گنــــــــــــدم

ویژگی‌های گیاه گندم
گندم، گل آذین سنبله‌ای دارد. از هر گره آن معمولاً یک سنبلچه متشکل از دو گلوم و سه گلچه به وجود می‌‌آید. گاهی تعداد گلچه ها به 9 هم می‌‌رسد. دانه گندم بین دو پوشش قاشق مانند به نام های پوشک بیرونی (لما) و پوشک درونی (پالئا) قرار گرفته است.
برگ های گندم مانند برگ های سایر غلات (به جز ذرت و ارزن)، نازک و کم عرض بوده و زبانه‌های کوچکی دارند. میوه گندم با توجه به گونه آن، 3 تا 10 میلیمتر طول و 3 تا 5 میلیمتر هم قطر دارد و شامل این بخش هاست
گیاهک: یا رویان که تقریباً 5/2 درصد وزن دانه را تشکیل می‌‌دهد و سرشار از پروتئین و چربی است که این بخش را معمولاً در تهیهٔ آرد گندم جدا می‌‌کنند. سبوس: همان پوستهٔ دانه است و تقریباً 14 درصد از وزن دانه را تشکیل می‌‌دهد. سبوس را هم همچون گیاهک در مرحلهٔ آرد سازی از دانه جدا می‌کنند و معمولاً برای خوراک دام مورد استفاده قرار می‌‌گیرد. آندوسپرم: حاوی مواد نشاسته‌ای دانه گندم است و تقریباً 83 تا 87 درصد از کل دانه را شامل می‌‌شود. آندوسپرم دارای دانه‌های نشاسته‌ای و مواد پروتئینی می‌‌باشد که دانه‌های نشاسته آن بوسیله گلوتن که یکی از پروتئین های موجود در دانه است، بهم چسبیده اند. میزان گلوتن موجود در دانه بر حسب نوع و نژاد گندم تفاوت می‌‌کند. همین میزان گلوتن گندم است که مرغوبیت آن را تعیین می‌‌نماید. گندم های قرمز سخت بهاره و پاییزه گلوتن بیشتری دارند و به همین دلیل، ارزش تهیه نان از آنها بیشتر است. چون خمیر حاصل از آردی که از لحاظ گلوتن غنی است، به دلیل داشتن حالت کشدار، قادر است که گازهای ناشی از تخمیر را بیشتر در خود نگهدارد و برای همین، خمیر بهتر ورآمده و حجمش بیشتر می‌‌گردد
آب و هوای مناسب برای رشد گندم
شرایط ایده آل برای رشد گندم، آب و هوای خنک در دوره رشد رویشی، آب و هوای معتدل در دوران تشکیل دانه و آب و هوای گرم و خشک در زمان برداشت محصول می‌‌باشد. بنابراین در مناطقی که زمستان های سخت دارند، کشت گندم با مشکلاتی از قبیل سرمازدگی زمستانی مواجه می‌‌شود. البته باید بدانیم که گندم در برابر خشکی مقاومت چندانی ندارد و نمی‌تواند به مدت طولانی، خشکی و کم آبی را تحمل نماید. اما قادر است خود را با شرایط خشک تا حدی تطبیق داده و با تشکیل یاخته‌های کوچکتر که در نهایت سبب تشکیل برگ های کوچک و در نتیجه روزنه‌های کوچکتر می‌‌شود، سطح تعریق را کاهش دهد و از اثرات سوء کم آبی تا حدی محفوظ بماند

انواع گندم
معمولاً گندم ها را به دو دسته کلی گندم بهاره و گندم پاییزه تقسیم بندی می‌‌کنند. این دو نوع علاوه بر آن که دانه هایشان از نظر رنگ، بافت، شکل و... با هم فرق دارد شرایط رشد و نمو آنها نیز با هم تفاوت می‌‌کند. این دو نوع گندم را در دو زمان مختلف در سال کشت می‌‌نمایند. دانه گندم، دارای شیاری است که در طول دانه قرار می‌‌گیرد. عمق این شیار در گندم های پاییزه زیاد و در گندم های بهاره کم است. طرفین این شیار در گندم های بهاره گرد و در گندم های پاییزه گوشه دار می‌‌باشد
گندم بهاره گندم بهاره: گندم بهاره همان طور که از نامش پیداست، در اوایل بهار کاشته می‌‌شود. پس از جوانه زدن، گیاه جوان در بهار و اوایل تابستان رشد نموده و محصول آن را تا اواخر تابستان برداشت می‌‌کنند. گندم بهاره را معمولاً در نواحیی کشت می‌کنند که گندم پاییزه نمی‌تواند در برابر سرمای سخت زمستانی آن مناطق، مقاومت نماید. البته میزان محصول دهی گندم پاییزه از بهاره بیشتر است. معمولاً پس از تهیه بذر و زمانی که دمای خاک به یک درجه سانتی گراد بالای صفر رسید، گندم بهاره را می‌‌کارند. اگر شرایط آب و هوایی اجازه دهد می‌‌توان گندم را زودتر هم کاشت تا دوره رشد آن طولانی تر شده و میزان محصول دهی آن بیشتر شود
گندم پاییزه گندم پاییزه: این نوع گندم در نیم کره شمالی، در فصل پاییز موقعی که دمای خاک از 13 درجه سانتی گراد کمتر باشد کشت می‌‌شود. ابتدا بذر گندم پاییزه جوانه می‌‌زند. سپس در فصل زمستان، گیاه به صورت گیاه جوان کوچکی باقی می‌‌ماند و با آغاز فصل بهار، مجدداً رشد و نمو خود را آغاز می‌‌کند. معمولاً در یکی از ماه‌های خرداد، تیر یا نهایتاً مرداد، دانه می‌‌رسد و آماده برداشت می‌‌شود.
گندم بهاره برای آن که به مرحلهٔ گل دهی برسد، باید به مدت طولانی در معرض هوای سرد قرار گیرد. اگر گندم پاییزه را در بهار بکارند، چون دورهٔ سرما را پشت سر نمی‌گذارد، نمی‌تواند گل آذین خوبی تشکیل دهد.
گندم های پاییزه به نسبت گندم های بهاره ریشه‌های عمیق تر و پرپشت تری دارند که تا 200 سانتی متر در خاک نفوذ می‌‌کنند. این امر ناشی از آن است که گندم های پاییزه فصل رشد طولانی تری دارند.
شرایط مناسب برای رشد گندم
خاک: خاک شنی و رسی عمیق با زهکشی خوب، برای رشد گندم مناسب است. اصولاً میزان عملکرد گندم در شرایط دیم (آبیاری با باران)، در خاک های ریز بافت بیشتر است، چون این قبیل خاک ها قادرند آب را بهتر و به مدت طولانی تر در خود نگهدارند. اما در شرایط آبی (که کشاورز خود گیاه را آبیاری می‌‌کند)، معمولاً گندم زیاد تحت تأثیر بافت خاک خود قرار نمی‌گیرد. آب: گندم هم مانند سایر گیاهان نمی‌تواند در خاک خشک جوانه بزند. گندم بهاره به دلیل ذخیره شدن رطوبت زمستانی درخاک، همواره رطوبت مورد نیاز خود را دارد. اما رطوبت خاک گندم های پاییزه معمولاً فرایند جوانه زنی را با مشکل مواجه می‌‌نماید. اگر برای جوانه زنی یا رشد اولیهٔ جوانه، خاک رطوبت کافی نداشته باشد بذرها ممکن است بپوسند یا در معرض صدمات ناشی از سرما قرار گیرند.
رشد گندم
گیاه گندم و دیگر انواع غلات، مانند بسیاری از گیاهان دو مرحله رشد دارند: رویشی و زایشی. جوانه زنی، سبز شدن و پنجه زدن جزء مرحله رویشی و ساقه رفتن و تشکیل گل آذین و دانه جزء مراحل زایشی گیاه می‌‌باشد. برای کنترل و تنظیم رشد گندم، از مواد تنظیم کننده رشد استفاده می‌‌کنند. یکی از این مواد سیکوسل (با نام تجاری CCC ) است. نام علمی این ماده شیمیایی، 2- کلرو اتیل متیل آمونیوم کلرید است که:
غشاء یاخته گندم را زیاد می‌‌کند. تعداد دسته‌های آوندی در ساقه را زیاد می‌‌کند. رشد ریشه را افزایش داده و مقاومت بوته‌های گندم در برابر خشکی را زیاد می‌‌کند. کارآیی گندم در مصرف آب را بالا می‌‌برد. پس می‌‌توان گندم را در مناطق کم باران هم کاشت و محصولی به خوبی محصول نواحی پرباران، تولید نمود. مقاومت گندم را نسبت به شوری خاک زیاد می‌‌کند. بهتر است که از کودهای نیتروژن و فسفردار برای رشد گندم استفاده شود. پتاسیم هم برای رشد گیاه گندم لازم است.

آفات و بیماری های گیاه گندم
زنگ، که عاملی به نام Puccinia آن را ایجاد می‌‌کند، مهم‌ترین بیماری گندم به شمار می‌‌رود که شامل زنگ ساقه، زنگ برگ، زنگ خطی و زنگ نواری می‌‌شود. شرایط محیطی مساعد برای ایجاد این نوع آفت، آب و هوای گرم تا گرم مرطوب می‌‌باشد. تشکیل حفره‌های قرمز یا سیاه که حاوی اسپورهای تولید مثل در سطح ساقه، برگ، غلاف و... هستند از علائم این بیماری می‌‌باشند. این قارچ ها از کارآیی گیاه در مصرف آب می‌‌کاهند، بافت های گیاه را تخریب می‌کنند و تعداد دانه‌های موجود در سنبله را مانند زمانی که گیاه به کمبود آب دچار شده، کاهش می‌‌دهند.
سیاهک، یکی از بیماری های قارچی گندم است که می‌‌تواند به صورت سیاهک آشکار، سیاهک برگ، سیاهک پنهان معمولی و... ظاهر گردد. سیاهک پنهان، مهم‌ترین و رایج‌ترین و در عین حال، مخرب‌ترین نوع سیاهک است که خسارت زیادی مخصوصاً به گندم پاییزه وارد می‌‌آورد.
بجز اینها، پوسیدگی جوانه و ریشه هم بیماری هایی هستند که قارچ ها آنها را به وجود می‌‌آورند و این بیماری ها هم خسارات زیادی را به محصول گندم وارد می‌‌کنند. در گذشته، ضدعفونی نمودن بذر با ترکیبات جیوه‌ای تا حدی از این بیماری ها جلوگیری می‌‌نمود، اما امروزه اغلب از کاربامات و هگزا کلرو بنزن برای نابودی این بیماری ها استفاده می‌‌کنند.

زمان برداشت محصول
زمان برداشت گندم تحت تأثیر عواملی از جمله بارندگی، رطوبت نسبی، دمای هوا و همچنین رسیدن دانه قرار می‌‌گیرد. برداشت گندم در ایران از اوایل بهار (در مناطق گرمسیری) آغاز شده و تا اواخر تابستان (در مناطق سردسیری) ادامه دارد.
امروزه در سراسر جهان از وسایل مکانیکی خاصی برای برداشت گندم استفاده می‌‌نمایند، ولی هنوز هم گندم به طریق سنتی که کند و پر هزینه است، برداشت می‌‌شود. در روش سنتی، بوته‌های گندم را از فاصلهٔ چند سانتی سطح خاک، درو نموده و به صورت دسته‌های کوچک در می‌‌آورند. سپس این دسته ها را به خرمنگاه منتقل نموده و طی مراحل خاصی می‌‌کوبند. زمان صحیح برداشت گندم، وقتی است که رطوبت دانه بین 14 تا 16 درصد باشد.

موارد مصرف گندم مواد مغذی آن
بر خلاف سایر غلات، گندم را می‌‌توان از طرق مختلف از جمله در تهیهٔ نان، بیسکوییت، شیرینی، کیک، اسپاگتی، ماکارونی و... مورد مصرف قرار داد. از گندم در صنایع کاغذ سازی، چسب سازی و همچنین در تهیهٔ پودرهای لباسشویی هم استفاده می‌‌گردد. از سبوس و کاه آن نیز به عنوان خوراک دام استفاده می‌‌کنند.
انواع مختلف گندم برای مصارف مختلف مورد استفاده قرار می‌‌گیرند. مثلاً گندم های نرم بهاره یا پاییزه برای مصرف در صنایع بیسکوییت سازی، شیرینی پزی و کیک پزی مناسبند، در حالی که از گندم های سخت پاییزه و بهاره در نانوایی استفاده بیشتری دارند. آردی که در تهیهٔ شیرینی و کیک و بیسکوییت استفاده می‌‌شود، باید نرم و ریز بوده و همچنین پروتئین کمتر و قدرت جذب آب کمتری هم داشته باشد. برعکس، آرد مرغوب برای تهیهٔ نان، باید پروتئین بیشتری داشته باشد و ظرفیت جذب آب آن هم بیشتر باشد. چنین آردی به هنگام تهیهٔ خمیر، زیاد احتیاج به ورزدادن نداشته و در کمترین زمان، ورمی آید. به علاوه چون میزان پروتئین آن زیادتر است، حجم نان به دست آمده از آن بیشتر می‌‌شود. میزان گلوتن آرد نانوایی باید 5/11 تا 13 درصد باشد.
گندم های سخت بهاره و پاییزه، پروتئین بیشتر و گندم های نرم و سفید، پروتئین کمتری دارند. میزان مواد دانه گندم از جمله پروتئین، چربی، نشاسته، سلولز و... در انواع مختلف گندم متفاوت می‌‌باشد. پروتئین های موجود در آندوسپرم، متشکل از گلیادین و گلوتنین می‌‌باشند. این پروتئین ها از آلبومن، گلوبولین، پروتئوزها و نوکلئوپروتئین ها تشکیل یافته اند. این دو نوع پروتئین در مجاورت آب به گلوتن تبدیل می‌‌گردند. وجود همین گلوتن است که سبب برتری گندم نسبت به سایر غلات شده است.

تهیه آرد گندم
تهیه آرد گندم دارای مراحل مختلفی است. ابتدا گندم را شسته و سپس خشکش می‌کنند تا کلیهٔ مواد خارجی از آن جدا شود. برای جدا نمودن پرزها و کرک ها از سطح دانه، آنها را صیقل می‌‌دهند. برای سفت شدن سبوس و جدا شدن راحت آن از دانه، دانه ها را دوباره خیس کرده و نشاسته موجود در آندوسپرم را برای آسیاب نمودن، آماده می‌‌کنند. سپس دانه‌های گندم را روی غلتک قرار می‌‌دهند و بدون خرد شدن، دانه ها را له می‌‌کنند. در مرحله دیگری، سبوس و گیاهک از آندوسپرم نشاسته‌ای جدا می‌‌گردد. آندوسپرم را پس از خرد و نرم کردن، از الک های پارچه‌ای ریز بافت عبور می‌‌دهند. آرد گندم به این طریق تهیه می‌‌شود. این آرد تقریباً 75 تا 80 درصد وزن دانه گندم می‌‌باشد. اغلب آرد را با مواد سفید کننده سفید می‌کنند و گاهی به آن ویتامین ها یا مواد معدنی دیگری اضافه می‌‌نمایند تا ارزش غذایی آن بیشتر شود.
امروزه می‌‌توان آردهای گندم مختلف تولید نمود. اگر سبوس و گیاهک را از آندوسپرم جدا نکرده و در تهیه آرد از این بخش ها هم استفاده کنند، رنگ آرد تیره تر می‌‌شود، در عوض ارزش غذایی چنین آردی خیلی بیشتر از آرد سفیدی است که سبوس و گیاهک ندارد. البته اغلب افراد این آرد تیره را دوست ندارند. معمولاً از سبوس در تهیهٔ غذای دام استفاده می‌‌گردد.

میزان آهن قابل جذب در کشت گندم نشان می دهد



حد بحرانی : ppm10



1- آهن 5% خاکها از ppm 3 کمتر بوده و بر مبنای آخرین توصیه کودی نیاز به 250 کیلوگرم در هکتار سولفات آهن دارند .

2- آهن 47% خاکها بین ppm6-3 بوده که متوسط می باشد و بر مبنای آخرین توصیه کودی نیاز به 200 کیلوگرم در هکتار سولفات آهن دارند .

3- آهن 29% خاکها بین ppm10-6 بوده که نسبتا مناسب می باشد و

برمبنای آخرین توصیه کودی نیاز به100 کیلوگرم در هکتار سولفات

آهن نیاز داند .

4- آهن 19% خاکها بیشتر از ppm10 بوده و غنی می باشند و به

کودی نیاز ندارند .



میزان مس قابل جذب در کشت گندم نشان می دهد



حد بحرانی : ppm5/0



1- مس 34% خاکها کمتر از ppm5/0 بوده و و بر مبنای آخرین توصیه کودی نیاز به25 کیلو گرم در هکتار سولفات مس دارند .

2- مس 40% خاکهابین ppm1-5/0 بوده و و بر مبنای آخرین توصیه کودی نیاز به25 کیلو گرم در هکتار سولفات مس دارند .

3- مس 26% خاکها بیشتر از ppm1بوده و و بر مبنای آخرین توصیه کودی نیاز به کود ندارند .



میزان منگنز قابل جذب در کشت گندم نشان می دهد



حد بحرانی : ppm6



1- منگنز 5% خاکها کمتر از ppm3 بوده و و بر مبنای آخرین توصیه کودی نیاز به40 کیلو گرم در هکتار سولفات منگنز دارند .

2- - منگنز 32% خاکها بین ppm6-3 بوده و و بر مبنای آخرین توصیه کودی نیاز به20 کیلو گرم در هکتار سولفات منگنز دارند .

3- - منگنز 63% خاکها بیشتر از ppm6 بوده و و بر مبنای آخرین توصیه کودی نیاز به کود ندارند .



میزان بر قابل جذب در کشت گندم نشان می دهد



حد بحرانی : ppm1



1- - بر 29% خاکها کمتر از ppm5/0 بوده و و بر مبنای آخرین توصیه کودی نیاز به25 کیلو گرم در هکتار اسید بوریک دارند .

2- - بر 63% خاکها بین ppm1-5/0 بوده و و بر مبنای آخرین توصیه کودی نیاز به20 کیلو گرم در هکتار اسید بوریک دارند .

3- - بر 8% خاکها بیشتر از ppm1 بوده و و بر مبنای آخرین توصیه کودی نیاز به کود ندارند .



میزان روی قابل جذب در کشت گندم نشان می دهد



حد بحرانی : ppm2/1



1- - روی 34% خاکها کمتر از ppm5/0 بوده و و بر مبنای آخرین توصیه کودی نیاز به50 کیلو گرم در هکتار سولفات روی دارند .

2- - روی 50% خاکها بین ppm1-5/0 بوده و و بر مبنای آخرین توصیه کودی نیاز به40 کیلو گرم در هکتار سولفات روی دارند .

3- - روی 16% خاکها بین ppm5/1-1 بوده و و بر مبنای آخرین توصیه کودی نیازبه کود ندارند .



نتایج :



- از نظرمیزان روی قابل جذب در اراضی تحت آزمایش 84% خاکها نیاز به مصرف کود سولفات روی دارند .

- از نظر میزان آهن قابل جذب در اراضی تحت آزمایش 53% خاکها نیاز به مصرف کود سولفات آهن دارند .

- از نظر میزان مس قابل جذب در اراضی تحت آزمایش 34% خاکها نیاز به مصرف کود سولفات مس دارند .

- از نظر میزان منگنز قابل جذب در اراضی تحت آزمایش 37% خاکها نیاز به مصرف کود سولفات منگنز دارند .

- از نظر میزان بر قابل جذب در اراضی تحت آزمایش 79% خاکها نیاز به مصرف کود اسید بوریک دارند .

از نظر ترتیب عناصر روی- بر-آهن در اکثر خاکها محدودیت وجود دارد و مصرف کودهای سولفات روی و اسید بوریک و سولفات آهن در هنگام کاشت ضروری می باشد .
نويسنده : حسين مير احمدی

در رد پای سوابق تاریخی ونیز از منظر اهمیت اقتصادی دو آفت ملخ و سن گندم در مملکت ما همیشه مطرح بوده وقدیمی ترین نوشته ها از خسارتهای جدی این دو که گاه در مناطقی در حد قحطی می رسیده در دست است. بدیهی است که قبل از رواج سمپاشی بر علیه سن گندم خسارت افت غالبا در مناطق اصلی فعالیت آفت به صورت طغیانهای دوره ای و تقریبا منظم صورت می گرفته ...

spp Eurygaster integriceps

مقدمه :در رد پای سوابق تاریخی ونیز از منظر اهمیت اقتصادی دو آفت ملخ و سن گندم در مملکت ما همیشه مطرح بوده وقدیمی ترین نوشته ها از خسارتهای جدی این دو که گاه در مناطقی در حد قحطی میرسیده در دست است.خشکیده باد بال و پر سن که هیچگاه در ملک فارس کس نشنیدی گدای كاه

این شعر که منسوب به محمد رفیع مرودشتی در حدود یکصد سال پیش می باشد نشان از خسارت سن در مزارع گندم میدهد به نحوی که حتی کاه نیز برداشت نشده است .بدیهی است که قبل از رواج سمپاشی بر علیه سن گندم خسارت افت غالبا در مناطق اصلی فعالیت آفت به صورت طغیانهای دوره ای و تقریبا منظم صورت می گرفته که در این رابطه به نظر می رسد عامل غذا نقش اصلی تری بازی می کرده است . گسترش و طغیان سن گندم Eurygaster integriceps را در ایران میتوان مثا ل خوبی برای گسترش و طغیان حشرات در اثر دخا لت انسان در محیط طبیعی ذکر کرد. در گذشته های دور محیط اصلی و محل دائمی زندگی سن گندم دامنه های نواحی کوهستانی بوده و پوشش گیاهی این مناطق را گرامینه های وحشی تشکیل می داده که میزبان اصلی این حشره به شمار می رفته است . علاوه بر این گیاهان چند سا له مثل گون Astragalus و درمنه Artemisia)) و برگهای خزان کرده درختانی مثل بلوط پناهگاههای زمستانه این آفت را تشکیل می دهند. در سالهای اخیر دخا لت های انسان در محیط طبیعی نظیره چرای بی رویه دام و مصرف گیاها ن چند ساله و مصرف درختان و درختچه های جنگلی به عنوان سوخت و تخریب مراتع و کشت گندم در این منا طق با عث به هم خوردن تعادل زیستی محیط و گسترش مناطق انتشار و افزایش جمعیت این آ فت گردیده است .



