سلطان دردها (سنگ كليه وروش درمان آن)

[F l o w e r]

سنگ کلیه

بیشترین شیوع سنگ کلیه در گروه سنى ۱۸ تا ۴۵سال دیده مى شود. معمولاً بزرگسالان بالاى ۳۰ سال از هر دو جنس (زن و مرد) را مبتلا مى سازد اما در مردان ۵ تا ۱۰ برابر شیوع آن بالاتر است. میزان بروز سنگ هاى کلیوى در کشورهاى توسعه یافته بیشتر است که به دلیل مصرف زیاد پروتئین شیمیائی همراه با رژیم غذایى کم فیبر است. سنگ کلیه از نظر اندازه، از یک دانه شن تا حدود یک توپ تخم مرغى متغیر بوده و ممکن است منفرد یا متعدد باشد.
سنگ هاى کلیوى بر اساس ترکیب سنگ ها به انواع مختلفى تقسیم مى شوند. سنگ هاى کلسیمى، شایع ترین نوع هستند و حدود ۷۵درصد کل سنگ ها را تشکیل مى دهند. شایع ترین نوع سنگ هاى کلسیمى، «اکسالات کلسیم» است. انواع دیگر سنگ هاى کلیوى، سنگ هاى «اسید اوریکى»، «سیستئینى» و «شاخ گوزنى» است.
بیماران مبتلا به سنگ هاى کلیه معمولاً با دوره هاى درد شدید و پیچشى (متناوب) که هر چند دقیقه یک بار مى گیرد و ول مى کند، مراجعه مى کنند. درد معمولاً ابتدا در ناحیه پهلوها و پشت، درست پایین دنده ها، ظاهر مى شود که به تدریج به کشاله ران و ناحیه تناسلى انتشار مى یابد و با دفع سنگ درد بیمار متوقف مى شود.
بیماران به دلیل فعالیت دستگاه عصبى خودمختار (سمپاتیک) پوست سرد، تعریق و حالت تهوع دارند. اکثر بیماران خون در ادرار دارند که ممکن است میکروسکوپى باشد و تنها با آزمایش ادرار مشخص شود یا کاملاً ادرار، کدر یا تیره به نظر آید.
چهل درصد بیماران مبتلا به اولین حمله سنگ کلیه در عرض ۲ تا ۳ سال دچار یک حمله مجدد مى شوند و ۷۵ درصد مبتلایان نیز در عرض ۷ تا ۱۰ سال دچار عود مى شوند. به این دلیل پیشگیرى، مهمترین درمان است. تمام بیمارانى که دچار اولین حمله سنگ کلیه مى شوند باید حدود ۳ لیتر مایعات و عمدتاً آب خالص بنوشند تا حداقل ۲ لیتر ادرار در روز ایجاد کنند. در طول شب نیز حتماً باید مایعات مصرف شود چون در این دوره، غلظت ادرار، حداکثر است. مصرف پروتئین حیوانى و میزان مصرف روزانه نمک، باید کاهش یابد و مشخص شده است این دو تعدیل غذایى، خطر سنگ هاى کلیوى عودکننده را کاهش مى دهند. در صورت وجود سنگ هاى کلسیمى باید از مصرف زیاد شیر و فرآورده هاى لبنى اجتناب شود. عوامل خطرزاى سنگ هاى کلسیمى، ۱- حجم کم ادرار، ۲- مصرف زیاد پروتئین هاى حیوانى، ۳- رژیم غذایى نامتناسب (مصرف بیش از حد کلسیم)، ۴- پرکارى غده پاراتیروئید، ۵- در بستر افتادن طولانى مدت به هر دلیل، ۶- سوء مصرف الکل و برخى بیمارى ها و داروها است.
مصرف بیش از حد غذاهاى غنى از اکسالات مانند چاى، کوکاکولاها، آب پرتقال، اسفناج و بادام زمینى باعث افزایش جذب گوارشى «اکسالات» و ایجاد سنگ هاى «اکسالات کلسیم» مى شود..
براى تشخیص سنگ کلیه از آزمایشات و تصویربردارى هاى مختلف استفاده مى کنند. در ابتدا یک آزمایش ادرار براى تعیین PH ادرار، مشخص کردن خون در ادرار و رد کردن عفونت، انجام مى شود. رادیوگرافى ساده شکم تصویربردارى از کلیه با تزریق داخل وریدى ماده حاجب (IVP) (در این حالت ماده حاجب از کلیه ترشح مى شود و مى توان لگنچه کلیه و مجارى ادرارى را مشاهده کرد) از دیگر اقدامات تصویرى براى تشخیص سنگ کلیه است. در بیمارانى که از نظر شغلى یا تغذیه اى در معرض خطر بالاى عود هستند، ۶ تا ۸ هفته بعد از اقدامات اولیه و پیشگیرى، دو نوبت ادرار ۲۴ ساعته جمع آورى مى شود تا بر اساس آن، نوع سنگ را مشخص کنند و درمان لازم را به کار برند.
در شروع حاد حمله سنگ کلیه، مهمترین اقدام درمانى، کاهش درد است. داروهاى ضداسپاسم براى شل کردن عضلات حالب و کمک به دفع سنگ، مفیدند. بسته به نوع سنگ، داروهایى به منظور متوقف کردن رشد سنگ هاى موجود یا تشکیل سنگ هاى جدید، ممکن است تجویز شود. در مورد سنگ هاى بزرگترى که خودبه خود دفع نشده و باعث ایجاد عوارض، عفونت، یا درد شدید شده اند، اقدامات درمانى تهاجمى و جراحى به منظور حذف آنها لازم است. برخى از اقدامات درمانى تهاجمى عبارتند از: حل کردن سنگ به طریق شیمیایى، درآوردن سنگ با آندوسکوپ، خارج کردن سنگ از طریق پوست، سنگ شکنى با کمک امواج ماوراى صوت از خارج بدن (ESWL) و در صورت نیاز جراحى باز است.
بیماران مبتلا به سنگ کلیه باید از موقعیت هایى که در آنها بروز درد شدید ممکن است خطرآفرین باشد، مانند بالا رفتن ازپلکان و کار بر روى داربست، دورى کنند. در صورت شروع حمله به فعالیت خود ادامه دهید و اصلاً استراحت نکنید، چون فعالیت و حرکت به دفع سنگ کمک مى کند. حتماً رژیم غذایى خود را بر اساس نوع سنگ تشخیص داده شده، تغییر دهید، در مورد همه انواع سنگ کلیه، نوشیدن روزانه حداقل ۱۳ _ ۱۰ لیوان (۳ لیتر) مایعات و بیشتر از همه آب خالص، ضرورى است. رژیم غذایى کم پروتئین (حیوانى) و کم نمک، کم چربى و پرفیبر توصیه مى شود.

