ضرب المثل هاي بومی و محلي ایران

[jak_1300]

ضرب‌المثل‌های گيلانی


آئووو... اينه مچه سر كور مگز وازكونه
روي لبش, مگس كور پرواز مي‌كند.
منظور: ترسو است, دم فرو بسته است.

آئيله گرسناي, ولي انجيل پوچي خوب وخت دانه
آئيل گرسنه است, اما پختن و رسيدن انجير براي خود وقت دارد
منظور: هر كاري وقتي دارد.

آخوند و لوطي پول, خير و بركت نداره!
پول ملا و مطرب خير و بركت ندارد.
بعبارت ديگر پولي كه از عرق جبين و زور بازو بدست آيد با خير و بركت است.

آخر (كولك- مرغانه) امه سر دشكني؟!
آخر (تخم مرغ كرچ) را بر سر ما شكستي؟!
آخر كاسه و كوزه ها را به پاي ما شكستي؟! آخر گند و كثافت كار را به تن ما ماليدي؟!

(شكسته- پورد) بي بخت آدمون رفا ناي
(شكسته – پل) پل شكسته منتظر آدمهاي بدبخت است
حوادث بد هميشه سراغ آدمهاي بدبخت را مي‌گيرد.

بلنده ورزاي و شاقون تيج بيرون ميرزاي و درون هيچ
گاونر بلند, با شاخهاي تيز هستي, در بيرون شيك پوش و خوش هيات هستي, درون هيچ
منظور: از برون عالي و از درون خالي (صورت خوب, سيرت بد)

تي نان گرمون, تي آو سرد!
نانت گرم باد, آبت سرد!
دنيا در كام تو باد! دعاي خير در حق كسي كردن.

تي مآرت سر پا بيچه مگه؟
مگه مادرت ترا سر پا زاييده؟
به كسي كه جايي وارد مي‌شود همه نشسته‌اند و جاي خالي باشد و هر چه اصرار ورزند بنشيند و ننشيند گويند.

خدا خر- ه شاخ هندا, مار- ه ميجك!
خدا خر را شاخ نداد, ما را مژه!
منظوز: اگر قدرت داشتي پدر مردم را در مي‌آوردي. خدا ترا شناخت و از اين بهتر نيافريد

[jak_1300]

ضرب‌المثل‌های ترکی


بولاغاسو توكماغونان بولاخ بولاخ اولماز اوزي گرگ قينيه چيخه
با آب ريختن به چشمه, چشمه نخواهد شد خود بايد بجوشد در بيايد.
منظور: تربيت بايد در وجود انسان باشد


تومانسوزا تومان ورمزلر آبروسودا گئدر
كسي كه شلوار ندارد به او شلوار نمي دهند آبرويش هم مي رود
منظور: كسي كه مشكلي دارد نبايد هر كجا سفره دل را بگشايد چيزي عايدش نمي شود كه هيچ آبرويش نيز از بين مي رود.

دِوَه اوينَياندا قار ياغار
وقتي شتر برقصد برف خواهد باريد.
منظور: وقتي افراد مسن شوخيهاي نابجا مي كنند

دَه دَم منه كور دييپ گلن گدني وردييب
پدرم به من كور گفته هر كه را رد شد بزن
افراد شروري كه مردم آزاري را از پدر به ارث برده اند

دِوَيه چيمديك نمه ايلر
به شتر نيشگون چه كار مي كند.
در مورد افراد ثروتمند بكار مي رود كه تورم و گراني در آنها اثر نمي كند!!

دوست باخار باشا, دشمن باخار اياقا
دوست نگاه مي كند به سر انسان و دشمن نگاه مي كند به پاي انسان
دوست سربلندي انسان را مي خواهد و دشمن سرشكستگي را

دوستي تاپماقي آسان دور ساخلاماغي چتيندير.
دوست پيدا كردنش آسان نگهداري اش مشكل

سارو سو دان قيماق توتار.
از آب زرد سر شير مي گيرد.



دنيا نو نجور توتساي اوجور گئچر.
دنيا را هر طور بگيري همان طور مي گذرد.

