بئشلیک:
یکی دیگر از قالب های شعر هجا
-------------------------
-------------------- XY
-------------------------
-------------------- XY
-------------------------
--------------------------
--------------------------
-------------------- XY
-------------------------
-------------------------
-------------------------
-------------------- XY
.
.
.
-------------------------
-------------------------
-------------------------
--------------------- XY
X ردیف بئشلیک وY نمایانگر قافیه ی بئش لیک می باشد.با توجه به فرمول بالا معلوم است که در بند اول، مصرع اول و سوم شعر آزاد از ریف و قافیه می باشد و از بند دوم و دوم به بعد مصرع های اول تا سوم شعر آزادند.
"بئشلیک" یک شعر 10 هجایی است،از آن جهت آنرا بئشلیک نامیده اند که هر مصرع آن به دو بخش 5 هجایی تقسیم می شود.این نوع تقسیم بندی آهنگی به شعر میدهد که آزاد بودن 3 مصرع هر بند را جبران می کند بر اساس این نوع تقسیم بندی هجایی، بئشلیک حتی از گرایلی و قوشما نیز موزون تر است؛
گلمه،گلمه،گئت!(122)یاخشی!یاخ ی! سن!(122)
من سنین کیمی(221) یاری ایسته مم(32)
ئولدؤ عاشیقین،(32)بیرجه گلمه دین(32)
ایندی سن ائده ن(212)زاری ایسته مم(32)
بونجا کیم دئدیم،ئولدؤم،ئؤلدؤم،های!
سن گاوور قیزی بیر اینانمادین
ایندی گئلمیسن نعشیم أؤستؤنه
دور کی سن ائده ن زاری ایسته مم
هر نه آغلادیم،هر نه داغلادیم
قویمادین گؤره م گؤل جمالینی
تاب وئرمه چوخ تاری زؤلفؤنه
من خزینه سیز ماری ایسته مم
حوری،جنّتی نئیله رم صاباح
من بو گؤنکؤ گؤن یاری ایسته رم
وئرمه سین اگر دوغرو سؤز کی من
بؤیله رحمیسیز تاری ایسته مم
ساقیا!گئتیر جامی خوشگوار
قیش تؤکه نمه دی،گلمه دی بهار
من گؤل ایسترم،بؤلبؤل ایسترم
بو سویوق قیشی،قاری ایسته مم
چاره عقلیدن اولماز عاشیقه
چوخ گؤزتله دیم،ائتدیم ایمتیحان
دور،سویون یئنه رخت و پختینی
من بو غیرتی،عاری ایسته مم
دور لبالب ائت جام زرکشی
بیرجه داملاسی دامماسین یئره
آند وئریب منه پیر میکده
من پیاله می یاری ایسته مم
ال چئک ای رقیب،حق رضاسینا
بیر هوورلوغا چئکمه عؤمرؤمؤ
بیرده گلمرم من بو گؤلشنه
وئرمرم گؤلؤن،خاری ایسته مم
من نباتی یام زار و بی نوا
عشق مؤفلیسی،ریند و مؤبتلا
ال گؤتؤرمؤشم مال و مؤلکؤدن
اول حیمار تک باری ایسته مم
Həkim seyyid əbülqasim Nəbati
ایستمم=X
اری=Y
البته گاهاً نیز بئشلیک هایی هستند که مصرع های اول تا سوم هر بند آن باهم قافیه و یا ردیف قافیه اند.(همانند گرایلی و قوشما)این نوع بئشلیک به ندرت دیده میشود.
-------------------------
-------------------- XY
-------------------------
-------------------- XY
-------------------Z2T2
-------------------Z2T2
-------------------Z2T2
--------------------XY
-------------------Z3T3
-------------------Z3T3
-------------------Z3T3
--------------------XY
.
.
.
-------------------ZnTn
-------------------ZnTn
-------------------ZnTn
---------------------XY
که در آن Zk ردیف بند kام بئشلیک است.
وTk نشانگر حروفات قافیه ی بند kام بئشلیک است.
