-
راديولوژي يا پرتونگاري عبارت است از عكسبرداري به وسيله دستگاه مخصوص از اعضاي درون بدن جهت تشخيص نوع بيماري انجام راديوگرافي به وسيله اشعه ايكس، كمك موثري در بررسي وضعيت بيماري است.
رشته راديولوژي يا همان پرتوشناسي علم توضيح و تفسير يافتههاي راديوگرافيك در ارتباط با علائم و نشانههاي كلينيكي بيمار است . راحتتر آن همان اشعه x است كه در موقع شكستگي پا يا دست يا … ، خودتان از نزديك آن را لمس كردهايد.
در حال حاضر اين رشته در كنكور سراسري ابتدا در مقطع كارداني عرضه ميشود و سپس ميتوان از سطح ليسانس تا دكتري ادامه تحصيل داد. جزء شرائط اوليه انتخاب اين رشته ، آمادگي كافي جسمي و روحي و موفقيت در دروس فيزيك، فيزيولوژي، آناتومي ميباشد.
راديولوژيست با تهيه عكسهاي مخصوص از قسمتهاي مختلف بدن بيمار به پزشك كمك كند تا بدون خطا و به راحتي محل آسيبديدگي و علت مشكل را پيدا كند.
برخي از روشهای راديوگرافي به شرح زير است :
۱ ـ عكسهاي راديوگرافي كه سايههاي مختلف در نتيجه عبور اشعه از جسم ايجاد ميشود.
۲ ـ تومو گرافي (تصوير نگاري مقطعي)
۳ ـ سي تي اسكن (توموگرافي كامپيوتري)
۴ ـ اولتراسونوگرافي (استفاده از امواج صوتي با فركانس ۶۰ كيلوهرتز تا ۱۰ مگا هرتز)
۵ ـ ايزوتوپ اسكن (استفاده از مواد راديو اكتيو ـ اشعه گاما)
۶ ـ MRI استفاده از رزنانس ميدانهاي مغناطيس
* مقاطع تحصيلي و گرايشهاي راديولوژي :
اين رشته در مقطع كارداني و كارشناسي ناپيوسته و كارشناسي ارشد در كشور ارائه ميگردد. داوطلبان در كشورمان ابتدا در مقطع كارداني پذيرفته ميشوند و بعد از فارغ التحصيلي ميتوانند در مقطع كارشناسي و بعد از آن در مقطع كارشناسي ارشد شركت نمايند.
فارغ التحصيلان اين رشته پس از گذراندن دوره كارشناسي در صورت تمايل ميتوانند در رشتههاي فيزيك پزشكي و علوم تشريحي (آناتومي) نيز ادامه تحصيل دهند.
* فرصتهاي شغلي و محلهاي كار و بازار کار :
فارغ التحصيلان اين رشته در مؤسسات تصوير نگاري (راديو لوژي، ايزوتوپ، سي تي اسكن، MRI) و همچنين در بيمارستانها در بخشهاي فوق الذكر فعاليت ميكنند.
گروهي از فارغ التحصيلان نيز به عنوان بازرسين كار با اشعه ايكس در سازمان انرژي اتمي و دانشگاههاي علوم پزشكي كشور مشغول به كار هستند.
فارغ التحصيلان دوره كارشناسي اين رشته با توجه به آموزش روشهاي پيشرفته و تخصصي قادرند با همكاري متخصص راديولوژي امور تخصصي راديولوژي را انجام دهند.
همچنين قادرند در بخشهاي راديوتراپي و پزشكي هستهاي نيز خدمات درماني و تشخيص را زير نظر متخصص ارائه دهند.
تعدادی دیگر از فعالیت های فارغ التحصیلان این رشته :
- انجام راديوگرافي براساس تكنيكهاي مربوط (وضعيت دادن به بيمار)
- انجام راديوگرافي با ماده حاجب زير نظر متخصص راديولوژي.
- ظهور و ثبت كليشههاي راديوگرافي.
- كنترل حسن انجام راديوگرافي انجام شده.
- بايگاني و حفاظت عكسهاي راديولوژي بر طبق استانداردها.
- رعايت كليه استانداردها به منظور حفاظت بيمار و متصدي راديوگرافي.
فارغالتحصيلان دوره كارشناسي اين رشته با توجه به آموزش روشهاي پيشرفته و تخصصي قادرند با همكاري متخصص راديولوژي، امر تخصصي راديولوژي را انجام دهند.
همچنين قادرند در بخشهاي راديوتراپي و پزشكي هستهاي نيز خدمات درماني و تشخيص را زير نظر متخصصين انجام دهند.
-
علم تغذيه مجموعه وسيعي از اطلاعات و دانش بشري است كه به ارتباط بين غذا و سلامتي موجود زنده ميپردازد و با علومي مانند بيولوژي، بيوشيمي، علوم رفتاري، علوم اجتماعي و بهداشت ارتباط دارد.
به عبارتي ديگر علم تغذيه يك علم چند بعدي است و به همين دليل دانشجوي اين رشته بايد اطلاعات جامع و گستردهاي در زمينه بيوشيمي، جامعهشناسي، روانشناسي، بهداشت و شيمي مواد غذايي داشته باشد تا بتوانند مهارتهاي لازم را كسب كند.