راهکارهایی که در بالا ذکر شد راههای درمان با داروهای شیمیایی می باشد که ممکن است عوارضی را در پی داشته باشد حال برای درمان این بیماری با داروهای گیاهی ابتدا می بایست غذاهایی را مصرف کنید که آنها هم طبیعی باشند و هیچ گونه مواد و یا افزودنیهای شیمیایی در آن به کار نرفته باشد زیرا اگر این راه کارها را در پیش نگیرید و به مصرف این گونه غذاها و خوراکیها بپردازید مواد طبیعی بر روی بدن شما اثری نخواهد داشت و اثر یکدیگر را مختل خواهد کرد .
یکی از مسائلی که باید از آن پرهیز کرد استفاده از آبهای شهری و روغنهای نباتی می باشد و جایگزین آنها باید از روغنهای طبیعی حیوانی و گیاهی و آب چشمه، قنات و یا آبهای جوشیده شهری استفاده نمایید.

[F l o w e r]

سنگ كليه ، بايدها و نبايدهاي آن

دکتر محمد یزدانی-سنگهای ادراری قدمتی 7000 ساله دارند که از دوران حیات اولیه تا زندگی مدرن امروزی بشر از بیماریهای ناشی از سنگ رنج می برده است گرچه علت آنرا در بعضی موارد نمی دانسته اند ،ولی امکاناتی که بتوان با سنگ یا عفونت ناشی از آن مبارزه کرد را در دست نداشته و گاهی اوقات از داروهای گیاهی و در بعضی مواقع از خرافات استفاده می شده است .

بقراط حکیم 460 سال قبل از میلاد به وجود سنگ در انسان پی برد و در سال 865 میلادی محمد ذکریای رازی درباره درمان جراحی سنگ مثانه از ناحیه پرینه صحبت کرده است .

در سال 980 میلادی با تولد ابن سینا دانش طب آن زمان متحول می گردد و در کتاب سوم خود در فصل 20- 18 تماما درباره اورولوژی صحبت می کند .

بررسی سنگها در زمانهای متفاوت ادامه یافت تا به امروز که عوامل ژنتیکی – مصرف داروها و تغییرات PH ادرار ، کاهش مصرف مایعات و رژیم غذایی را جز موارد مهم تشکیل سنگ دانسته و رابطه ای که بین سنگ و عفونت و نارسایی کلیه و مرگ ومیر ناشی از عوارض آنها و آگاهی از چگونگی تشکیل سنگ دانسته و رابطه ای که بین سنگ و عفونت و نارسایی کلیه و مرگ ومیر ناشی از عوارض آنها و آگاهی از چگونگی تشکیل سنگ نقش مهمی در پیشگیری از این بیماری دارد را یافته اند.
اما با توجه به شیوع بالای سنگهای ادراری و برخورد زیاد با این بیماران تحقیق جامع و کاملی تا کنون انجام نشده که آیا می شود از تشکیل سنگ جلوگیری کرد یا خیر؟

اهمیت مسئله تا حدی است که بیماران مبتلا به سنگ ادراری به طور مکرر به کلینیک ها و اورژانس مراجعه نموده و سبب اتلاف وقت از یک طرف و تحمل هزینه های گزاف بر سیستم دولتی از طرف دیگر شده .
بطور کلی بیماری سنگ ادراری یک بیماری شایع در تمام جوامع می باشد که عوامل متعددی در ایجاد آن دخالت دارند به همین دلیل در بررسی عوامل دخیل در ایجاد سنگ کلیوی در نظر گرفتن یک فاکتور یا حتی چند فاکتور ممکن است نتیجه درستی به بار نیاورد و تحقیقات پیچیده تری را می طلبد .
از این رو مصاحبه ای با دکتر محمد یزدانی دانشیار گروه اورولوژی انجام دادیم که امیدواریم به بخش کوچکی از سوالات و ابهامات ما در این مورد پاسخ دهد:

1- عامل ایجاد سنگ کلیه را توضیح دهید؟

جواب علمی : پروسه سنگ سازی مجموعه وقایعی است که منجر به فوق اشباع (supersaturation ) نمک هایی می گردد که در تشکیل سنگ دخالت دارند.
فوق اشباع نیز باعث تشکی هسته اولیه و کریستالهائی می گردد و تجمع آنها منجر به تشکیل سنگ می شود که این عوامل در ایجاد سنگ مهمند.
عدم مصرف آب – تعرق زیاد – مصرف نمک فراوان – عوامل ژنتیکی و سابقه فامیلی – مصرف داروها - تغییرات PH ادرار - رژیم غذایی - عفونت های ادراری و شغل های بی حرکت مثل کارمندان و رانندگانی که مدت زیادی ثابت روی صندلی می نشینند و همچنین مناطق جغرافیایی جز عوامل سنگ ساز هستند .

2- میزان املاح موجود در آب چقدر در ایجاد سنگ کلیه تاثیر دارد؟

زیاد اعتقادی به املاح موجود درآب برای سنگ سازی نیست ولی گرچه سختی آب را گاهی اوقات مطرح می کنند اما مهم است که آب هرچقدر سنگینی و املاح دارباشد مصرف کردن آن بیشتراست از مصرف نکردن آن .

3- کسی که یکبار دچار سنگ کلیه شد آیا امکان دارد دوباره کلیه شروع به سنگ سازی نماید؟

50% افرادی که سنگ کلیه دارند و درمان می شوند بعد از 10 سال احتمال عود سنگ در آنها زیاد هست .