گئل کی رحم ائله،اولما بی وفا
ائیله بیر وفا ،ای صنم،صنم!
مؤطلق اول سخا!بنده دن خطا
ائیله بیر عطا،ای صنم،صنم!
تا کی بیر شرر، سالدی گؤز دله
یاندی ،تک نصیب،اولدو کؤز دله
جانه اود ووران، دوشدو سؤز دله
ائتمه چوخ جفا ،ای صنم،صنم!
بس کی روز و شب قیلمیشام دعا
چاره بولمادی، دردیمه، خدا!
دئردیلر بوتون ارض ایله سما:
درد بی دوا!،ای صنم،صنم!
دشتی هیجره تا، قویموشام قدم
زهر نوشی لب،ایچدی لاجرم
دئر: چگونه دن اورمادان او دم
آفرین دلا! ای صنم،صنم!
بختی واژی گون،طالعی زبون
ظرفی دیل دولو،لیک پرزخون
کوکبی سیاه،سرنوشتی دون
اولدو بینوا، ای صنم،صنم!
تا کی بولدو دل سوز و ساز عشق
عاشیقم دئییب، چئکدی ناز عشق
دوشدو پرده ،فاش،اولدو راز عشق
یاندی ماسوا، ای صنم،صنم!
هرزامان اِنیر،وحیی-حق دله
نوری حق یاغیر،شمعی منزیله
جاری دئردی تا،وحیی-دل،دیله
اولدو شق،سما،ای صنم،صنم!
دئردی زاهید:اول طالیبی جینان
عاجیز اولما سن!-من کیمی-،آمان!
"عین" و "شین" و "قاف"،دئردیگیم زامان
یاغدی مین بلا،ای صنم،صنم!
زردی رویم ؤ،خونی دل روان
عقلی پیری وؤ،کؤنلؤ نوجوان
پاکی بازؤ چؤن نامی جاو ِدان
خاکیدن رها،ای صنم،صنم!
تا کی نطق ِعشق،ائیلدی زبان
دئردیلر:" پکر"،ائتمه دن فغان
شاهی دردم و کوییوا همان
اولموشام گدا،ای صنم،،صنم!
AŞIQ PƏKƏR
ای صنم،صنم!=X
آ=Y
دله=Z2
ؤز=T2
.
.
.
ندارد=Z10
ان=T10
دو بئشلیک دیگر از مجنون شاه و عاشیق پکر:
Get dolanginən, xamısan, hənuz,
Püxtə olmağa çox səfər gərək.
Mürği-Qaf ilə həmzəban olub,
Dövrə qalxmağa balü pər gərək.
Kuhi-eşqə gəl getmə bidəlil,
Quli-dəngi tək düşmə çöllərə.
Ta ki, salikə rəhnümun ola,
Xizri-rəh kimi rahbər gərək.
Yox, yalan dedim, hərzə söylədim,
Vazehin deyim, doğru söyləyim,
Həqqə arifi vasil etməyə
Bir dodaqları gülşəkər gərək.
Zülfü ənbərin, xalı nazənin,
Qönçətək dəhan, qaşı cansitan,
şahi-gülrüxan, mahi-biqərin,
Nəstərən kimi simbər gərək.
Lalətək üzü al yanaq ola,
Tazə gül kimi tər-buxaq ola,
Ağ-ayaz üzü aydan ağola,
Qaşları ona həm süpər gərək.
Həminan ola mehrü mah ilən,
Həmzəban ola nuri nar ilən,
Zülfi bəhs edə şahmar ilən,
Gənci-sinəsi pürgühər gərək.
Həqqə aşina, xəlqidən cüda,
Eyləmiş ola nəfyi-masəva,
Tərk edə bütün yardən əda,
Ol Məsihtək bipədər gərək.
Qoyginən qədəm deyrə lacərəm,
Nəqşi-bütdə gör sirri-vəhdəti.
Bu çigunədən vaqif olmağa
Bir cünuni-həq mərdi-ər gərək.
