شپششپش حشره ای است که انگل انسان محسوبشده وبا زندگی برروی پوست وموی فرد آلوده به آن ، از خون فرد تغذیه می کند . این حشره خیلی ریز بوده اما بدون میکروسکوپ می توان آن را دید . سه نوعاز این حشره می تواند پوست ومو را آلوده کند که عبارتند از: شپش سر ، شپشبدن ، شپش عانه (پوبیک) شپش سر بیشتردرکودکان بخصوص دختربچه ها شایع استاما درزنان وپسربچه ها نیز دیده می شود وبا آنکه با وضعیت بهداشتی فردارتباط دارد اما نمی توان بیماری شپش سر را مختص افراد فقیر وبا وضعیتبهداشتی نامناسب دانست بطوری که کودکان خانواده های مرفه نیز گاه دچار آنمی شوند . درسفید پوستان شایعتر از سیاه پوستان است که این بعلت شکل خاصسطح مقطع مو درسیاهان است . اندازه شپش سر حدود 3 میلیمتر بوده که تخم آننیز حدود یک میلیمتراست . تخم شپش به شکل مخروطی ، سفید رنگ وکاملا" چسبیده به مو می باشد . تخم های نزدیک به کف سر بیشتر احتمال دارد که حاویلارو شپش باشد اما هرچه از سطح سر دورتر باشد احتمال خالی بودن آنها بیشتراست . بطوری که گفته می شود تخم شپشی که از حدود 5/1 سانتیمتری سر بالاترباشد نشانه آلودگی قبلی بوده که نیاز به درمان ندارد . یک هفته بعد ازایجاد تخمها ، لارو شپش از آنها خارج شده که درعرض یک هفته نیز این لاروهابه شپش بالغ تبدیل می شوند . این چرخه ادامه یافته وآلودگی درانسان گستردهتر شده وبه افراد دیگر نیزسرایت کرده وگاه اپیدمی بیماری بروز می کند .
کودکان مبتلا ممکن است از خارش سر شاکی باشند ولی گاهی این خارش خیلیآزاردهنده ومشخص نیست و وجود تخم شپش درسرباعث تشخیص بیماری می گردد . تخمشپش به شکل نقطه های سفیدی درطول موها می باشد که به سختی به مو چسبیدهاند وبه راحتی کنده نمی شوند وهمین امرباعث افتراق آنها از شوره معمولیسراست . محل شایع این تخمها درموهای پشت سر و بالای گوش می باشد . گاهتعداد این تخمها آنقدر زیاد است که مانند سفیدی مو بروز می کند که اینحالت خیلی نادر اتفاق افتاده واکثرا" تخمها به تعداد کمتری وجود دارند . گاهی خارش شدید سر باعث کندگی پوست ناحیه شده وبا اضافه شدن عفونت ،زردزخم سر بروز می کند که در چنین مواردی حتما" باید به فکر شپش سر بودوباید سر بیمار از لحاظ وجود شپش یا تخم آن معاینه گردد . غیر از تخم شپشدر موارد آلودگی شدیدتر خود شپش نیز در روی موها مشهود است که اندازه آنکوچکتر از مورچه های خیلی کوچک بوده ورنگ آن نیز از قهوه ای تا سیاه میتواند باشد .
انتقال شپش سر از طریق تماس مستقیم یا ازراه تماس با وسایل آلوده فردمبتلا ست . وسایلی مانند برس وشانه ، گیره مو ، گل سر ، روسری و چادر،کلاه و حوله حمام بیشتر می تواند آلوده کننده باشد . از طریق وسایلآرایش مو نیز بیماری قابل انتقال است . بنابراین به اشتراک بودن تماماینها می تواند باعث شیوع بیماری درافراد شود .