انجام سم پاشی های بی رویه بر علیه سن گندم و نابودی دشمنان طبیعی ان از جمله عوا ملی است که سبب گردیده است سن گندم بعنوان یکی از مهمترین آ فا ت گندم و جو مطرح شود و گفتنی است که سن گندم در ایران در اکثر منا طق خصوصا مناطق معتدل کشور انتشار دارد.همانطور که گفته شد سن گندم مهمترین افت گندم و جو در ایران می باشد و سن های غلات یا سن های حقیقی وابسته به زیر راسته Heteroptera می باشند که عمده ترین گو نه های آن متعلق 2 جنس Eurygaster و Aelia می باشد .


حشره شناسی Eurygaster integriceps

طول حشره کامل 8/12-8 و عرض آن 8 -5 میلیمتر است و علت اصلی دامنه نسبتا وسیع تغییرات در اندازه حشره کامل شیوه زندگی آ فت است که بر اساس بررسیها و مشا هدات درسراسر مناطق سن خیز کشور این حشره 2 شیوه زندگی دارد که این خود منجر به تغییراتی دراندازه آ فت شده است .جمعیتی از این حشره که در زیستگاههای طبیعی واقع در ارتفا عات زندگی می کنند و ضمن تغذیه از گیاهان غیره زراعی به خصوص گندمیا ن و بدون آ نکه پروازهای قا بل توجهی انجام دهند , به زاد و ولد می پردازند , افراد این گروه کوچک و طول و عرض آ نها به ترتیب 5/10-8 و 8/6- 5 میلیمتر است در حالی که گروه دوم از این حشره که از گندم و جو تغذیه می کنند به خصوص آ نهایی که به مزارع آ بی حمله ور می شوند جثه ای بزرگتر دارند و طول و عرض آ نها به ترتیب 8/12-8/9 و 6/8 – 2/6 میلیمترمی باشد . رنگ حشره کامل بسیار متغیر بوده و رنگ عمومی آ نها قهوه ای و زرد خاکی است که این نیزاز روشن تا تیره تغییر می کند .به علاوه نمونه هایی به رنگ سیاه , قرمز ,مسی و زرد کهربایی نیز دیده می شود .سطح پشتی حشره کامل ممکن است عاری از هر گونه لکه مشخص و یا دارای لکه های تیره با ابعاد و شکلهای مختلف به خصوص روی سپر دیده می شود .در روی سپر و در حد فاصل آن با پیش گرده 2 لکه روشن کوچک به چشم می خورد. سر حشره مثلثی است و نوک آن به جلو امتداد دارد. نزدیک خط فاصل بین سر و سینه دو چشم ساده و در دو گوشه جانبی سر دو چشم مرکب دیده می شود .
شاخک 5 بندی است که بند پنجم آن بلندترین بند می باشد و پس از آن بند دوم بلند تر از بقیه است و بند سوم کوچکترین و بند اول و چهارم مساوی می باشد .پیش گرده شش ضلعی است و پا ها رنگ کلی بدن را دارند .و هر پنجه 3 بند دارد. سپر بسیار بزرگ و رشد کرده است و به استثنای قسمت کوچکی از کوریوم , بالهای رویی و دو حا شیه جانبی شکم , همه پشت حشره را می پوشاند . در حاشیه جانبی شکم که از زیر سپر بیرون می ماند 5 لکه تیره رنگ دیده می شود که مشخص کننده مو قعیت 5 بند شکمی است .
تنها اختلاف در شکل ظاهری حشرات کامل نر و ماده مربوط به قطعات بیرونی دستگاه تناسل آنهاست که در انتهای قسمت زیرین شکم واقع است . این قطعه در حشرات نر ساده است و هیچ گونه تقسیم بندی در آن دیده نمی شود در حالی که در حشرات ماده به 6 قسمت بزرگ و دو (2) قسمت کوچک تقسیم می شود .تخم حشره کروی و قطر آن یک میلیمتر است . رنگ تخم تازه سبز روشن است و روی تخم سوراخهای تنفسی (MICROPYLE) واقع است . رنگ پوره های سن اول بلافاصله بعد از خروج از تخم سبز بسیار روشن است که پس از چند ساعت متمایل به سیاه می شود .
از سن دوم به بعد رنگ اصلی پوره ها نمایان می شود . وجه تمایز پوره ها به خصوص پوره های سنین 4 و 5 بسیار بارز است و بدین معنی که بال از سن چهارم پورگی جوانه می زند و در سن پنجم مشخصتر می شود. مناطق انتشار سن گندم در حال حاضر از طرف باختر به مرز های ایران با عراق و ترکیه و از طرف خاور به مرز های کشور با افغانستان و پاکستان می رسد , به عبارت دیگر از مرز های غربی تا شرقی بجز کویرهای مرکزی فلات ایران زیر پوشش این حشره قرار دارد . در شمال کشور این حشره به جز در نوار ساحلی دریای خزر در بقیه مناطق فعالیت خود را گسترش داده است و تا مرزهای ترکمنستان , آذربایجان و ارمنستان پیش رفته است در جنوب کشور نیز فقط نوار ساحلی دریای عمان و خلیج فارس و قسمتی از جلگه خوزستان از حملات این آفت مصون مانده است .
انتشار سن گندم در ایران به 3 عامل اصلی زیر بستگی دارد:1- وجود منابع غذایی 2 - وجود اماکن مناسب جهت دوره طولانی دیاپوز3 – وجود شرایط اقلیمی مناسب جهت فعالیت آفت

گیاهان میزبان سن گندم سن گندم عمدتا از گرامینه ها تغذیه می کنند , بخصوص از گندم و جو و چاودار و ذرت و نازک برگان و گیاهان وحشی دیگر مثل شاهدانه و علف های پهن برگ به عنوان میزبان دوم که عمدتا شامل خار شتر می باشد و نیز بعضی درختان خزان کننده مثل درخت بلوط .در طول دوره زیستی سن گندم فقط 1 تا 5/2 ماه را به عنوان یک حشره کامل بر روی گیاه سبز به سر می برد و بقیه سال را به حالت استراحت در زیر پوشش گیاهی دامنه تپه ها می گذرانند . این دوره استراحت شامل 2 فاز است 1- تابستان گذرانی در طول ماههای گرم و خشک آخر تابستان و پا ئیز 2- زمستان گذرانی در طول ماههای خیلی سرد و زمستان جمعیت آفت در محلهای استراحت یا زمستانگذرانی اغلب خیلی کپه ای و مجتمع هستند , با تراکم 10 تا 60 سن در هر متر مربع .کوهستانهای مخصوص زمستا نگذرانی آفت معمولا در حدود 10 تا 20 کیلو متر از مزارع گندم فاصله دارند .اگر چه حشره می تواند تا مسافت 150 کیلومتری دورتر نیز پرواز کند و در بهار سن های بالغ زمستانگذران به پایین به سمت مزارع مهاجرت می کنند . مهاجرت می تواند متناوب صورت گیرد و حد اکثر در طول یک ماه کامل شود. بعد از تغذیه جفت گیری صورت می گیرد و سپس تخمریزی انجام می شود , با تکمیل سن پورگی و در نهایت ظهور حشره کامل نسل جدید یک نسل کامل تشکیل می شود . *قابل ذکر است که اولین پیشتازها در اولین فرودها معمولا حشرات نر هستند
سیکل زندگی :تخم ها در دسته های کوچک , معمولا 14 تایی روی برگهای گیاه در مناطق آلوده گذاشته می شود . دوره رشد و نمو تخم ها که در eurygaster spp سبز رنگ هستند در شرایط مزارع ودر دمای 20 درجه سانتی گراد حدودا 9 تا 10 روز طول می کشد .بعد از تفرخ تخمها پوره ها قبل از آنکه به سمت خوشه ها پراکنده شوند به صورت دسته جمعی در اطراف پوسته های تخمشان باقی می مانند . قبل از تبدیل شدن به حشره کامل پوره ها 5 بار پوست اندازی می کنند و 4 سن پورگی هر کدام حدود 4 روز طول می کشد و در حالیکه آخرین مرحله رشد طولانی تر بوده و در حدود 10 تا 11 روز به طول می انجامد . مراحل رشد و نمو از تخم تا حشره کامل حداقل 35 تا 37 روز و حداکثر 50 تا 60 روز بوده که بستگی به 2 فاکتور دارد:1- دسترسی به غذا2- شرایط آب و هوایی
تغذیه حشره:پوره ها بیشتر عمرشان را روی ساقه و خوشه غلات سپری می کنند و در صو رت گر می هوا قادرند تغذیه خود را در طول شب انجام دهند . با این وجود در طول گرمای روز بیشتر پوره ها در جستجوی پناهگاهی در برگهای پایین و یا در خاک هستند . 5 مرحله پورگی وجود دارد و سن های بالغ نسل جدید به بیشترین وزن نیاز دارند چرا که بقای انها در آینده بستگی به ذخایر چربی دارد که انباشته اند .در سنین آخر پوره ها تحرک کمتری دارند و اغلب به مدت چند ساعت بی حر کت باقی می مانند در این مرحله اگر گندم ها زود برداشت شده باشند , این حشرات قادر نخواهند بود که به میزان کافی ذخیره چربی در بدنشان بسازند و این مسئله در بقاء آنها در آینده تاثیرزیادی دارد.
تغییرات جمعیت :جمعیت سن گندم بوسیله :- عوامل زنده: شامل شکارچی ها و پارازیتها- عوامل غیر زنده: شامل عوامل اقلیمی , عملیات کشاورزی , و کاربرد آفتکش ها تنظیم می شود. عوامل زنده:سن های غلات اگر چه مورد حمله تعداد کثیری قرار می گیرند ولی در این میان شکارچیان بند پا مانند عنکبوتها , سوسکها از خانواده carabidae و مگس های tachinid کلیدی تر هستند .اگر چه حشرات شکارچی دیگری مثل زنبورها, سن های nabidae و بالتوری ها نیز می توانند تحت شرایط خاصی مهم باشند . سن های گندم همچنین مورد حمله پارازیتهای اختصاصی تر قرار می گیرند گه مهمترین انها از ( Hymenoptera ) بوده و تخم سن را پارازیته می کند و عوامل زنده دیگر شامل نماتد ها و میکروارگانیسم ها هستند که درمورده آنها مطالعات و شواهد کمتری وجود دارد .
عوامل غیر زنده در کنترل جمعیت سن گندم:1) اقلیم و هوا ( محیط ) به عوامل مختلفی مثل در دست بودن یا نبودن غذا , شرایط اقلیمی , کاربر د حشره کش ها و غیره به عنوان عوامل غیر زنده موثر بر دینامیسم جمعیت افت اشاره کرده اند.الف – غذانا کافی بودن غذا اغلب می تواند عامل اصلی مرگ ومیر باشد .این رخداد در طول طغیانهای بزرگ و یا بعد از آن روی می دهد . یعنی وقتی که سن های مادر مزارع گندم ر ا قبل از آن که گندم به خوشه بنشیند از بین می برند . بنابراین پوره ها قبل از بلوغ به دلیل عدم وجود غذا و یا عدم توانایی در ذخیره کردن چربی کامل در مراحل زمستانگذرانی می میرند . ب – شرایط اقلیمی : در بهار شرایط اقلیمی بسیار مهم است چرا که اگر هوا سرد و مرطوب باشد مانعی جدی برای تولید مثل و بقای پوره ها ی جوان محسوب می شود .اگر غذای فراوان وجود داشته باشد و هوا مطلوب باشد این حشرات می توانند ذخایر چربی مورد نیاز خود را در طول 10 روز و یا کمی بیشتر انباشته نمایند , با این وجود بارانهای سنگین می تواند تغذیه را کم کند یا مانع آن شود. این ذخایر چربی است که تعیین می کند چه مسافتی را حشره می تواند به نواحی زمستانگزرانی مناسبتری مهاجرت کند و یا چه مدت می تواند در اماکن تابستان گذران یا زمستان گذران زنده بماند . گفتنی است که سن گندمیک حشره گرما وآفتاب دوست است و تمام مراحل زیستی از قبیل مهاجرت بهاره , بلوغ جنسی , تغذیه , تخمریزی , تفرخ تخمها و رشد و نمو پورگی و... اگر هوای گرم و مرطوب و بادهای شدید وجود نداشته باشد با موفقیت بیشتری روی می دهد . هوای نمناک و بادهای شدید اثر نا مطلوب بر رشد و نمو جمعیت و در نتیجه بقای آنها دارد . ج – دما:مطالعات در مورد واکنش سن گندم به درجه حرارت نشان داده است که بسته به حالت فیزیولوپیکی حشره از درجه حرارت 6 تا 25 درجه سیلیسیوس بصورت افزایشی فعال می شوند و بین 25 تا 37 درجه فعالیتشان کاهش می یابد و این در حالی است که در فاصله 37 تا 48 درجه افزایش فعالیت مجدد وجود دارد که به این مقطع فعالیت بیماریزایی یا Pathologic activity ) ) گویند . بعد از این مرحله و در درجه حرارت حدود 5/49 درجه سیلیسیوس حشره می میرد . در نواحی ایران سن گندم حداکثر دمای 30 درجه و حداقل دمای5/2- تا 3 - درجه سانتی گراد را می تواند تحمل کند . د –آب , باران و رطوبت نسبی :حشره کامل نسل جدید می تواند بر روی گندم خشک تغذیه کرده و آب مورد نیاز خود را به صورت آب آزاد یا از طریق شیره گیاهی تا مین کند . در صورت وجود غذا و عدم وجود آب حشره 9 تا 10 روز بعد می میرد . گفتنی است که بارانهای سنگین مرگ و میر تخم ها و پورهها را افزایش می دهد . ه – باد:وقتی سن های با لغ برای پرواز آماده شدند و در عین حال شرایط د ر مزارع مناسب باشد آنها شروع به پرواز مهاجرتی می کنند , باید توجه کرد که اکثریت سن ها شروع به پرواز در جهت باد می کنند و اگر این جهت انها را به نواحی مساعد ببر ( کوهستانها در مهاجرت تابستانی و دشتهای زیر کشت در بهار ) پرواز موفقیت امیز خواهد بود . در غیر این صورت مرگ ومیر زیادی در نتیجه این پروازها حادث می شود که دلیلی است بر ضرورت مهاجرت آفت .
پیشگیری و کنترل :به منظور پیشگیری و کنترل سن گندم از کاربرد مداوم آفت کش ها در بلند مدت می بایست خوداری کرد . در اغلب آفات مثل حشرات – کنه ها- نماتدها و بیماری ها و علفهای هرز ثابت شده است که یک مدریت تلفیقی , شامل بکارگیری عملیات زراعی و کنترل بیولوزیکی می باشد . آفت کش ها فقط زمانی به کار گرفته می شوند که سایر روشهای کنترل نتواند جمعیت آفت را به زیر سطح زیان اقتصادی پایین بیاورد . بهترین روش برای کنترل آفت روشی است که بتواند بر مبنای محاسبات اقتصادی قابل دوام و بی خطر برای محیط زیست باشد .1- کنترل زراعی:این روش ها شامل مجموعه اقداماتی است که می تواند از طغیانهای جدی سن گندم بدون نیاز به کاربرد آفت کش جلوگیری کند و غالبا نقش پیشگیری دارند ,متنند:- برداشت زود هنگام - زود کاشتن ویا کاشت واریاته های مقاوم تر- وجین کردن کامل علفهای هرز در تمام طول فصل - تناوب کشت با محصولاتی غیر از غلات - به زراعی در کشت غلات که باعث می شود گیاه بهترین رشد ونمو را داشته و در نتیجه زودتر برداشت شود .2- کنترل بیولوزیکی :به دلیل اثرات فوری و آشکار بسیاری از آفت کش ها ی در دسترس , استراتزی مبارزه بیولوزیک در مقایسه با مزایای روش های شیمیایی کاملا مورد غفلت قرار گرفته است .3 – کنترل شیمیایی :به صورت کلی همه آفت کش ها اثر مرگ ومیر لازم روی سن گندم را دارند ولی کاربرد آفت کشها همیشه با عث کاهش جمعیت سن گندم نمی شود . از سم هایی که برای کنترل این آفت استفاده می شود می توان پیرتروئیدهای مصنوعی ما نند دلتامترین ( دسیس- دلتا مترین و دلتارین ) به دلیل سمیت کم برای پستانداران به کار گرفته می شود و نیز از آفت کش های متداول دیگر می توان هیدروکربنهای کلره, و ارگانوفسفاتها مرگ ومیر بالا برای سن گندم دارند .باید دقت شود که اگر کاربرد سموم در زمان مناسب از نظر شرایط آب و هوایی صورت نگیرد اثرات لازم را نخواهد داشت و سم پاشی باید تکرار شود .به طور کلی حشرات کوچکتر خیلی راحتر توسط یک حشره کش کشته می شوند , بهترین زمان سم پاشی در سن های غلات به خصوص سن گندم وقتی است که پوره های جوان شروع به تفرخ می کنند . باید توجه کرد که سن های بالغ زمستان گذران در صورت داشتن تراکم بالاباید قبل از جفتگیری کنترل شوند .

منابع :1- عبد الهی , غلام عباس , رهیافتی تحلیلی بر مدریت سن گندم در ایران , نشر آزمون کشاورزی , چاپ اول – 13832- رجبی , غلامرضا , اکولوزی سن های زیان آور گندم و جو در ایران , سازمان تحقیقات –آموزش و ترویج کشاورزی , چاپ اول 13793- افشار, جلال, 1312- نشو ونما- طرز زندکی و اکولوزی سن در ایران ,سازمان چاپ و انتشارات کیهان .4- رجبی , غلامرضا, علل بنیادی گسترش و طغیان سن گندم در سالهای اخیر,از انتشارات موسسه تحقیقات آفات و بیماری های گیاهی .

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

● گندم
▪ کشت گندم
در ابتدای هر کشتی باید زمین را آماده نماییم . نکته مهم در آماده سازی بستر بذر با توجه به اینکه گندم به نشست خاک در بعد از رویش فوق العاده حساس است شخم را بایستی حدود یکماه قبل از کاشت انجاه دهیم . در مورد کاشت گندم بلافاصله بعد از انجام شخم های عمیق خودداری کنیم گندم به نوع شخم حساسیت ندارد و بیشتر شخم سطحی را انجام می دهند . تسطیح خاک نیز یکی از مواردی است که باید مورد توجه قرار گیرد زدن لولر بایستی همزمان باشد با عملیات تهیه زمین و بستربذر زدن لولر باعث می شود که عمق بذر تنظیم شده باقی بماند و آبیاری نیز تسهیل می گردد .تاریخ کاشت در مناطق سردسیر باید دو ماه قبل از یخبندان ممتد باشد که در مهرماه می باشد .
برای هر روز تاخیر در کاشت ۱٪ به میزان بذر اضافه می کنیم . زمانی باید کشت شود که در زمان سرما به ۴ برگی رسیده باشد .در مورد نیاز کودی گندم باید بگویم که برای تعیین دقیق آن نیاز به آزمایش خاک می باشد .
▪ ازت :
بصورت نیترات جذب می شود و آمونیم و اوره فرمهای قابل جذب بعدی می باشد و اهمیت کمتری دارد .تلفات گازی ازت بدلیل نیترات زدایی و غرقاب بودن زمین می باشد و تلفات گازی آونیاک بر اثر پخش در سطح خاک می باشد . برای کاهش تلفات بهتر است کود سرک را با آب حل کنیم و زمانی ک.د را در مسیر آب قرار دهیم که نصف کرت یا فارو را آب رفته باشد . ۲۵۰ تا ۳۰۰ کیلو اوره در هنگام کاشت - پنجه زنی - ساقه رفتن و تشکیل سنبله مصرف می شود .

بهتر در هنگام کاشت ۵۰ کیلو و در هنگام پنجه زنی و ساقه رفتن ۱۰۰ کیلو و در مرحله تشکیل سنبله ۵۰ کیلو در هکتار مصرف کنیم .

▪ فسفر :
فسفر تمایل به جمع شدن در سطح خاک دارد . فرم محلول فسفر بیشتر قابل جذب می باشد . ازت و فسفر در تعامل با هم می باشند . فسفر توسط نوک ریشه جذب می شود . فسفر را بهتر است با شخم به عمق خاک بفرستیم . ۱۵۰ - ۱۰۰ کیلو سوپر فسفات تریپل در هکتار نیاز می باشد .

