آلودگی هوای تهران، علت‌ها، پیامدها و راهکارها
آلودگی هوای تهران، علت‌ها، پیامدها و راهکارها
[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
هوای پاک برای بیشتر مردم تهران تبدیل به رویا شده است. بنابر گزارش شرکت کنترل کیفیت هوا، کلانشهر تهران در سال 91 تنها سه روز هوای پاک داشته است، و اکنون شهرهای دیگر از جمله اهواز، سنندج، یاسوج، کرمانشاه، اراک، تبریز، مشهد، شیراز، کرج و اصفهان نیز همواره با معضل آلودگی هوا دست و پنجه نرم می کنند.
اما چه می شود که با وجود اقدامات بسیار و تلاش تمامی نهادها همچنان با آغاز فصل سرما با آلودگی شدید هوا و سناریوی تعطیلی مدارس و ادارات مواجه هستیم؟ علت ها، پیامدها و راه کارهای آلودگی هوای شهر تهران چیست؟ برای پاسخ به این سوالات با عضو هیئت علمی دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان و عضو پژوهشکده مطالعات تغییر اقلیم و گرمایش زمین به گفت و گو نشستیم.
مسعود ساعت ساز - عضو پژوهشکده مطالعات تغییر اقلیم و گرمایش زمین عضو هیئت علمی دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان در گفت و گو با خبرنگار «محیط زیست» خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، گفت: در سال 2012، بر اساس شاخص محیط زیستی (EPI) ، ایران در میان 132 کشور جهان در رتبه 114 قرار گرفت و اکنون شهر تهران به دلایل مختلف از جمله دلایل جغرافیایی، جمعیتی، و صنعتی جز آلوده ترین شهرهای جهان محسوب می شود.
نقش بارش در آلودگی شهر تهران بیشتر از دما است
وی در خصوص علت های جغرافیایی آلودگی هوای شهر تهران اظهار کرد: از نظر آب و هوایی، تهران غیر از نواحی کوهستانی شمال که اندکی مرطوب و معتدل است کلاً گرم و خشک می‌باشد. متوسط سالانه دما حدود 18 درجه سانتیگراد ثبت شده که با کاهش دما احتمال آلودگی در سطح شهر بیشتر می شود. همچنین دما در مرکز شهر تهران بیشتر از حاشیه آن است که باعث می شود جهت باد از حاشیه به طرف مرکز این جزیره حرارتی بوده و باعث افزایش آلودگی در مرکز می شود.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه نقش بارش در آلودگی شهر تهران بیشتر از دما است اضافه کرد: میانگین روز های با بارش بیش از 5 میلیمتر در روز در تهران نسبتا کم است و معمولا بارندگی با شدت بارش بیشتر از5 میلیمتر در روز به عنوان عامل پالاینده هوا تلقی می شود و متاسفانه شدت های روزانه کمتر از 5 میلیمتر نه تنها شهر را نمی شویند بلکه سبب کثیفی هم می شوند .
عوامل انسانی جمعیت مهمترین عامل آلاینده
روزانه بالغ بر هزار و ۱۹۲ تُن مواد آلاینده در هوای تهران منتشر می‌شود
ساعت ساز عامل انسانی جمعیت را مهمترین عامل آلاینده اعلام کرد و افزود: شهر تهران بر اساس منابع مختلف در روزها معادل 13 میلیون و در شب ها حدود 8 میلیون نفر جمعیت دارد. از سویی بیش از 7000 واحد صنعتی در تهران وجود دارد که 30 در صد آن در غرب و 54 درصد در جنوب و 16 درصد در شرق تهران تاسیس شده اند .که به دلیل وزش باد های غالب غربی و جنوب غربی بیشتر مواد زاید این کارخانه ها به داخل شهر هدایت می شوند و بیشتر وقتها اگرچه نواحی غرب تهران آلوده نیست ولی د ر شرق تهران، آلودگی هوا تا چندین کیلومتر به طرف ورامین گسترده شده است .
وی با اشاره به بخش حمل ونقل به عنوان بزرگترین عامل آلودگی هوا در شهرهای بزرگ کشور از جمله تهران اظهار کرد: تخمین زده می شود که 75 تا 80 در صد از آلودگی هوای تهران مربوط به خودروها باشد. چراکه در تهران تقریباً دو میلیون خودرو مورد استفاده قرار می گیرد که اکثرا فاقد مبدل کاتالیستی که حدودا تا 90 در صد گازهای سمی را خنثی کرده و برای فیلتر شدن گازهای خروجی از اگزوزاستفاده می شوند هستند. لذا، حل مسئله آلودگی هوا توسط خودروها، به برنامه های موثری احتیاج دارد.
