◄◄ خـــــــــون؛ بهداشت، بیماریها، انتقال ►►

سازمان انتقال خون ایران از سال 1353 برای تهیه و توزیع خون و فرآورده های سالم ، و انجام امور آموزشی، پژوهشی و كاربردی در زمینه انتقال خون به طور رسمی آغاز به كار كرده است.

مهمترین هدف انتقال خون در ایران تأمین خون و فرآورده های سالم آن با بهترین كیفیت استاندارد مطابق با موازین تعیین شده بین المللی برای بیماران و نیازمندان و همچنین ترویج طب انتقال خون است.

اهداف این سازمان به شرح ذیل می باشد:

- مشاركت در مراقبت از بیماران

- تأمین خون سالم و كافی

- بسیج اهدا كنندگان داوطلب

- همكاری با بیمارستان ها در حل مشكلات انتقال خون

- گسترش شبكه پایگاههای انتقال خون و…

خدمات سازمان انتقال خون شامل : جمع آوری و توزیع خون و فرآورده های آن از طریق مراكز اهدا خون در سراسر كشور است. این سازمان تنها مركز ارائه دهنده خون و فرآورده های خونی به بیمارستان ها و دیگر مراكز درمانی است.

انتقال خون چیست؟


انتقال خون در پزشكی جنبه حیاتی دارد و در موارد خاص توسط پزشك معالج تجویز می گردد.

خون به اجزاء متفاوتی قابل تجزیه است كه ممكن است به تنهایی یا به طور كامل در شرایط مختلفی به بیماران تزریق گردد. اجزاء خون به طور عمده عبارت اند از:

گلبول های قرمز ( برای كم خونی ها یا خونریزی ها) ، پلاكت ها ( برای بیماری های خونریزی دهنده، هنگامی كه شمارش پلاكتی كاهش یافته است) و پلاسما ( كه برای تأمین پروتئین های خون به كار می رود).

فواید اهدای خون چیست؟

مهمترین فایده اهدای خون ، نجات زندگی و كسب رضایت الهی و از فواید دیگر آن آگاهی از سلامت جسمانی می باشد كه از طریق كنترل های زیر انجام می پذیرد:

1- نجات جان انسانها

2- انجام معاینات پزشكی

3- كاهش بیماری های قلبی و عروقی ، و سكته قلبی و مغزی

4- كاهش اضطراب ، افزایش احساس پویایی و ایجاد تعهد فردی

5- فعال شدن مراكز خونساز بدن

6- تعیین گروه بندی RH وABO خون

7- انجام آزمایشات ایمنی از نظر بیماریهای ایدز ، هپاتیت C وB ، و سیفلیس

ضربان قلب , فشار خون ، دمای بدن ، تشخیص كم خونی و نوع گروه خونی .

آیا انتقال خون ایمن است؟

سازمان انتقال خون در ایران كلیه اهداء كنندگان را مورد بررسی قرار می دهد تا ایمنی اهداء كنندگان و دریافت كنندگان تأمین گردد. تمامی خون های اهداء شده ، در آزمایشگاههای سازمان برای اطمینان از سلامت تحت آزمایشات ذیل قرار می گیرد:

1-HIV ( ایدز)

2- هپاتیتB

3- هپاتیتC

4- سیفلیس

5- گروه بندی خون

هنگام اهداء خون ، اهداء كننده باید به سؤالاتی كه در مورد وضعیت سلامت وی پرسیده می شود پاسخ دهد. این سؤالات برای تشخیص و بررسی اهداء كنندگان پر خطر طرح شده است.

شرایط اهداء کننده خون :

1- سن بین 65 – 17 سال باشد .

2- وزن حداقل 50 كیلوگرم باشد .

3- فشارخون متعادل داشته باشد .

4- كم خون نباشد .

5- سابقه هپاتیت ویروسی ، برخی دیگر از بیماری های عفونی ، بیماری های مهم و جدی قلبی و ریوی را نداشته باشد .

6- معتاد به مواد تزریقی و الكل نباشد .

