مرجع توضیح و بیان خواص گیاهان دارویی

ريحان
چون ريحان بسيار معطر است بنبراين براي معطر ساختن غذاها از آن استفاده مي شود ريحان از لحاظ قديم ايران كمي گرم و خشك است .
)1دم كرده برگ ريحان اثر ضد تشنج درد مقوي و مدر است .
2)دم كرده برگ ريحان معالج سردردهاي ميگرن و عصبي است .
3)خوردن ريحان دستگاه هاضمه راتقويت مي كند .
4)نوشيدن يك فنجان دم كرده ريحان نفخ و گاز معده را از بين ميبرد .
5)برگ ريحان درمان كننده ناراحتي هاي حاصل از نيش حشرات است كافي است كه محل گزش حشرات را با برگ ريحان ماساژ دهيد خارش و درد را برطرف مي كند.
6)جويدن برگ ريحان براي زخم هاي دهان مفيد است .
7)جوشانده ريحان تب بر است .
8)دم كرده تخم ريحان مسكن است .
9)اگر تخم ريحان را بكوبيد و با صمغ عربي مخلوط كنيد داروي خوبي براي درمان اسهال است .
10)تخم ريحان براي رفع دل درد مفيد است .
11)برگ ريحان اثر زيا كننده شير دردو مادران شير ده حتما بايد از اين گياه استفاده كنند .
12)دم كرده دانه ريحان براي درمان ورم كليه و ترشحات زنانه بكار مي رود .
13)دم كرده برگ ريحان درمان كننده سرگيجه است .
14)برگ ريحان را همراه غذا بخوريد در هضم غذا موثر است .
15)اگر گلدان ريحان را جلوي پنجره بگذاريد حشرات و مگس را فراري مي دهد و آنها ودر خانه نخواهند شد .
طرز استفاده:
اسانس ريحان را مي توانيد از فروشگاههاي گياهان دارويي و يا Helath Food خريدري كنيد اين اسانس بنام Essential Oil Basil معروف است لطفا دقت كنيد كه اين اسانس بسيار قوي است و نبايد بيش از 2 تا 3 قطره آنرا مصرف كنيد و هميشه هم بايد آنرا با آب رقيق كنيد .

جو

خواص داروئي:
جو معمولا به سه صورت در بازار عرضه مي شود
1) جو پوست نكنده كه هنوز سبوس آن جدا نشده
2)جو پوست كنده كه پوست آن گرفته شده است
)3جو سفيد كه پوست وس بوس آن رگفته شده است و بنام جو مرواريدي معروف است .
جو از نظر طب قديم ايران سرد و خشك است
مواد مقوي آن كمتر از گندم بوده ولي قابض و شخك كننده است .
1)غذايي بسيار مقوي براي افراد ضعيف است .
2)خاصيت نرم كننده درد .
3)در قديم از جو براي سقط جنين استفاده مي كردند .
4)براي نقرس مفيد است .
5)جوشانده جو داروي خوبي براي مبتلايان به تب و كم خوني و سوء هاضمه است .
6)ماء الشعير براي درمان سل ،‌زخم هاي ريوي و سردرد گرم مفيد است .
7)ماء الشعير خون ساز است و زود هضم مي شود.
8)ماء الشعير را با خشخاش كوبيده براي سردرد مفيد است .
9)براي درمان نقرس پماد در جو را با آب بر روي قسمت هاي دردناك بگذاريد .
10)در جو را با شكر مخلوط كرده غذاي خوبي براي اطفال است .
11)بيسكوبيت جو بهترين دارو براي درمان يبوست است و حتي نفخ و شكم درد را از بين مي برد.
12)سرد مزاجان بايد جو را با شكر بخورند.
13)كشك الشعير براي مزاج هاي گرم و اسهال هاي صفراوي مفيد است .
14)براي برطرف كردن گلو درد و ورم گلو كشك الشعير را قرقره كنيد .
15)براي پائين آرودن كلسترول از جو استفاده كنيد .
16)جو چون داراي پروتئاز مي باشد بنابراين از سرطان جلوگيري مي كند .
طرز استفاده:
سمنو يا مالت جو : جو را مي توان مانند ديگر غلات خيس كرده و در حرارات معتدل نگاهدري كنيد تا جوانه بزند و هنگاميكه جوانه به حد معيني رسيد از آن مالت نگهدري كنيد . مالت جو داراي ويتامين هاي Cاست .
ماء الشعير : جو پوست كنده و جو پوست نكنده را خوب مي شويند سپس آن را در آب جوش ريخته و چند دقيقه مي جوشانند و آنقدر آنرا مي پزند تا دانه هاي جو كاملا باز شود و بعد آنرا با پارچه بدون اينكه له شود صاف مي كنند و مي گذارند تا سرد شود و از آن استفاده مي كنند .
كشك الشعير : جو پوست كنده را با آب مخلوط كرده و آنرا آنقدر مي جوشانند تا كاملا باز شود سپس آنرا له مي كنند و صاف مي كنند كه خود جو نيز داخل آب شود كشك الشعير شبيه آَش جو مي باشد .
عصاره مالت جو : از جوشاندن مالت جو در آب و غليظ كردن مايع حاصل در خلاء عصاره مالت جو بدست مي آيد كه داراي مقدر 60 درصد مالتوز ، 10 درصد ساكاروز ، 20 درصد دكسترين و مقدري مواد معدني و ويتامين هاي B1 و B2 است