4- درمان های سنگ کلیه بر چند قسم است؟

درمانهای سنگ کلیه مختلف و بستگی به نوع سنگ دارد که ازبین آنها باید به:
- درمانهای طبی و اقدامات عمومی که تمام عواملی که در تشکیل سنگ دخالت داشته اند را باید برعکس کرد.
- درمانهای سنگ شکنی برون اندامی و درون اندامی
- درمانهای جراحی
- درمانهای لاپاراسکوپی را نام برد.

[F l o w e r]

اقدامات عمومی
1- مصرف مایعات فراوان بخصوص یک تا سه ساعت بعد از غذا
2- محدودیت مصرف پروتئین ها
3- محدودیت مصرف نمک ها
4- مصرف غذاهای حاوی پتاسیم
5- محدودیت مصرف غذاهای حاوی اگزلات
6- درمان عفونت های ادراری
7- محدودیت مصرف کربو هیدراتها
8- چربیهای ماهی که اسید ایکوزاپنتانوتیک موجود در روغن ماهی مفید است .
9- تغییر PH ادراری
10- عدم مصرف بعضی از داروها و مصرف داروهای دیگر
11- عدم مصرف ویتامین ها

پیشنهاد مصرف مایعات فراوان با هدف ادرار بیش از 2 لیتر در 24 ساعت که باید مصرف مایعات بیش از 3 لیتر باشد.

5- چند نوع سنگ کلیه از نظر جنسی داریم ؟

- سنگ های اگزولات کلسیم و فسفات کلسیم
- سنگ های اسید اوریکی
- سنگ های عفونی
- سنگ های سیستنی و سنگهای گرانیتی

6- از عوامل ایجاد تنگی مجاری ادراری کدام مورد را می توان نام برد؟

عامل تنگی ثابت ماندن سنگ در حالب ها بیش از 2 ماه را مطرح می کند.

7- سنگ کلیه بیشتر در خانمها شایع است یا در آقایان چرا؟

در آقایان 2 تا 3 برابر خانمها سنگ سازی دارند که به نظر می رسد وجود هورمون مردانه تستوسترون بی تاثیر نباشد .
هورمون های جنسی زنان بیشتر کمک می کنند در گشاد شدن حالب ها که به دفع سنگ کمک می کند ضمن اینکه طول حالب در خانمها بیشتر است .

8- افراد مبتلا به سنگ کلیه با توجه به نوع سنگی که دارند چه رژیم غذایی به آنها توصیه می شود ؟

سنگ کلیه اسید اوریکی : رژیم کم پروتئین ، مصرف سیترات ، مصرف آۀوپرنیول و تغییر PH ادرار ، مصرف مایعات فراوان
سنگ های سیستنی : مصرف مایعات فراوان – قلیایی کردن ادرار ( تغییر Ph ) ، محدودیت نمک ، استفاده از داروهای موثر مثل D پن سیلاین
سنگ های عفونی : درمان عفونت ، مایعات فراوان ، درمانهای جراحی
سنگ اگزلات کلسیم: مایعات فراوان ، کاهش مصرف اگزلات و کلسیم ، کاهش مصرف تنقلات ، رژیم کم نمک و مصرف هیدروکلرو بتازید
بعضی از مواد مصرفی روزانه در غذا مانند مرکبات ، چغندر ، کاکائو ، اسفناج ، قهوه ، کوکاکولا(نوشابه سیاه ) دارای مقادیر قابل توجهی اگزالات بوده یا اینکه موادی دارند که در بدن به اگزالات تبدیل می شود که اگزالات بالا یکی از عوامل تشکیل سنگ های کلیوی است.

[F l o w e r]

نکات پایانی :

در مورد کلسیم غذا صحبت های ضد و نقیضی شده مصرف زیادی آن سبب دفع زیاد کلسیم ادرار می شود که خود عامل سنگ سازی است از طرفی مطالعه ای که روی 45000 بیمار به مدت4 سال شده نشان می دهد که مصرف کلسیم غذا باعث دفع اگزالات ادرار می شود که از سنگ سازی جلوگیری می کنند و در مطالعه ای در بیماران سنگ ساز بیشتر از شیر استفاده شد بین یک تا چهار لیوان در روز دیده شده بیمارانی که روزی 4 لیوان شیر مصرف می کنند کمتر سنگ میسازند که خود محدودیت رژیم کلسیمی را رد می کنند بخصوص در سن بالا که بیماران دچار پوکی استخوان هم هستند . فقط بر حسب نوع سنگ می توان به بیماران گفت اگزالات – فسفات – پروتئین و نمک کمتر مصرف نمایند.


چای داغ و تازه مقدار بالایی اگزالات دارد بهتر است افراد از چای سرد – کم رنگ که اگزالات آن از بین رفته استفاده نمایند.
آب مصرفی نیاز نیست جوشیده باشد به خاطر املاح مفیدی که دارد و دربدن مصرف می شود یا اینکه سبک یا سنگین بودن آب مطرح نیست قفط بیماران سنگ ساز باید آب فراوان بنوشند حتی در شبها و بهترین زمان نوشیدن آب تا سه ساعت بعد از خوردن غذا است که هسته اولیه سنگ شروع به رسوب می کنند و سنگ سازی آغاز می شود بهتر است بگوییم مقدار دفع ادرار فرد سنگ ساز باید بیشتر از 2 لیتر در 24 ساعت باشد در مورد مصرف گوشت قرمز یا سفید تفاوتی در بین وجود مقدار پروتئینی ، آن نیست که بعضی می گویند باید کمتر از 90 گرم پروتئین مصرف کند که فکر نمی کنم هیچ ایرانی چنین رژیمی داشته باشد .

