید. این کار ساعت بیولوژیکی بدن شما را تنظیم می‌کند. همچنین می‌توانید بلافاصله بعداز بیدار شدن از خواب به مدت 15 دقیقه زیر نور مستقیم آفتاب بنشینید. با این کار ساعت بیولوژیکی بدن شما برای این ساعت از روز تنظیم خواهد شد.

قبل از خواب غذای سبکی میل کنید. در این صورت در طول شب از شدت گرسنگی بیدار نخواهید شد و معده هم آن‌قدر سنگین و پر نیست که اختلال در خواب شما ایجاد کند.

- اگر قبل از خواب یک حمام گرم کنید دمای بدن بالا می‌رود و بعد به مرور زمان بدن خنک می‌شود که در نتیجه در ایجاد خوابی خوب مؤثر است.

- همیشه سعی کنید از هنگام عصر شروع به تمدد اعصاب و آرامش دادن به ذهن و جسم خود کنید. اگر ذهن شما درگیر مشکلات، تصمیم‌گیری‌ها و مرور اتفاقات روز گذشته باشد خواب خوبی نخواهید داشت. سعی کنید بدن را به آرامش و خونسردی دعوت کنید.

[bidastar]

هنگام خواب چه اتفاقی برای ما می افتد؟

شاید همه ما به تجربه دریافته باشیم که پس از یک خواب عمیق شبانه توانایی و آمادگی بسیار بیشتری برای مواجهه با نگرانی ها و استرس ها، مشکلات و مسایلی که پیشتر آن ها را لاینحل فرض می کردیم داریم. از نظر زیست شناختی، بدن انسان چیزی مانند یک ساعت بیولوژیک دارد که نظم و آهنگ فعالیت های او را تنظیم می کند. خوابیدن یکی از مهمترین فعالیت های انسان برای هماهنگ شدن با این ساعت بیولوژیک است. از نظر روانشناسان خواب را می توان به دو بخش یا به دو حالت تقسیم کرد:

حالت اول که همراه با رویابینی است -Rapid Eye Movement Sleep- (REM) خوانده می شود. این حالت از خواب زمانی است که اغلب رویاها به وقوع می‌پیوندند. حالت دوم که خواب عمیق در آن اتفاق می افتد به Non-Rem Sleep (NREM) مشهور است. تحقیقات نشان می‌دهند که در طول خواب((NREM یا خواب بدون رویا بدن به بازسازی و تولید بافت‌ها، ساختن استخوان‌ها و ماهیچه‌ها می پردازد و سیستم ایمنی را تقویت می‌کند. نتایج تحقیقات اخیر حاکی از آن است که با افزایش سن از تاثیر مفید NREM کاسته می‌شود: افراد تا قبل از رسیدن به 30 سالگی حدود 2 ساعت خواب بدون رویا دارند و لذا طی این مدت می توانند به بازسازی توان از دست رفته شان بپردازند در حالی که در سنین بالای 65 سال این زمان به 30 دقیقه در شبانه روز کاهش می‌یابد (نشریه درمانگر. بهار 1385. سال سوم. شماره پیاپی 9).

دیدن رؤیا یکی از حالت‌های متفاوت هوشیاری است. به این خاطر می‌گوییم متفاوت که برخلاف دیدن فیلم یا خیالات روزانه، در هنگام دیدن رؤیا ما تصاویر و سکانس‌های خیالی را موقتا یک واقعیت می‌دانیم. اغلب مردم رؤیا‌های خود را صبح روز بعد به یاد نمی‌آورند. حتی بعضی ادعا می‌کنند که اصلا خواب نمی‌بینند اما همان طور که در بالا گفتیم همه ما در یک مرحله خاص از خواب به نام (REM)، یعنی خواب با حرکات سریع چشم، در حال تماشای رویاهایمان هستیم. احتمالا کسانی که می‌گویند دیشب رؤیا ندیده‌اند، رویایشان خواسته یا ناخواسته از یادشان رفته است.