فلفل

فلفل يك گياه علفي يكساله تا دو ساله است كه از خرداد تا شهريور گل مي دهد. انواعي كه داراي ميوه كوچكي هستند بنظر مي رسد اجداد فلفل قرمز امروزي باشند كه در مناطق نيمه حاره و حاره اي جنوب ايالات متحده تا بخش هاي شمالي آمريكاي جنوبي رشد مي كند. Capsicum در مناطق گرم دنيا كشت مي شود. اولين فلفل ها بوسيله كريستف كلمب به اسپانيا وارد شد. كشت و كار فلفل در اروپاي مركزي و از كشورهاي مديترانه اي تا شبه جزيره بالكان صورت مي گيرد.بخشي از گياه كه براي استخراج تركيبات موثره استفاده مي شود ميوه آن است و حاوي مقدار زيادي كاپسايسين مي باشد. ميوه هاي رسيده در سايه خشك مي شوند. دارو طعم ادويه دارد و باعث سوزش زبان مي شود. حاوي حدود ۲ درصد كاپسايسين است كه اغلب محققين بعنوان آلكالوئيد آن را طبقه بندي مي كنند, گليكوزيدهاي فلاونوئيد و حدود ۲/۰ درصد ويتامين دارد. C مقداري از اسانس فرار كاپسايسين پوست را مي سوزاند و قرمز مي كند. به مقادير كم ترشح شيره معده را تحريك مي كند. Capsicum بندرت بعنوان يك دارو استفاده مي شود و فقط بصورت پودر شده يا تنتور براي تحريك هضم معده مورد استفاده قرار مي گيرد. اغلب بصورت خارجي به شكل پماد, مرهم و گچ براي درمان روماتيسم و ورم مفاصل استفاده مي شود. البته بصورت سبزي هم بمصرف مي رسد. البته در اين حالت كاپسايسين كمي دارد ولي ميزان ويتامين آن بالا مي باشد

