فرهنگ واژگان

[Marichka]

سلام bb عزيز

تاپيك بسيار مفيد و خوبي هست؛ پستهاي اضافي حذف و تاپيك ويرايش شد.

ممنون از زحمت شما

پايدار و پيروز باشيد

[bidastar]

نوشته: ايرج كيا


فرهنگ كردى كرمانشاهى، كردى، فارسى على اشرف درويشيان.

وقتى پشت ويترين كتابفروشي ها، كتاب فرهنگ كردى كرمانشاهى را ديدم براى لمحه اى برق از چشمانم پريد از خوشحالى.

فرهنگ را براى مطالعه كه امانت گرفتم آرام آرام سروكله لبخند، خنده، عاقبت دو شاخ بزرگ و آنگاه تاسف و آه هاى كوتاه و بلند پيدا شد!

[bidastar]

فرهنگ درويشيان سرشار از اسامى خاص و معروف كرمانشاه است. اما اين نام آوران شهر كرمانشاه محقق و عالم و شاعر و نويسنده و مترجم و فرهنگ پرور و اهل دانش نيستند بلكه همگى "جاهل" و "گدا" و "كلاهبردار" و "چاقوكش"اند: كسانى مانند احمد بژ، على گنوژ، سام سام، تقيله، احمد موش، جانى هرسين، اشى جنجال و... واژه هاى كردى مورد ادعاى درويشيان بيشترشان اصلا كردى نيستند و به واقع تحريف و تلفظ نادرست واژه هاى فارسى و عربى و تركى و حتى فرانسوى و انگليسى اند.، واژه هايى مانند: "ارجمن به معناى انجمن"، "استلخ=استخر"، "بادرس=بازرس"، "ترمبه=تلمبه"، "عسك=عكس"، "فت خيبر=فتح خيبر"، "مسك=مكث"، "مدل عمو=مدعى العموم"!، "آلميچر=آرميچر"، "بارفيسك=بارفيكس"، "بسك=بكس"، "پس=پست"، "كماد=پماد"، "آلاگارسن"، "اتوكار" و...

و گاه واژه هايى را در فرهنگشان آورده اند كه بيشتر مايه هاى طنز و ريشخند دارد تا تاليف فرهنگنامه: "جيمي=نام پسربچه همراه تارزان"، "عسك اناز=عكاس"! "ميمونه كه=ميمون همراه تارزان!".

نام اماكن و محل هاى معروف و تاريخى هم در فرهنگ كردى كرمانشاهى آمده است. بى هيچ توضيح اضافى و قابل قبولى. آقاى درويشيان فقط نام اماكن و محل ها و محله ها را معنا كرده اند! "باغ آوريشم =باغ ابريشم"، "باغنى =باغى در كرمانشاه"، "تكيه ماون=تكيه معاون"، "چاى صاحب زمان=چاه صاحب زمان"، "كوچه ميرانى=كوچه اى در كرمانشاه" و... جالب اينجاست كه در فرهنگنامه درويشيان دو محل بسيار تاريخى و كهن با آوازه جهانى مقدارى جابه جا شده اند! مثلا "تاق بستان" كه در شمال شهر كرمانشاه قرار دارد يكباره به جنوب نقل مكان نموده! و "پاتاق" كه در بين راه كرند و سرپل قرار داشت، 20 كيلومترى عقب تر مى رود و سر از "بين راه سرپل و قصر شيرين" درمى آورد!

آقاى على اشرف درويشيان صفحاتى را به حرفه و شغل "صافكارى" اختصاص داده اند و انواع و اقسام "مراحل صافكارى" و انواع ابزارآلات صافكارى از قبيل انواع "امبر قلفى"! "تالى ور"، "مشته"، "چكش"، "قيچى" و... را ذكر نموده اند. لابد مى پرسيد چرا از اين همه پيامبر يقه جرجيس را گرفته اند و از اين همه حرفه ها و تخصص هاى اصيل و بومى و ملى به صافكارى چسبيده اند؟ شايد تنها اهالى كرمانشاه بتوانند پاسخ اين پرسش را بدهند...!

فرهنگنامه آقاى درويشيان مملو از توضيحات ناقص و نادرست است: "جاوركش=جبركش و مظلوم"، جاور يا جور ربطى به جبر ندارد. نوشته اند: "جيگر=جگر"; "جيگر" را در تهران شنيده بوديم اما در كرمانشاه هرگز. "چپر=چب شدن ماشين"، كرمانشاهى به چب شدن مى گويد چپه. "چپر" به معناى پرچين مورد استفاده قرار مى گيرد. "دس=واحد صابون زدن"!، دس يا دست نه فقط واحد صابون زدن بل واحد بسيارى چيزهاى ديگر است كه ما و شما مى دانيم. "ساقى باقى=داد و ستد"، ساقى باقى نه تنها در كرمانشاه بلكه در هيچ جاى دنيا معناى داد و ستد نمى دهد...

نوشته اند: "قالپاق=نوعى فلز مدور براى پوشاندن روى چرخ ماشين"، اولا واژه "قالپاق" اصلا كردى نيست، ثانيا روى چرخ ماشين را نمى پوشاند بلكه روى پيچ و مهره هاى چرخ را مى پوشاند...

آورده اند: "با ستون=چوبدستى زينتى، احتمالا نوعى باتوم"، براستى فرهنگ جاى احتمال و شايد و ممكن است؟ فرهنگ مرجع ماست. جايى است كه شك را به يقين مبدل مى كند نه خود شك بيافريند. مگر نه اينكه نشر فرهنگنامه، بويژه فرهنگ بومى يك قوم بايد ابتدا به نظر چندين صاحب نظر مسلط و آگاه برسد؟ اگر چنين كسانى براى فرهنگ كردى كرمانشاهى در تهران يافت نمى شوند، لااقل ما در شهرمان چندتايى داريم!...