7- از آخرین اهدای خون قبلی وی حداقل هشت هفته گذشته باشد .

اهدای اتولوگ چیست؟

روشی است كه در آن بیمار خون خود را اهداء می كند و خون تا زمانی كه وی به آن احتیاج دارد در شرایط مناسبی نگهداری می شود.

اتولوگ برای بیمارانی كه جهت عمل های جراحی اختیاری آماده می شوند، قابل انجام است. در این روش بیمار باید توسط پزشك

معاینه شود تا از سلامت خود اطمینان حاصل نماید. بیمارانی كه از خون خود استفاده می كنند ایمن ترین خون ممكنه را به خود تزریق

می كنند. خطرات احتمالی ( به واسطه اجزاء خون مانند گلبول های سفید، پلاكت ها و پروتئین سرم ) با تزریق خون اتولوگ حذف می

شود.

قبل از اهدای خون ، اهداء كنندگان چه كارهایی باید انجام دهند؟

اهدای خون تجربه لذت بخشی است ؛ پس باید به خاطر داشته باشید: قبل از اهدای خون یك غذای مناسب بخورید و میزان آب

بیشتری نسبت به روزهای گذشته میل كنید. اگر ممكن است از خوردن آسپرین به مدت 48 ساعت قبل از اهداء خودداری فرمائید.

نام و مقدار داروهای مصرفی خود را به یاد داشته باشید. خوردن دارو از اهدای خون جلوگیری نمی كند ولی علت مصرف آن ممكن

است از اهدای خون جلوگیری نماید.

مراحل اهدای خون :

مقدمه : مراكز انتقال خون باید مطمئن شوند كه اهدای خون ، هیچگونه زیانی به شما نمی رساند و نیز می باید اطمینان حاصل شود كه خون شما برای شخصی كه آن را دریافت می نماید، كاملاً بی ضرر است .

1- قبل از اهدای خون ، پیام های مهم سازمان مطالعه شود .

2ـ در قسمت پذیرش ، مشخصات فردی در فرم مخصوصی ثبت گردد.

3ـ معاینات پزشكی : قبل از اهدای خون ، چندین سئوال در مورد تاریخچه پزشكی شما ، سلامت و روش زندگی شما در گذشته و حال پرسیده می شود. این سئوالات فقط به منظور حفظ سلامت شما و سلامت شخصی است كه خون شما را دریافت می نماید . هرگونه سئوال در مورد اطلاعات شخصی به صورت محرمانه حفظ شده و از آن به منظور دیگری استفاده نخواهد شد . به شما گفته می شود كه آیا برای اهدای خون مناسب هستید و اگر خیر ، آیا می توانید در آینده خون اهدا نمائید. در صورت نیاز، شما به یك مركز بهداشتی یا مشاوره برای مراقبت یا مشاوره بیشتر راهنمایی می شوید. معاینه پزشكی مختصری از شما به عمل می آید تا نبض ، فشارخون و وزن شما كنترل گردد . سپس پزشك مركز انتقـال خـون مشخص می كند شما می توانید خون اهدا نمایید یا خیر ؟ و مقدار خون اهدایی شما توسط پزشك مشخص می گردد.

4ـ خونگیری : سپـس روی تخـت راحتـی قـرار مـی گیـریـد پس از انتخاب رگ ( ورید) مناسب ، محل ورود سوزن و اطراف آن در ناحیه داخل آرنج شما با محلول های ضد عفونی كننده تمیز می شود . سپس یك خونگیر آموزش دیده ، سوزن استریل را كه به یك كیسه خون متصل است و برای اولین بار فقط جهت استفاده شما باز شده ، وارد ورید شما می نمـاید. زمـان جمـع آوری خون نباید بیشتر از 10 دقیقه طول بكشد.

5ـ استراحت و پذیرایی : پس از پایان خونگیری ، كمی استراحت نموده و پس از پذیرایی ، مركز انتقال خون را ترك می نمایید.

كل مراحل اهدای خون ، حداكثر 30 دقیقه طول می كشد.