▪ پتاسیم :
کند جذب است . باعث بزرگ شدن دانه و افزایش کیفیت گندم و افزایش مقاومت به تنش خشکی و مقاومت به آفات و امراض می باشد . ۱۵۰ -۱۰۰ کیلو فسفات پتاسیم در هکتار نیاز است .علاوه بر عناصر پر مصرف گندم به عناصر کم مصرفی نیز احتیاج دارد . سولفات روی ۴۰ کیلو و سولفات آهن ۴۰ کیلو در هکتار نیاز می باشد .ارقام الموت٬ بزوستایا ٬ زرین و شهریار ارقام زمستانه می باشند که باید از ۲۰ - ۱ مهر کاشته شوند . ارقام بک کراس روشن و الوند نیمه زمستانه هستند که باید از ۲۰ مهر تا ۲۰ آبان کاشته شوند .۱۸۰ تا ۲۲۰ کیلو بذر در هکتار نیاز می باشد . نکته مهم در آبیاری این است که باید در پاییز ۲ آب به گندم بدهیم .

▪ داشت :
در مرحله داشت گندم یکی از مواردی که اهمیت زیادی دارد مبارزه با علفهای هرز می باشد . چون گندم یک گیاه باریک برگ می باشد علفهای هرز پهن برگ را به راحتی می توان کنترل نمود . برای کنترل آنها از سموم تو فور دی و گرانستار استفاده می شود . در مصرف تو فور دی باید دقت کنیم که زمان مصرف آنرا رعایت کنیم زیرا ممکن است که محصول خودمان نیز از بین برود . تو فور دی را باید بعد از ۴ -۲ برگی گندم تا زمانی که بند دوم ساقه گندم تشکیل شده مصرف کنیم . و به میزان ۲ - ۱.۵ لیتر در هکتار باید مصرف کنیم .

▪ گرانستار :
میزان مصرف ۲۰ - ۱۰ گرم در هکتار است . از مرحله ۲ برگی گندم تا تشکیل بند دوم ساقه باید مصرف شود . آزمایشات نشان می دهد که اختلاط این دو سم با هم نتیجه بهتری می دهد به این صورت که ۱۳- ۱۰ گرم گرانستار + ۱- ۷. لیتر تو فور دی به هم مخلوط شود و مصرف گردد . برای از بین بردن علفهای باریک برگ مثل یولاف از سمومی مانند آونج به میزان ۴ لیتر در هکتار در مرحله پنجه زنی گندم استفاده می شود و قابل اختلاط با تو فور دی می باشد .
تاپیک علفهای یولاف و لولیم را کنترل می کند . رای گندم مصرف می شود و با گرانستار قابل اختلاط است و به میزان ۱ لیتر در هکتار مصرف می شود.ایلوکسان : بهترین لولیم کش است و چچم را کنترل می کند . به میزان ۲.۵ لیتر در هکتار استفاده می شود .پوماسوپر : یولاف را کنترل می کند و در گندم و جو استفاده می شود به میزان ۱- ۶. لیتر در هکتار و با گرانستار قابل اختلاط است .نکته : علف کشهای باریک برگ را باید قبل از پنجه زنی علف هرز مصرف کنیم .

● آفات و بیاریها :

▪ سن گندم :
سن کندم در دو مرحله خسارت می زند . اولین مرحله سن مادر است که در بهار هنگامی که دما به حدود ۱۰ درجه می رسد از مخفی گاه زمستانه خود بیرون می آید و به مزارع حمله می کند. سن مادر از برگها و جوانه انتهایی تغذیه می کند و باعث از بین رفتن گندم می شود . برای مبارزه باید به جمعیت آن در مزرعه دقت کرد در مزارعی که بیشتر از ۳ تن عملکرد دارند تعداد ۵- ۴ سن مادر در متر مربع را باید مبارزه نمود . بعد از تغذیه سن مادر در پشت برگها تخم گذاری می کند که سن پوره خارج شده از تخمها با مکیدن شیره دانه ها باعث خسارت می شوند . که در مزارع بابیش از ۳ تن عملکرد تعداد ۷ - ۶ پوره در متر مربع را باید مبارزه نمود . برای مبارزه از سم فنیتریتیون و فنتیون به میزان ۱.۲ لیتر در هکتار مصرف می شود .

▪ شته روسی :
علایم حمله آن به گندم به این صورت است که کندم بنفش می شود و کوتوله باقی می ماند و به خوشه نمی رود . برگ در امتداد رگبرگها بنفش می شود .برای مبارزه با آن در زمان مبارزه با سن گندم آن نیز کنترل می شود .دیگر آفات گندم خسارت چندانی نمی زنند و در هنگام مبارزه با سن گندم کنترل می شوند.از بیماریهای گندم می توان به سیاهک آشکار اشاره نمود : بوته های بیمار قوی تر و رشد سریعی دارند . عامل بیماریزا روی گل فعالیت دارد و سنبله را به یک توده سیاه تبدیل می کند .
توسط باد پراکنده می شود برای مبارزه با آن از سموم ویتاواکس و کاربندازیم بصورت پودر وتابل قابل حل در آب و به میزان ۲۰۰ گرم برای ۱۰۰ کیلو بذر استفاده می شود .

▪ سیاهک پنهان :
علایم آن شامل کوتاه ماندن ساقه و کاهش برگها و کوچک ماندن برگها است و رنگ برگها در سطح گره فوقانی به آبی مایل به سبز تبدیل می شوند .سنبله ها کوتاهتر یا دراز تر هستند در هنگام رمنکوبی دانه های آلوده شکسته و قارچ روی دانه های سالم میریزد و آنها را آلوده می کند و یا در خاک میریزد که تا ۱ سال قوه نامیه خود را حفظ می کند .که از زمان جوانه زنی فعالیت آن شروع می شود . برای مبارزه با آن باید بذور را با سموم ویتاواکس و کاربندازیم به میزان ۲۰۰ گرم در ۱۰۰ کیلو بذر صدعفونی نمود .

▪ سفیدک سطحی :
اگر در اواخر فروردینتا اوایل خرداد بارندگی زیاد باشد بروز می کند . ابتدا در قسمتهای پایینی در سطح پهنک و نزدیک رگبرگها لکه های پراکنده٬ کوچک و کشیده با پوشش تار عنکبوتی سفید ظاهر می شود که با افزایش ضخامت خاکستری و قهوه ای روشن می شود . برای مبارزه باید از ارقام مقاوم استفاده نمود و از ارکیبات گوگردی یا کاراتان ستفاده نمود .گندم معمولا هر ۱۵ -۱۰ روز یکبار باید آبیاری شود . که معمولا گندم به ۵ آب نیاز دارد که شامل خاک آب که اولین آبیاری را می گویند و دوم در هنگام پنجه زنی و سوم در هنگام ساقه رفتن و چهارم هنگام گلدهی و آخر در هنگام دانه بستن می باشد .

● برداشت :
هنگامی که دانه ها سخت شدند که دیگر با ناخن تقسیم نمی شدند و رطوبت دانه۱۴٪ می باشد هنگام درو می باشد . برای برداشت باید از کمباین های که معاینه فنی شده اند استفاده شود که بهتر است نو باشند و ریزش بیشتر از ۵٪ نداشته باشند .

● بررسی اقتصادی خاکورزی حفاظتی در تناوب گندم- آیش
فرسایش بادی و وزش گرد وغبار مرسوم ، بر زمین هایی که مورد خاکورزی گندم زمستانه- آیش تابستانه ، در واشنگتن شرقی ایالات متحده ی آمریکا قرار دارند، باروری خاک را کاهش می دهند و می توانند با کیفیت نا مطلوب هوا همکاری کنند.خاکورزی خفاظتی در طول آیش، برای کاهش دادن فرسایش و گرد و غبار شناخته شده است اما خاکورزی سنتی(CT) هنوز بر بیش از ۸۰ درصد زمینهای این منطقه به کار برده می شود. این مقاله نتایج اقتصادی یک دوره ی ۵ ساله(سالهای زراعی ۱۹۹۵ تا ۱۹۹۹ ) سیستم خاکورزی را که در منطقه ی لیند واشنگنتن پژوهش شده است گزارش می دهد.

میانگین بارش سالانه پایگاه ۲۲۴ و خاک لومی سیلتی شانو ( سیلتی زبر، مخلوط شده، فوق العاده فعال، مرطوب Xeric Hapolcambids )است. سیستم های خاکورزی هستند: ۱- خاکورزی سنتی(CT توضیح در روبرو)-۲-حداقل خاکورزی(MT:کشت وعلف کشها)-۳- حداقل خاکورزی تاخیری(DMT:علف کشها وکشت تاخیری). محصول دانه ای گندم در میان این سالها بین ۷۹/۱ تا ۲۰/۵ در هکتار برآورد شده است.

اما بین محصول دانه ای سیستم های خاکورزی در هر سال یا هنگام تحلیل میان سالها اختلافی وجود ندارد. سیستم خاکورزی ، به طور اقتصادی ، بر اساس برگشتی بازار نسبت به هزینه های کل تولید مشابه بودند، اما DMA از CT براساس برگشتی بازار نسبت به هزینه های متغیر ، سود آوری کمتری داشت(البته این سودآوری کمتر، چندان محسوس نبود).تحلیل گران اقتصادی نشان می دهند که هیچ کمک مالی مورد نیاز نمی باشد تا تولید کنندگان را برای تغییر از شیوه ی سنتی به شیوه ی آیش با شخم کمتر ترغیب کند، زیرا این سیستم ها در مجموع سود آور هستند. چون هیچ طعمه و دلیل اقتصادی بلند مدت و کوتاه مدتی برای تبدیل کردن CT به MT ( که خاک را حفظ می کند) وجود ندارد ، این یک راه حل پیروزمندانه و موفقیت آمیز برای کشاورزان و محیط زیست می باشد.
هنگامی که مساحت زمین تحت آیش تابستانه(بهاره) در آمریکا در طول سه دهه ی گذشته کاهش پیدا کرد، تناوب گندم-آیش زمستانه(پاییزه)، سیستم مسلط و عمده ی کاشت در مناطقی که بارندگی سالانه یکمتر از ۳۵۰ میلیمتر دارند، باقی ماند. در ایالت واشنگتن شرقی و مناطق شمال مرکزی ، آیش بهاره- گندم پاییزه ، سیستم مسلط و عمده ی کاشت بر تقریبا ۲ میلیون هکتار می باشد. کشاورزان در گریت پلین شمالی به طور مشخص فرسایش بادی را در زمین های آیش شده کاهش دادند با پذیرفتن سیستم خاکورزی کمینه (MT) و تمرین سیستم های بدون خاکورزی و شواهد تازه ای کاهش مشابه را در فرسایش بادی و تحمل در برابر گرد و غبار باد در پاسیفیک نوثوست نشان می دهد.

مرکز اطلاعات خاکورزی حفاظتی(CTIC) گزارش داد که کشاورزان در ایالات های گریت پلین غربی و پاسیفیک روشهای MT و بدون خاکورزی را بر ۳۴ درصد زمینهای زراعی بکار بردند. اگرچه در ایالت واشنگتن فقط ۲۶ درصد زمینهای زراعی در روش MT و بدون خاکورزی بودند. در واشنگتن شرقی- مرکزی که بارش سالانه معمولا بین ۱۵۰ تا ۳۰۰ میلی متر است، حتی آیش MT کمیاب است. برای مثال ، در حومه آدامز قلب منطقه گندم- آیش واشنگتن ، خاکورزی سنتی هنوز بر ۸۸ درصد زمینهای زراعی بکار برده می شود.

بیشترین مطالعات اخیر اقتصادی روشهای بدون خاکورزی و MT در سیستم گندم- آیش به منطقه ی گریت پلین آمریکا و پریریس کانادا مربوط می شود. بازنگری این کار نشان داده است که سودبخشی مرتبط به این سیستم های خاکورزی در مناطق نسبتا کم آب، با تغییر موقعیت تغییر کرده است، اگرچه ، کاهش خاکورزی عمدتا برگشتی خالص را افزایش می دهد وقتی شدت کشت زراعتی هم افزایش یابد.

وقتی پیشنهاد این سیستم ها برای خاک و هوا مفید تشخیص داده شدند، برخی پژوهشگران گزارش دادند که برای روش بدون خاکورزی هزینه تولید بالاتر است. اسمیت و همکارانش گزارش دادند که حضور غیر قابل کنترل علفهای هرز در روش بدون خاکورزی در مناطق نسبتاکم آب می تواند به طور عمده هزینه ی علف کشی و تولید کل را با ببرد. اگرچه پژوهش های اخیر کشاورزانی که روش بدون خاکورزی را در یک منطقه نسبتا کم آب واشنگنتن شرقی آزمایش کرده اند، آشکار می کند که هزینه ی تولید آنها برای کشت هایی که بذرپاشی آنها در بهار انجام می شود کمتر از روش CT بوده است. خاکورزی سنتی که در طول آیش به کار برده می شود شدید است و اغلب خاک را نسبت به فرسایش آسیب پذیر می کند.


کمبود پس مانده های گیاهی،کلوخه و زبر خاک بر سطح خاک می تواند یک تهدید فرسایش بادی خطرناک را بوجود آورد و مطرح سازد. سیستم خاکورزی حفاظتی در پاسیفیک نوثوست عموما ابزار بدون برگردان را به کار گرفت مانند تیغه پهن V شکل برای خاکورزی مقدماتی بهاره ، به همراه استفاده از علف کشها بجای یک یا دو عملیات خاکورزی.

این کار مقادیر بیشتری پس مانده های سطحی و زبری خاک را در طول آیش در مقایسه با روش CT حفظ می کند. لی خبر داد که ذرات گرد وغبار معلق که ۱۰ میکرو متر (PM-۱۰) و کوچکتر بودند در اسپوکان ایالت WA به ۳۱ تا ۵۴ درصد کاهش خواهند یافت، اگر خاکورزی حفاظتی یا روش بدون خاکورزی جایگزین آیش بهاره سنتی شود.
هر دو منطقه ی اسپوکان و تری سیتیز اوربان در مواجهه با استانداردهای دولتی کیفیت هوا برای PM-۱۰ در چندین مورد رد شدند. یکی از این موارد، در طول یک توفان غبار (شن) بزرگ در ۲۵ سپتامبر ۱۹۹۹ بود، وقتی که PM-۱۰ به۴۰۵ میکرو گرم رسید که تقریبا سه برابر استاندار مجاز ملی ۱۵۰ می باشد. در آن روز، در تصادف چند اتومبیل در نزدیک پندلتون هفت سرنشین کشته و۲۲ نفر مجروح شدند. بله ، تخلف از فرمان استاندارد های دولتی کیفیت هوا، که نمایندگان کیفیت هوا طرحها را گسترش می دهند تا این مشکل را حل کنند.

چرا بیشتر کشاورزان گندم- آیش در پاسیفیک نوثوست درون مرزی خاکورزی حفاظتی را کار نمی برند؟ برخی کشاورزان میزان دانه آب ناکافی برای استقرار موقعیت گندم پاییزه ، مشکلات در کنترل دم روباهی کلاهی (bromus tecnicum ) و دیگر علفهای هرز ، به علاوه ی شیارباز کن دانه به علت پس مانده بیش از حد را دلیل این موضوع می آورند.

همچنین مواردی درباره ی خطر سرمایه گذاری در ابزار های خاکورزی حفاظتی نمایان و آشکار می شود تا برای برخی کشاورزان واشنگتن شرقی زمینه ی بی میلی شود وآنها سیستم های آیش خاکورزی حفاظتی را قبول نکنند این مقاله عملکرد محصول دانه ای و سودبخشی روش خاکورزی کمینه (حداقل خاکورزی:MT ) و روش خاکورزی کمینه ی تاخیری (حداقل خاکورزی تاخیری :DMT) را در مقایسه با خاکورزی سنتی (CT) گزارش می دهد( برای کشت گندم آیش در واشنگتن شرقی نسبتا کم آب).

● وسایل و روشهای آزمایش
آزمایش سیستم خاکورزی تناوب گندم- آیش از آگوست ۱۹۹۳ تا جولای ۱۹۹۹ در ایستگاه پژوهشی آیشی دانشگاه ایالت واشنگتن در لیند واشنگتن انجام شد. اگرچه اولین عملیات آیش در سال ۱۹۹۳ رخ داد ، اما پژوهش به مانند یک تحقیق۵ ساله تولید گندم انجام شد که از ۱۹۹۵ تا ۱۹۹۹ طول کشید(جدول ۱) خاک لومی سیلتی شانو بیشتر از ۲ متر عمق با شیب کمتر از ۲ درصد داشت. این طرح آزمایشی یک بلوک کامل تصادفی از سه سیستم خاکورزی بود که چهار دفعه تکرار شد. قطعات مستقل ۴۶×۱۸ متر بودند ، که اجازه می داد تا تجهیزات کشاورزی در حد و اندازه ی صنعتی و تجاری استفاده شود . بخشهای نزدیک به هم وهم جوار زمین استفاده شدند برای اینکه بتوانیم داده ها را از هر دو بخش محصول و آیش پژوهش در هر سال جمع آوری کنیم .سه سیستم مدیریتی خاکورزی عبارت بودند از:

۱) خاکورزی سنتی (CT ) :تکرار و زمان بندی استاندار عملیات خاکورزی و استفاده از ابزار های معمول مورد استفاده کشاورزان

۲) خاکورزی حفاظتی (MT): تکرار و زمان بندی استاندارد عملیات خاکورزی ، علف کش ها به جای خاکورزی جایگزین شدند و یک خیش V شکل ، بدون آنکه خاک را برگرداند با چنگک غلتان همراهش برای خاکورزی مقدماتی بهاره استفاده شد.

۳) خاکورزی خفاظتی تاخیری (DMT): شبیه به روش MT ، بجز خاکورزی مقدماتی بهاره با خیش V شکل که دست کم تا اواسط ماه مه به تاخیر انداخته شد. سیستمDMT شامل تحقیق شده است تا تاثیرش بر نگه داری رطوبت خاک ، کنترل فرسایش بادی و به علاوه ، امکان پذیر و عملی بودن اقتصادی آن ، آزمایش و بررسی شود.یک فهرست کامل عملیات و زمان بندی کشت برای هر سیستم خاکورزی در سراسر پژوهش در جدول ۱ دیده می شود. توصیف جزئی خاکورزی و دیگر عملیات کاشت برای همه سیستم های خاکورزی در شیلینگر(۲۰۰۱) گزارش شده اند.

● تحلیل اقتصادی
روشهای استاندارد بودجه بندی فعالیت ها (سرمایه گذاری ها) به کار گرفته شدند تا متوسط هزینه های ثابت و متغیر تولیدات را برای هر سیستم خاکورزی تخمین بزنند. هزینه های ثابت شامل استهلاک ، بهره، مالیاتها، مسکن(تهیه جا) و بیمه بر دستگاهها و یک هزینه ی سرجمع کشت هستند. هزینه های زمین براساس قانون محلی دوسوم مستاجر و یک سوم موجر از محصول سهم می برند می باشد که با بازده سالانه سالانه تغییر می کند. هزینه های متغیر شامل بذر ، کود ، علف کش ، بیمه آتش سوزی و تگرگ ، سوخت ، تعمیرات و نیروی کار می باشد.

هزینه های تولید برای هر سیستم خاکورزی براساس ترتیب حقیقی عملیات که در آزمایش انجام شده است می باشد( جدول ۱) اما دستگاههای مخصوص مقیاس کشت در منطقه را مورد فرض قرار دادیم. خیش V شکل تیغه پهن تنها ابزار اضافی ای بود که برای تغییر از سیستم CT به MT یا DMT مورد نیاز بود. میزان کود ، علف کش و بذر آن مقادیری هستند که در آزمایش لیند استفاده شدند(جدول ۱). میزان محصولات دانه ای ، میانگین سالهای ۱۹۹۵ تا ۱۹۹۹ هستند که از این آزمایش بدست آمده اند (جدول ۲) . همه ی مقدار های هزینه و سود برای هر هکتار تناوبی جمع آوری شدند.

برای مثال ، هزینه ها و سود های آیش گندم پاییزه- آیش بهاره برای نیم هکتار گندم پاییزه و نیم هکتار آیش محاسبه شدند. این گونه محاسبه به درستی میانگین بازده هر هکتار در هر سال را برای یک کشاورز که نصف زمین را در آیش و نصف دیگر را در کشت گندم پاییزه قرار داده است، توصیف می کند. برای تحلیل گران اقتصادی ، فرض می شود کشاورزان در این منطقه از هزینه ی دوباره ی کاشت محصول گندم پاییزه شان برای گندم بهاره در یک سال از پنج سال کشت خسارت خواهند دید که این به علت جوانه نزدن گندم پاییزه به اندازه کافی یا مرگ زمستانه می باشد. این مورد در آزمایش لیند برای همه ی سیستم های خاکورزی به علت آب ناکافی ناحیه کشت برای کشت گندم پاییزه در سپتامبر ۱۹۹۴ رخ داد.

قیمت گندمی که استفاده شده ، تنی ۰۲/۱۴۴ دلار برای گندم سفید و نرم و تنی۳/۱۸۷ دلار برای گندم بهاره سخت و قرمز ، معیار منطقه ای است برای تعیین قیمت فروش و بازاریابی سالانه محصولات بدست آمده در منطقه پژوهش. یک تحلیل حساسیت شامل نشان دادن تاثیرات محدوده ی مرزی تولیدات و قیمت گندم می شود ، در ضمن شامل می شود قیمت های کمتر از تنی ۱۱۰ دلار که در سالهای ۱۹۹۸و۱۹۹۹ دیده شده است. برگشتی خالص بازار نسبت به هزینه تولید تعریف می شود.پرداختهای دولتی مربوط به کسری در آمد ( پرداخت های متحول کننده ، کامل کننده و قرضی) که در سال ۱۹۹۸ مهم و قابل توجه بودند در نظر گرفته نشدند.
افزودن پرداختهای دولتی به تحقیق بر رتبه بندی سیستم های خاکورزی تاثیری نخواهد داشت چنانچه پرداختهای متحول کننده وکامل کننده ی تفکیک شده در سیستم های خاکورزی تغییر نکند( یعنی باید پرداختها برای همه خاکورزی ها مساوی باشد). هرچند ، صرف نظر از انتخاب خاکورزی ، این پرداختها بر رای درباره ی پویایی اقتصادی تاثیر خواهند گذاشت.