گشنيز

گشنيز يك گياه علفي يكساله است كه در خرداد و تير گل مي دهد و احتمالا بومي كشورهاي شرق درياي مديترانه مي باشد و در حال حاضر يك علف هرز مزارع اين مناطق است. گشنيز عملاَ بصورت گسترده اي كشت مي شود و اغلب در مزارع, تاكستانها, نزديك ايستگاه راه آهن و در زمينهاي باير مناطق پست و نسبتاَ مرتفع مناطق گرم يعني مديترانه اي, اروپاي مركزي, شرق آسيا و مناطقي از آمريكاي شمالي و جنوبي يافت مي شود.ميوه ها از گياهان زراعي كه جنبه دارويي دارند جمع آوري ميشوند. ميوه ها را با كوبيدن همانند ميوه هاي انيسون, رازيانه و كراويه جدا مي كنند. وقتي ميوه ها له شوند بوي تندي از آنها خارج مي شود. حاوي ۴/۰ تا ۱ درصد اسانس فرار است. ترشح شيره معده را تحريك مي كند, بادشكن است و در درمان اختلالات روده كوچك كاربرد دارد و ضد تشنج و خاصيت خلط آور ( اكسپكتورانت ) دارد. دم كرده آن عمدتا براي نفخ و درد معده و تحريك اشتها مصرف مي شود. بصورت خارجي بعنوان پماد براي درمان روماتيسم و ورم مفاصل كاربرد دارد. البته گشنيز در غذاها و بعنوان چاشني درغذاهاي گوشتي, سس و كنسروماهي كاربرد دارد. روغن استخراج شده از بذر علاوه بر اينكه درصنايع غذايي, دارويي وعطر سازي كاربرد دارد بعنوان يك ماده خام براي توليد تركيبات معطر مانند لينالول, سيترال و آيونون نيز مصرف مي شود. اسانسهاي فرار استخراج شده از بخش هاي هوايي بوي تقريبا نامطبوعي همانند كل گياه دارد. گشنيز در بسياري از كشورهاي اروپا و آسيا كشت

مي شود ولي عمدتا در شوروي سابق مي باشد

مرزه

گياه چند ساله اي است كه گل آوري آن از تير تا شهريور مي باشد. مرزه گياه بومي مديترانه شرقي و جنوب غربي آسيا است. رشد آن در مناطق شيبدار سنگلاخي, مزارع و كناره بزرگراه ها و راه آهن مي باشد. هم بصورت وحشي و هم كشت شده در نواحي مديترانه, اروپاي مركزي, هند, آفريقاي جنوبي و آمريكاي شمالي يافت مي شود. احتمالا براي اولين بار در ايتاليا كشت شده و بدين علت است كه در قرن نوزدهم نيز در اروپاي مركزي عمدتادر باغات صومعه ها كاشته مي شد. قسمت هاي هوايي بانضمام برگ ها و در بعضي مواقع فقط قسمت هاي فوقاني گل دار جمع آوري مي گردد. بصورت خوشه اي دسته شده و يا بر روي قابهاي چوبي پهن كردن و در سايه و با حرارت مصنوعي كمتر از ۴۰ درجه سانتي گراد خشك مي شوند. اين دارو داراي عطر و بوي تند و زننده اي با مزه اي كه طعم فلفل را به ياد مي آورد و بعد درون ظروف حلبي نگهداري مي شوند. اين گياه داراي ۸/۰ تا ۵/۱ درصد اسانس بهمراه تانن, رزين و موسيلاژ مي باشد. داراي خاصيت بادشكن, كمك به هضم و داراي خاصيت ادرار آوري ملايم و همچنين دافع كرم مي باشد. بصورت دم كردني در گرفتگي معده وروده و همچنين بسيار موثر در دفع كرم مي باشد. برگهاي خام آن عمدتا بهمراه لوبيا و سالاد فصل, خيار, ماهي, گوشت, كالباس و سوسيس مصرف مي شود. اسانس اين دارو درصنايع غذايي كاربرد دارد. دارو بصورت وحشي جمع آوري مي شود. منبع اصلي تهيه آن نواحي مديترانه مي باشد. همچنين به ميزان محدود در اروپاي مركزي و ديگر نواحي كشت مي شود. داروي خام تهيه شده از ديگر گونه هاي آن مثل هر دو در نواحي مديترانه اي مي رويد كاربرد دارويي دارند.