دستورالعمل برای اهداء كنندگان بعد از اهدای خون :

1 - چند ساعت بعد از اهدای خون میزان مایعات بیشتری نسبت به قبل بنوشید. ( بدون الكل )

2 – بعد از اهدای خون غذای سالمی میل كنید.

3 – برای نیم الی یك ساعت بعد از اهدای خون سیگار نكشید.

4 – اگر در محل اهدای خون خود ( بازو) خونریزی وجود دارد دست خود را 3 تا 5 دقیقه بالا بگیرید و فشار دهید.

5 – اگر حالت غش یا گیجی دارید به صورتی بنشینید كه سر شما بین زانوهایتان قرار گیرید. و یا به نحوی دراز بكشید كه سر شما پایین تر از بدنتان قرار بگیرد.

6 – فعالیت های معمول خود را می توانید بعد از نیم ساعت از سر بگیرید. در هر حال از هرگونه فعالیت شدید در ادامه روز خودداری كنید.

7 – اگر بعد از اهدای خون حال خوبی نداشتید ، می توانید با مركز انتقال خون محل خود تماس بگیرید و با پزشك یا پرستار حاضر در مركز مشاوره كنید.

8 – اگر خونمردگی یا خونریزی در زیر پوست مشاهده شد ، در 24 ساعت اول بعد از اهداء ، از كمپرس سرد برای محل مذكور استفاده كنید. بعد از 24 ساعت اول ، استفاده از كمپرس گرم در رفع علائم كمك می كند .

ماجرای کشف گروه های خونی

انتقال خون یا اجزای خون از شخصی به شخص دیگر از صدها سال پیش انجام می‌شده است. بسیاری از بیماران پس از انتقال خون

می‌مردند تا این که در سال 1901، یک پزشک استرالیایی به نام " کارل لندشتاینر" گروه های خونی انسان را کشف کرد. از آن زمان به

بعد، انتقال خون ایمن تر شده است. فعالیت های لندشتاینر امکان تعیین گروه های خونی را فراهم کرد و به ما امکان داد انتقال خون را

با اطمینان بیشتری انجام دهیم. وی به خاطر این کشف بزرگ جایزه نوبل پزشکی سال 1930 را به خود اختصاص داد. ( می‌خواهم

بیشتر بدانم) مخلوط کردن خون دو فرد ممکن است به تجمع اجزای خون در کنار یکدیگر منجر شود. در این حالت خون " کپه کپه" به نظر

می‌رسد. گلبول های قرمزی که کنار هم جمع شده اند می‌توانند باعث واکنش های خطرناکی در بدن شوند. این واکنش‌ها می‌توانند

نتایج مرگ باری داشته باشند. لندشتاینر کشف کرد که کپه کپه شدن خون زمانی رخ می‌دهد که فرد دریافت کننده خون، پادتن ضد

گلبول های فرد دهنده را در خون خود داشته باشد.

خون از چه اجزایی تشکیل شده است؟


یک انسان بالغ حدود 6-4 لیتر خون دارد که در سر تا سر بدنش در حال گردش است. خون کارهای مهمی انجام می‌دهد اما انتقال اکسیژن به بخش های مختلف بدن، مهم ترین کار آن است. خون از چند نوع سلول شناور و مایعی به نام پلاسما تشکیل شده است.

سلول های قرمز خون که گلبول های قرمز نیز نامیده می‌شوند حاوی هموگلوبین اند. این پروتئین به اکسیژن متصل می‌شود. گلبول های قرمز اکسیژن را به بافته های بدن می‌رسانند و دی اکسید کربن را از محیط آن‌ها دور می‌کنند.

سلول های سفید خون که گلبول های سفید نیز نامیده می‌شوند با عوامل عفونی مبارزه می‌کنند.

پلاکت ها. به لخته شدن خون کمک می‌کنند. برای مثال، وقتی جایی از بدنمان بریده می‌شود، آن‌ها با تسهیل لخته شدن خون مانع خونریزی شدید می‌شوند.

پلاسما. حاوی املاح و پروتئین های متنوعی است.