Az danışginən, olginən xəmuş,
Etmə aləmə sirri-eşqi faş,
Burda durma çox, keç bu vərtədən,
Bu məqulə söz müxtəsər gərək.
Mən-i qılmayın çox da zahidi,
Üzrü var onun, aşiq olmayıb,
O əbəs yerə xəlq olunmayıb,
Bağıbanə bir kəlləxər gərək.
Ciddü cəhd qıl, arif ol, gözüm,
Elmi-eşqdən olma binəsib,
Cum bu bəhrə bir, tap o gövhəri,
Aşiqəm deyən tərki-sər gərək.
Rah pürxətər, bəxt vajgun,
Zülfi-yaritək şəb siyahgun,
İndi qeybdən Xançobanına
Nəxli-Turdən bir şərər gərək.
Hər xəsisə, gəl etmə iltica,
Olmaz özgədən hacətin rəva,
Müşkül açmağa şahi-lafəta,
əntər öldürən şiri-nər gərək.
Bu cavahirin yoxdu qiyməti,
Açginən gözün, yaxşı seyr qıl,
Hər biri dəyər Çin xəracına,
Müftə vermərəm, simü zər gərək.
Bir gözəl cavan istərəm haman
Kim, bu sözləri eyləsin rəvan,
Hardadır desin bir şəkərzəban
Kim, bu söz mən' hamı tər gərək.
Saqi, gəl məni cami-eşqdən
Bir kərəm qılıb öylə məst qıl,
Ta desinlə xəlq lal oturmağa,
Bu Nəbatitək bəxtəvər gərək.
MƏCNUN ŞAH,HƏKİM SEYYİD ƏBÜLQASIM NƏBATİ
ساقی عاشیقی ترکی سر دئین
ترکی دو جهان ایستر، ایستمز!؟
دل ده چوخ سؤزؤ باغلانیبدی لیک
بو سؤزه زبان ایستر ، ایستمز!؟
مردؤمی دؤنؤب سنگه باغلادی
تیری طعنه ، دهر، یاغدیریر همی
یاری سنگیدیل ، تیری چشمی هم
یاغسا، بیر امان ایستر ، ایستمز!؟
ریند و موبتلا،عشق موفلیسی
راهی پور خطر، یاریدن جودا
وصلی کویینا،بیر قرینی حق
صالیحی زامان ایستر ، ایستمز!؟
ائتمه خام ایله فاش بو سیرری کیم
عاجیز اولدو اول پوخته حالینه
زوهدو ریو ایسه مسجیده گیرن
جننتی جینان ایستر ، ایستمز!؟
قیلدی مست ِمست حقّی چنگ و دف
سنگیدن حقین چیخماز هئچ سسی
گئل کی نی کیمی سؤیله حققی،حق
حقّینی عیان ایستر ، ایستمز!؟
ساقی وئر مئیین،ئولدورور فیراق
مستی قیل بنی ، وئرمه ایظطراب
سالیکی جنون،هامیدان أوزاق
دردینی نهان ایستر ، ایستمز!؟
قوودی بؤلبؤلو باغیدن کنار
ائتمرم داها بیرجه ایلتیجا
جیسمی جانیدان، ایلئیه ن جؤدا
حالیمی یامان،ایستر ، ایستمز!؟
اکدی غم تومون باغیبانی دل
بیلدی خاکی – دل قیمتین یقین
ایندی آچماقا تا کی بو گؤلؤ
خونی دیل روان ایستر ، ایستمز!؟
اوجودان اِنیب دوولا بؤلبؤلؤن
آلدانیب گؤلؤن آلی رنگینه
تا کی هیجر یئلی تؤکدؤ پرلرین
ترکی آشیان ایستر ، ایستمز!؟
تا کی بئش دئدیم،گلدی پنج و پنج
چاتدی باشه بو ماهی دلفریب
دؤرده باغلیدیر جانی بو ، پکر
ایندی بیر نیشان ایستر ، ایستمز!؟
AŞIQ PƏKƏR
آموزش قالب های شعر ترکی و فنون شعرسرایی
جواب بصورت نقل قول