اوشاقوم عزيز دير تربيتي اوندان دا عزيز دير.
بچه ام عزيز است, تربيتش از آن عزيز تر.

انصاف ديني يارو سودور.
انصاف نصف دين است.

اوزي ييخيلان آغلاماز.
كسي كه خودش زمين بخورد گريه نميكند.

[jak_1300]

ضرب‌المثل‌هاي ايلامي

دَليا و گپ سَگ حَر’م نِيو
دريا به دهن سگ حرام نمي شود
منظور: با بدگويي كردن نسبت به فرد متشخصي از شخصيت و فضيلت او كاسته نمي شود

دِما سگ سِخو وِرچِنَه
به دنبال سگ استخوان جمع مي كند
منظور از طماع بودن است

دو بهارو, طَنَي روزگارو
دوغ بهاران, طعنه روز گاران
منطور: انسان نبايد بخشش توام با منت ديگران را بپذيرد

سَوغات خرس هَپَلوكه
سوغات خرس پياز كوهي

داشتِم داشتِم حَسَونِي, دارِم دارِم حَسَوَه
داشتم داشتم حساب نيست, دارم دارم حساب است

سگيل همه وَ دَو, سگِ گيوَه كش هم وَ دَو
سگها همه به دو, سگ گيوه كش هم به دو
انسان بايد با توجه به شرايطش و موقعيتش عمل كند و خود را هم طراز طبقات متمول نكند

د’ختِر بَنچينَه سنگي, بَختِش مِيا يَه رَنگي
دختري كه با وقار بنشيند, بخت خوبي به سراغش مي آيد

[jak_1300]

ضرب‌المثل‌هاي جهرمی

دوست خوبم شكوفه زحمت كشيده و ضرب المثل هايي با لهجه جهرمي را براي صفحه فوكلوريك فرستاده با تشكر از اين دوست عزيز و اميد همكاري بيشتر. [جهرم شهرستاني است در جنوب استان فارس كه قدمت چند هزار ساله دارد.]

يه كفي نون بر بري من بخورم يا اكبري
يه نصفه نون بربری من بخورم یا اکبری
این ضرب المثل وقتی بکار میره که چیز کمی هست وخواهان زیاد داره

دريا كه پاك پاكه لق لق سگ چه باكه
با آب دهان سگ دريا نجس نمي شود

كوزه گر اوشه بكه
كوزه كر از كوزه شكسته مي خورد

اگه به امید ننه زیبا نشینم بسی صبحها بی ناشتا بمونم

[jak_1300]

بازي‌هاي نمايشي
كوچه، احمد شاملو

در جشن هاي عروسي زنان اين بازي را در مي آوردند و هيچ مردي را به مجلس خود راه نمي هند. بازيگران دو نفر زن هستند يك نفر هم دمبك يا داريه مي زند و همه زنان دور اتاق نشسته و كف مي زندد .... و دو زن يكي مادر و يكي دختر مي شود مي رقصند و مي خوانند:

به لهجه يزدي:
مادر: گل پري! لاله پري!
مادِر ايشالا ور پَري!
ديشب لب بونت كي بود؟
دختر: بچه قصاب بچه بود
شقه گوش آورده بود
شقه گوش پسش دادم
يك بوس بر لبش دادم
وعده فرديشب دادم
گوش: گوشت
فرديشب: فرداشب

به لهجه طبسي:
مادر: گل پري, نازك پري!
ديشب لب بومِد كه بود؟
كل كل غليوند چه بود؟
دختر: مرگ خودت, جون خودت, كسي نبود
بچه تاجر بچه بود
تكه چيت آورده بود
بالاي سرم گذاشته بود
وقتي كه من بيدار شدم
پدر سگه بچسته بود
گل سرخ و گل زرد و گل نار
شالا من باشم و يار
كل كل غليوند: صداي قليانت
شالا: انشاالله

[jak_1300]

دِيهو ( ترانه بشاگردي)

بشاگرد منطقه اي محروم و كوهستاني در جنوب ايران است كه از نظر تقسيمات كشوري در استان هرمزگان, در منطقه اي بين استان هرمزگان, سيستان و بلوچستان و كرمان قرار دارد.