پياز

پياز يك گياه علفي دو ساله يا چند ساله است كه از خرداد تا مرداد گل مي دهد. گونه اي است كه در ابتدا در آسياي مركزي تا جنوب غربي هند كشت مي شده است. در شرق و در مديترانه اي پياز از زمانهاي بسيار دور كشت مي شده است. امروزه گونه هاي متعددي از آن در بيشتر نقاط دنيا كشت مي شود. در شرق آسيا فقط در Alliume fistulosum L. محل خود كشت مي شود. پياز از متداولترين سبزيجات و ادويه جات است كه خاصيت دارويي هم دارد. بخش جمع آوري شده براي اهداف دارويي پياز گياه مي باشد. فقط پيازهاي سالم و كاملا رسيده جمع آوري مي شوند و بعد از حذف برگها در كيسه گوني يا روي تخته هاي چوبي در حرارت ۳ تا ۵ درجه سانتي گراد و در رطوبت نسبي ۶۰ درصد نگهداري مي شوند. از پياز خشك بندرت استفاده مي شود. پياز بوي تندي دارد و باعث مي شود از چشم ها آب بيايد و مزه تند ولي كمي شيرين دارد. پياز حاوي تركيباتي است كه از نظر شيميايي خيلي شبيه به سير است. تركيبات آن حاوي گليكوزيدهاي فلاونوئيد, پكتين و گلوكوكينين ها مي باشد. اين تركيبات اثر ميكرب كشي دارند و عمل هضم و ترشح زرداب را تحريك كرده و فشار خون را كاهش مي دهند.مصرف داخلي آن به شكلهاي مختلف و همانند سير است. بعنوان هضم كننده عمل مي كند, اشتها را تحريك مي كند, قند خون را كاهش مي دهد و همچنين خلط آور است. پياز براي دفع بعضي از انگلهاي روده نيز استفاده ميشود. مصرف خارجي آن براي درمان جوش صورت مي باشد

سير

سير يك گياه علفي دوساله و چندساله است كه از خرداد تا مرداد گل مي دهد. اولين بار در آسياي مركزي كشت شده است و قرن ها است كه بعنوان ادويه, سبزي و گياه دارويي در مناطق مديترانه اي تا آسياي مركزي استفاده مي شود. در حال حاضر سير در تمام نقاط دنيا كشت مي شود.پيازهاي تازه خاصيت دارويي دارند. آنها را با زرد شدن برگها در تير يا مرداد ماه برداشت مي كنند و اگر برداشت به تاخير بيافتد پيازها به پيازچه هايي تقسيم مي شوند. پيازها را در محل هاي خشك و عاري از يخبندان نگه مي دارند. بوي تند مشخصي دارد. تركيبات پياز سير شامل ۱/۰ درصد اسانس فرار بدبو با تركيبات آلي گوگرددار, ويتامين هاي C , B , A و تركيبات شبيه هورموني مي باشد. داروي آن بادشكن وكرم كش است, رشد باكتريها و قارچ ها را متوقف مي كند, ترشح زرداب را افزايش داده و فشار خون را كاهش مي دهد. البته مصرف خارجي آن باعث تحريك و سوزش پوست بدن شده و ممكن است باعث ايجاد التهاب و تاول شود.سير عمدتاً دردرمان نفخ شكم, ورم روده و بعنوان خاصيت كرم كشي بصورت داخلي مصرف مي شود. از آن براي درمان برونشيت و سرماخوردگي نيز استفاده مي شود. سير ادويه غذاهاي گوشتي, سس و سوپ مي باشد و بطور گسترده اي در كشورهاي منطقه مديترانه و در شرق استفاده مي شود. اين گياه احتمالا از ايتاليا بوسيله مستعمره نشين هاي رومي وارد اروپا شده است..