(هر 100 گرم گوشت مرغ – 20 گرم پروتئین دارد و هر 100گرم گوشت قرمز – 18 گرم پروتئین دارد.) پس تقریبا در هر وعده غذا باید حدود 500 گرم گوشت مصرف کرد تا به مقادیر مورد نظر برسد البته نباید نادیده گرفت همراه گوشت موارد دیگری مثل نان و حبوبات و غیره مصرف می شود که آنها م پروتئین دارند و از مقدار پروتئینی موجود باید کم شود ( اما مصرف گوشت ماهی و روغن ماهی را در اسکیموها که سنگ کمتری دارند بهم ربط می دهند. )

در مورد مصرف لبنیات (شیر وکره ) را می توانند مصرف کنند اما در مصرف ماست ( در شرایط عادی حدود 5 گرم 100% پروتئین دارد ولی ماست کیسه ای 59% ، کشک 70% گرم پروتئین دارد.) دوغ و پنیر آب بیشتر بنوشند.

گرچه در مورد مصرف ویتامین C و تغییرات PH ادرار هم گزارشاتی وجود دارد که مصرف آ ن بی فایده نیست .

اما پایین بودن PH ادراری در صورتیکه محدودیت پروتئین های جانوری همراه با تجویز سیترات پتاسم باشد مفید است و از سنگ سازی جلوگیری می شود و مهمترین عامل جلوگیری از سنگ PH ادرار است که اگر PH ادراری آنها قلیایی است آنرا اسیدی کنند و نکته مهم دیگر وجود عفونت ادراری نداشته باشد.

مسئله دیگر شغل است بخصوص مشاغل کارمندی ، راننده ها و افراد پشت میز نشینی که تحریک ندارند و یکی از عوامل سنگ سازی بی حرکتی است که اینگونه افراد باید فعالیتهای دیگری در حین انجام وظیفه داشته باشند یا حتی در بین ساعات تحرک و مقدار مصرف مایعات را بالا ببرند.

[F l o w e r]

درمان تغذیه ایی سنگ کلیه

رژیم غذایی در افراد مبتلا به سنگ های کلیه

انواع سنگ کلیه

سنگ کلیه دراثرکریستال حاصل از نمک و مواد موجود درا د را ربه وجود می آید، که به تدریج اندازه ی آن بزرگ می شود. سنگ های کلیه علایم و جنبه های بالینی مشابهی دارند، ولی نوع بیماری ودرمان آنها متفاوت است. براساس مطالعات درازمدت، در بسیاری ازموارد احتمال عود مجدد وجود دارد، لذا سنگ دفع شده باید تجزیه شده و ارزیابی های لازم روی بیمار صورت گیرد.

افزایش فیبر غذایی، سبب کاهش عوامل خطر تشکیل سنگ به خصوص سنگ های کلسیمی می شود.


عوامل زمینه ساز بروز سنگ های کلیه:

1- کم تحرکی: کم تحرکی که مثلاً در هنگام بیماری یا ناتوانی رخ می دهد، می تواند سبب برداشت کلسیم بیشتری از استخوان شده ، لذا غلظت کلسیم در ادرار افزایش می یابد.

2- پرکاری تیروئید: پرکاری تیروئید اولیه، سبب افزایش دفع کلسیم می شود. حدود دوسوم افرادی که بیماری غد د درون ریز دارند، مبتلا به سنگ کلیه می شوند. در عین حال این اختلال تنها 5% موارد سنگ های کلسیمی را در بر می گیرد.

3- اسیدوز توبولی کلیه: در اثر نقص در تولید آمونیاک به وسیله ی کلیه، افزایش دفع کلسیم (توسط کلیه) ایجاد می شود.

4- مصرف زیاد نمک : براساس مطالعات، مصرف زیاد نمک سبب افزایش دفع کلسیم درادرار می شود.

5- افزایش کلسیم ادرار با علت ناشناخته : برخی افراد حتی با مصرف رژیم غذایی کم کلسیم، به دلایل ناشناخته روزانه تا 500 میلی گرم کلسیم دفع می کنند.

6- افزایش اگزالات ادرار: حدود نیمی از سنگ های کلسیمی به این ترکیب متصل می شوند. اگزالات به طور طبیعی تنها در چند ماده ی غذایی وجود دارد و دسترسی بدن به اگزالات به میزان جذب و دفع آن بستگی دارد، که در همه ی افراد این نسبت یکسان نیست. مطالعات انجام شده بر روی افراد سالم داوطلب، نشان داده است که در مورد تمام غذاها همچنان که اگزالات غذا افزایش می یابد، دفع اگزالات ادراری به همان نسبت بالا نمی رود. تنها هشت ماده ی غذایی سبب افزایش دفع ادراری اگزالات می شوند. این مواد غذایی شامل: اسفناج، ریواس ، چغندر ، آجیل، شکلات ، چای ، سبوس گندم و توت فرنگی هستند. به طور طبیعی مقدار اسید اگزالیک دفع شده در ادرار، نباید بیشتر از 40-10 میلی گرم در روز باشد تنها 10% این میزان از رژیم غذایی حاصل می شود، بقیه ی آن، حاصل سوخت و ساز داخلی است.

اختلالات گوارشی توام با سوء جذب، معمول ترین علت افزایش دفع ادراری اگزالات می باشند که در بیماری ها یی مانند کرون و سلیاک دیده می شود. زیرا چربی جذب نشده، کلسیم را در روده باند می کند و در نتیجه جذب اگزالات افزایش می یابد.

یک اختلال ژنتیکی نادر نیز باعث افزایش اگزالات در ادرار می شود که در نتیجه سنگ های اگزالات کلسیم عود کننده، ایجاد می شوند که نهایتاً نارسایی کلیه ایجاد می شود. این افراد معمولاً قبل از رسیدن به دهه ی سوم زندگی تلف می شوند.

7- پروتئین حیوانی: رژیم غذایی پر پروتئین همراه با افزایش دفع کلسیم، اگزالات و اورات است. در واقع مصرف زیاد پروتئین حیوانی با بار اسیدی آن (1 میلی اکی والان هیدرژن در هر گرم پروتئین ) سبب افزایش دفع کلسیم می شود. لذا برخی محققان، رژیم های غذایی گیاهی را به افراد مستعد ابتلا به سنگ های کلیه توصیه می کنند.