● نتایج وبحث. محصولات ، پس مانده و ذخیره ی آب
محصول دانه ای گندم پاییزه از سال ۱۹۹۵ تا ۱۹۹۹ محدود بین ۷۹/۱ تا ۲۰/۵ تن در هکتار بود. اختلاف آماری قابل توجهی در محصول دانه ای میان سیستم های خاکورزی در هر سال یا در میانگین ۵ سال وجود ندارد(جدول ۲) . در صورتی که آمار قابل توجهی نیست اما در هر سال محصول MT متجاوز یا مساوی محصول CT است. پس مانده های بجا مانده بر سطح خاک در پایان دوره ی آیش mo-۱۳ به طور میانگین برابر ۷۷۰ ، ۱۳۹۰ و ۱۴۴۰ کیلو گرم بر هکتار برای CT ، MT و DMT می باشد. براساس برنامه ی کشاورزی دولتی در مورد حداقل مقدار پس مانده ی سطحی مورد نیاز برای خاکهایی با فرسایش زیاد (۳۹۰ کیلو گرم بر هکتار ) ، استفاده از روش CT در یک سال این قانون را نقض کرد و مقدار پس مانده کمتر از ۳۹۰ کیلو گرم بر هکتار شد. در دیگر سالها هم این موضوع فقط به صورت حدی رعایت شد. با در نظر گرفتن اینکه در همه ی سالها در سیستم های MT و DMT مقدار پس مانده بیش از اندازه وجود داشت. در مجموع ، هر دو پارامتر حجم کلوخ و سطح ناهموار با مقایسهMT وDMT با CTبررسی شد. به طور میانگین در همه ی چرخه های آیش ، حجم آب خاک در عمق ۰ تا ۱۵ سانتی (منطقه ی حضور بذر) همچنین در تمام برش عمودی ۱۸۰ سانتی خاک بوسیله سیستم های خاکورزی تحت تاثیر قرار نگرفت. بنابراین CT سود زراعی بیشتری از MT ، DMT در این آزمایش نداشت ، اما روش CT زیانهای کاملا مشخصی برای محیط دارد.

● سود بخشی و تحلیل حساسیت
متغیر بودن برگشتی خالص بازار ، هزینه محصولات مختلف و هزینه تولید را در طول آزمایش ۵ ساله بازتاب می کند. همچنان که در بالا گفته شد ، در طول زمان و در میان سیستم های خاکورزی بهای گندم برای آزمایش ۵ ساله ثابت نگه داشته شد و برگشتی خالص بازار نسبت به هزینه های کل برای سه سیستم خاکورزی به طور آماری به میزان قابل توجهی (۵ درصد) متفاوت نبود(جدول ۳). با اندازه گیری برگشتی خالص نسبت به هزینه های متغیر ، DMA از دیگر سیستم های خاکورزی در مقدار قابل توجه ۰۵/۰ سود آوری کمتری داشت.

براساس میانگین قیمت ها و محصولات ، برگشتی بازار هر سه سیستم خاکورزی کمتر از آن است که هزینه های کل را پوشش دهد و مقدار ۲۷ تا ۴۰ دلار را نمی تواند پاسخگو باشد. هزینه های کل شامل :۱- دستمزد برای کارگر -۲- هزینه زمین -۳- استهلاک دستگاهها -۴- هزینه ی بهره - ۵- هزینه ی متغیر های از دست رفته می شوند. منفی بودن برگشتی خالص بازار نسبت به هزینه های کل به طور روشن و واضح در تولید دانه ای عادی هستند ، وقتی پرداختهای دولتی شامل کار نشده باشد( پرداختهای دولتی شامل پژوهش نشده اما هزینه زمین به صورتی است که انگار پرداخت ها حساب شده است). این دلیل اهمیت پرداختهای دولتی است که تبدیل به سرمایه شده و ارزش زمین را بالا می برد ، متناسبا هزینه ها هم افزایش می یابد. در نبود پرداختهای دولتی ، هزینه های زمین برای مالک کاهش خواهش یافت و برگشتی بازار شاید با دقت بیشتری هزینه ها را پوشش دهد.

نتایج در جدول ۳ براساس میانگین قیمت ها و محصولات می باشد، هر چند قیمت های بازار و میزان محصولات کشاورزی به طور گسترده نسبت به زمان متغیرند. برای مثال ، میانگین قیمت ۵ ساله در این تحلیل ۰۲/۱۴۴ دلار به ازای هر تن گندم سفید نرم ، استفاده شد. اما قیمت گندم در منطقه تا تنی ۱۸/۸۸ و۲۲/۱۱۰ در سالهای ۱۹۹۸ و ۱۹۹۹ به شدت سقوط کرد. به طور مشابه محصول گندم دیم در این منطقه اساسا از سالی به سال دیگر متغیر است ، به طوری که در جدول ۲ نشان داده شده است.

برای توضیح دادن تاثیر اختلاف قیمت و محصول دانه ای مختلف بر برگشتی خالص بازار ، جدول ۴ میزان حساسیت برگشتی خالص را برای ترکیب های قیمت و محصول دانه ای مختلف در روشهای CT ، MT و DMT نشان می دهد. نتایج میزان حساسیت برای MT رقابتی سیستم خاکورزی ، برای توضیح دادن تاثیرات تغییر پذیری قیمت و محصول اینجا مطرح می شود. اگر میانگین گندم MT ، ۰۳/۴ تن در هکتار باشد و قیمت ۹۶/۱۴۶ دلار برای هر تن دریافت می شود ، برگشتی بازار نسبت به هزینه های کل مساوی ۸۳/۹ دلار می شود. قیمت های ۵۹/۱۲۸ دلار پایین تر به ازای هر تن ، برای همه ی محصولات ۳۷/۴ تن بر هکتار و کمتر.

وجود ضرر و زیان را قبل از پرداخت دولتی نشان می دهد(جدول ۴) . مقدار میانگین محصولات دانه ای سالهای ۱۹۹۶ تا ۱۹۹۹ آزمایش ، برای سیستم MT که۸۹/۳ تن بر هکتار است ر به گونه ای می توان محاسبه کرد که یک قیمت ۱۹/۱۴۷ دلار برای هر تن داشته باشیم تا هزینه کل ۲۹/۲۸۶ دلاری در هر هکتار تناوبی را پوشش دهد. جدول ۴ نشان می دهد که اگر محصول دانه ای برای MT تا زیر۰۳/۳ تن در هکتار سقوط کند ، چنانچه در سال ۱۹۹۹ رخ داده (جدول ۲) کشاورز برای پرداخت هزینه های کل از محل فروش بازار درمانده خواهد شد ، حتی اگر قیمت گندم در بالاترین میزان خود یعنی ۷۰/۱۸۳ دلار برای هر تن باشد.

● نتیجه گیری
نتیجه گیری از این پژوهش ۵ ساله اختلاف آماری در مقدار محصول سیستم های آیش CT ، MT و DMT را نشان نمی دهد.سه سیستم خاکورزی از نظر اقتصادی معادل هستند که براساس برگشتی بازار نسبت به هزینه ی تولید می باشد. سیستم کاهش خاکورزی بوسیله ی کنترل فرسایش باد، تولیدات بیشتر در آینده را وعده می دهد. از این گذشته سیستم های کاهش خاکورزی خطر تکذیب پرداختهای دولتی را کاهش می دهد ، بخاطر اینکه حتی بیشتر از آنچه دولت خواسته پس مانده ی سطحی باقی می گذارد.

تحلیل گران اقتصادی نشان می دهند که هیچ کمک مالی یا حتی کمترین کمک مالی مورد نیاز نمی باشد تا تولید کننده ها را برای تغییر از شیوه ی سنتی به شیوه ی آیش با شخم کمتر ترغیب بکند، چرا که این سیستمها در مجموع سود آور هستند. این موضوع به ویژه برای سیستم MT صادق است که سودبخشی آن به طور آماری برای هر دو برگشتی بازار نسبت به هزینه های متغیر وکل با CT برابر است. چون یک طعمه و دلیل «اقتصادی» کوتاه مدت یا بلند مدت قابل توجه برای تبدیل به سیستم آیشMT که محافظ خاک است ، وجود ندارد ، این نشان می دهد بهترین تمرین مدیریت کشاورزی را برای کشاورزان و هم ساکنان شهری که در مسیر وزش باد قرار گرفته اند. برنامه های آموزشی توسعه باید سود اقتصادی و حفاظتی روش MT را کاملا مشخص کنند
.



مقاله به صورت pdf

روش های كشت گندم


رشد قارچ های عالم بوته میری گندم با روش كشات بذر بر روی پشته های بلند به دلیل عدم حالت غرقابی كمتر می شود.
روش های كشت گندم به وسعت و شیب زمین، مقدار آب موجود و مدیریت زارعی بستگی دارد.
به طور كلی روش های كشت عبارتست از:

۱) روش كرتی:
روشی است سنتی و در زمین هایی اعمال می شود كه دارای سطح كم، شیب نامناسب و یا آب كم برای آبیاری هستند. در این روش معمولاً پس از انجام گاوآهن و دیسك،‌ بذر را پاشیده و با دیسك زیر خاك برده و مرزهایی با مرزبند ایجاد می كنند. در این روش استفاده از ماشین آلات برای انجام امور داشت مانند سمپاشی علیه علف های هرز غیرممكن و برداشت با كمباین به دلیل مرزهای زیاد مشكل است. همچنین از سطح مفید مزرعه به خوبی استفاده نشده و ضایعات زمین زیاد است.

۲) روش خطی یا فارویی:
این روش برای زراعت گندم آبی انجام می شود و به این ترتیب است كه پس از انجام گاوآهن، دیسك و تسطیح، با استفاده از دستگاه كودپاش (سانتریفوژ) بذر را در سطح مزرعه پاشیده و سپس با دستگاه فاروئر جوی و پشته ایجاد می شود. در مواردی پیش از انجام جوی و پشته به وسیله دیسك بذر را زیر خاك می كنند كه آزمایش ها نشان داده، این عمل چندان موثر و مورد نیاز نیست.
در این روش پشته ها،‌ كم عرض (۲۵ – ۱۰ سانتیمتر) و كم عمق (۱۵ – ۱۰ سانتیمتر) هستند و در مواردی هنگام آبیاری، حالت غرقابی ایجاد می شود. بذرپاشی به روش سانتریفوژ باعث می شود بذرها به طور تصادفی و كنترل نشده پخش و در خاك مستقر شوند، بنا بر این تعدادی بوته نیز در كف جویچه ها سبز می شوند كه جایگاه مناسبی برای استقرار گیاه نبوده و ممكن است بوته های این ناحیه مقداری از مواد غذایی و رطوبت موجود را مصرف كنند. ولی قدرت رقابت با بوته های روی پشته را ندارند و محصولی نیز تولید نمی كنند و در صورت تولید از كیفیت كمی برخوردارند.
نوع دیگری از كشت ردیفی گندم در ایران وجود دارد كه در آن از ماشین های بذركار استفاده می شود. عرض پشته ها در این نوع بذركارها تقریباً ثابت (حدود ۳۰ سانتیمتر) بوده و دستگاه قادر است سه ردیف بذر بر روی هر پشته بكارد. فاصله بین ردیف كاشت (فاصله وسط یك جویچه تا وسط جویچه مجاور) حدود ۵۵ سانتیمتر است. برخی بذركارها همزمان دو عمل احداث پشته و كاشت بذر بر روی پشته را انجام می دهند كه نوعی مزیت برای این دستگاه ها محسوب می شود.

۳) روش نواری:
این روش در زمین هایی كه شیب مناسب داشته و انجام عمل تسطیح در آن ها میسر باشد قابل اجراست. در این روش با توجه به شیب مناسب نیازی به ایجاد جویچه نیست. كاشت با ماشین های بذركار صورت گرفته زمین در قطعات بزرگ قابل آبیاری است. از دستگاه كمباینت می توان در این روش كشت استفاده كرد. این دستگاه همزمان در اراضی شخم خورده عملیات دیسك، تسطیح و كشت را انجام می دهد. اگر در اراضی با شیب نامناسب روش نواری اجرا شودف ناچار مرزهای متعددی باید ایجاد كرد كه در نهایت همان روش كرتی خواهد بود.

۴) روش كشت بذر بر روی پشته های بلند:
مدرن ترین روشی است كه در كشورهای پیشرفته اجرا می شود. به طور خلاصه، در این روش دو الی سه ردیف بذر بر روی پشته های بلند و عریض كاشته می شود. در این سیستم عرض پشته ۷۰ – ۴۵ سانتیمتر، فاصله ردیف كاشت بر روی پشته ۲۰ – ۱۵ سانتیمتر، عرض جویچه ها (فارو) ۳۰ – ۲۵ سانتیمتر و ارتفاع پشته (عمق فارو) ۲۰ – ۱۲ سانتیمتر است. هدایت آب در زمین از طریق جویچه ها انجام می شود، به طوری كه رطوبت ه صورت نشتی به محل استقرار بذرها نفوذ می كند و حالت غرقابی ایجاد نمی شود. روش كاشت گندم با این روش به شرح زیر است:
پس از عملیات شخم عمیق، دیسك، تسطیح و قبل از بذركاری جوی و پشته ها را متناسب با این روش با یك دستگاه خطزن احداث و زمین را آبیاری بسیار سنگین می كنند. پس از سبز شدن نسل ااول علف های هرز (كه حدود ۸۰ درصد كل علف های هرز است) و در رطوبت كمی بیشتر از گاورو شدن، دستگاه را وارد زمین می كنند.

این دستگاه به گوته ای طراحی شده است كه بیلچه های كولیتواتور كه قبل از لوله های سقوط بذر قرار دارند روی پشته ها قرار گرفته، با تخریب پشته ها علف های هرز را از بین می برند، سپس بذرها به صورت ردیفی (معمولاً سه ردیف روی پشته) در عمق ۱۲ – ۸ سانتیمتر كاشته می شوند و بیلچه های احداث فارو كه در پشت لوله های سقوط بذر قرار دارند، دوباره فاروها و پشته ها را در جای قبلی بازسازی
می كنند. بنابراین با عبور بذركار همزمان، پشته ها تخریب می شوند، علف های هرز از بین
می روند، بذرها به صورت ردیفی كاشته شده و دوباره پشته ها و جویچه ها احداث می شوند.
پس از كاشت بذر، زمین به صورت ردیفی كاشته شده و دوباره پشته ها و جویچه ها احداث
می شوند. پس از كاشت بذر، زمین به مدت حدود ۴۰ روز آبیاری نمی شود (به دلیل این كه بذر گیاه زراعی عمق كاشته شده است و رطوبت كافی برای جوانه زدن آن وجود دارد) در این مدت گیاهچه ها رشد كرده و در حالی كه قسمت اعظم بذرهای علف های هرز قبل از كشات بذر جوانه می زنند و با بیلچه های كولیتواتور بذركار از بین می روند، باقیمانده بذر علف های هرز در عمق كم قرار گرفته و رطوبت كافی برای سبز شدن آن ها وجود ندارد.

از مزایای روش كشت بذر بر روی پشته های بلند می توان به موارد زیر اشاره كرد:

- سهولت آبیاری قبل از كاشت كه كنترل مكانیكی علف های هرز را فراهم می كند.
- افزایش میزان سبز شدن بذر و یكنواختی مزرعه
- امكان استفاده از همان پشته ها در كشت های بعدی
- استفاده كمتر از بذر (بعضی از كشاورزان با مصرف فقط ۷۵ – ۵۰ كیلوگرم بذر در هكتار به تراكم مورد نظر می رسند)
- كاهش میزان مصرف علف كش ها
- كاهش سله بندی و خفگی بذر
- كاهش ورس (خوابیدگی) به دلیل عدم شرایط غرقابی
- امكان مصرف كود به صورت نواری و افزایش بازدهی مصرف كود
- كاهش فرسایش در مناطق پرباران به دلیل هدایت آب توسط فاروها
- افزایش تولید


کشاورز تنها


مقااله در قالب PDF

بررسي اثر تنش خشكي و مراحل مختلف برداشت بر بنيه (قدرت بذر) و جوانه‌زني ارقام گندم در شرايط آب و هوايي اهواز

تغييرات كيفيت بذر در طي دوره نمو و رسيدگي و هم چنين عوامل محيطي موثر بر آن مي‌توانند كيفيت نهايي بذر را تحت تاثير قرار دهند. اين تحقيق به منظور بررسي اثر تنش خشكي (عامل محيطي)، ارقام و زمانهاي مختلف برداشت (مراحل نمو و رسيدگي) بر تغييرات بنيه (قدرت بذر) و درصد جوانه‌زني و هم چنين تعيين مرحله رسيدگي با حداكثر كيفيت بذر انجام گرفت. سه رقم گندم، سه سطح آبياري و هفت زمان برداشت بذر در طي دوره رسيدگي در سال زراعي 79-1378 در مزرعه تحقيقاتي مجتمع آموزشي عالي رامين (دانشگاه شهيد چمران اهواز) انجام شد. اين تحقيق به صورت آزمايش کرت هاي دوبار خرد شده در قالب بلوکهاي کامل تصادفي با چهار تکرار انجام گرديد. اعمال تنش خشكي در كرت‌هاي اصلي، ارقام گندم در كرت‌هاي فرعي و مراحل مختلف برداشت در كرت‌هاي فرعي قرار گرفتند. بعد از برداشت نهايي آزمون‌هاي جوانه‌زني و قدرت بذر در آزمايشگاه بر روي بذور حاصل انجام شد. نتايج نشان داد كه درصد بذور زنده و گياهچه‌هاي نرمال به طور معني‌داري تحت تاثير مراحل برداشت قرار گرفتند. ميانگين درصد بذور زنده در مراحل برداشت اول و ششم به ترتيب كمترين (76.2 درصد) و بيشترين مقدار (99.8 درصد) را دارا بوده است. اثرات رقم و تنش خشكي بر درصد بذور زنده تفاوت معني‌دار نداشته است. وزن خشك گياهچه در ارقام و زمان‌هاي برداشت تفاوت معني‌دار نشان داد، به طوري كه رقم "شوامالد" داراي بالاترين ميزان وزن خشك گياهچه (328 ميلي‌گرم) نسبت به ساير ارقام بوده است. نتايج هم چنين نشان مي‌دهد كه بالاترين سطح جوانه‌زني و قدرت بذر در زمان رسيدگي 44 روز بعد از گرده‌افشاني حاصل شد. در اين مرحله رطوبت بذر كمتر از 15 درصد بود كه براي برداشت مكانيزه مناسب مي‌باشد و خسارتي به كيفيت بذر وارد نمي‌شود

مجله علمي کشاورزي

آزمون و اصلاح مدل MEDIWY براي شبيه سازي عملكرد گندم ديم و آبي در منطقه مراغه

با توجه به ضرورت هاي موجود، در سال هاي اخير مدل هاي فراواني بسط و توسعه يافته است كه با استفاده از آنها مي توان ميزان عملكرد محصول را پيش بيني كرد. يكي از اين مدل ها، مدل MEDIWY (Model for Estimation of Dryland and Irrigated Wheat Yield) است كه براي گندم زمستانه رقم عدل د رشرايط آبي و ديم و در شرايط آب و هوايي منطقه باجگاه در بخش آبياري دانشگاه شيراز ارائه شده است. ك اربرد گسترده تر آن براي ارقام ديگر و در شرايط متفاوت آب و هوايي نياز به آزمون دارد. در پژوهش حاضر آزمون و اصلاح مدل MEDIWY براي گندم زمستانه رقم سبلان كه دو منظوره (ديم و آبي) است در منطقه مراغه (استان آذربايجان شرقي) در سال هاي 81-79 انجام شد. با مقايسه آماري بين مقادير محصول دانه برآورد شده و مقادير مشاهده اي مشخص شد كه مدل MEDIWY نتايج رضايت بخشي براي تيمارهاي آبي نشان مي دهد ولي نمي تواند نتايج قابل قبولي براي تيمارهاي ديم رقم سبلان كه رقمي دو منظوره است در منطقه مراغه نشان دهد. بنابراين، با افزياش ضريب آب سهل الوصول خاك از 0.65 به 0.90، مدل براي تيمارهاي ديم اصلاح شد. بدين ترتيب مدل MEDIWY اصلاح شده توانست مقادير قابل قبولي از محصول دانه، باري تيمار ديم را برآورد كند. همچنين مدل MEDIWY براي مواقعي كه ميزان بارش (بهاره و تابستانه تا زمان برداشت) بيش از حد معيني باشد احتمالاً به دليل احتمال بروز بيماري هاي گياهي مانند زنگ گندم جواب رضايت بخشي از خود نشان نداد. مقادر اين حد آستانه 140 ميلي متر شناخته شد و مدل براي اين منظور نيز اصلاح گرديد. بدين ترتيب، مدل اصلاح شده توانست براي گندم آبي و ديم سبلان در منطقه مراغه حتي در سال هايي كه بروز بيماري احتمالاً باعث كاهش عملكرد مي شود پيش بيني خوبي از ميزان محصول ارائه كند. مدل MEDIWY اصلاح شده با استفاده از اطلاعات مربوط به رقم الموت ارزيابي شد و به طور كلي جواب رضايت بخشي نيز براي اين رقم نشان داد