این عضو پژوهشکده مطالعات تغییر اقلیم و گرمایش زمین با بیان اینکه در تهران 34 ایستگاه پایش آلودگی هوا وجود دارد، اضافه کرد: پژوهش‌ها نشان می دهد که روزانه بالغ بر هزار و 192 تُن مواد آلاینده در هوای تهران منتشر می‌شود و بیشترین آلاینده‌ها مربوط به اکسید گوگرد، اکسیدهای نیتروژن، منواکسید کربن و هیدروکربن‌های سوخته نشده است که براین آلاینده‌ها باید ذرات لاستیک و لنت ترمزها را اضافه نمود.
این استاد دانشگاه ادامه داد: منابع آلوده کننده هوا در تهران را می‌توان برحسب موقعیت مکانی منبع به منابع ثابت و متحرک تقسیم بندی کرد. با تعداد بی شماری واحد صنعتی مستقر در تهران که سهم بزرگی در آلودگی این شهر دارند، 75 تا 80 درصد آلودگی هوای تهران ناشی از آلایندگی وسایل نقلیه است که جز منابع آلوده کننده متحرک محسوب می شوند.
هوایی که تهرانی‌ها تنفس می‌کنند، ۶۰ برابر اروپا و آمریکا آزبست دارد
به گفته ساعت ساز، ذرات معلق و آزبست ایجاد شده توسط صنعت، لنت ترمز و کلاچ خودروها یا آزاد شده از تخریب ساختمان‌ها یکی از منابع مهم ایجاد کننده آلودگی در سطح شهر تهران هستند و در حالی که میزان استاندارد آزبست در هوا، صفر و میزانی که سازمان بهداشت و محیط زیست برای آمریکا و اروپا ارائه داده، پنج‌صدهزارم فیبر بر میلی لیتر است، اندازه‌گیری این الیاف در هوای تهران، میزان آزبست را سه‌هزارم فیبر بر میلی‌لیتر نشان می‌دهد که این بدان معنا است هوایی که تهرانی‌ها تنفس می‌کنند، ۶۰ برابر اروپا و آمریکا آزبست دارد. این میزان بالای آلایندگی در حالی است که میزان استاندارد آزبست در هوای آزاد، صفر است.
وی با اشاره به نقش مهم کارخانجات آلاینده اطراف تهران در افزایش آلودگی هوای پایتخت، گفت: یکی از مراکز صنعتی شهر تهران که در صورت عدم کنترل، آلودگی زیاد را منتشر می کند ، کارخانه سیمان است. در کارخانجات سیمان عمدتاً موادی نظیر گچ ، آهک ، سنگ آهک و ... بکار می رود که کلیه این مواد در محوطه ای نگهداری می شوند و از طرفی عمدتاً فعالیت کارخانه سیمان دائمی بوده و ذرات گرد وغبار خروجی حاصل از فرآیند تولید بسیار زیاد است . بطوریکه از فاصله چندین کیلومتری بخوبی رؤیت می باشد. از سویی سوخت مصرفی این کارخانجات فسیلی بوده که از آلاینده های منتشره می توان به گازهای مضره حاصل از سوخت مواد نفتی و ذرات گرد و غبار اشاره نمود .
این عضو پژوهشکده مطالعات تغییر اقلیم و گرمایش زمین، تصریح کرد: بنابر گزارش سازمان کنترل کیفییت هوای تهران، در بیش از دو سوم از ایام سال غلظت آلودگی آنچنان بالا است که گستره دید کامل را به کمتر از پانصد متر کاهش می‌دهد و در تمام این مدت ساکنان محدوده دو سوم جنوبی شهر اغلب تصویر محو و کدری از توچال "بلند ترین قله تهران" را می‌بینند. همچنین از یک سوم بالای شهر هم دو سوم جنوبی آن به زحمت دیده می‌شود و اغلب هم این بخش از شهر در هاله‌ای از «مه دود» خاکستری غرق بوده و میزان آلودگی در مواقعی از سال به حدی می‌رسد که سازمان‌های مسئول در کشور آن را در مرحله خطرناک و بحرانی اعلام کرده و خواستار ماندن کودکان ، سالخوردگان و بیماران قلبی و تنفسی در داخل منزل می‌شوند.
ساعت ساز با بیان اینکه میزان بنزن در برخی از مناطق تهران از جمله مناطق مرکزی تا ۴۰ برابر حد مجاز برآورد شده است، گفت: در شهر تهران به علت غلظت چند برابری استانداردهای بین‌المللی بنزن در هوا، ریسک ابتلا به انواع بیماری‌ها ازجمله آسم، ناراحتی های عصبی و سرطان به دلیل وجود این آلاینده افزایش یافته است.