8- فیبر غذایی: افزایش فیبر غذایی، سبب کاهش عوامل خطر تشکیل سنگ به خصوص سنگ های کلسیمی می شود.

[F l o w e r]

انواع سنگ های کلیه:

1- سنگ های اگزالات و فسفات کلسیم: حدود 80% سنگ های کلیه، از جنس اگزالات کلسیم هستند و بروز این نوع سنگ کلیه بیشتر در سنین میانسالی است. از جمله علل دیگر، پرکاری تیروئید، افزایش اسید اوریک ادرار، اسیدوز توبولی کلیه، افزایش اگزالات ادرار و افزایش کلسیم ادرار می باشد. درمان اولیه شامل برطرف کردن عامل اصلی است. برای مثال در درمان پرکاری تیروئید، غده ی تیروئید برداشته می شود. در اسیدوز توبولی کلیه، درمان بیکربناتی و پتاسیمی است.

2- سنگ های STRUVITE: این سنگ ها از نظر شیوع، بعد از سنگ های کلسیمی هستند که حاوی آمونیوم، فسفات و منیزیم می باشند. در واقع این سنگ ها حدود 15-5% موارد سنگ کلیه را تشکیل می دهند. این سنگ ها با عفونت های سیستم ادراری ارتباط دارند، به این علت به آنها سنگ های عفونی گفته می شود. عامل بیماری زایی که عفونت ایجاد می کند، PROTEUS MIRABILIS است. این عامل بیماری زا، یک باکتری حاوی اوره آز است که اوره را می شکند. این آنزیم، اوره را به آمونیاک تبدیل می کند. در نتیجه PH ادرار را قلیایی می نماید. در این محیط قلیایی، STRUVITE رسوب می کند و بزرگ می گردد. معمولاً این سنگ ها با جراحی برداشته می شوند.

3- سنگ های اسید اوریکی: این سنگ ها حدود 4% موارد سنگ کلیه را تشکیل می دهند. افزایش دفع اسید اوریک، در اثر اختلال در سوخت و ساز واسطه ای پورین ها رخ می دهد، که در بیماری نقرس دیده می شود. البته ممکن است در اثر بیماری های تحلیل برنده ی دیگر نیز، که سبب شکسته شدن سریع عضلات می شوند، هم به وجود آید.

4- سنگ های سیستئینی: این سنگ ها حدود 1% موارد سنگ کلیه را تشکیل می دهند. این بیماری ژنتیکی نسبتاً نادر، در اثر اختلال ژنتیکی در بازجذب کلیوی اسید آمینه ی سیستئین رخ می دهد. لذا این ترکیب در ادرار تجمع می یابد. به این وضعیت، سیستینئوری ( وجود سیستئین در ادرار) گفته می شود. علت این اختلال ژنتیکی است. لذا در سنین کودکی بروز می کند و معمولاً سابقه ی خانوادگی نیز دارد. این بیماری یکی از معمول ترین علت های سنگ کلیه در دوران کودکی و قبل از بلوغ است.

انواع سنگ های کلیه و عوامل ایجاد کننده آنها توضیح دادیم. هدف از درمان تغذیه ای در این افراد، حذف عوامل غذایی است که در تشکیل سنگ مشارکت می کنند و نیز،پیشگیری از بزرگ شدن سنگ های فعلی می باشد.

آب

اولین و مهمترین جزء درمان تغذیه ای این بیماران، مصرف فراوان
آب است. به گونه ای که ادرار رقیق دفع گردد و غلظت مواد تشکیل دهنده ی سنگ در آن کاهش یابد یعنی حجم ادرار دفع شده به 2 لیتر یا بیشتر در روز برسد. برای تولید این مقدار ادرار، باید روزانه 3 – 5/2 لیتر آب نوشیده شود. در یک مطالعه بر روی افراد مبتلا به سنگ کلیه دیده شد، افرادی که روزانه بیش از 2 لیتر مایعات نوشیدند، نسبت به آنهایی که 1 لیتر مایعات نوشیدند، 27% عود مجدد کمتری داشتند و در مطالعه ی دیگری دیده شد، که برزو سنگ کلیه در افرادی که روزانه بیش از 5/2 لیتر مایعات می نوشیدند، 38% کمتر از آنهایی بود که روزانه 4/1 لیتر مایعات می نوشیدند.

درمان تغذیه ای در سنگ های اگزالات کلسیم

اولین و مهمترین جزء درمان تغذیه ای این بیماران، مصرف فراوان آب است. برخلاف گذشته که میزان
کلسیم مصرفی کاهش داده می شد، لازم است این بیماران روزانه بیش از 1000 میلی گرم کلسیم مصرف کنند که از منابع خوب کلسیم شیر کم چرب ، ماست ، پنیر و کلم بروکلی است. درحقیقت مصرف رژیم غذایی حاوی کلسیم خیلی کم، سبب دفع ادراری اگزالات می شود که در افراد مستعد، احتمال بروز سنگ کلیه را افزایش می دهد. با مصرف کلسیم فراوان ، کلسیم بیشتری در روده در دسترس است، که با اگزالات ترکیب و آن را به صورت غیر محلول درمی آورد که بدین طریق اگزالات از روده جذب نمی شود.

مورد بعدی، کاهش اگزالات رژیم غذایی است که به خصوص با حذف آن هشت ماده ی غذایی غنی از اگزالات ( اسفناج،
ریواس ، چغندر ، آجیل ، شکلات ، چای ، سبوس گندم و توت فرنگی)، تا حد زیادی اگزالات رژیم غذایی کاهش می یابد. یافته ها نشان می دهند که تغییر در دفع کلسیم ادارای نقش مهمتری دارد. مصرف محدود تا متوسط پروتئین حیوانی مانند گوشت ، مرغ، ماهی و تخم مرغ می تواند سبب کاهش دفع کلسیم شود. در برخی مطالعات، مصرف زیاد نمک سبب افزایش دفع ادراری کلسیم شده است، لذا کاهش مصرف سدیم و نمک توصیه می شود. از آن جا که اخیراً رابطه ی دریافت کم پتاسیم در تشکیل سنگ های کلیه از طریق افزایش دفع کلسیم ادراری نشان داده شده است، لذا توصیه می شود این افراد پتاسیم بیشتری دریافت کنند کربوهیدرات های ساده (قند، شکر،شیرینی ها )، دفع کلسیم و اگزالات را افزایش می دهند. براساس مطالعه ی انجام شده بر روی گروهی از افراد مستعد، سنگ های کلیه کلسیمی (با علت ناشناخته)، این افراد پاسخ انسولینی بالا و پایدار به گلوگز پس از وعده ی غذایی داشتند. لذا توصیه می شود مصرف کربوهیدرات های ساده کاهش یابد.