مجله تحقيقات مهندسي کشاورزي

سلام

لینکهای مرتبط با گندم که در تاپیک گیاهشناسی هست رو برای استفاده ی دوستانی که از طریق سرچ وارد این تاپیک شدن میذارم

ویژگی‌های گیاه گندم

کد:

---

http://forum.p30world.com/showpost.php?p=304985&postcount=31

---

نتايج آزمايشات عناصر ريز مغذی در زراعت گندم

کد:

---

http://forum.p30world.com/showpost.php?p=366553&postcount=140

---

کشت گندم:

کد:

---

http://forum.p30world.com/showpost.php?p=361047&postcount=127

---

نظر شما در مورد این کار برای تاپیکها چیه؟
ممنون میشم بدونم
:11:

ممنون اوا جان !! سعی می شه این پستارو به این تاپیک انتقال بدیم !!
کار جالبی بود !! [ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

بررسي قارچ هاي خاكزاد عوامل پوسيدگي ريشه و طوقه گندم و تعيين ميزان خسارت اقتصادي آنها

مركز تحقيقات آفات و بيماريهاي گياهي، زنجان

به منظور مطالعه و شناسايي عوامل بيماري زاي قارچي طوقه ريشه گندم و تعيين اهميت و خسارت اين عوامل در استان زنجان در طول سال هاي 1379-78 تعداد 178 مزرعه گندم در شهرستان مختلف استان زنجام مورد بازديد و بررسي قرار گرفت. نمونه هاي مشكوك به بيماريهاي طوقه و ريشه با علايمي از قبيل زردي، خشكيدگي، تنك بودن موضعي، سفيد شدن خوشه ها، پوك شدن دانه ها، كاهش رشد و ضعيف شدن خوشه ها، تغيير رنگ محل طوقه و ايجاد لكه هاي نكروزه در محل طوقه و ابتداي ساقه از مناطق مورد بررسي جمع آوري و جهت بررسي هاي دقيق تر به آزمايشگاه منتقل و نسبت به جداسازي، خالص سازي و شناسايي و عوامل قارچي اقدام گرديد. در نهايت 98 جدايه قارچي متعلق به 5 جنس و 7 گونه شناسايي شد. بيشترين فراواني مربوط به گونه هاي Rhizoctonia celrealis, Rhizoctonia, Rhizoctonia solani, Fusarium culmrum و Drechslera sp بود كه بيماري زايي آنها بر روي رقم گندم فلات به اثبات رسيد. نتايج اين تحقيق نشان داد كه در مناطق مختلف استان حدود 40 درصد مزارع، حداقل به يكي از عوامل بيماري زاي فوق آلوده هستند. خسارت بيماري هاي خاكزاد گندم بسته به درصد آلودگي بوته ها و همچنين گونه هاي عامل بيماري متفاوت و از 1 تا 9 درصد كل محصول نوسان داشت. نتايج اين بررسي نشان داد در مناطقي كه مواد آلي خاك ضعيف باشد، عملكرد محصول گندم بيشتر از خاك هاي پر بازده تحت تاثير بيماري هاي خاكزاد قرار مي گيرد

گندم به عنوان غله ای سازگار است . گندم از غلاتی است که در نواحی سرد هم کشت می شود. این غله در سراسر جهان در فصول مختلفی کشت می شود، به طوریکه در هر ماه از سال، گندم در یکی از نقاط جهان در حال برداشت می باشد.



● تاریخچه
هزاران سال است که گندم ، در تأمین غذای بشر نقش حیاتی ایفا می کنند. باستان شناسان از اهرام مصر نیز گندم کشف کردهاند که در ظروف مخصوص نگهداری میشده است و نیز گندم در سرزمین حاصلخیز بین النهرین به عمل می آمده است. و سابقه ای بیش از ۴۰۰۰هزار سال قبل از میلاد برای آن میتوان تخمین زد.
گندم به عنوان غله ای سازگار است . گندم از غلاتی است که در نواحی سرد هم کشت می شود. این غله در سراسر جهان در فصول مختلفی کشت می شود، به طوریکه در هر ماه از سال، گندم در یکی از نقاط جهان در حال برداشت می باشد.

امروزه گندم ۱۵تا ۱۸ درصد مصرف مواد غذایی مردم جهان را تشکیل می‌دهد و منبع غذای اصلی مردم در بیشتر کشورهایی است که از خاک شور رنج می‌برند.

● مراحل رشد گندم:

دوره رشد گندم شامل مراحل:
ـ جوانه زنی،
ـ پنجه زنی،
ـ تشکیل روزت،
ـ ساقه رفتن،
ـ تشکیل گل و تشکیل میوه است

● گیاه شناسی گندم :

گندم گیاهی است که از خانواده Poaceae واز جنس Tiriticum . بارزترین خصوصیات گیاه شناسی گندم عبارتند از :
▪ ریشه :
که عبارتند از ؛ ریشه های اولیه و ریشه های ثانویه .
۱) Seminal
به ریشه اولیه دیشه حقیقی و ریشه بذری نیز می گویند . این ریشه ها از گیاهگ بذر منشآ می گیرند . ریشه های اولیه پوشیده از کرک های نازک بنام تارهای کشنده می باشد . که وظیفه جذب آب و املاح را دارند.
econdary roots(۲
به ریشه های ثانویه نابجا یا کاذب می گویند . نقش اصلی و اساسی ریشه به عهده این نوع ریشه ها می باشد .این ریشه ها از گره انشعاب یا طوقه Crown محلی که اندام های هوایی یا پنجه نیز ایجاد می شود ، منشا ُمی گیرند.
▪ ساقه Culm
تمام گندم ها دارای ساقه استوانه ای ، بند بند ، بدون انشعاب و اغلب تو خالی می باشد که به آن سوفار یا سوفال گفته می شود.
هر بند ساقه را یک گره node و فواصل آنها را میانگره Inter node می گویند .
تعداد گره و فواصل آنها در واریته های مختلف گندم ۵-۸ واغلب ۶ عدد دانست . ساقه در محل گره در تمتم انواع وارقام تو پر بوده وطول میانگره از پایین به طرف بالا بیشتر می باشد .
▪ برگ Leaf
گندم دارای برگ های کشیده و باریک به طول متوسط ۱۵- ۲۰ سانتی متر با رگ برگ های موازی می باشد. هر برگ از دو قسمت پهنک وغلاف تشکیل شده است .غلاف هر برگ که در جهت طولی شکاف دارد، تمام یک میان گره را پوشانده و در محل اتصال آن به پهنک یک زائده به نام Ligule و یک جفت زائده به نام Stipule با گوشوارک Auricule دیده می شود.
▪ گل وگل آذین گندم
Flower and Inflorescence)

هرگندم شامل یک مادگی یک برچه ای ساده با کلاله دو شاخه ای و ۳ پرچم می باشد . بساک پرچم ها شبیه X می باشد.کاسبرگ وگلبرگ در گندم وجود ندارد. اما برگ های تغییر شکل یافته ای به نام پوشینه glumlle مانند دو قاشقک اندام های زایای برگ را می پوشانند. به پوشینه داخلی پالئا وبه پوشینه خارجی Awn می گویند ولذا پرچم ودانه گروه تولیدی آن راه به بیرون ندارد. در قائده پوشینه در درون دو جسم بالشتک مانند به نام Lodiculess قرار گرفته است. لودیکولها با تورم خود باعث باز شدن لما و پالئا از هم و آذاد شدن اندام های زایا می شوند.

▪ گرده افشانی و لقاح

گندم گیاهی دو جنسی hermaphrodite و خود لقاح می باشد . درصد دگر لقاهی در این گیاه معمولاً ۱% و حداکثر به ۴% ممکن است برسد. خود گشنی گندم به این دلیل است که رسیدن پرچم ها ،آزاد کردن دانه های گرده و تلقیح حدود ۹۹% گلها قبل از باز شدن پوشینه از یکدیگر می باشد. عمل لقاح از میان طول سنبله شروع شده و به دو طرف ادامه پیدا می کند .

▪ میوه دانه

پس از ترکیب سلول زایشی دانه گرده با سلول تخم زای کیسه جنینی واقع در تخمدان مادگی ،سلول تخم حاصل می شود. در اثر تکامل تخم ، گیاه جنین - رویان Germ = embryoدانه به وجود می آید و یا رشد وتکامل فرایند لقاح مظاعف ، اندوخته غذایی دانه یا آندوسپرم حاصل می شود. طول میوه گندم ۳-۱۲ میلیمتر ، قطر آن ۱.۵- ۵ میلیمتر وزن هزار دانه آن ۱۵ – ۵۲ گرم وزن هکتار لیتر آن ۵۲- ۷۹ کیلو گرم است.

● برداشت گندم

باید به موقع صورت گیرد. برداشت زودتر یا دیرتر از موقع محصول، موجب کاسته شدن کیفیت آن می شود. برداشت زود هنگام محصول هم موجب پایین آمدن کیفیت گندم می گردد. وزن دانه ها تا زمان رسیدن دانه افزایش می یابد، ولی پس از آن رو به کاهش می گذارد. همچنین دانه های نارسی که زود هنگام برداشت می شوند، چه در مزرعه و چه در انبار بیشتر در معرض آسیب های ناشی از گرما و آفات از جمله کپک زدگی قرار می گیرند. زمان مناسب برای برداشت دانه، موقعی است که آندوسپرم دانه های گندم سفت شده و میزان رطوبت آن هم به ۱۸ تا ۲۰رسیده باشد.

▪ گندم:

در فصل برداشت به آب و هوای گرم و خشک نیاز دارد.

● میزان بذر مصرفی

در شرایط معمول کشت گندم از ۶۰ کیلوگرم در زراعت دیم لغایت۲۰۰ کیلوگرم در هکتار در زراعتهای پاییزه آبی متغیر است. در زراعتهای پاییزه گندم آبی نسبت بذر مصرفی به تولید یک به بیست است. میزان بذر کمتر و یا بیشتر از معمول در برخی مواقع و به دلایل متعددی به شرح زیر توسط کشاورزان مورد استفاده قرار می گیرد. از آن جمله: واریته های بذر درشت (اندازه بذر) واریته هائی با پتانسیل (توانائی) پنجه زنی کم، کشت بهاره، کشت دیر (در پائیز یا بهار)، روش دستپاش، اراضی سنگین، درصد جوانه زنی پائین و غیره. خسارت های وارده بر بذر گندم به هنگام داشت، برداشت و پس از برداشت توسط برخی عوامل بیماری زا و آفات (در مزرعه و انبار) باعث افزایش ضایعات بذر گندم می شود. متوسط رطوبت موجود در خاک نیز از عوامل اصلی تعیین کننده میزان بذر مصرفی است. به طوری که در مناطق کم باران میزان متوسط بذر کمتر و در مناطق نیمه مرطوب و مرطوب بذر بیشتری مصرف می شود.

● عملکرد

گندم به عنوان مهمترین محصول زراعی و ماده غذایی کشور بطور متوسط ۵/۶ میلیون هکتار از اراضی کشور را بخود اختصاص داده و بالغ بر ۵/۱۰ میلیون تن تولید دارد. عملکرد پائین گندم در ایران در مقایسه با جهان عمدتاً بواسطه سطوح پائین نهاده (بویژه آب) و ضعف مدیریت زراعی است. تکیه بر افزایش عملکرد بعنوان کلیدی ترین راه حل افزایش تولید گندم، توسعه تحقیقات در زمینه های کاهش ضایعات و ساماندهی بذر را بعنوان راهکاری مناسب طلب می نماید.

عمده ترین بخش مصرف گندم در ایران مربوط به تولید نان است (۹۰% عرضه گندم را شامل می شود)، و بخشی نیز به مصرف بذری و مصرف دامی می رسد. مصرف بذر مورد نیاز کشت سالانه در کشور بالغ بر۰۰۰/۰۰۰/۱ تن برآورد گردیده است .

▪ سطح زیر کشت:

سطح زیرکشت گندم کشور حدود ۴۱/۶ میلیون هکتار برآورد شده است که ۴۲/۳۷ درصد آن آبی و ۵۸/۶۲ درصد به صورت دیم بوده است

▪ میزان تولید :

میزان تولید گندم کشور حدود ۴۴/۱۳ میلیون تن برآورد شده است که ۷۷/۶۴ درصد آن از کشت آبی و مابقی (۲۳/۳۵ درصد) از کشت دیم بدست آمده است.استان فارس علیرغم رتبه دوم از نظر سطح با ۷۹/۱۳ درصد از تولید گندم کشور در جایگاه نخست قرار گرفته است و استانهای خراسان، گلستان، خوزستان، کرمانشاه‌وآذربایجان غربی به ترتیب با ۲۳/۱۱، ۴۴/۸، ۰۶/۸، ۹۵/۵ و ۲۱/۵ درصد از تولید گندم کشور در مقام های دوم تا ششم قرار دارند.
شایان ذکر است که حدود ۶۸/۵۲ درصد از گندم کشور در شش استان مذکور تولید شده است و سهم سایر استانها ۳۲/۴۷ درصد بیشتر نبوده است. گیلان با سهم ۱۲/۰ درصد در تولید گندم کشور در رتبه آخر قرار گرفته است.

▪ عملکرد در هکتار:

عملکرد گندم آبی کشور ۳۶۲۹ کیلوگرم و عملکرد گندم دیم کشور ۱۱۸۱ کیلوگرم در هکتار بوده است. بیشترین عملکرد آبی گندم با ۴۸۷۹ کیلوگرم در هکتار متعلق به استان تهران و کمترین آن با ۱۵۸۰ کیلوگرم در هکتار به استان بوشهر تعلق دارد. استانهای گلستان و بوشهر نیز به ترتیب با متوسط تولید ۲۷۵۸ و ۱۹۲ کیلوگرم در هکتار در بین استانهای گندم دیم کار کشور در جایگاه نخست و آخر قرار گرفته اند.

▪ میزان تولید استانی :

استان خراسان با ۸۵/۱۰ درصد کل اراضی گندم کشور، بیشترین سطح را به خود اختصاص داده است.
پس از آن استان‌های‌فارس،آذربایجان ‌شرقی،کردستان،خوزستان، همدان و کرمانشاه به ترتیب با۳۲ /۹ ،۷۲/۶، ۶۶/۶، ۵۹/۶، ۲۹/۶ ،۰۸/۶ درصد کل اراضی گندم کشور مقام های دوم تا هفتم را دارا می باشند ، به عبارتی دیگر بیش از نیمی از (۵۱/۵۲ درصد) اراضی گندم در این هفت استان کشت شده است. کمترین سطح نیز با حدود ۱۳ هزار هکتار (۲۰/۰ درصد اراضی گندم) متعلق به استان هرمزگان می‌باشد.

● اثرات تنش شوری در گندم

حجم زیادی از تحقیقات شوری مربوط به گندم می باشد دانشمندان امید وارند که بتوانند ارقام گندم برتری برای کشت و کار در اراضی شور معرفی نمایند. پیشرفت در اجرای تحقیقات گندم موید این نظریه است.
(triticum aestivum ۱)به عنوان یک گیاه نیمه متحمل به شوری شناخته شده است .کاهش رشد گندم یکی از واکنشهای گیاه در تنش شوری است . که ناشی از کاهش فعالیتهای سنتزی مسیرهای متابولیکی سلولها است که ناشی از کاهش فعالیتهای سنتزی مسیرهای متابولیکی سلولها است که تولید ماده خشک را تحت تاثیر قرار میدهد و بصورت کاهش سطح برگ گیاه تظاهر نموده و در نهایت رشد کلیه اندامهای گیاهی و عملکرد راتحت تاثیر قرار می دهد

کافی استوارت(۱۳۷۶)در بررسی اثر شوری بر رشد و عملکرد ۹ رقم گندم گزارش نمودند که شوری باعث کاهش سطوح فتوسنتز کننده در گیاه شد – ولی بعضی از ارقام سطح برگ مناسب داشتند . در مقایسه عملکرد آنان نشان دادند که رقم قدس و فلات حساس به شوری هستند . و ارقام بزوستایا – کراس روشن و الوند و موراکو تحمل به شوری داشته اند . برسی نتایج عمده تحقیقات مربوط به شوری نشان می دهد که گروه بندی والدین بر اساس تحمل به شوری برای رسیدن به ارقام برتر در برنامه های به نژادی مفید واقع شده است . لذا می توان نتیجه گرفت که بخشی از مکانیزمهای تحمل به شوری ژنتیکی بوده و قابل انتقال به نتاج است.

▪ تنشهای محیطی مانند :

خشکی – شوری و سرما در گیاه موجب بروز یک سری تغییرات مورفولوژیکی و فیزیو لوژیکی می گردند . تعدادی از واکنشهای فیزیولوژیکی القاء شده تحت تنشهای محیطی متفاوت در گیاهان همانند می باشند که حاصل آن بروز روند پیچیده خود تنظیمی در گیاه است .

فرایند تغییرات حاصله نهایتا باعث تغییر تعادل ابی می گردد که بصورت کاهش پتا نسیل آبی بافتها بروز می نماید . لذا بدلیل کاهش شدید پتانسیل آبی محلول خاک سلولهای ریشه گیاه نیز بایستی پتانسیل آبی خود را به حدی کاهش دهند که اختلاف پتانسیل منفی تری بین دوسیستم هم جوار ایجاد شود تا جذب آب از محلول خاک برای گیاه امکان پذیر گردد . گزارشاتی وجود دارد که برخی از ارقام متحمل گندم در مراحل رشد رویشی و زایشی حساسیت یا تحمل متفاوتی نشان داده اند لذا به نظر می رسد که به گزینی به خصوص برای عملکرد دانه نیازمند گزینش در طی چند مرحله است .

مرحله رشد نهالبذری حساسترین مرحله رشدی بیشتر گیاهان به غلظت با لای نمک است در این مرحله از رشد گیاهان غلات جوانه های پنجه تشکیل شده و بعد ار آن رشد و تشکیل آغازه های برگ و سنبلچه شروع می شود .در نتیجه شوری با لای خاک طی مراحل اولیه رشد می تواند به شدت بر عملکرد نهایی بذر تا ثیر بگذارد .اگر چه تنش شوری جوانه زنی و سبز شدن را به تاخیر می اندازد . ولی بعصی گیا هان زراعی قادر به جوانه زنی در سطوح بالاتری از نمک که گیاهان بطور معمول می توانند آن را در مراحل رشد رویشی یا زایشی تحمل کنند هستند .به هر حال این تحمل بالای گیاهان در مراحل نهال بذری و حسا سیت آنها در مراحل رشد بعدی مزیت اندکی است .در گندم دوروم و گندم نان حساسیت به شوری با افزایش سن گیاه کا هش می یابد لذا پائین نگهداشتن شوری خاک در طی مرحله جوانه زنی و سبز شدن گیاهچه ای دارای اهمیت می با شد و به همین منظور کشت هیرم کاری در مناطق خشک و نیمه خشک در مورد غلات مرسوم است. در جو تفاوتهای ارقام در مرحله رشد گیاه افزایش یا فت . همچنین درجه تحمل نسبی در طی زمان رشد برای نیشکر نیز گزارش شده است این گزارشات فرایند غربال و انتخاب را در صورتیکه بر مبنای یک مرحله از رشد گیاه پایه گذاری شده باشد پیچیده می سازد .

● طبقه بندی گندم

۱) انواع هگزا پلوئیدی ۲n=۶x=۴۲کروموزوم

به گندمهای معمولی Dinkelمعروف بوده وعموماُ زراعی ولی دارای انواع لخت وبا پوشش می باشد . گونه T.aestivu گونه های وحشی واهلی گندم را برحسب نظرات اویلوف" و اصلاحات مکی" از کرومزومی (ژنتیکی) و به طور کلی به سه گروه به شرح زیر تقسیم میشوند :

۲) انواع دیپلوئیدی ۲n=۲x=۱۴ کرومزوم

به این گندمها ، گندمهای تکدانه یا Einkorn نیزمی گویند به لحاظ اینکه در هر سنبلچه واقع در محور سنبله همانند جو دو ردیفه فقط یک دانه تشکیل میشود .

دانه ها نیز همانند جو پوشش دار هستند . انواع زراعی در این گروه بسیار نادر می باشد .

۳) انواع تترا پلوئیدی ۲n=۴x=۲۸ کرومزوم

گندمهای جفت دانهای یا Emmre نامیده می شوند دارای انواع وحشی وزراعی ، لخت وپوشش دار بود ، ودو گونه T.DicoccumوT.Durum (گندم ماکارونی ) در سطوح وسیع کشت میشوند .

یکی از گونه های این گروه می باشد که با داشدن ارقام وانواع مختلف وتیپهای متعدد کاشت غالب جهانی رادارد .
●تیپهای گندم :

گندم معمولی دارای انواع بهاره ، پاییزه ،دو فصله می باشد .
گندمهای پاییزه ریشه عمیق تر ، رشد بطئی تر ، رنگ دانه اغلب تیره تر ، درصد پروتئین بیشتر از انواع بهاره رفتن نیاز به دورهای سرما دارند و خفتگی بذر نیز در این تیپ مطرح می باشد.گندم های معمولی نیز دارای انواع سخت ونرم می باشند . در این سختی ونرمی علاوه بر خصوصیات ژنتیکی عوامل محیطی نیز موُثر هستند .گندم های معمولی از نظر برخی خصوصیات گیاه شناسی مثل داشتن یا نداشتن ریشک ، تراکم یا نیمه تراکم یا باز بودن محور سنبله، ارتفاع و ... دارای فرم های مختلفی هستند.

