جابه‌جائی و کاشت درختان
انتقال موفق نهال درختان به عملیات تولید و تصمیمات اتخاذ شده قبل از انجام هرگونه عملیات برگرداندن خاک در زمین، بستگی دارد. انتخاب گونه‌های مناسب و بستر با کیفیت براساس خصوصیات محل کاشت، مراقبت پس از کاشت، اندازه نهال منتقل‌شونده، خصوصیات توده ریشه نهال و عملیات بسترسازی بستگی دارد.
برای اینکه بتوانیم به‌طور موفق نهال درخت را به زمین کاشت منتقل کنیم، لازم است، نتیجه توجه به این جزئیات زمانی مشخص می‌شود که نهال انتقال یافته بالغ می‌شود و اهمیت آن برای شما افزایش می‌یابد. درختان در مواقع انتقال نهال به زمین اصلی دچار استرس می‌شوند که در وهله اول به‌علت تغییر در توانائی در جذب آب در اثر از بین رفتن تعدادی از ریشه‌هایشان میباشد. استرس آبی دلیل اولیه بروز مشکل و وارد شدن کنش به گیاه است.
از بین رفتن ریشه‌ها بر فرآیند تولید و توزیع ترکیبات هورمونی که رشد ریشه را تنظیم می‌کند، تأثیرگذار است. این هورمون‌ها ذخیره کربوهیدرات را کاهش داده و در نتیجه بر میزان انرژی قابل دسترس جهت ریشه‌زائی سریع، تأثیر می‌گذارد که برای بقا و حیات نهال انتقال‌یافته به زمین اصلی مهم است. توانائی یک درخت در حفظ مقاومت خود پس از انتقال، موفقیت یا عدم موفقیت کاشت را تعیین می‌کند درختان موجود در بازار سه روش تهیه می‌شوند؛ ریشه لخت، توپی شده (گلوله شده) و پیچانده شده درون پارچه (B&B) و گلدان از جمله گلدان در گلدان (pot-in-pot) و گلدان در زمین (in-ground container).
● ریشه لخت (Bare-root)
سیستم تولید ریشه لخت، چندین مزیت دارد. درختان با ریشه لخت با هزینه کمتر از سایر درختان تولید می‌شوند که این امر به‌دلیل حفر کردن آسان سوراخ کاشت و نگهداری و حمل آسان این گیاهان است (از آنجا زمان کاشت، خاک یا ریشه همراه نیست) سیستم ریشه را می‌توان بررسی کرد و ریشه‌های نامرغوب یا ناقص را حذف نمود.
دامنه نوسان اندازه درخت در نهال‌های با ریشه لخت محدود است که این امر به‌دلیل ناتوانی در جابجائی درختان بزرگتر میباشد محدودیت‌های فصلی در این سیستم تولید بیشتر است چرا که درختان با ریشه لخت باید در حفره کاشته شده و در فصل خواب منتقل شوند. لازم است که با نهال‌های دارای ریشه لخت با احتیاط رفتار شود تا از خشکیدگی ریشه جلوگیری شود. درختان و ریشه لخت غالباً نیاز به قیم دارند تا پس از رویش برگ در اثر وزش باد سقوط نکنند.
● ریشه توپی و درون پارچه (B & B): (Balled burlapped)
قدیمی‌ترین شیوه برای فروش نهال‌های انتقال‌یافته به زمین است. این درختان در اندازه‌های مختلفی معمولاً در خزانه‌ها وجود دارند. در روش B & B در مقایسه با روش نهال‌های با ریشه لخت، درختان را می‌توان در طی مدت زمان طولانی‌تری کاشت و نیاز به نگهداری کمتر دارند و ضمناً کمتر دستکاری می‌شوند.
این درختان را به‌طور دستی و یا با استفاده از بیل مکانیکی می‌توان کاشت و هر موقع که زمین یخ نزده است می‌توان آنها را منتقل نمود. شکل توپی ریشه به‌راحتی قابل تغییر است تا شرایط کاشت مثل خاک‌های فشرده با سفره آب بالا را تسهیل کند. به‌دلیل وزن خاک موجود در ریشه، پس از کاشت به قیم زدن نیاز چندانی نیست، معایب این شیوه آن است که معمولاً ۹۵ درصد سیستم ریشه اصلی درخت در مزرعه باقی می‌ماند. وزن خاک در درختان بزرگتر باعث افزایش هزینه حمل و نقل شده و نیاز به تجهیزات تخصصی جهت دستکاری و کاشت درخت است.