[F l o w e r]

درمان تغذیه ای در سنگ های اسید اوریکی

بیماران مبتلا به سنگ های اسید اوریکی باید آب زیادی مصرف کنند و لازم است با تجویز رژیم غذایی با باقیمانده ی قلیایی، PH ادرار آنها را کمی افزایش داد تا به 5/6 -6 برسد. در صورتی که افزایش اسید اوریک شدید باشد، باید پروتئین تنها در محدوده ی توصیه شده ی RDA مصرف شود و مصرف منابع غذایی حاوی پورین از جمله گوشت ها، عصاره ی گوشت، حبوبات و سایر منابع باید کاهش یابد.

درمان تغذیه ای در سنگ های سیستئینی

این بیماران باید آب فراوانی (بیشتر از 4 لیتر در روز ) بنوشند. اغلب لازم است در طول شب نیز بیدار شده و آب بنوشند. رژیم غذایی با باقیمانده ی قلیایی ، برای افزایش PH ادرار تا 5/7 لازم است. به علاوه برای آنها رژیم غذایی حاوی سیستئین، متیونین و سیستئین کم توصیه می شود. اگر با این موارد سنگ کنترل نشود، پنی سیلامین هم تجویز می شود که اثرات جانبی زیادی دارد.

در مورد سنگ های STRUVITE، درمان تغذیه ای چندان نقشی ندارد و درمان آنها شامل درمان آنتی بیوتیکی و نیز برداشتن سنگ به وسیله جراحی است.

در مجموع، به همه افراد سالم، به خصوص، افراد مستعد بروز
سنگ کلیه توصیه می شود، در طول روز به مقدار کافی آب و مایعات مصرف نمایند. افراد مبتلا به سنگ های کلیه نیز حتماً حداقل 2 لیتر آب در طول روز بنوشند و علاوه بر توجه به نکات فوق، برای تنظیم رژیم غذایی برحسب نوع سنگ، با یک متخصص تغذیه مشورت نمایند.

[F l o w e r]

درد كليه , سلطان دردها

سنگ كليه به‌خصوص در كشور ما يكي از بيماري‌هاي شايع كلينيك ارولوژي محسوب مي‌شود و موادي كه از آن با عنوان سنگ كليه ياد مي‌شود واقعاَ سنگ هستند،درباره اين مشكل بسيار شايع و بي‌نهايت دردناك پاي صحبت‌هاي دكتر حسين كرمي نشستيم. وي جراح و متخصص بيماري‌هاي كليوي و فوق تخصص اندويورولوژي(درمان اندوسكوپي بيماريهاي كليه) و دانشيار دانشكده پزشكي دانشگاه شهيد بهشتي است. بد‌نيست اين را هم بدانيد كه دكتر كرمي يكي از قاريان مطرح كشور است و تاكنون چندين بار در مسابقات بين‌المللي قرائت قرآن به مقام نخست دست پيدا كرده است.

آقاي دكتر مي‌گويند درد سنگ كليه يكي از شاه‌دردهاي علم پزشكي است؟

بله. درد سنگ كليه در كنار درد زايمان و دندان درد يكي از شاه دردهاي علم پزشكي است. از مشخصات درد سنگ كليه اين است كه ناگهاني بوده با تهوع و استفراغ همراه است و حالت موجي دارد يعني درد اصطلاحا مي‌گيرد و ول مي‌كند. بيمار به‌شدت بي‌قرار مي‌شود و به‌دنبال راهي براي كاهش درد مي‌گردد.

يعني اگر كسي سنگ كليه داشته باشد الزاما درد هم دارد؟

نه، ممكن است سنگ در كليه يا ساير بخش‌هاي سيستم ادراري بيمار گير كرده باشد و كليه را از كار انداخته يا به آن صدمه رسانده باشد و كوچكترين علامتي هم نداشته باشد. از طرفي امكان دارد سنگ‌ريزه كوچكي از جاي خود حركت كرده و شديدترين دردها را در پهلوي بيمار ايجاد كند يا اينكه ممكن است فردي به‌طور اتفاقي آزمايش بدهد يا سونوگرافي انجام دهد و متوجه سنگ بزرگ شاخ گوزني در كليه خود بشود بدون اينكه كوچكترين علامتي داشته باشد.يكي از نمونه‌هاي سنگ، تشكيل سنگ در مثانه است كه مي‌تواند باعث احتباس و قطع ناگهاني ادرار شود. اين حالت هم بدون علامت قبلي و به‌طور ناگهاني اتفاق مي‌افتد.

اصلاً به چه دليلي سنگ كليه ايجاد مي‌شود؟

دلايل مختلفي وجود دارد. در برخي موارد علت ايجاد سنگ نامعلوم است. اما يك علت ايجاد آن ارث است. در كساني كه پدر يا مادرشان كليه سنگ‌ساز داشته‌اند احتمال بروز سنگ بالاتر است. در كليه اين افراد كلسيم بيشتري دفع مي‌شود يا اينكه موادي به نام مهاركننده در ادرار اين افراد وجود ندارد كه مي‌تواند باعث ايجاد سنگ شود. برخي بيماري‌هاي ارثي خاص هم مي‌تواند باعث تسريع سنگ‌سازي‌ شود. بيماري‌هاي مادرزادي و انسداد در سيستم كليوي و مجاري ادرار هم مي‌تواند باعث تشكيل سنگ شود چون ادرار در ناحيه انسداد جمع وته نشين شده و دفع نمي‌شود. همين ته‌نشين‌شدن مي‌تواند باعث تسريع سنگ‌سازي‌ شود. علت ديگر شغل است. در كشورهاي صنعتي افرادي كه پشت ميزنشين هستند و شغلشان با تحرك كمي همراه است بيشتر در معرض سنگ كليه هستند.