اصلاح و معرفی یک رقم شیوه های مختلفی دارد که عبارتند از :

۱) Selection
گندم های بومی هر کشوری ، مجموعه ای از انواع گندم های مختلف با ویژگی های مختلف می باشد که یک اصلاح گر از بین این انواع با توجه به هدف خود و نیز خصوصیات گیاهی ، مقاومت ها ، حساسیت ها ،عملکرد و غیره بوته های خاصی را انتخاب کرده وبا آزمایشات مختلفی که روی آنها انجام می دهد. در نهایت به یک توده بذر خالص با ویژگی های مورد نظر اصلاح گر می رسد . که با طی تشریفات قانونی آنرا به عنوان یک رقم معرفی می کنند . ارقام آذر ، امید ، روشن ، طبسی از جمله ارقامی هستند که به این ترتیب حاصل شده اند .

۲) Plant Introduction
در جهان مناطق متعددی هستند که شرایط اقلیمی آنها با شرایط اقلیمی مناطقی از کشور ما مطابقت می کند .
ارقامی که در این مناطق کشت موفقی داشته باشند ممکن است در مناطق مشابه در کشور ما نیز موفقیت آمیز باشد. لذا مراکز تحقیقات با وارد کردن نمونه ای از آنها به کشور وانجام آزمایشات مختلف برای مناطق خاصی معرفی کرده یا برا انجام تلاقی ها از آنها استفاده کند .
البرز ، بزوستایا ، پنجامو ، چناب ، خزر ، مغان ۱و۲ و کاوه این گونه اند .

۱) Hybridation
ممکن است یک رقم انتخابی از توده های بومی یا یک رقم وارداتی با داشتن صفات مطلوب یک چند ویژگی نا مناسبی هم داشته باشند. مثلآ عملکرد خوب ولی حساس به ریزش.

۲) Mutation
ممکن است به صورت طبیعی یا با اقداماتی چون پرتو نگاری با قرار دادن بذور یا گیاهان تحت شرایط با مواد خاص تغییراتی در ترکیبات ژنتیکی ودر نتیجه ویژگی های آنها ایجاد شود . اگر این تغییرات مطلوب باشد که احتمال آن بسیار کم است- میتوان آنرا به عنوان یک موتانت معرفی کرد .مثل موتانت اروند .

● طبقه بندی گندم بر اساس خصوصیات ژنتیکی

۱) گروه دیپلوئید (کروموزوم ۲n=۲۸(
▪ پوشیده – زراعی / Ein korn / T. aegilopoidesBa
▪ پوشیده – وحشی / Wild einkorn / T.boeoticum Boisscl
۲) گروه تتراپلوئید ( کروموزوم۲n=۲۸)
▪ پوشیده – وحشی / Wild Emmer / T. dicoccoides Korn
▪ پوشیده –زراعی / Timolcevi / T. dimophecvii Zhukow
▪ پوشیده –زراعی / Emmer / T. dicoccum schubi
▪ لخت – زراعی / Makaroni Wheat / T. durum Docf
▪ لخت – زراعی / Rivci Wheat /T. mrgidiom L .
▪ لخت - زراعی/ Khorasan Wheat / T. wranicum jakubz .
▪ لخت – زراعی / Polish Wheat =(T. oricniai pere )
▪ لخت – زراعی/
Persian Wheat / T. polonicum vav
۳) گروه هگزاپلوئیدی ( ( ۲n = ۴۲
▪ لخت – زراعی / Commun wheat / T. vulgare
▪ لخت – زراعی / Club wheat
▪ لخت – زراعی / Shot wheat
▪ پوشیده – زراعی/ Spelt
▪ پوشیده – زراعی / Rivet wheat
▪ پوشیده – زراعی / Khorasan wheat

کد:

---

http://www.marliko.blogfa.com

---

منبع: کاهش ضایعات بذر مصرفی گندم
ناصر مجنون حسینی و بهمن یزدی صمدی


مقالات ارسالی به آفتاب

بحثی رو که اغاز می کنیم مربوط به آفات مهم گندم و مديريت كنترل آنها در ايران هستش امید.ارم مفید باشه



منبع سایت iranwheat

-----------------------------------------


آفات مهم گندم و مديريت كنترل آنها در ايران



منوچهر رضابيگي 1 و غلامرضا رجبي 2


1- استاديار پژوهش موسسة تحقيقات آفات و بيماريهاي گياهي، تهران

2- استاد پژوهش موسسة تحقيقات آفات و بيماريهاي گياهي، تهران


مقـدمـه

گندم عمده ترين محصول زراعي كشور است. سطح زير كشت گندم آبي و ديم كشور در سال 1380 به ترتيب27/2 و51/3 ميليون هكتار و متوسط عملكرد آن در شرايط آبي و ديم به ترتيب 3 و 7/0 تن در هكتار بوده است. نرخ خودكفايي گندم در سال هاي مختلف بين 60-80 درصد نوسان داشته است. در صورتي كه متوسط عملكرد در شرايط آبي و ديم به ترتيب تا سطح 8/4 و16/1 تن در هكتار افزايش يابد، خودكفايي در توليد اين محصول تحقق خواهد يافت(كشاورز و همكاران، 1380).

مهم ترين عوامل تآثيرگذار در كاهش عملكرد گندم كشور به شرح زير مي باشند(آهون منش،1371):

× پايين بودن آگاهي و دانش علمي و عملي كشاورزان

× نارسايي در تآمين و توزيع به موقع نهاده هاي كشاورزي(بذر، كود، سم و …)

× بالا بودن ميزان ضايعات در مراحل مختلف توليد

× محدود بودن منابع آب و يا عدم وجود نظام صحيح آبياري در اغلب مناطق كشور

× خسارت آفات، بيماريهاي گياهي، علف هاي هرز و عدم مديريت صحيح كنترل آنها

× عدم مصرف صحيح و بهينة كودهاي شيميايي و يا كمبود و عدم توزيع به موقع آنها

× كاربرد غير اصولي و نامنظم ماشين آلات و ادوات كشاورزي

× عدم توسعة مكانيزاسيون كشاورزي در بسياري از نظام هاي بهره برداري

× كمبود وسايل، ابزار و اعتبار در زمينه هاي مختلف تحقيق، ترويج و آموزش كشاورزي

× كمبود سرمايه گزاري در توليد محصولات كشاورزي

× نارسايي سياست ها و برنامه هاي كشور براي توليد محصولات كشاورز

آفات گندم و اهميت اقتصادي آنها

در اكوسيستم هاي زراعي كشور كه گندم و جو بستر زيست را تشكيل مي دهند، عوامل زنده و غير زنده اي در توليد محصول تآثيرگذار هستند كه انسان براي بدست آوردن محصول بيشتر مدام آنها را تغيير مي دهد. شناخت اين عوامل و روابط متقابل بين آنها در حفظ تعادل كمي و كيفي گونه هاي تشكيل دهندة يك اكوسيستم اهميت بسيار زيادي دارد. در ايران بيش از 70 گونه حشرة گياه خوار شناسايي شده اند كه به عنوان مصرف كنندگان اوليه از گندم و جو تغذيه مي كنند. اين حشرات گياه خوار، خود مورد تغذيه حشره خواران (حشرات انگل، انگل هاي بالقوه و شكارگران) كه مصرف كنندگان ثانوية هستند، قرار مي گيرند. اتلاق واژة آفت به گونه هايي كه زيان اقتصادي ندارند جايز نيست و تلاش براي حذف اين گونه ها، نابودي دشمنان طبيعي آنها، طغيان احتمالي آفات بالقوه و كاهش تنوع زيستي در اكوسيستم هاي زراعي را به همراه خواهد داشت.

گسترش و طغيان سن گندم در اثر تخريب مراتع به عنوان زيستگاه هاي دائمي اين حشره و تبديل آنها به اراضي ديم كم بازده و فراهم آوردن بستر زيست مناسب تر براي تغذيه و توليد مثل آن، مثال خوبي براي نشان دادن چگونگي ايجاد يك آفت در اثر تغيير اكوسيستم توسط انسان است.

محدود بودن دامنة ميزباني آفات غلات و مكان زمســـتان گذراني تعداد زيادي از آنها كه در خاك و بقــاياي محصول صورت مي گيرد، موجب مي شود كه جمعيت اكثر اين آفات، با تناوب زراعي و انجام عمليات زراعي پس از برداشت، به مقدار قابل توجهي كاهش يابند. عليرغم اين مسئله، حدود 15 گونه از حشرات زيان آور گندم و جو را مي توان نام برد كه به عنوان آفات درجة اول و دوم، زيان اقتصادي قابل توجهي به اين محصولات وارد مي كنند.

خسارت ناشي از آفات، بيماريها و علف هاي هرز در كشور ما حدود 30-35 درصد برآورد گرديده است كه
10-12 درصد آن به حشرات زيان آور اختصاص دارد. بدين معني كه با مديريت كنترل اين عوامل، مي توان
10-12 درصد عملكرد واقعي گندم را افزايش داد و آن را به حداكثر عملكرد قابل دسترس كه در شرايط ديم و آبي به ترتيب 4 و 14 تن در هكتار ذكر شده است، نزديك تر ساخت.

راهكارهاي توصيه شده براي مديريت منطقي كنترل آفات در مزارع گندم و جو كشور، مبتني بر استفاده از
روش هاي غير شيميايي است. كنترل شيميايي سن گندم به عنوان مهم ترين حشرة زيان آور مزارع گندم و جو كشور كه به تفصيل به آن پرداخته خواهد شد، از اين قاعده مستثني است. طبق استنتاجي از گزارش عملكرد فعاليت هاي سازمان حفظ نباتات در سال 1378، سالانه در سطحي معادل 22-25 درصد كل اراضي گندم كشور، براي كنترل حشرات زيان آور مبارزة شيميايي صورت مي گيرد(1200000 هكتار براي كنترل سن گندم و حدود 75000 هكتار براي كنترل ساير حشرات زيان آورگندم). ميانگين مصرف آفت كش ها در اين محصول حدود
4/0- 5/0 كيلوگرم در هكتار است كه2/0-25/0 كيلوگرم آن به حشره كش ها اختصاص دارد و اين ميزان در مقايسه با ميانگين مصرف آفت كش ها در درختان ميوه(5/9 ليتر درهكتار)، برنج (7/18 ليتر در هكتار)، پنبه(9 ليتر در هكتار) و چغندر قند(1/8 ليتر در هكتار) مقدار قابل توجهي نيست(سازمان حفظ نباتات، 1378).

عليرغم اين مسئله سياست جاري وزارت جهاد كشاورزي و ديگر سياست گزاران توليد گندم كشور، رسيدن به كشاورزي پايدار(توليد بهينه و مستمر محصولات كشاورزي با حفظ و يا حداقل زيان وارده به محيط زيست) است وخودكفايي در توليد گندم و كاهش ســطوح مبارزة شــيمــيايي با آفات گندم، از مهم ترين برنامه هاي بخش كشاورزي و زير بخش هاي تابع آن( سازمان حفظ نباتات و موسسة تحقيقات آفات و بيماريهاي گياهي) مي باشد.

در اين مجموعه نكات مهم و كليدي در رابطه با مناطق انتشار، خسارت، زيست شناسي و مديريت كنترل آفات مهم گندم و جو كشور، به اختصار بيان شده است و تصاويري در رابطه مهم ترين آفات گندم و جو ارايه شده است. براي كسب اطلاعات بيشتر و جزئيات دقيق تري در خصوص اين آفات مي توان به منابع و مراجع علمي مورد استفاده در اين نوشته، مراجعه كرد.

راست بالان زيان آور گندم

تا كنون چندين گونه ملخ كه ميزبان آنها گندم ذكرگرديده است، جمع آوري و شناسايي شده اند. در بين اين ملخ ها گونه هاي زيرحائز اهميت مي باشند(شكل 1):





ملخ مراكشي Dociostaurus maroccanus (Thunb.)

Acrididae, Orthoptera


مناطق زيست اين ملخ در ايران، دامنه هاي كوه هاي البرز و زاكرس در شمال غربي ، شمال شرقي، غرب، جنوب و جنوب غربي كشور مي باشد و در مناطق مركزي ايران بندرت ديده مي شود. گياهان زراعي مختلف خصوصآ غلات به عنوان ميزبان آن ذكر شده است و بيشتر از ساير ملخ هاي بومي ايران كه ميزبان آنها گندم و جو ذكر شده است، خسارت زا است(غزوي، 1379).

اين ملخ در خاك هاي رسي سفت و عاري از پوشش گياهي تخم ريزي مي كند و قسمتي از تابستان، پائيز و زمستان (حدود 9 ماه از سال) را به صورت تخم سپري مي كند و يك نسل در سال دارد. خاك نرم و پوشش گياهي انبوه از تخم گذاري، افزايش جمعيت و تبديل حالت انفرادي به گله اي آن جلوگيري مي كند(غزوي، 1379). در بعضي از سال ها جمعيت هاي قابل توجهي از اين ملخ در كانون هاي دائمي آن مشاهده مي شود اما به محض مشاهدة افزايش جمعيت و ايجاد گله در كانون ها، توسط عوامل اجرايي سازمان حفظ نباتات كنترل مي شوند.



ملخ صحرايي Schistocerca gregaria (Forsk.)
Acrididae, Orthoptera



كانون هاي دائمي اين ملخ در افريقا، عربستان، هندوستان و پاكستان قرار دارد و تحت شرايط خاصي از فاز انفرادي به فاز گله اي تبديل شده و به مناطق ديگر از جمله ايران حمله مي كنند. اين ملخ دامنة ميزباني وسيعي داشته و گندم و جو نيز از گياهان ميزبان آن به شمار مي آيد.

اين ملخ در سال هايي كه حالت گله اي آن به ايران حمله كرده است تا دو نسل در سال ايجاد كرده است (بهداد،1375). درسال هاي اخير شاهد حملة دسته هاي مهاجر اين ملخ به ايران نبوده ايم. فاز انفرادي اين آفت در سيستان و بلوچستان و حاشيه درياي عمان و خليج فارس نيز وجود دارد كه در صورت مساعد بودن شرايط محيطي افزايش جمعيت داده و به زراعت هاي هم جوار محل زيست خود خسارت وارد مي سازند (رفيعي، 1372 و غزوي و جمسي، 1373).



ملخ آسياي Locusta migratoria L.

Acrididae, Orthoptera


فاز انفرادي اين ملخ در اكثر نقاط ايران وجود دارد و گندم و جو نيز به عنوان ميزبان هاي اين ملخ چند ميزبانه ذكر شده است. اولين گزارش حمله آن به ايران در سال 1325 بوده كه از خاك روسيه به نواحي شمالي ايران حمله كرده است (بهداد، 1375 ). در سال هاي اخير اين ملخ خسارت هاي شديدي به مزارع نيشكر و برنج خوزستان وارد نموده است. زمستان گذراني اين ملخ به صورت تخم است و در شرايط خوزستان تا 3 نسل در سال ايجاد مي كند(خواجه زاده،1381) .

برخي ديگر از ملخ هاي بومي در ايران وجود دارند كه گندم و جو ميزبان آنها ذكر شده است و در برخي
سال ها خسارت هاي قابل توجهي به غلات وارد مي كنند. اسامي علمي مهم ترين آنها به شرح زير مي باشد:



Dociostaurus crassiusculus (Pantel) (Acrididae, Orthoptera)
Dociostaurus hauensteini Bolivar (Acrididae, Orthoptera)
Ramburiella turcomana (F.W.) (Acrididae, Orthoptera)
Calliptamus barbarus Costa (Acrididae, Orthoptera)
Calliptamus turanicus (L.) (Acrididae, Orthoptera)
Oediopoda miniata (Pall) (Acrididae, Orthoptera)
Ailopus talassinus (Acrididae, Orthoptera)
Pyrgodera armata (F.W.) (Acrididae, Orthoptera)
Tettigonia viridissma (L.) (Tettigonidae, Orthoptera
Decticus albifrons (F) (Tettigonidae, Orthoptera)

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]


شكل 1- مهم ترين ملخ هاي زيان آور غلات

ملخ آسيايي(Locusta migratoria ) (بالا)

ملخ صحرايي(Schistocerca gregaria ) (پائين)

مديريت تلفيقي ملخ هاي زيان آور گندم

ــ پرندگان مخـتلف از شـكارگران عمومي ملـخ ها به شمار مي آيند. لارو چند گونه از سوسك هاي جنس
Meloe و چند گونه از سوسك هاي جنس Mylabris گزارش شده اند كه از تخم ملخ ها تغذيه مي كنند. زنبور
Scelio flavibabis M. از پارازيتوئيد هاي مهم تخم ملخ ها به شمار مي آيد(خواجه زاده، 1381) و گونه هايي از مگس هاي Tachinidae نيز گزارش شده اند كه پارازيتوئيد پوره ها و حشرات كامل ملخ ها هستند.

ــ ملخ مراكشي زمين هاي عاري از پوشش گياهي و خاك سخت و كوبيده شده را براي تخم گذاري انتخاب
مي كند و چراي بي روية دام در مراتع باعث از بين رفتن پوشش گياهي و كوبيده شدن زمين مي شود و نقاط مناسبي را براي به وجود آمدن حالت گله اي ملخ فراهم مي كند (سلطاني، 1362 و غزوي، 1379). كشت زمين هاي لخت و بالا بردن ميزان پوشش گياهي در مناطق زيست ملخ مراكشي، در جلوگيري از افزايش جمعيت آن موثر است(غزوي، 1379).

ـــ در مديريت تلفيقي ملخ هاي بومي زيان آور كشور شناسايي كانون ها و مناطق نشو و نماي اين ملخ ها اهميت فراواني دارد. در سال 1378 عمليات ديده باني و مبارزه با ملخ هاي بومي و ملخ صحرايي در سطح 118000 هكتار توسط عوامل اجرايي سازمان حفظ نباتات صورت گرفته است (سازمان حفظ نباتات، 1378).

براي كنترل شيميايي ملخ هاي زيان آور، سموم فنيتروتيون ULV 96% ( 4/0- 5/0 كيلودر هكتار)، مالاتيون ULV 96% (7/0- 5/1 كيلو در هكتار)، فنيتروتيون EC 50% (1 ليتر درهكتار) و ديفلوبنزورون ULV 95% (300 ميلي ليتر در هكتار) و طعمة مسموم ( ليندين WP 25% + 100 كيلو سبوس گندم ، برنج يا ذرت+ آب به اندازة مرطوب شدن) به مقدار 25-50 كيلو گرم در هكتار به محض خروج پوره ها تا زمان ظهور ملخ هاي كامل، مورد استفاده قرار مي گيرند( سازمان حفظ نباتات، 1375).

ــ در كشورهاي توسعه يافته، از عوامل بيماري زاي حشرات ( قارچ ها و پروتوزوئرها) براي كنترل ملخ هاي زيان آور استفاده مي كنند. در ايران نيز تحقيقاتي براي جداسازي، شناسايي و بررسي كارايي آزمايشگاهي اين عوامل صورت گرفته است.

سن هاي زيان آور گندم

بيش از 10 گونه سن زيان آور غلات در ايران جمع آوري و شناسايي شده اند. در بين آنها سن گندم(Eurygaster integriceps Put.) از اهميت اقتصادي بيشتري برخوردار است(شكل 3).



سن گندم Eurygaster integriceps Put.

(Scutelleridae, Heteroptera)



اين گونه مهم ترين آفت كشاورزي كشور ما به شمار مي آيد. به جز مناطق خوزستان، اراضي ساحلي خليج فارس، درياي عمان ، درياي خزر و كويرهاي مركزي فلات ايران، اين آفت در ساير مناطق كشور وجود دارد
(رجبي، 1379). بر اساس ميانگين سطح مبارزة شيميايي با سن گندم طي سال هاي 79-1375 استان هاي فارس، همدان، كرمانشاه، مركزي، كردستان، اصفهان، لرستان و تهران به ترتيب با 24، 7/13، 6/13، 8 ، 9/7، 1/7، 9/4 و 5/4 درصد سهم مبارزه شيميايي با سن گندم در كشور، از مهم ترين مناطق سن خيز كشور به شمار مي آيند.

سطح مبارزة شيميايي با سن گندم در 25 سال اخير(شكل 2) روند فزاينده اي داشته است به طوري كه اين سطح از 75000 هكتار در سال 1355 به 1200000 هكتار در سال 1380 رسيده است (هيربد، 1380). تخريب مراتع و توسعة ديم زار ها خصوصآ در غرب كشور از مهم ترين دلايل گسترش مناطق انتشار و طغيان سن گندم در سال هاي اخير بوده است(رجبي،1372). در سال هاي اخير 40 -50 درصد سهم مبارزة شيميايي با سن گندم در اراضي ديم استان هاي غربي كشور كه تخريب مراتع در آنها شديد بوده است، صورت گرفته است (بغدادچي، 1371).



سن گندم هم به صورت كمي( خسارت به برگ، خشك كردن جوانه مركزي، سفيد كردن وخشك كردن سنبله ها و يا قسمتي از آنها توسط سن مادر) و هم به صورت كيفي ( سن زدگي دانه ها توسط پوره ها و سن هاي نسل جديد) خسارت وارد مي كند. طبق يك برآورد نظري در 3 ميليون هكتار اراضي آلوده كشور، در صورت عدم مبارزه با سن گندم حدود 90 هزار تن خسارت كمي و 900 هزار تن خسارت كيفي ايجاد خواهد شد.