تهران از لحاظ آلودگی صوتی در صدر کشورهای جهان قرار دارد
وی ادامه داد: در کنار آلودگی هوا باید به آلودگی صوتی نیز بعنوان یکی از مهمترین آلاینده‌های زیست محیطی در شهرهای بزرگ ایران اشاره کرد که عمدتا ناشی از ترافیک وسایل نقلیه، خطوط ریلی و هوایی، صنایع و ماشین آلات راه سازی و ساختمان سازی هستند. همچنین با توجه به اطلاعات حاصله در شرکت کنترل کیفیت هوا در خیابانها و اتوبانهای شهر تهران نزدیک به 47.8 درصد خودروهای سواری و موتورسیکلت‌ها صدایی بالاتر از 81 دسیبل ایجاد می‌کنند؛ و این در حالی است که استاندارد آلودگی صوتی برای منازل مسکونی در روز 55 دسیبل و شب 45 دسیبل است.
عضو هیئت علمی دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان افزود: مجموع عوامل آلوده کننده صوتی باعث می شود شهر تهران از لحاظ آلودگی صوتی در صدر کشورهای جهان قرار گیرد. از مضرات آلودگی صوتی می توان به ایجاد استرس و تحریک سلسله اعصاب، پرخاشگری، خستگی، ضعف، کاهش شنوایی، سقط جنین، کاهش رشد گیاهان و مهاجرت پرندگان اشاره کرد.
به گفته وی، اجرا طرح ترافیک از درب منازل، طرح زوج و فرد کردن تردد خودروها، تعطیلی پنچ شبنه ها، تعطیلی زمستانی مدارس، طرح افزایش ساعات منع حرکت در محدوده ترافیک، سیاست افزایش قیمت بنزین، طرح افزایش عوارض بر خودروهای فرسوده و افزایش جریمه خودروهای دودزا همگی برای کاهش آلودگی هوای تهران پیشنهاد شده اند.
ساعت ساز با بیان اینکه در سال ۱۳۷۹ برای کاهش میزان آلودگی هوا، برنامه ای تحت عنوان «برنامه جامع مبارزه با آلودگی هوای تهران» طراحی و تصویب شد، افزود: طبق این برنامه ظرف مدت ۱۰ سال هوای پایتخت به کیفیت سالم و قابل تنفس می رسید.البته این راهکارها به دلایل مختلف تا به حال جوابگوی معضل ترافیک و آلودگی هوای تهران نبوده‌اند.
وی افزود: همچنین در پی آن در پاییز ۱۳۸۶ طرح جامع حمل و نقل و ترافیک تهران تهیه و تصویب شد. که در این طرح برای کاهش آلودگی هوا، این طرح علاوه بر گسترش و بهبود کیفیت حمل و نقل عمومی، از رده خارج کردن کلیه خودروها و موتورسیکلت‌های فرسوده، دوگانه سوز کردن تاکسی های بنزینی و ممانعت از ورود تاکسی های بنزین سوز به محدوده طرح، تولید خودروهای دوگانه‌سوز و همچنین توسعه عرضه گاز طبیعی فشرده، گسترش خطوط راه آهن شهری که از اهداف برنامه چهارم توسعه اقتصادی ایران هستند، گنجانده شده‌اند. که این اقدامات نیز تاکنون نتیجه بخش نبوده است.
این استاد دانشگاه ادامه داد: برای مثال تعرفه بالای گمرکی بر خودروهای وارداتی به ایران باعث شده که مردم در ایران به خودروهای تولید داخل روی آورند. بسیاری از خودروهای تولید داخلی، با اینکه نو هستند، اما از استانداردهای لازم برخوردار نیستند. از طرفی مصرف سوخت خودروهای فرسوده داخلی حدودا دو تا سه برابر خودروهای جدید و کم مصرف است و میزان آلایندگی‌شان چندین برابر آنها است.
عضو هیئت علمی دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان افزود: ارتقای سطح آگاهی مردم و آموزش عمومی وضع قوانین مناسب و روزآمد برای کنترل کاهش آلاینده‌ها و ارتقای استانداردهای مصرف انرژی از دیگر راهکارهای کاهش آلودگی هوای پایتخت هستند.
ساعت ساز اضافه کرد: همچنین کاهش مالیات و عوارض برای صنایعی که در حفاظت محیط زیست کوشا هستند، جایگزینی مواد بی خطر یا کم خطر به جای مواد آلاینده، استفاده از انرژی های پاک و افزایش فضاهای سبز از دیگر اقداماتی هستند که تاثیر بسزایی در کاهش آلودگی هوای شهر تهران خواهند داشت.
انتهای پیام