رژيم و عادات غذايي هم در ايجاد سنگ كليه نقش دارد. برخي از افراد پروتئين زيادي مصرف مي‌كنند. منظور مصرف زياد از حد موادي مثل گوشت قرمز، لبنيات، خامه و كله‌پاچه است. در عين حال مصرف زياد نمك هم مزيد بر علت مي‌شود. پروتئين و قند و نمك زياد در كنار مصرف كم آب باعث تسريع سنگ‌سازي‌ مي‌شود. يكي ديگر از علت‌هاي تشكيل سنگ وجود عفونت‌هاي ادراري مكرر است. وجود برخي از باكتري‌هاي عفونت‌زا مي‌تواند باعث تشديد سنگ‌سازي‌ شود.

آقاي دكتر وضعيت آب و هوا در تشكيل سنگ كليه نقش دارد؟

بله، مناطق جغرافيايي هم در تشكيل سنگ نقش دارد. سنگ كليه در ساكنين مناطق گرم و مرطوب بيشتر تشكيل مي‌شود مثلاً در شمال ايران.

با توجه به اينكه گفتيد ممكن است سنگ كليه اصلاً علامت نداشته باشد بيمار از كجا بايد متوجه چنين مشكلي شود؟

اگر بيمار دردي مشابه آنچه گفتيم داشته باشد احتمال اينكه سنگ كليه داشته باشد زياد است. اما جدا از اين توصيه مي‌كنيم هر فردي حتي اگر هيچ‌گونه علامت و مشكل كليوي نداشته باشد بايد دو بار در سال از نظر وضعيت كليه و مجاري ادرار معاينه و آزمايش شود. انجام يك سونوگرافي و آزمايش ادرار ساده در بسياري از مواقع باعث تشخيص سريع بيماري مي‌شود.

درباره انواع سنگ‌هاي كليه و روش‌هاي درماني آنها توضيح دهيد.

ببينيد سنگ‌هاي با قطر كمتر از 4 ميليمتر در 90 درصد موارد اصلا نيازي به درمان ندارد و خودبه‌خود دفع مي‌شود. با مصرف مايعات، تحرك و فعاليت بدني و يكسري از داروها سنگ دفع مي‌شود و چون كوچك هستند هنگام دفع، درد خاصي ايجاد نمي‌كند. سنگ‌هاي بين 6-4 ميليمتر تا 70 درصد خودبه‌خود دفع مي‌شود.

در نتيجه اگر سنگ تشخيص داده شود و اندازه‌اش كمتر از 6 ميليمتر باشد 4هفته زمان درنظر مي‌گيريم تا دفع شود. در اين مدت بيمار مايعات فراوان همراه با دارو مصرف كرده و فعاليت بدني‌اش را افزايش مي‌دهد تا سنگ دفع شود. اما اگر سنگ بالاي 6‌ميليمتر بود بايد درمان ديگري را در نظر بگيريم. در درجه اول اگر علت زمينه‌اي مانند انسداد يا عفونت ادراري وجود داشته باشد سعي مي‌كنيم آن را برطرف نماييم. سپس در مرحله درمان سنگ اگر اندازه سنگ كليه بين 6تا15 ميلي متر باشد با سنگ‌شكني برون اندامي در عرض 3جلسه خرد مي‌شود. بيمار به‌صورت سرپايي و بدون گرفتن بي‌هوشي و بدون بستري شدن، زير دستگاه سنگ شكن مي‌خوابد و امواج اولتراسونيك كه روي سنگ متمركز شده آن‌را خرد مي‌كند.

[F l o w e r]

آقاي دكتر بسياري از بيماران از روش‌هاي جراحي براي خارج كردن سنگ وحشت دارند. واقعاً چند درصد از بيماران مبتلا به سنگ كليه بايد تحت عمل جراحي قرار بگيرند؟

امروزه خوشبختانه بيشتر از 95 درصد از سنگ‌هاي سيستم ادراري نياز به جراحي باز ندارد. درگذشته براي خارج كردن اين سنگ‌ها از جراحي باز با برش‌هاي يك وجبي در شكم يا پهلوي بيمار استفاده مي‌كردند. در نتيجه همين شكاف جراحي باعث زمينگير شدن بيمار و درد بيشتر مي‌شد و جاي 15-10 بخيه روي شكم بيمار اصلاً وضعيت جالبي نداشت ولي خوشبختانه در حال حاضر ما روش‌هايي كاملاً محافظه‌كارانه براي درمان سنگ‌هاي كليه در اختيار داريم كه درد و ناراحتي بيمار در آنها بسيار بسيار اندك بوده و قابل مقايسه با روش‌هاي قديمي جراحي باز نيست.

اين روش‌ها ي جديد دقيقا چيست؟

ببينيد، اگر سنگي در كليه باشد كه بزرگ بوده يا پس از 3جلسه به روش سنگ شكني اوليه برون اندامي جواب ندهد با روش غيرتهاجمي سنگ‌شكني درون اندامي و بدون شكاف جراحي، آن را درمان مي‌كنيم. از طريق پوست سوزني وارد كليه مي‌شود بدون اينكه شكافي روي پوست و عضلات بدهيم. سپس يك دوربين وارد كليه شده و سنگ با ديد مستقيم كاملاً خرد و از همان طريق خارج مي‌شود و فقط يك بخيه روي پوست قرار مي‌گيرد. در واقع به‌جاي يك شكاف يك وجبي فقط يك سوراخ كوچك ايجاد مي‌شود و بيمار به‌جاي 15 بخيه فقط يك بخيه مي‌خورد. اگر سنگ‌هاي بزرگ به اين روش هم جواب ندهند مي‌توان با لاپاراسكوپي سنگ را خارج كرد كه اين روش هم بدون برش جراحي وسيع و فقط با يك برش بسيار كوچك انجام شده و حداقل درد و ناراحتي را براي بيمار به همراه دارد.