رو تي مو مندم / وا دل تنگم
اي ماه چارماهي / چشمم دم راهي
يارم كجايي/ كي بو بيايي
كي بو بيايي/ نور چشمون مايي
باد اي كو بيادِ/ بو جون تو داره
چهمم دمي راهي/ كي بو بيايي

تو رفتي و من ماندم/ با دل تنگم
اين ماه چهارم است كه/ چشم به راه نشسته ام
يارم تو كجايي/ كي مي شود كه بيايي
كي مي شود تو بيايي/ تو نور چشم مايي
باد از كدام سمت مي آيد/ كه بوي تو را برايم مي‌آورد
چشمم به راه توست/ كي مي شود كه بيايي

[jak_1300]

ترانه‌هاي نيمروز
دوبيتي‌هاي سيستاني

تو كه را مِروي مه منده ميشا
و قربون لب پر خنده ميشا
اگه مه مرده صد ساله باشو
جمال تر كه بينو زنده ميشا
تو كه راه ميروي من خسته ميشوم
به قربان لب پر خنده ميشوم
اگر من مرده صد ساله باشم
جمال ترا كه ببينم زنده مي شوم

چُکِ تَماك كو وررو دس مه
كه بيومه برادر قيلوكش مه
بگفتو شاه ببو بالا برشي
تموم خاك پاي تو سر مه ي چش مه
كمي تنباكو بر روي دست من بگذار
كه برادر قليان كش من آمد
بگفتم شاه پدر بالا بنشين
تمام خاك پاي تو سرمه چشم من باد

[jak_1300]

يک قصيده به لهجه‌ی تربتي


بهار
نوروز كمو كشيد وِر چله
رَف چله بضرب تير او نِفله
وينگَستِ مِكِرد و وِرنشو م’فتي
تيرِ كه بدر مِجَست از چله
هر جا كه درختِه بو دِ سر بَر رفت
يعنِ كه بهار خَمَه از مَحلَه
يَگ ماه گذشت و عيد نوروزي
وِر تخت نشس به رسم هر سَلَه
از نو دِ تِرزوي خداوندي
رفتن شو و روز عدل دو پِلَه

نوروز كمان كشيد بر چله
چله به ضرب تير او نفله شد
ونگي صدا مي كرد و به هدف مي‌خورد
تير او كه از چله كمان مي‌جست
هر جا كه درختي بود لباس نو به تن كرد
يعني كه بهار بزودي خواهد آمد
يك ماه گذشت و عيد نوروز
برسم هرساله بر تخت نشست
از نو در ترازوي خداوندي
شب و روز برابر شدند

[jak_1300]

ضرب‌المثل‌های ترکمنی


اسب براي تركمن با ارزشترين چيزهاست براي همين در ضرب المثلها هم اسب را بكار مي برند.

آت آدمينگ قاناتي دير
اسب بال و پر انسان است

آت آريق ليقده, قيز غريب ليقده
اسب را در لاغري و دختر را در غريبي بيازماي

آت اوركن يريندن, ا‏ُرقورقان يريندن
اسب از هر جا كه رم كند مي ترسد و مرد از جايي كه ترس دارد پرهيز مي كند

آتينگ يوريك بولا نيندن, بختنگ يوريك بولسون
الهي كه بختت از تك اسب تند رو هم تيزتر باشد

آت قدرين مينن بيلار, اوق قدريني آتان
قدر اسب را سوار داند و قدر كمان را تير انداز

[Dash Ashki]

درود...!

دوستان عزیز در این تاپیک سعی داریم با کمک هم دیگه یه مجموعه ای از ضرب المثل های محلی رو با معنی فارسی اون کنار هم بزاریم...
از دوستان عزیزمون که دارای گویش خاصی هستند منجمله ترک ، لر ، کرد ، مازنی ، گیلکی ، ترکمن و...
میخواهیم که در این تاپیک ضرب المثل های محلی شون رو قرار بدهند...

مرسی