● گلدانهای قرار گرفته بر روی سطح زمین (Above-grouns containers)
امتیاز این شیوه آن است که درخت را با همه سیستم ریشه‌ای می‌توان به زمین اصلی انتقال داد. محیط‌های مصنوعی با زهکشی خوب که در این گلدان‌ها استفاده می‌شوند، بسیار سبک‌تر از خاک مزرعه موجود در درختان (B & B) است و لذا هزینه حمل‌ونقل این درختان کمتر و کار با آنها آسانتر است و لذا هزینه حمل و نقل این درختان کمتر و کار با انها آسانتر است.
استفاده از گلدانهای درون خاک نیز وزن توپی ریشه درخت را کاهش می‌دهد. درختان تولیدشده در گلدانهای روی سطح زمین جهت کاشت در هر زمان از سال در دسترس هستند و تا زمانی‌که خاک یخ نزده است ادامه دارد.
عیب اصلی این شیوه، افزایش صدمات است آسیب‌دیدگی ریشه‌ها در دمای زیاد و کشنده توده ریشه در اضلاع جنوبی و غبی گلدان و پیچیدن ریشه‌ها است. وزش بادها نیز به گلدانهای سطح زمین صدمه می‌زنند. سیستم‌های تولید (Pot=-in-pot) مشکل وزش باد و افزایش دمای ریشه در اضلاع جنوبی و غربی گلدان را برطرف می‌کند.
● جابجائی گیاه قبل از کاشت
دستکاری دقیق توده ریشه برای جلوگیری از آسیب به درخت قبل از انتقال نهال به زمین اصلی لازم و ضروری است. توده ریشه، صرفنظر از تکنیک تولدی مورد استفاده تردد و ظریف است و درختان (B & B) و درختان گلدانهای نرم به آسانی آسیب می‌بینند. هرگز درخت (خصوصاً درختان B & B به دلیل وزن سنگین توده ریشه‌ها) را با گرفتن تنه آن بلند نکنید.
همواره درخت را در طول انتقال به زمین، محافظت کنید تا ریشه‌ها آسیب نبینند و شکسته نشود. درختان باید قبل از انتقال آبیاری و پوشانیده شوند تا هدر رفت آب کمتر شود. درختان را به‌محض رسیدن به محل کاشت، بکارید. اگر این کار امکان ندارد، درختان را به‌خوبی آبیاری کرده و آنها را در ناحیه‌ای دور از معرض باد و نور مستقیم آفتاب قرار دهید. درختان B & B باید مراقبت شوند تا از خشکیدگی ریشه جلوگیری شود. در صورتی‌که امکان کاشت سریع وجود نداشته باشد، آبیاری منظم باید تا زمان کاشت صورت بگیرد.
● کاشت
از جمله شایع‌ترین اشتباهات در موقع کاشت نهال درختان در زمین اصلی، کاشتن عمیق و آبیاری بیش از حد یا کمتر از حد است. گودال کاشت باید حداقل سه برابر عریض‌تر از توده ریشه باشد با کناره‌های شیبدار باشد و عمیق‌تر از توپی ریشه نباشد. درخت را حدود ۵ سانتی‌متر بالاتر از سطح خاک اطراف بکارید تا امکان فرو رفتن و استقرار یافتن توپی ریشه وجود داشته باشد و از تجمع آب در پای درخت جلوگیری شود.
اگر گیاه ریشه لخت است، قبل از پر کردن گودال، ریشه‌ها را به دقت پهن کنید. اگر یک درخت گلدانی کاشته می‌شود، ریشه‌ها را پهن کنید تا از درهم رفتن آنها جلوگیری شود. بعد از قرار دادن درخت در گودال کاشت (در عمق مناسب)، به آرامی میخ‌ها یا طناب بسته‌بندی را باز کرده و پارچه را ببرید و از اطراف توپی ریشه جدا کنید. بگذارید کیسه کف توپی ریشه باقی بماند چرا که جدا کردن آن ممکن است به ریشه‌ها صدمه بزند.
اگر از سبد سیمی استفاده شده است، تا حد ممکن سبد را بدون آسیب رساندن و به‌هم زدن توپی ریشه ببرید و جدا کنید. طناب یا هر وسیله بسته‌بندی ریشه را جدا کنید و برچسب‌ها یا علائم را از تنه درخت جدا کنید تا از حلقه‌برداری پوست درخت جلوگیری شود. به آرامی گودال کاشت را از همان خاکی پر کنید، که قبلاً از حفره بیرون آورده‌اید، بدون آنکه خاک دیگری یا حتی کود به آن اضافه شود.
