زبان فارسی، زبانی مرد سالار؟

[B.Russell]

یکی از مهم ترین موضوعات در مطالعه رابطه بین زبان و جنسیت، بحث گسترش و اشاعه ایدئولوژی های جنسی از طریق زبان گفتاری است.

زبان فارسی زبانی است که تا حد زیادی از نظر کاربرد اجتماعی، تمایلات مردسالارانه دارد. به عبارتی این زبان نه تنها منعکس کننده واقعیات مربوط به جنسیت زدگی جامعه ایرانی است، بلکه در مواردی به ان شکل دهی هم میکند.

هدف از این تاپیک ارائه یکسری اطلاعات به منظور آگاه کردن افراد در مورد جنسیت گرایی زبان فارسی و مخصوصا نگاه مردسالارانه در زبان فارسی می باشد.

سایر دوستان نیز میتوانند آنچه به عنوان نگاه مردسالارانه در زیان فارسی دیده اند و می اندیشند که بهتر است کمرنگ شود را مطرح کنند.

به امید انکه زبان فارسی عاری از تبعیض های جنسیتی در جهت تحقیر یا سرکوب باشد.

[B.Russell]

در بسیاری از واژه های زبان فارسی، نشانه هایی از گرایش های جنسی وجود دارد که این گرایش ها را می توان با جنسیت ارزش گرایانه مرتبط دانست.

واژه هایی چون :

مرد، مردی، مردانگی، جوانمرد، شیر مرد و .... که بار ارزشی مثبت دارند.

از سوی دیگر واژه هایی چون :

زن، زن صفت، زنانه و ... بار ارزشی منفی را حمل میکنند و در هر دو گروه، جنسیت مذکر به عنوان معیار ارزش ها مطرح می شود.

در گروه دیگری از واژه ها با وجود عدم حضور صراحت جنسی در آن ها، تداعی جنسی آشکار دارند. مانند :

غیرت، دلیری، غرور و ... در مقابل صفت هایی چون حیا، شرم و ... که بیشتر حاوی تداعی های جنسی زنانه اند و کمتر در مورد مردان به کار می روند.

چنین کاربردی می تواند برای گویندگان زبان این تصور را خلق کند که گویا پاکدامنی و حیا ویژگی زنان بوده و مردان از این صفات بی نیازند !

[B.Russell]

مثال هایی از کلیشه های مردسالار زبان فارسی (برگرفته از تاریخ، مذهب و...) در جهت تحقیر زنان :


1- زن از پهلوی چپ مرد خلق شده است.

2- زنان کشت زار مردان هستند. (برگرفته از آیه 223 سوره بقره از کتاب مقدس مورد باور اکثریت فارس زبانان)

3- مکر زن ابلیس دید و بر زمین بینی کشید. (زنان دام شیطان اند)

4- عقل چهل زن به اندازه یک مرغ سیاه است.

5- تنها رازی که زن افشا نمیکند، سن و سالش است.

6- زن نداری، غم نداری.

7- این عجوزه، عروس هزار داماد است.

8- زن هفتاد مکر دارد، مکر آخرش گریه است.

9- مثل گاو ننه حسن ( نادان)

10- مثل زن آبستن (کند و اهسته حرکت کردن)

11- مثل حمام زنانه ( جای پر هیاهو)

12- مثل خاله خرسه (زنی فربه که لباس های زیادی دارد)


اما ضرب المثل هایی که مرد بودن را دارای مضامین مثبت می پندارد :

1- مرد است و قولش

2- مردی نبود فتاده را پای زدن

3- گر به دولت برسی مست نگردی، مردی

4- مشکلی نیست که آسان نشود، مرد باید که هراسان نشود. (در اینجا مرد=انسان و نقش زن به طور کامل حذف شده است)

[metalhead_forever]

یه پست طنز توی فیسبوک میدیدم چند وقت پیش نوشته بود قبول دارید همه چیز های خوب خانوم هستن مثل خورشید خانوم مهتاب خانوم...
در مقابل همه چیزای بد آقا هستن مثل آقا دزده... آقا گرگه... آقا غوله....
_____________________________________

در مورد این که آیا زبان تبعیض جنسیتی داره یا نه شکی نیست یعنی بهتر میشه گفت توی جامعه ما هر چیزی که قراره تفکر خودمون (نه حتما سیاست مداران) برش حاکم بشه تبعیض وجود داره زبان هم از این قاعده مستثنی نیست...