طبق بررسي هاي بهرامي(1377) هر سن مادر به طور متوسط 61 جوانه مركزي و 2/12 سنبله را در شرايط ديم خسارت مي زند و سطح زيان اقتصادي آن 6/1 سن مادر در متر مربع است. در طرح جامع سن گندم كاهش محصول به ازاي هر سن مادر در شرايط ديم 8/43 كيلوگرم و سطح زيان اقتصادي آن 8/1 عدد در متر مربع برآورد گرديده است(بي نام، 1377). طبق بررسي هاي رضابيگي(1379) هر سن مادر در مزارع آبي در شرايطي كه ترميم خسارت صورت نگيرد، 1/3 گرم(حدود 30 كيلو گرم در هكتار) خسارت مي زند و سطح زيان اقتصادي آن حدود 3 عدد در متر مربع است. نور(1381) سطح زيان اقتصادي سن مادر را در شرايط آبي 7-8 عدد در متر مربع برآورد كرده است.

حد قابل تحمل سن زدگي دانه ها 2 درصد است و دانه هايي كه بيشتر از 2 درصد دانة سن زده داشته باشند فاقد كيفيت نانوايي هسـتند. با افزودن برخي از افزودني هـاي مجاز مي توان اين نرم را كمي افزايـش داد(عسگريان زاده، 1377). بهرام)1377) سن زدگي دانه ها به ازاي هر پوره سن 5 را در زمان برداشت گندم ديم حدود 6/0 درصد برآورد كرده و سطح زيان اقتصادي پوره ها را 3-4 پوره در متر مربع ذكر كرده است. رضابيگي(1379) سطح زيان اقتصادي پوره ها را به طور متوسط 2/8 عدد در متر مربع برآورد كرده است. اين ميزان در ارقام رشيد و سرداري به ترتيب 3/5 و 7/6 و در ارقام فلات و گلستان كه تحمل بيشتري دارند، به ترتيب 8/11 و 6/9 عدد است. نوري(1381) سطح زيان اقتصادي پوره ها را در شرايط آبي 11-12 پوره در متر مربع برآورد كرده است.

از نظر زيست شناسي، سن گندم سرتاسر تابستان، پائيز و زمستان ( حدود 9 ماه از سال) را در پناهگاه هاي تابستانه و زمسـتانه آن در ارتـفـاعات، زير بوتـــه هاي گــون (Astragalus spp.)، درمـــنـه ( Artemisia spp.)، كــلاه مـير حــسنAcantholimon spp.)) و چوبك (Acanthophillum spp.) و در جنگل هاي بلوط غرب كشور در زير برگ هاي ريزش كرده بلوط و برخي ديگر از درختان و درختچه ها به سر مي برد. اين سن ها دياپوز داشته و در اوايل بهار به مزارع گندم و جو ريزش مي كنند. سن گندم تنها يك نسل در سال دارد(رجبي، 1379).

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

شكل 3 - سن گندم (Eurygaster integriceps) و نحوة خسارت آن

سن مادر(رديف اول، سمت راست)، خسارت سن مادر( رديف اول، سمت چپ)، جفت گيري سن مادر(رديف دوم، سمت راست)،

تخم(رديف دوم، سمت چپ)، پوره هاي سن 4 و 5 (رديف سوم، سمت راست) و دانه هاي سالم و سن زده(رديف سوم، سمت چپ)



مديريت تلفيقي سن گندم

ــ مهم ترين عامل افزايش جمعيت و طغيان سن گندم در 25 سال اخير، تخريب مراتع( خصوصآ در ديم زارهاي كشور) و كشت گندم و جو در مراتع تخريب شده بوده است. اين كار در افزايش وزن، افزايش ميزان تخم ريزي و تبديل سن هاي ساكن مراتع به سن هاي مهاجر، موثر بوده است(رجبي، 1372).

در سال هاي خشك و كم باران اراضي ديم كم بازده برداشت نمي شوند و يا به دليل كمبود آب، نداشتن تجهيزات مناسب سمپاشي و اقتصادي نبودن مبارزه، كنترل شيميايي سن گندم در آنها صورت نمي گيرد و باعث انتقال جمعيت قابل توجهي از آفت از سالي به سال ديگر مي شوند. جلوگيري از كشت گندم و جو در مراتع تخريب شده و اختصاص دادن اراضي ديم كم بازده به كشت گياهان مناسب ديگر، در كاهش جمعيت اين آفت بسيار موثر است و لازم است به عنوان يك راهكار اساسي، برنامه ريزي هاي لازم در اين خصوص صورت گيرد.

ــ سن گندم دشمنان طبيعي فراواني دارد و در بين آنها زنبورهاي پارازيتوئيد تخم و مگس هاي پارازيتوئيد سن گندم از نظر كاهش جمعيت اين آفت از اهميت بيشتري برخوردارند(شكل4).

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

شكل4- مهم ترين دشمنان طبيعي سن هاي زيان آور غلات

زنبور پارازيتوئيد تخم(‍Trissolcus grandis) (رديف اول، سمت راست)، تخم هاي پارازيته شده (رديف اول، سمت چپ)، مگس پارازيتوئيد سن گندمHeliozeta helluo) ) (رديف دوم، سمت چپ)، تخم مگس پارازيتوئيد روي بدن سن (رديف دوم، سمت راست)، سن تلف شده در اثر قارچ بيماري زا Beaveria(رديف سوم)



مهم ترين گونه هاي زنبورهاي پارازيتوئيد تخم سن گندم به خانوادة Scelionidae وجنس Trissolcus تعلق دارند و مهم ترين گونه هاي آن به شرح زيرمي باشند(رجبي، 1359):

Trissolcus grandis Thomson
Trissolcus semistriatus Nees

Trissolcus vassilievi Mayr

Trissolcus rufiventris Mayr

Trissolcus basalis Wollaston



در بين گونه هاي فوق T. grandis گونة غالب اين زنبورها در اكثر مناطق كشور مي باشد. ميزان پارازيتيسم تخم توسط اين زنبورها از منطقه اي به منطقة ديگر متفاوت است و در اكثر مناطق كشور اين زنبورها يكي از عوامل كليدي كاهش جمعيت سن گندم به شمار مي آيند. اين زنبورها بيشتر در زير پوستك درختان ميوة سردسيري زمستان گذراني مي كنند و قبل از ورود به مزارع از شهد گل هاي اين درختان تغذيه مي كنند(رجبي، 1379). جلوگيري از سمپاشي هاي بي رويه و ايجاد تنوع در اكوسيستم هاي زراعي از طريق ايجاد باغ و يا كاشت درختاني مثل بيد و بادام و غيره در كنار نهر هاي حاشية مزارع، روشي مناسبي براي حفظ و حمايت اين زنبورها و افزايش كارايي آنها است.

كنترل بيولوژيكي سن گندم با استفاده از پرورش انبوه زنبورهاي پارازيتوئيد تخم طي سال هاي (43-1325) در ورامين و اصفهان صورت گرفته است(زمردي،1340 و زمردي، 1371). دياپوز اجباري سن گندم و عدم امكان پرورش انبوه آن براي تكثير زنبورها، عدم اطلاع دقيق از بيواكولوژي اين زنبورها و گرايش به سمت استفاده از سموم شيميايي به دليل سهولت كاربرد و كم اطلاع بودن از اثرات جانبي مصرف اين سموم، كنترل بيولوژيكي سن گندم با استفاده از اين عوامل متوقف شد. از آن زمان تا كنون تحقيقات وسيعي در رابطه با زنبورهاي پارازيتوئيد سن گندم صورت گرفته است. بيواكولوژي اين زنبور ها وپرورش انبوه آنها توسط صفوي(1352)، رجبي و اميرنظري(1367)، تقدسي(1370) و ايراني پور(1375) صورت گرفته و اميرمعافي (1379) سيستم ميزبان- پارازيتوئيد بينT.grandis و تخم سن گندم را مطالعه كرده است. در رابطه با پرورش انبوه اين زنبورها با استفاده ازتخم سن(L.) Graphosoma lineatum بررسي هاي در خور توجهي توسط عسگري(1374)، شاهرخي(1376) و عسگري(1380) صورت گرفته است. با استفاده از مجموع اطلاعات بدست آمده درخصوص اين زنبورها، مي توان پرورش انبوه و رهاسازي آنها را به عنوان يكي از روش هاي مبارزه در برنامة مديريت تلفيقي سن گندم مورد استفاده قرار داد.

دستة دوم دشمنان طبيعي سن گندم كه از اهميت زيادي برخوردارند، مگس هاي پارازيتوئيد سن گندم هستند كه به خانواده Tachinidae تعلق دارند. اين مگس ها پوره هاي سنين 4 و 5 و سن هاي بالغ را پارازيته مي كنند و ميزان پارازيتيسم آنها با توجه به شرايط منطقه از 2-25 درصد (در موارد استثنايي تا 40 درصد) گزارش شده است. اسامي علمي گونه هاي مهم مگس هاي پارازيتوئيد سن گندم در زير آمده است:

Heliozeta helluo F.

Phasis subcoleoptrata L.

Ectophasia crassipenis F.

Elomyia lateralis Meig.

Ectophasia oblonga Role-Desv.


در اكثر مناطق كشور H. helluo گونة غالب مي باشد. در رابطه با بيواكولوژي اين مگس ها بررسي هاي جامعي توسط اميرمعافي(1370) در منطقة كرج، عبادي و جوزيان(1379) در منطقة اصفهان و پيرهادي و رجبي(1381) در لرستان صورت گرفته است.

اين مگس ها پارازيتوئيد داخلي هستند و سيستم تنفسي خود را به سيستم تنفسي ميزبان وصل مي كنند و در شرايط آزمايشگاه نيز به سختي روي بدن سن گندم تخم ريزي مي كنند و پرورش انبوه آنها در شرايط كنوني امكان پذير نيست. حشرات كامل اين مگس ها برروي گياهان شهد داري مثل ازمك ،گشنيز، برخي ديگراز گياهان مرتعي و علف هاي هرز حاشية مزارع تغذيه مي كنند و با تغذيه از اين گياهان ميزان تخم ريزي آنها افزايش مي يابد. بالا بردن كارايي اين مگس ها از طريق ايجاد تنوع در اكوسيستم هاي زراعي، و حفظ و حمايت آنها از طريق جلوگيري از سمپاشي هاي بي رويه از مواردي است كه در برنامة مديريت كنترل سن گندم مي بايست به آنها توجه كرد.

چند جدايه از قارچ بيماري زاي Beauveria bassiana Vuill. از سن گندم جداسازي شده است و بررسي هايي در رابطه با حساسيت مراحل مختلف رشدي سن گندم در برابر اين قارچ توسط طلايي و همكاران( 1379) صورت گرفته است.

ــ در بسياري از نوشته ها، كشت جو به جاي گندم، زود كاشت گندم و استفاده از ارقام زودرس گندم، به عنوان يكي از روش هاي موثر در كاهش جمعيت و خسارت سن گندم توصيه شده است. نتايج بررسي هاي رضابيگي(1377) نشان داده است كه زودرسي گندم و كشت جو به جاي گندم به واسطة زودرسي آن در كاهش جمعيت سن گندم چنـدان موثر نيسـت و سن گندم قادر است با ارقام جو كه در شرايط ورامين 7-10 روز زودتر مي رسند خود را تطابق دهد. كاهش وزن سن هاي نسل جديد در مزارع جو نيز نمي تواند عامل چندان موثري در كاهش جمعيت سن گندم باشد زيرا كه با برداشت جو احتمال پرواز سن ها به مزارع گندم بسيار زياد است و اين سن ها قادر اند ضمن وارد كردن خسارت، تغذية خود را نيز كامل كنند.

ــ برداشت سريع گندم يكي ديگر از روش هاي توصيه شده براي كاهش جمعيت و خسارت سن گندم است. طبق بررسي هاي رجبي(1372) سن هاي نسل جديد به هنگام ظهور حدود 70 ميلي گرم وزن دارند و در زمان رسيدن محصول، وزن آنها به 113 ميلي گرم و در زمان مهاجرت آنها به پناهگاه هاي زمستانه وزن آنها به 130-150
ميلي گرم مي رسد. از طرفي قسمت اعظم سن زدگي دانه ها توسط سن هاي نسل جديد ايجاد مي شود و بيشترچربي ذخيره شده در بدن سن ها، حاصل تغذية آنها در اين دوره است. برداشت سريع گندم ضمن ايجاد تلفات در جمعيت پوره هايي كه در مرحلة رسيدن گندم كامل نشده اند، كاهش سن زدگي، كاهش وزن سن ها و در نتيجه تلفات بيشتر آنها در پناهگاه هاي زمستانه را به همراه خواهد داشت. طبق بررسي هاي حق شناس و همكاران(1377) در منطقة چهار محال و بختياري، در سال هاي اخير سن هاي نسل جديد قبل از رسيدن و برداشت محصول، به سمت پناهگاه هاي تابستانه پرواز مي كنند. در چنين مناطقي، اين روش كارايي لازم را نخواهد داشت.

ــ در رابطه با مقاومت ارقام گندم به سن گندم تـحـقـيـقـات زيادي در كشور صورت گرفته است. عبـدالـلهي(1367)، طلايي(1369)، حيدري و همكاران(1376)، رضابيگي(1373)، نجفي(1376)، آينه(1377)،
فتحي پور (1377)، رضابيگي(1379)، زماني(1381)، غديري(1381) و بهرامي نژاد و همكاران(1381) بررسي هايي در اين ارتباط انجام داده اند وتفاوت هايي در مقاومت ژنوتيپ هاي بررسي شده در برابر اين آفت يافته اند. طبق
بررسي هاي رضابيگي(1379) ارقام حساس به سن گندم خصوصيات مرفولوژيكي و زراعي مشتركي دارند و اكثر ارقام گندم ديم خصوصآ رقم سرداري كه در سطوح وسيعي از ديم زارهاي غرب كشور كشت مي گردد، داراي چنين خصوصياتي مي باشند. بررسي هاي رضابيگي(1379) و زماني و همكاران(1381) نشان داده است كه سن گندم ازگرانول هاي ريز نشاستة اندوسپرم دانه بيشتر تغذيه مي كند و ارقام گندمي كه در اندوسپرم دانة خود گرانول درشت نشاستة بيشتري داشته باشند و به هنگام تغذية سن گندم گرانول ريز كمتري از دست بدهند، مقاوم تر هستند. رضابيگي(1379) براي ارزيابي و انتخاب ارقام مقاوم به سن گندم مدل مناسبي را ارايه نموده است. معرفي ارقام پر محصول و مقاومي كه با شرايط اقليمي مناطق مختلف كشور سازگار باشند، در كاهش جمعيت سن گندم و افزايش سطح زيان اقتصادي اين آفت موثر است.

ــ استفاده از سموم شيميايي در حال حاضر به عنوان موثرترين روش كنترل سن گندم در ايران و ديگر كشورهاي سن خيز دنيا عموميت دارد. آستانة زيان اقتصادي يا نرم مبارزه با سن گندم در شرايط ديم و آبي در جدول(1) آمده است.براي تصميم گيري در خصوص ضرورت يا عدم ضرورت سمپاشي، تعيين تراكم جمعيت سن گندم و روش نمونه برداري اهميت زيادي دارد. معين نميني و همكاران(1379) روش نمونه برداري دنباله اي را براي اين كار ارزيابي كرده اند. سمومي كه پس از برآورد دقيق جمعيت آفت و تشخيص ضرورت مبارزه توصيه مي گردد فنيتروتيون EC 50% (1 ليتر درهكتار)، فنتيون EC 50% (1 ليتر درهكتار)، تري كلرفون 80% SP (2/1 كيلو درهكتار)، دلتامترين EC 2.5% (300 ميلي ليتر درهكتار) مي باشند. طبق بررسي هاي شيخي(1379) در بين سموم فوق فنيتروتيون غير انتخابي عمل مي كند و انتخابي ترين حشره كش براي كنترل سن مادر و پوره ها تري كلرفن است كه اثرات چندان نامطلوبي روي دشمنان طبيعي ندارد. سموم پايرتروئيدي مثل دلتامترين براي زنبورهاي پارازيتوئيد تخم خاصيت دوركنندگي دارند و در مرحلة سن مادر توصيه نمي شوند اما اين سم اثرات كنترل كنندگي خوبي روي پوره ها دارد.

ــ بدنبال نتايج بدست آمده از اجراي طرح جامع سن گندم كه توسط بخش تحقيقات سن گندم و با همكاري سازمان حفظ نباتات در 8 پايلوت كشور اجرا گرديد، سن گندم از يك آفت عمومي به يك آفت همگاني تبديل شد. آفات عمومي آن دسته از آفاتي به شمار مي آيند كه تمام عمليات مبارزه و هزينه هاي انجام آن به عهدة دولت است، اما در خصوص آفات همگاني دولت نقش حامي و هدايت كنندگي را داراست و انجام عمليات مبارزه و پرداخت هزينه هاي آن به عهدة كشاورز است. اين طرح در ارتقاي دانش و آگاهي كشاورزان و افزايش مشاركت آنها در نمونه برداري ها و تصميم گيري ها براي انجام مبارزه، موثر بوده و طي مدت زمان انجام آن، كاهش سمپاشي هاي هوايي و افزايش سمپاشي هاي زميني در مناطق آلوده به اين آفت را به همراه داشته است.



جدول 1- سطح زيان اقتصادي يا نرم مبارزه با سن گندم در مزارع گندم كشور

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

به جز سن (E.integriceps ) ساير سن هاي زيان آور غلات، كه در درجة دوم اهميت قرار دارند به شرح زير
مي باشند(شكل 5):

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
شكل5- برخي از سن هاي زيان آور غلات(Pentatomidae)

سن آئليا (Aelia furcula ) (بالا)، سن ( Carpocoris fuscispinus) (وسط)، سن (Dolycoris sp. ) (پائين).





سن مائورا، سن مغربي Eurygaster maura L.

(Scutelleridae, Heteroptera)





سن مغربي يا سن مائورا تقريبآ از سرتاسر نواحي ساحلي شمال ايران به جز منطقة مغان گزارش شده است اما تراكم آن در مناطق گرگان و گنبد بيشتر از ديگر مناطق است(محقق نيشابوري،1370; مبشري،1373 ورجبي،1379). احتمالآ رطوبت و بارندگي يكي از مهم ترين عوامل تعيين كنندة انتشار اين آفت است(رجبي، 1379).

اين سن يك نسل در سال دارد و زمستان گذراني آن به صورت حشرات كامل داراي دياپوز در پاي درختان بلوط و درختچه هاي زرشك واقع در ارتفاعات مشرف به دشت گرگان و مينودشت است(مبشري، 1373).

هر چند كه مناطق انتشار اين آفت رو به فزوني است و تراكم جمعيت آن در سال هاي اخير افزايش يافته است، اما هيچ گاه كنترل شيميايي اين سن ضرورتي نيافته است. كارايي بسيار زياد زنبورهاي پارازيتوئيد تخم يكي از مهم ترين دلايل كنترل طبيعي اين سن در گرگان و گنبد است. ميزان پارازيتيسم تخم ها توسط اين زنبورها تا 90 درصد هم مي رسد. اين زنبورها علاوه بر كنترل جمعيت قابل توجهي از آفت، باعث عدم تطابق بين مراحل زيستي اين سن و مراحل فنولوژي گياه مي شوند به طوري كه به هنگام برداشت محصول، حدود 50 درصد جمعيت به صورت پوره ديده مي شود(محقق، 1370) و (مبشري، 1373).



مديريت تلفيقي سن مائورا

ــ بسياري از زنبورهاي پارازيتوئيد تخم سن گندم، تخم هاي سن E.maura را نيز پارازيته مي كنند. در بين گونه هاي جمـع آوري و شناسـايي شده در مناطـق گرگان و گنبـد T. grandis وT. basalis از اهميت بيشتري برخوردار هــستند . از مگس هاي پارازيتـوئيـد سن گندم چندين گونه شنـاسايي شده است كه در بين آنـها
E. lateralis و E. oblonga اهميت بيشتري دارند (رجبي، 1379).

ــ كنترل طبيعي اين سن توسط دشمنان طبيعي آن به خوبي صورت مي گيرد و خسارت اندك جمعيت هاي آن در مناطق آلوده قابل تحمل است و كنترل شيميايي آن ضروري نيست. در صورت انجام سمپاشي هاي بي رويه عليه سن مائورا و انهدام دشمنان طبيعي آن ، اين سن به آفت خطرناكي شبيه سن گندم تبديل خواهد شد.



Eurygaster testudinaria Geoff.

Heteroptera) (Scutelleridae,



اين گونه نخستين بار توسط Brown and Eralp (1962)از منطقة تبريز و بر اساس جمع آوري يك نمونة ماده گزارش گرديده است و محقق آن را از منطقة چمستان نور در مازندران همراه با E.maura مشاهده كرده است. اين گونه اهميت اقتصادي ندارد (محقق نيشابوري،1370 و 1372)



Dolycoris baccarum L.

(Pentatomidae, Heteroptera)



اين سن در اكثر نقاط كشور فعاليت دارد و علاوه بر گندم و جو، بسياري از گياهان زراعي و درختان ميوه به عنوان ميزبان آن معرفي شده اند. طبق بررسي هاي رجبي(1379) اين گونه از نظر اكولوژيكي داراي دو شيوة زندگي متفاوت است: جمعيتي كه در زيستگاه هاي طبيعي ساكن است و جمعيتي كه به علل اكــولوژيك خــصوصآ به هــنگام كــافي نــبودن غذا در زيــســتــگاه هاي طــبيــعي، جابجـا مي شــود و خــســارت هايي به مزارع مختلف و باغ هاي ميوه وارد
مي كند. اين سن تا دو نسل در سال دارد و زمستان گذراني آن به صورت حشره كامل است.