ترخون

ترخون يك گياه علفي پاياياشبه درختچه اي است كه از تير تا مهر گل مي دهد. اين گياه در حاشيه رودخانه ها و جوي ها در مناطق مركزي, جنوبي و شرقي روسيه, سيبري, مغولستان و شمال چين و در آمريكاي شمالي از غرب تا كلرادو و تگزاس پراكنش دارد. ترخون عمدتاَ در اروپاي غربي در آب و هواي گرم و خشك كشت مي شود. البته در حالت وحشي بندرت رشد مي كند.بخش هاي هوايي به جز ساقه هاي ضخيم تر خاصيت دارويي دارند و در ابتداي گلدهي در خرداد و تير ماه جمع آوري مي شوند. آنها را روي زمين پهن كرده يا بصورت دستجاتي آويزان مي كنند تا در حرارت طبيعي خشك شوند يا در اتاق خشك كن بصورت مصنوعي در حرارت ۴۵ درجه سانتي گراد خشك مي كنند. داروي آن بوي نامطبوعي دارد و طعم آن تلخ مي باشد. حاوي ۲۵/۰ تا ۸/۰ درصد اسانس فرار است. ترخون علاوه براسانس هاي فرار حاوي مواد تلخ و تانن مي باشد. گليكوزيدهاي شبه كومارين نيز مشخص شده است. اين گياه مانند افسنطين تحريك كننده سيستم هضمي است, ترشح معده و زرداب را افزايش ميدهد. اثرات ديگر آن اختصاصي نيست. دم كرده آن براي تحريك اشتها و درمان بيماريهاي معده و روده و انگل هاي روده استفاده مي شود و مدر است. مصرف آن در دوران حاملگي نبايد صورت گيرد. از برگهاي تازه و روغن آن در صنايع غذايي براي ساخت سركه و خردل ترخون, براي چاشني سوپ و در صنايع كنسروسازي به مقاديركم در عطر سازي استفاده مي شود.دارو از گياهان زراعي ترخون بدست مي آيد. بيشتر تقاضا براي ترخون آلمان است كه به اشتباه ترخون فرانسه گفته مي شود.

زعفران

زعفران يك گياه علفي چند ساله است كه داراي كورم مي باشد و از شهريور تا آبان گل مي دهد. اين گياه زراعي است و بومي مناطق شرق مديترانه تا خاورميانه مي باشد. كلاله ها كه از گلها جدا مي شوند به منظور اهداف دارويي جمع آوري مي شوند. ابتدا آنها را در سايه خشك كرده و سپس روي غربالي روي آتش ملايم قرار مي دهند. جمع آوري پرزحمت است. تا ۰۰۰/۲۰۰ كلاله عملكردي برابر با يك كيلوگرم دارو رامي دهد. دارو به رنگ نارنجي مايل به قرمز براقي مي باشد و بو و طعم تندي دارد. آن را بايد در ظروف سربسته نگهداري كرد زيرا به راحتي رنگ, عطر و طعم خود را از دست مي دهد. بدليل اينكه زعفران گران است اغلب آن را با مواد خام كه رنگ مشابهي دارند مانند گل هميشه بهار و گلرنگ مخلوط مي كنند. حاوي رنگدانه و مقادير كمي اسانس مي باشد. درد را تسكين مي دهد و بعنوان ضد تشنج عمل مي كند. زماني بعنوان دواي خانگي مصرف داشت ولي امروزه براي درمان بيماريها استفاده نمي شود. البته بيشتر بعنوان ادويه و رنگ غذاها بخصوص غذاهاي مشرق زمين كاربرد دارد. مصرف خيلي زياد زعفران ممكن است باعث مسموميت جدي در اثر التهاب موضعي غشاء مخاطي و خونريزي شود. امروزه زعفران بعنوان دارو اهميت زيادي ديگر ندارد زيرا هزينه زيادي داشته و مقدار زيادي گل لازم است تا فقط مقداركمي دارو تهيه شود. زعفران بطور گسترده اي در اسپانيا كشت مي شود كه توليد سالانه آن حدود ۰۰۰/۱۰۰ كيلوگرم مي باشد. در قرون وسطي زراعت زعفران در مناطق مديترانه و اروپاي مركزي گسترده شده و در اين مناطق بعنوان رنگ استفاده مي شده است. در انگلستان زماني كشت و كار مي شد ولي امروزه بصورت وحشي يافت مي شود. زعفران در جنوب فرانسه, ايتاليا, سيسيل, مجارستان, يونان, تركيه, ايران, هند و چين نيز كاشته مي شود.

گياه شيرين بيان

گياهي خودرو است. بيشتر براي ناراحتيهاي دستگاه گوارشي و ناراحتيهاي زخم معده، زخم اثني عشر و ورم معده استفاده مي شود.

موارد درماني اين گياه بيشتر ريشه آن مي باشد. عصاره و جوشانده ي ريشه ي اين گياه و همچنين پودر ريشه به عنوان خلط آور، افزايش دهنده فشار خون و برطرف كننده ناراحتيهاي دستگاه گوارش و ضد التهاب استفاده مي شود.