طبق چیزی که تو [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] نوشته و فرهنگ دهخدا درباره خانم بازی (به قول امروزی ها دختربازی) کاری که بیشتر شاید مرد مقصر باشه ولی به اسم زن ها توی زبان ثبت میشه (البته بقیه لینک رو نخونید!!!) این یه مورد خیلی عادی بود......
... از این موارد هم بگذریم بد نیست نگاهی هم به ادبیات گذشته که خوب بی تاثیر نیست در زبان امروز داشته باشیم:
مثلا" جامی از شاعرانی که با تبعیض به زن نگاه میکنه ...

"جامی" به اندازه ای مخالف زن است که قهرمان منظومه‌ی «سلامان و ابسال» او از زن متولد نمی‌شود تا پاک‌تر از مردان دیگر باشد. جامی بر این باور پا برجاست که «حوا» از دنده‌ی چپ «آدم »آفریده شده و نتیجه می‌گیرد که:
زن از پهلوی چپ شد آفریده / کس از چپ، راستی هرگز ندیده
و به باور «ناصر خسرو»:
زنان چون ناقصان عقل و دینند / چرا مردان ره آنان گزینند؟

[B.Russell]

جامی بر این باور پا برجاست که «حوا» از دنده‌ی چپ «آدم »آفریده شده و نتیجه می‌گیرد که:
زن از پهلوی چپ شد آفریده / کس از چپ، راستی هرگز ندیده

و به باور «ناصر خسرو»:
زنان چون ناقصان عقل و دینند / چرا مردان ره آنان گزینند؟

این نظرات که فرمودین، نظر جامی و ناصر خسرو درباره زنان، در واقع نظر این افراد نیست، نظراتی با قدمتی به مراتب بیشتر است.

بحث خلق شدن زن از دنده چپ مرد، برای نخستین بار در اولین کتاب از کتاب های مقدس خاورمیانه ای (تورات) آمده است :

پس از آن‏که خداوند خواب را بر آدم مستولى کرد یکى از دنده‏هایش را گرفت زنى بنا کرد و نزد آدم آورد ، و آدم گفت این است استخوانى از استخوان‏هایم و گوشتى از گوشتم ، از این‏رو ، نساء نامیده شد؛ زیرا از انسان گرفته شده است . (تورات سفر پیدایش)

بحث ناقص العقل بودن زن نسبت به مرد هم ریشه هایی اسلامی دارد، برای مثال در نهج البلاغه در خطبه پس از جنگ جمل داریم :

ان النساء نواقص العقول (دلیل شهادت دو زن= شهادت یک مرد ضعیف تر بودن زن در مسائل عقلی و منطقی)

[A.M.D.D.E.V.I.L]

در جامعه ی ما و سایر جوامع و کشور های همسایه ، درک درستی از زن وجود نداره . چون جایگاهی که از طرف مردان حاکم برای زنان تعیین شده جایگاه های نا مهم و پست و مقام های پفک نمکی گونه بوده .
اما ، در مورد زبان شناسی و ارتباط کار های قوی با مردانگی ، مختص فارسی نیست ، در اکثر زبان ها اصطلاحات معادل وجود دارند . و برای این امر علت فیزیکی وجود دارد ، مردان پهلوانی بوده اند که به جنگ ها رفته اند و خود را فدای آرامش زنان و کودکان کرده اند ، افسانه ها و اساطیر نیز دائما در مورد خدایان مرد که متکی و حامی هستند و قدرت مند هستند و بر همه چیز کنترل دارند صحبت می کنند.
بنابراین عجیب نیست که این اتفاق در زبان ها رخ میدهد ، فقط در قرن اخیر بوده که زنان فرصتی پیدا کرده اند که توانایی های واقعی خودشونو نشون بدن .