اكثر زنبور هاي پارازيتوئيد تخم سن گندم و مگس هاي پارازيتوئيد سن گندم به عنوان عوامل كاهش دهندة جمعيت اين گونه نيز معرفي شده اند(رجبي، 1379).



Dolycoris penicillatus (Horvath)

(Pentatomidae, Heteroptera)



اين گونه كم و بيش از نقاط مختلف كشور جمع آوري شده است. بر خلاف گونه D.baccarum در زيستگاه هاي طبيعي واقع در ارتفاعات وروي گياهان مرتعي وگندميان ديگر فعاليت دارد و هيچ گاه در مزارع و باغ هاي ميوه خسارت زا نبوده است. اين سن يك نسل در سال دارد و زمستان گذراني آن به صورت حشرة كامل است
(رجبي، 1379).



Carpocoris fuscispinus (Horvath)

(Pentatomidae, Heteroptera)



اين سن نيز در اكثر نقاط كشور كه سن گندم فعاليت دارد، وجود داشته و از گياهان مختلف خصوصآ گندم و
جو تغذيه مي كند، اما خسارت آن اقتصادي نيست. اين سن يك تا دو نسل در سال داشته و به صورت حشرة كامل زمستان گذراني مي كند. بسياري از دشمنان طبيعي سن گندم از روي اين گونه نيز جمع آوري
شده اند(رجبي، 1379).



سن آئليا Aelia furcula Fieb.

(Pentatomidae, Heteroptera)



در بين گونه هاي جنس Aelia ، اهميت اقتصادي Aelia furcula بيشتر است. اين گونه در اكثر نقاطي كه سن گندم فعاليت دارد يافت مي شود، اما تراكم آن در استان هاي غرب كشور(كرمانشاه، كردستان و همدان) و استان مركزي بيشتر است. طبق بررسي هاي رجبي( 1366 و 1370) اين سن بر روي گندم ، جو، يولاف و چاودار خسارت زا است و در زيستگاه هاي طبيعي خود در ارتفاعات از گياهان خانواده هاي مختلف نيز تغذيه مي كند. زمستان گذراني اين سن به صورت حشرة كامل است و در بهار به گندم زار هاي ديم و آبي مجاور پناهگاه هاي زمستانه ريزش مي كند و تمايلي به مهاجرت هاي دور دست ندارد. سن آئليا مراحل تكاملي خود را به مدت 5-8 روز ديرتر از سن گندم آغاز مي كند و به پايان مي رساند و بر خلاف سن گندم دياپوز اجباري نداشته و 20 درصد از جمعيت حشرات كامل نسل اول آن، نسل دومي را آغاز مي كنند كه به دليل در دسترس نبودن غذا و مناسب نبودن شرايط جوي، پوره هاي آن در نسل دوم با تلفات شديدي مواجه مي شوند. در برخي از زيستگاه هاي طبيعي، اين سن نسل دوم خود را كامل مي كند(رجبي، 1377 و 1379).



Aelia melanota Fieb.

(Pentatomidae, Heteroptera)



اين گونه در اكثر نقاط كشور وجود دارد، اما به نظر مي رسد كه بر خلاف A.furcula در مناطق گرم تر و در مزارع آبي بيشتر يافت شود، خسارت اين گونه اقتصادي نيست. اين سن به صورت حشرة كامل زمستان گذراني مي كند و داراي يك نسل در سال است. حشرات كامل نسل اول در صورت مناسب بودن شرايط ممكن است جفت گيري كنند و پوره هاي سن اول و دوم آنها نيز به وجود آيد(رجبي،1379 ).



Aelia virgata Klug

(Pentatomidae, Heteroptera)



تقريبآ در سرتاسر كشور وجود دارد اما جمعيت آن به مراتب كمتر از دو گونة فوق است(رجبي، 1379).



Aelia acuminata L.

(Pentatomidae, Heteroptera)



اين سن از مناطقي كه A.furcula وجود دارد، جمع آوري شده است، اما تراكم آن بسيار اندك بوده و خسارت آن اقتصادي نيست(رجبي، 1379).



Aelia rostrata Boh.

(Pentatomidae, Heteroptera)



از بعضي مناطق كشور جمع آوري شده است و اهميت اقتصادي ندارد(رجبي، 1379).



مديريت تلفيقي سن هاي آئليا

ــ رجبي(1379) كاهش جمعيت دشمنان طبيعي سن هاي آئليا و تخريب مراتع و زيستگاه هاي طبيعي آنها را از عوامل كليدي افزايش جمعيت سن هاي آئليا مي داند.

ــ بسياري از زنبور هاي پارازيتوئيد تخم سن گندم خصوصآ Trissolcus grandis تخم هاي اين سن ها را پارازيته مي كنند. علاوه بر اين مگس هاي پارازيتوئيد سن گندم نيز روي اين سن ها فعاليت مي كنند كه در بين آنها Elomyia lateralis از اهميت بيشتري برخوردار است.

ــ خسارت سن هاي آئليا اقتصادي نبوده و كنترل شيميايي آنها ضروري نيست و سمپاشي هايي كه براي كنترل سن گندم صورت مي گيرد روي آنها نيز موثر است.

جوربالان زيان آور گندم

شته هاي زيان آور گندم

شته هاي زيان آور غلات از آفات درجة دوم مزارع غلات به شمار مي آيند. در بعضي سال ها جمعيت و خسارت برخي از گونه ها (خصوصآ شته روسي گندم) افزايش يافته و خسارت قابل توجهي به مزارع گندم و جو وارد مي كنند. طبق گزارش سازمان حفظ نباتات سطح مبارزة شيميايي با شته هاي غلات در سال 1379 حدود 17000 هكتار بوده است كه عمدتآ براي كنترل شته روسي گندم صورت گرفته است(اميني، 1379(

شته هاي زيان آور غلات را از نظر محل فعاليت بر روي گياه به دو گروه تقسيم مي شوند: الف) شته هايي كه روي ريشة گندم و جو فعاليت مي كنند و اهميت اقتصادي ندارند. ب) شته هايي كه روي اندام هاي هوايي گياه فعاليت مي كنند و اهميت اقتصادي آنها بيشتر از گروه اول است. اين شته ها علاوه بر خسارت مستقيمي كه دارند، ناقل برخي از بيماريهاي ويروسي گندم و جو نيز به شمار مي آيند. از گروه اول 2 گونه كم اهميت و از گروه دوم 6 گونه كه داراي اهميت بيشتري هستند، به شرح زير معرفي مي شوند

شته برگ ال Anoecia corni (Fabricius)

(Anoecidae, Homoptera)

اين شته بيشتر در شمال ايران، اطراف كرج و قزوين جمع آوري شده است و فاقد اهميت اقتصادي است. ميزبان اصلي آن درخت ال (Cornus ) اسـت وروي برگ آن ايجاد گـال كرده و سپس به طرف ريشة گـندمـيان مهاجرت مي كند.اين شـته در منـاطـقي كه اين درخت وجود نداشتــه باشـد به صورت پارتـنـوژنـز دائم روي ريشة گنـدمـيان زندگي و توليـد مثـل ميكنند(رضواني،1380(

شته گالي نارون Tetraneura ulmi (L.)

(Pemphigidae, Homoptera)

شته گالي نارون از بيشتر نقاط كشور به ويژه مناطق شمالي جمع آوري شده است و اهميت اقتصادي ندارد. اين شته روي ميزبان اصلي آن كه نارون است ايجاد گال مي كند و سپس روي ريشة گندميان از جمله گندم و جو

مي رود(رضواني، 1380(

شته روسي گندم Diuraphis noxia (Mordvilko)

(Aphididae, Homoptera)

اين شته از سراسر ايران به غير از حاشية شمالي كشور و منطقة مغان جمع آوري شده است(رضواني، 1380).در سال هاي اخير خسارت اقتصادي آن از استان هاي فارس، همدان، اصفهان، كرمان، مركزي، خراسان، تهران، يزد، سيستان و بلوچـسـتان، كرمانـشـاه و لرسـتـان گزارش شده است. در سال 73-1372 به طور غير منـتـظره اي جمعيت آن به همراه Rhopalosiphum padiدر استان فارس افزايش يافته و خسارت زيادي به وجود آورده است

)رضواني، 1373). برگ هاي آلوده به اين شته در امتداد طولي خود تاخورده و قرمز تا ارغواني رنگ مي شوند. ميزبان هاي آلوده به اين شته در برابر سرما حساس مي شوند.

اين شته زمستان را روي علف هاي هرز ميزبان در حاشية مزارع به سر برده و در پائيز با سبز شدن محصول روي گندم و جو مي روند. شته روسي در مقايسه با ديگر شته هاي غلات به سرما مقاوم تر است و چنانچه درجة حرارت تا حد 5 درجة سانتيگراد هم كاهش يابد قادر به توليد مثل هست، درصورتي كه اين وضعيت در ساير

شته هاي غلات به چشم نمي خورد. اين شته در سال هايي كه در پائيز و زمستان درجة حرارت مساعد( بالاتر از صفر) و بارندگي كم باشد توليد مثل آن افزايش يافته و طغيان مي كند(رضواني، 1373). دولتي و همكاران (1374) نيز يافته اند كه با كاهش رطوبت نسبي وبالا رفتن درجة حرارت، تراكم اين شته افزايش مي يابد.

شته سبز يولاف Sitobion avenae (Fabricius)

(Aphididae, Homoptera)

اين شته نيز در اكثر مناطق كشور از روي گندميان جمع آوري شده است و گندم، جو و يولاف از ميزبان هاي مهم آن به شمار مي آيند (رضواني، 1380). در مناطق شمالي كشور و مغان جمعيت آن هميشه چشمگير است. اين شته معمولآ با ديگر گونه هاي مهم شته هاي غلات به غير از شته روسي گندم همراه است و اهميت اقتصادي زيادي دارد. برخلاف شته روسي گندم بارندگي و رطوبت براي تكثير و افزايش جمعيت آن مناسب است. در بررسي هاي نوري و رضواني(1373) در استان تهران، مجني و رضواني(1374) در گرگان و شكاريان و رضواني(1381) در استان لرستان، و اين گونه در بين شته هاي غلات، يبيشترين فراواني را داشته است.

Rhopalosiphum maidis (Fitch)

(Aphididae, Homoptera)

اين شته نيزدر اكثر مناطق كشور وجوددارد. ميزبان آن گندميان مختلف است و بيشترروي جو فعاليت دارد.

جمعيت هاي خسارت زايي از آن به همراه شته روسي گندم و يا ديگر شته هاي غلات مشاهده شده است

)رضواني، 1373و1380(.

Rhopalosiphum padi L.

(Aphididae, Homoptera)

اين شته در اكثر مناطق ايران روي گندميان مختلف جمع آوري شده است و به همراه شته روسي گندم و يا مخلوط با ديگر شته هاي غلات جمعيت هاي خسارت زاي آن مشاهده شده است(رضواني، 1373) و(رضواني، 1380(

شتة گلسرخ Metopolophium dirhodum (Walker)

(Aphididae, Homoptera)

اين شته در اكثر مناطق كشور وجوددارد. در شمال كشور، مغان و اطراف تهران جمعيت آن بيشتر است

)رضواني، 1380). ميزبان اصلي آن گلسرخ است و زمستان به صورت تخم روي آنها است. در بهار پس از گذراندن يك نسل به طرف گندميان مختلف مهاجرت مي نمايند و در اواخر پائيز به سمت گل سرخ باز مي گردند. در بررسي هاي اميرنظري و همكاران(1381) بيشترين جمعيت را در بين شته هاي غلات منطقة كرج داشته است.

شتة سبزگندم، شتة سمي گندم Schizaphis graminum (Rondani)

(Aphididae, Homoptera)

اين شته از روي غلات وديگر گندميان در اكثر نقاط كشور جمع آوري گرديده است( رضواني، 1380). طبق بررسي هاي بنداني(1372) اين شته پرجمعيت ترين گونه در منطقة سيستان بوده است. در سال هاي اخير اين شته در مقايسه با ديگر شته هاي غلات از اهميت كمتري برخوردار بوده است.

Sipha maydis Passerini

(Aphididae, Homoptera)

اين شته روي گندم و برخي ديگر از گندميان از استان فارس، استان مركزي و اطراف كرج جمع آوري گرديده است (رضواني، 1373). در مقايسه با ديگر شته هاي غلات اهميت چنداني ندارد.

مديريت تلفيقي شته هاي زيان آور غلات

ــ در بين شكارگرهاي شته هاي غلات گونه هاي مختلفي از جنس هاي Coccinella، Scymnus ، Hippodomia ، Adalia از خانوادة Coccinellidae جمع آوري و شناسايي شده اند كه در كاهش جمعيت شته هاي غلات نقش موثري دارند. در بين بالتوري هاي خانوادة Chrysopidae گونه هايي از جنس Chrysoperla خصوصآ Chrysoperla carnea در كنترل طبيعي شته هاي غلات اهميت دارند. لارو گونه هاي مختلفي از مگس هاي Syrphidae از شكارگرهاي خوب شته هاي غلات به شمار مي آيند. گونه هايي از عنكبوت هاي شكارگر اين

شته ها نيز شناسايي شده اند(اميرنظري و همكاران، 1381).

در بين زنبورهاي پارازيتوئيد شته هاي غلات گونه هايي از جنس Aphelinus از خانوادة

Aphelinidaeو گونه هايي از جنس هاي Aphidius ، Diaertiella، Ephedrus ، Lysiphlebus و Praon جمع آوري و شناسايي شده اند (مصدق ، 1370 ; احمدي و سرافرازي، 1372; بنداني، 1372;

رضواني، 1373 و مجني و بيات اسدي، 1374).

ــ استفاده از ارقام مقاوم يكي از بهترين روش هاي كنترل شته هاي غلات خصوصاً شته روسي گندم است. در رابطه با شناسايي منابع مقاومت و تعيين مكانيسم هاي مقاومت ارقام گندم در برابر شته هايي غلات بررســي هــايــي توسط كاظمي (1368)، احمدي و سرافرازي (1372)، نعمت اللهي و احمدي(1377)، پورحاجي و احمدي(1378)، شكاريـــان و هـــمكاران(1379)، كاظمي و همكاران(1380) و موحدي و همكاران(1381) صورت گرفته است.

ــ ارزيابي دقيق ميزان خسارت و تعيين سطح زيان اقتصادي شته هاي غلات خصوصاً شته روسي گندم يكي از

نياز هاي اساسي براي مديريت كنترل آنها است و لازم است بررسي هاي دقيقي در اين خصوص صورت بگيرد.

ــ آلودگي مزارع غلات به شته روسي گندم از حاشية مزارع شروع مي شود و شبكه هاي مراقبت مي بايست با

بازديد هاي منظم اين مزارع را تعيين كنند. در صورت مشاهده آلودگي شديد، مي توان حاشية اين مزارع را به صورت نواري سمپاشي كرد (رضواني، 1373). اكسي ديمتون متيل EC 25% ( يك ليتر در هكتار)،

ديمتوات EC 40% ( 5/1 ليتر درهكتار) و پريميكارب WP 50% (يك كيلو در هكتار) و تيومتون EC 25%

( 1-5/1 ليتر درهكتار) از سمومي هستند كه در صورت تراكم شديد شته روسي گندم، توصيه مي شوند

(سازمان حفظ نباتات ،1375(.

شپشك ريشة گندم Porphyrophora tritici (Bod.)

(Margarodidae, Homoptera)

نخستين بار صفرعليزاده و بهار(1365) اين شپشك را از همدان معرفي كردند . علاوه بر اين منطقه تا كنون از استان هاي آذربايجان غربي و شرقي، كردستان و كرمانشاه جمع آوري شده است. علاوه بر گندم و جو، برخي از

علف هاي هرز گندميان نيز به عنوان ميزبان اين شپشك معرفي شده اند. شپشك ديگري با نام علمي

Archangeleskaya Porphyrophora cinodontisاز روي ريشة مرغ توسط اكبري نوشاد(1373) گزارش

شده است.

شپشك ريشة گندم روي ريشه و طوقة بوته هاي گندم مستقر شده و از شيرة گياهي تغذيه مي كند و فعاليت آن ضعيف شدن و كوتاه ماندن بوته ها را به همراه دارد.

حشرة ماده اين شپشك در اواسط تا اواخر خرداد در خاك تخم ريزي مي كند. دورة جنيني تخم ها طولاني است (حدود 4 ماه). در اوايل مهر ماه به تدريج تفريخ مي شوند و پوره هاي سن1 روي ريشة گندميان مي روند. زمستان گذراني شپشك ريشة گندم به صورت پوره سن 1 در روي بوته ها ويا در خاك است و يك نسل در سال دارد(واحدي و حجت، 1370 و اكبري نوشاد، 1372(

طبق بررسي هاي مردوخي و حيدري(1372) يكي از دلايل افزايش جمعيت اين آفت را در كردستان، ريزش دانه هاي گندم به هنگام برداشت و فراهم شدن امكان تغذية آفت روي تك بوته هاي گندم در اراضي آيش بوده است. در اين شرايط پوره هايي كه در اوايل مهر ماه از تخم خارج مي شوند روي ريشة گندم هاي جوانه زده مي روند و قادرند با تغذيه از آنها از سالي به سال ديگر منتقل شوند.در اين ارتباط واحدي(1374) نتايج مشابهي بدست آورده است.

مديريت تلفيقي شپشك ريشة گندم

جلوگيري از ريزش محصول به هنگام برداشت، شخم پس از برداشت محصول و رعايت تناوب زراعي از بهترين روش هاي كنترل اين آفت است

بال ريشك داران زيان آور گندم

چندين گونه تريپس از مزارع گندم و جو كشور گزارش شده اند( مرتضويها و درن، 1356; علوي وكمالي، 1374; علوي، 1379 و مينايي و عاليچي، 1379 ). نام علمي برخي از اين گونه ها به شرح زير است:

Haplothrips tritici (Kurdjumov) (Phlaeothripidae, Thysanoptera

Haplothrips aculeatus (Fabricius) (Phlaeothripidae, Thysanoptera
Haplothrips reuteri Karny (Phlaeothripidae, Thysanoptera

Haplothrips flavitibia Williams (Phlaeothripidae, ThysanopteraHaplothrips niger Osborn (Phlaeothripidae, Thysanoptera


Haplothrips subtilissimus Haliday (Phlaeothripidae, ThysanopteraHaplothrips tolerabilis Prisner (Phlaeothripidae, Thysanoptera

Frankliniella intonsa (Trybom) (Thripidae, Thysanoptera

در بين گونه هاي فوق H. tritici و H. aculeatusفراوان ترين گونه ها روي غلات هستند. گونه اول اهميت اقتصادي

بيشتري دارد.

تريپس گندم Haplothrips tritici (Kurdjumov

(Phlaeothripidae, Thysanoptera)

[ برای مشاهده لینک ، با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

شكل 7- تريپس گندم (Haplothrips tritici ) و نحوة خسارت آن

حشرةكامل (بالا)، پورة تريپس (وسط) و نحوة خسارت (پائين)

تريپس گندم(شكل7) در اكثرمناطق كشور انتشاردارد. گندم، جو، چاودار، ذرت، برنج و برخي گياهان ديگر به عنوان ميزبان آن ذكر شده اند. تغذية اين آفت باعث كوتاه ماندن و پيچيدگي سنبله ها و كج و معوج شدن ريشك ها

مي شود. خسارت تريپس گندم كاهش وزن دانه ها را به همراه داشته و كاهش محصول در اثر خسارت آن تا 24 درصد نيز گزارش شده است (آزمايش فرد و فريدي، 1372). چنانچه تراكم پوره هاي آن 10 عدد در هر سنبله باشد در گندم آبي 8/0 درصد و در گندم ديم تا 1 درصد وزن محصول در اثر خسارت اين آفت كاهش مي يابد. معمولآ تراكم اين آفت در مزارع آبي بيشتر از مزارع ديم است(روشندل و رجبي، 1373).

زمستان گذراني اين آفت در منابع قديمي به صورت حشرة كامل ذكر شده است. بررسي هاي انجام شده در

سال هاي اخير نشان مي دهد كه تريپس گندم به صورت پوره هاي سن 2 درون خاك و لابلاي كاه و كلش و باقيمانده محصول، تابستان، پائيز و زمستان را به سر مي برد و تنها يك نسل در سال دارد. در رابطه با بيولوژي، اكولوژي و ميزان خسارت اين آفت بررسي هايي توسط (تكلو زاده و زهدي، 1379) و روشندل (1381) صورت گرفته است.

مديريت تلفيقي تريپس گندم

ــ شخم پس از برداشت محصول، انهدام بقاياي گياهي و تناوب زراعي از روش هاي مناسب كنترل اين آفت است. سمپاشي اختصاصي عليه آن ضروري نبوده و سمپاشي هاي متداول عليه پوره هاي سن گندم در كاهش جمعيت آن موثر است(باقري و رجبي،1379 و كمانگر و رجبي، 1379). در سال زراعي 79-1378 حدود 500 هكتار از گندم زارهاي كشور براي كنترل اين آفت سمپاشي شده است( اميني، 1379).

انجام مطالعات بيشتري در خصوص تعيين سطح زيان اقتصادي، تهية جدول زندگي و بررسي مقاومت ارقام گندم نسبت به اين آفت توصيه مي گردد.