تشخیص بیماری معمولا" توسط مربیان بهداشت مدارس ویا والدین کودک دادهشده ودرصورت تایید توسط پزشک ، درمان آغازمی شود . درمان بیماری باشامپوهای ضد شپش ویا محلولهای ضد شپش مختلف قابل انجام است اما مهمتر ازاستفاده از دارو ، آبکشی پس از درمان است که بهتر است با مخلوط آب وسرکهانجام شود که این مخلوط بر روی شانه چوبی ویا فلزی ریخته شده وتوسط شانهموها شانه می شود که با این کار تخمهای چسبیده به موی سر نیز جدا می شود . در صورتی که خود شپش وتخم آن در سر پیدا نشود ویا اگرتخمی وجود داشت دربالاتر از 5/1 سانتیمتری سطح سر باشد بیمار درمان شده ونیاز به درماندیگری ندارد . درمورد دانش آموزان نیز این ملاک قابل استفاده است تادرمورد بازگشت به مدرسه آنها تصمیم گرفته شود . نکته مهم در شپش سر آن استکه هیچ خانواده ای با هرمیزان ثروت ورفاه نمی تواند خود را از این بیماریمصون بداند و رعایت نکات بهداشتی دراین بیماری بسیاراهمیت دارد .
شپش بدن بیشتر درافراد بیخانمان ویا درزمانهای سیل وزلزله وجنگ شایع است . البته درکسانی که درمحلهایی غیر ازخانه خود می خوابند مانند رانندگان وسرایداران نیز می تواند رخ دهد . بیماری با خارش بدن همراه با کنده شدنپوست بعلت خاراندن بروز می کند . گاهی آثارخون خشک شده نیزدرروی بدن مشهوداست . این نوع شپش از لحاظ شکل ظاهری شبیه به شپش سراست ولی کمی طول آنبیشتر می باشد . این شپش بیشتردرمناطق چینهای لباس زیر فرد زندگی وتخمگذاری کرده ودرمواقع تغذیه به روی پوست می آید . بنابراین تشخیص بیماری بادیدن شپش یا تخم آن در لباس فرد ویا آثار آن درروی لباس وپوست فرد امکانپذیر است . گاه بیماری شپش بدن باعثاگزما،زردزخم، کهیر و کلفتی وتیره رنگ شدن پوست ( لیکنیفیکاسیون) می شود . شپش بدنناقل بیماریهایی نظیر تیفوس وتب راجعه نیز می تواند باشد که از این لحاظنیز حائز اهمیت است . جهت درمان شپش بدن ابتدا بدن با آب وصابون شسته شدهوسپس از محلولهای ضد شپش مثل پرمترین ویا مالاتیون ویا گاما بنزنهگزاکلراید استفاده شده وطبق دستور مصرف پس از مدت زمان خاصی شسته وآبکشیمی شود . توجه به درمان لباس فرد مهمتر از درمان پوست اوست . لذا از شستشودرآبگرم واتوکشیدن لباسها جهت ازبین بردن شپش وتخم آن استفاده می شود . اکثر درمانهای شپش نیاز به تکرار پس از یک هفته تا 10 روز دارند که اینکار برای آن است که لاروهای شپش نیز که تازه ازتخم خارج شده اند نیز ازبینبروند .
شکل ظاهری شپش عانه (پوبیک) با دونوع شپش قبلی کمی متفاوت است . این نوعشپش کوتاهتر وپهن تر بوده ودارای چنگالهای قوی بوده که می تواند توسط آنهابه مو بچسبد . این شپش بیشتر در موهای نواحی تناسلی بوده اما می توانددرهرمنطقه مودار دیگر بدن نیز مانند رانها ، سینه ،زیربغل ، ریش وسبیل ،مژه و ابرو وحتی سرنیز پیدا شود . این شپش باعث خارش شدید ناحیه تناسلیشده ودرکسانی که بهداشت را رعایت نمی کنند بیشتر بروز می کند . بیماری شپشتناسلی جزء بیماریهای آمیزشی محسوب شده وبا تشخیص این بیماری باید به فکربیماریهای دیگر آمیزشی مانندگال، سیفلیس ، ایدز ، سوزاک و.... بود ودرصورت نیاز از نظر وجود آن بیماریهانیز فرد را مورد بررسی قرار داد . احتمال ابتلا به این بیماری با یکبارتماس جنسی با فرد مبتلا حدود 95% می باشد . درمعاینه فرد مبتلا به سختی میتوان شپش را دید اما تخم شپش را می توان پیدا نمود که به موهای ناحیهچسبیده اند . علاوه براینها می توان لکه هایی آبی خاکستری دید که بعلتوجود شپش برروی پوست ناحیه مبتلا ایجاد می شوند . درمان این نوع شپش نیزاستفاده از داروهای موضعی ضدشپش می باشد که پس از استفاده باید پس ازیکربع شسته شود و بهتراست درمان پس ازیکهفته دوباره تکرار شود .