فكر مي‌كنم اين روش‌هاي درماني غيرتهاجمي در بيماراني كه كليه سنگ‌ساز دارند اهميت بيشتري داشته باشد؟

دقيقاً. اين درمان‌ها وقتي اهميت بيشتري پيدا مي‌كنند كه بدانيم. كليه برخي از بيماران سنگ‌ساز است و شايد لازم باشد چندين بار تحت درمان قرار بگيرند. حالا تصور كنيد اگر بخواهيم با روش‌هاي قديمي پنج شش بار شكم بيمار را با برش‌هاي وسيع يك وجبي باز كنيم كه ديگر تاب و تواني براي بيمار باقي نمي‌ماند و دائماً بايد بستري باشد.

آقاي دكتر براي اينكه دچار سنگ كليه نشويم شما چه مواردي را توصيه مي‌كنيد؟

در وهله اول بررسي‌هاي منظم سيستم ادراري را توصيه مي‌كنم. هر كسي حتي اگر كليه‌هايش كاملاً سالم باشد بايد هر 6 ماه يك سونوگرافي و آزمايش ادرار انجام دهد. نكته دوم اينكه مصرف فراوان مايعات به‌خصوص براي بيماران سنگ‌ساز واجب است. بيماران سنگ‌ساز بايد طي شبانه روز 2 تا 3 ليتر مايعات مصرف كنند يعني هر 5/1 تا 2 ساعت يك ليوان آب بخورند و رنگ ادرارشان بايد هميشه نزديك به رنگ آب باشد. نكته سوم كم مصرف كردن نمك است.

نمك‌زدن زياد به غذا باعث رسوب املاح و تشديد سنگ‌سازي‌ مي‌شود. توصيه بعدي تعديل رژيم غذايي‌است. در گذشته به افرادي كه كليه سنگ‌ساز داشتند مي‌گفتند گوشت نخور، نمك نخور، لبنيات نخور، شكلات نخور، تخم مرغ نخور، نوشابه نخور و... خوب بيمار مي‌گفت پس چي بخورم؟! شما فرض كنيد يك بيمار جوان كه كليه‌اش سنگ‌ساز است نمي‌تواند چنين رژيم غذايي وحشتناكي را اجرا كند. امروزه توصيه ما تعديل رژيم غذايي‌است. ما نمي‌گوييم هيچ‌چيز نخور، بلكه مي‌گوييم همه چيز بخور ولي در حد اعتدال. مثلاً گوشت و لبنيات يك وعده در روز مصرف شود. البته تمام اينها به شرطي است كه بيمار مايعات فراوان مصرف كند. مصرف مايعات اصلي‌ترين كليد سلامت كليه‌ها است.

براي تامين سلامت كليه‌ها، يك فرد عادي و سالم بايد چقدر در طول روز آب بخورد؟

افراد عادي كه كليه‌هاي سالمي دارند، در 24 ساعت بايد دست كم 2 ليتر آب مصرف كنند. به عبارت ساده‌تر بايد هر سه ساعت يك ليوان آب مصرف شود. اين مقدار در ماه‌هاي گرم سال افزايش مي‌يابد و بايد حدود 3 ليتر در روز باشد. افرادي كه كليه سنگ‌ساز دارند بايد بيشتر از افراد عادي مايعات، مصرف كنند. بهترين مايعات آب آشاميدني سالم و تصفيه شده است. در كنار آب، چاي كمرنگ و ماء‌الشعير هم مايعات مفيدي هستند ولي هرگز جاي آب را نمي‌گيرند.

در ماه‌هاي سرد سال بسياري از مردم از نوشيدن آب به مقدار كافي غافل مي‌شوند. چطور متوجه شويم كه مقدار آبي كه مصرف كرده‌ايم كافي بوده يا نه؟

مهم‌ترين معيار، رنگ ادرار است. اگر مايعات به حد كافي مصرف شده باشد ادرار بايد صاف، به رنگ زرد روشن و شفاف باشد. ادرار نبايد غليظ و پررنگ باشد. اگر ادرار غليظ و رنگ آن تيره باشد بدين معناست كه فرد مايعات كافي مصرف نكرده است. رنگ ادرار غليظ و پررنگ به‌مدت طولاني مي‌تواند به كليه صدمه زده و زمينه را براي عفونت‌هاي ادراري يا تشكيل سنگ فراهم كند.

[zahedy2006]

سلام

من چند شب پیش به صورت ناگهانی ناحیه سمت چپ شکمم دچار درد شدید شد که رفتم بیمارستان و دکتر حدس سنگ کلیه زد و گفت که برم سونوگرافی و پیش متخصص کلیه.

نتیجه سونوگرافی:
کلیه راست به ابعاد 110*56 و کلیه چپ به ابعاد 112*56 هر دو با اکو واندازه طبیعی
تصویر سنگ و هیدرونفروز مشاهده نشد. کرتکس با ضخامت و اکوی طبیعی مشاهده شد
اتساع در حالب دو طرف مشاهده نشد
مثانه با جدار طبیعی مشاهده شد. تصویر سنگ و ضایعه فضاگیر جداری مشاهده نشد

بعد نتیجه سونوگرافی را بردم پیش متخصص
دو بار پیش دو دکتر متخصص کلیه رفتم

اولی بدون دیدن من !! و برگه سونوگرافی !! گفت سنگ داری و رواتینکس و سنکل نوشت

دومی هم با مطالعه نتیجه سونوگرافی سریعا جراحی با لیزر (مگه سنگ شکنی با اولتراسونیک و صدا نیست !!) نوشت و گفت یه روز بیمارستانی و ... تجویز کرد

حالا موندم چه کنم چون وقت امتحانات ترمم هست و نمیخوام درسی را حذف کنم.
اصلا این تناقض سونوگرافی با تجویز ها عجیب نیست ؟

امکان داره سونوگرافی سنگ کوچک را نشان ندهد ؟ بعد سنگ کوچک نیاز به سنگ شکنی داره؟