[danielo]

البته نکته مثبتی هم وجود داره.مثلا ما ایرانی ها صفتی جدا برای زن و مرد نداریم .ولی در زبان انگلیسی هست مثل he ,she

[New Ray]

فکر نکنم اینا به سالهای خیلی دور ربط داشته باشن ( مثلا 2000 سال و قبلش )، احتمالا خیلیهاشون از فرهنگ اعراب تاثیر گرفتن. (( مشخصه که کتاب آسمانی ایرانیها هم مخاطبش 99 درصد مرد هست ))

البته نکته مثبتی هم وجود داره.مثلا ما ایرانی ها صفتی جدا برای زن و مرد نداریم .ولی در زبان انگلیسی هست مثل he ,she

احتمالا بخاطر کم ارزشی برای زن صفت جدا نساختن !

[pro_translator]

فکر نکنم اینا به سالهای خیلی دور ربط داشته باشن ( مثلا 2000 سال و قبلش )، احتمالا خیلیهاشون از فرهنگ اعراب تاثیر گرفتن. (( مشخصه که کتاب آسمانی ایرانیها هم مخاطبش 99 درصد مرد هست ))



احتمالا بخاطر کم ارزشی برای زن صفت جدا نساختن !

توی زبان [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] و میانه، نه تنها جنسیت مذکر و مونث، بلکه مورد خنثی هم داشته‌ایم ( [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ] ) که به مرور زبان بنا به یکی از اصل‌ها اولیه‌ی زبان‌شناسی (= زبان تغییر می‌کند) از بین رفته...

در حالیکه زبان‌هایی مثل آلمانی هنوز هر سه حالت رو حفظ کرده‌ان...

توی زبان انگلیسی هم مذکر و مونث فقط در مورد حقیقیش به کار می‌ره...

این حالت رو می‌شه عکس چیزی که شما می‌گین برداشت کرد، تفاوت نداشتن و برابری زن و مرد از حیث حقوق...

و این که ضرب‌المثل هم ربطی به زبان نداره... بلکه ریشه در فرهنگ و عقاید اون مردم داره...

این که کسی بخواد در گفتار روزمره‌اش از اون ضرب‌المثل‌ها استفاده کنه از دید بقیه یه آدم عقده‌ای و جاهل به حساب می‌آد...

[B.Russell]

آلما گراهام جنسیت گرایی زبان را با یک الگوی ریاضی مطرح میکند :

وی اظهار می دارد که اگر شما گروهی دارید که نیمی از اعضای آن A و نیمی دیگر B هستند، اگر شما کل گروه را C بنامید در این صورت A,B ممکن است اعضای برابر این گروه محسوب شوند.

اما اگر شما کل گروه را A بنامید، هیچ راهی وجود ندارد که B در این مجموعه برابر با A باشد. در اینصورت A همیشه قانون و اصل تلقی می شود و B همیشه فرع، حاشیه، زیر مجموعه و استثنا فرض می شود.

علاوه بر این در بسیاری از زبان ها واژه مرد برای اشاره به کل بشریت نیز استفاده می شود، به عبارتی این واژه به عنوان یک اسم عام محسوب می شود.

هنگامی که یک کلمه مذکر واحد نه فقط برای اشاره به تمام انسان های مذکر، بلکه برای اشاره به تمام افراد بشر و از جمله زنان به کار می رود، با تبعیض جنسی مواجه هستیم که در آن، زنان جنس دوم یا فرو دست محسوب می شوند.

بدین ترتیب مرد خود انسانیت و زن غیر محسوب می شود.


این نحوه خطاب کردن مرد به عنوان بشریت به طرز ویژه ای مورد علاقه خدای ادیان ابراهیمی نیز می باشد و از طریق فرمایشات او در فرهنگ بسیاری از کشورهایی که این ادیان در آنها ریشه دوانده، چنین دیگاهی نسبت به زن در هنگام خطاب قرار دادن کل انسان ها به وفور دیده می شود.