اگر از مواد اصلاح‌کننده خاک استفاده می‌شود، اختلافات ایجاد شده در اندازه خلل و فرج خاک ممکن است باعث بروز مشکلاتی در خصوص حرکت آب، نگهداری آب و رشد ریشه بین توپی ریشه و گودال کاش و خاک اطراف شود. زمانی که حفره را تا نصف از خاک پر کردید، خاک را محکم فشرده و آبیاری کنید تا خلل و فرج هوا پر شود و از تماس بین ریشه‌ها و خاک اطمینان حاصل شود.
پر کردن گودال را به پایان رسانده و درخت را کاملاً آبیاری کنید. مالچ باید در اطراف درختان تازه کاشته شده قرار داده شود تا به حفظ رطوبت خاک و کاهش رقابت رطوبت کمک کند. باید مراقب بود که از مالچ بیش از حد استفاده نشود (۸-۵ سانتی‌متر، عمق مناسب جهت مالچ است) مالچ را به اندازه ۱۵ سانتی‌متر دورتر از تنه درخت بریزید تا از مشکلات بیماری و آسیب جوندگان جلوگیری شود.
اگر از کود در هنگام کشت استفاده شود. از کودهائی استفاده کنید که به آرامی در خاک آزاد می‌شود و بیش از ۱ پوند نیتروژن در هر ۱۰۰۰ فوت مربع مصرف نکنید. از مصرف کودهائی که سریعاً در خاک آزاد می‌شوند اجتناب کنید تا باعث سوختگی گیاه نشوند. قیم زدن فقط در صورت لزوم باید صورت بگیرد و هر قیمی در خلال یکسال پس از کاشت باید حذف شود. دقت کنید که قیم به تنه درخت یا طوقه درخت آسیب نرساند.
فقط شاخه‌های اصلی بیمار یا شکسته را در هنگام کاشت هرس کنید. هر چقدر نهال انتقال‌یافته به زمین اصلی بزرگتر باشد، مقدار از آبیاری بیشتری لازم است. جهت حفاظت درخت در برابر حیوانات یا آسیب تجهیزات کشاورزی، از محافظ شل و غیرمحکم و با فاصله کافی از درخت استفاده شود که امکان تهویه و گردش هوا وجود داشته باشد. توجه به جزئیات فوق، امکان موفقیت کاشت را افزایش می‌دهد درختان صحیح کاشته شده، برای سالیان دراز و مایه لذت شما خواهند بود و سود و منفعت مال یبرای شما خواهند داشت.
● نکات مورد توجه هنگام انتقال نهال به زمین اصلی
۱) برنامه‌ریزی زودهنگام موجب می‌شود تا گونه گیاهی با محل کشت سازگاری و انطباق داشته باشد (یعنی درخت مناسب را در مکان مناسب بکارید).
۲) از گیاهان با کیفیت بالا که بدون آسیب قابل رؤیت هستند استفاده کنید. گیاهانی را انتخاب کنید که رشد مقاوم و قوی و رنگ برگ خوب و ریشه سفید و محکم داشته باشند.
۳) در هنگام دستکاری و انتقال درخت به زمین اصلی و کاشتن در محل موردنظر دقت کنید. بسیار مراقب باشید که به پوست تنه درخت یا سیستم ریشه آسیبی نرسانید.
حفره کاشت را به طرز صحیح آماده‌سازی کنید. پهنای گودال حداقل سه برابر ارتفاع ریشه باشد و دارای کناره‌ای شیبدار و عمیق‌تر از کف توپی ریشه باشد.
۵) درخت را هر چه زودتر بکارید، از کود استفاده نکنید.
گودال را با همان خاک خارج شده از حفره پر کنید و از مالچ نیز استفاده کنید.
۶) آبیاری کنید و آبیاری را به‌تدریج انجام دهید به‌طوری که آب به داخل خاک نفوذ کرده و آن را به آرامی کاملاً خیس کند. آبیاری برای چند سال مخصوصاً در خلال دوره‌های خشکی باید صورت بگیرد و تا زمانی که درخت به‌طور قابل استقرار یابد، باید با دقت کافی انجام شود.
منبع:
مهندس مجید بحرینی
نشریه بین المللی فنی مهندسی سیمای محیط
+ سایت آفتاب
جواب بصورت نقل قول