مهارتهايي كه به دو بخش عمده رژيم درماني و تغذيه جامعه تقسيم ميشود. يعني كارشناس اين رشته هم بايد بتواند كه رژيم غذايي مناسب را براي درمان بيماريهاي مختلف ارائه دهد و هم توانايي شناسايي مشكلات تغذيه جامعه را داشته باشد و سپس بر اساس مشكلات موجود، برنامههاي غذايي لازم را طراحي، اجرا، نظارت و ارزشيابي كند همچنين ارتقاي ارزش غذايي مواد غذايي مانند كنسرو، كمپوت و… كه در صنايع غذايي ايجاد ميشود، بر عهده كارشناس اين رشته است.
رشته تغذيه به رژيم درماني اصول تغذيه، ارزش مواد غذايي و نحوه تغذيه مناسب براي حفظ سلامت بدن ميپردازد.
اصول علم تغذيه بررسي ميكند كه چه فرآيندي روي مواد غذايي خورده شده انجام ميگيرد تا جذب يا دفع شود و رژيم درماني نيز نوع رژيم غذايي لازم را در بيماريهاي مختلف مشخص ميكند.
* مقاطع تحصيلي و گرايشهاي رشته تغذيه :
در حال حاضر اين رشته در سه مقطع كارشناسي پيوسته، كارشناسي ارشد ناپيوسته و دكتري در كشور ارائه ميگردد. رشته تغذيه داراي دو گرايش عمده است كه عبارتند از :
الف) تغذيه گروههاي مختلف جامعه مانند سالمندان، معلولين و كودكان و نوجوانان
ب) تغذيه باليني كه شامل تغذيه و مشاوره غذايي بيماران بستري و سرپايي است.
* امكان ادامه تحصيل در رشتههاي همجوار :
فارغ التحصيلان دوره كارشناسي اين رشته ميتوانند در رشته هايي مانند بيوشيمي باليني، علوم و صنايع غذايي، علوم بهداشتي در تغذيه و… نيز ادامه تحصيل دهند.
* فرصتهاي شغلي فارغ التحصيلان رشته تغذيه :
فارغ التحصيلان اين رشته در زمينههاي شغلي مختلفي از جمله مديريت بخش تغذيه بيمارستانها، مسئوليت فني كارخانجات توليد مواد غذايي ـ همكاري در كلينيكهاي رژيم درماني با همكاري پزشكان غدد داخلي، همكاري در تنظيم رژيم براي گروههاي مختلف از جمله ورزشكاران، بيماران خاص، مشغول به كار شوند.
همچنين به كارشناسان تغذيه مجوز مطب داده ميشود.
فارغ التحصيلان رشته تغذيه با داشتن ۳ سال سابقه خدمت در بيمارستانها ميتوانند مركز مشاوره تغذيه داير كنند.
همچنين فارغ التحصيلان اين رشته ميتوانند در بيمارستانها، كلينيكهاي رژيم درماني، مراكز بهداشت، مراكز تحقيقاتي مثل انستيتوي تحقيقات تغذيهاي و صنايع غذايي كشور، كارخانجات توليد مواد غذايي، اداره استاندارد مواد غذايي، مراكز تحقيقاتي پزشكي و… جذب و مشغول به كار شوند.
علاوه بر اين مراكز فارغ التحصيلان اين رشته ميتوانند در شبكههاي بهداشتي جهت پيشگيري از بيماريها فعاليت كنند و يا به عنوان مشاور رژيم درماني و مشاور تغذيه جذب ورزشگاهها، مهد كودكها و … شوند.
كارشناس تعذيه بايد روحيه خدماتي داشته و صبر لازم را براي صحبت با بيمار و راهنمايي او داشته باشد.
دانشجوياني كه مايلند پس از فارغ التحصيلي دفتر مشاوره غذايي داشته باشند بايد داراي سه سال سابقه كار در بيمارستان باشند. همچنين علاقمند به رشته تغذيه لازم است در دروس زيستشناسي و شيمي از توانمندي بالايي برخوردار باشد
-
اعضاي مصنوعي و وسايل كمكي
رشته اعضاي مصنوعي و وسايل كمكي يكي از زير شاخههاي توانبخشي است كه در آن طريقه طراحي و ساخت اعضاي مصنوعي و وسايل كمكي بر اساس اصول مهندسي و منطبق با آناتومي بدن آموزش داده ميشود.
هدف از ايجاد اين رشته آموزش افرادي است كه بتوانند وسايل كمكتوانبخشي و اعضاي مصنوعي را با رعايت اصول مهندسي و پزشكي براي كساني كه دچار نقص عضو ميباشند طراحي كنند. در واقع دروس اين رشته مجموعهاي از علوم مهندسي و علوم پزشكي است.متخصص اعضاي مصنوعي در سه زمينه حمايت از اعضاي ضعيف و ناتوان بدن، ساخت اندام مصنوعي براي عضو از دست رفته و اصلاح ناهنجاريها فعاليت ميكند.
مقاطع تحصيلي و گرايشهاي رشته اعضاي مصنوعي :
اين رشته در حال حاضر در دو مقطع كارشناسي پیوسته و كارشناسي ارشد ناپيوسته ارائه ميشود. اين رشته در مقطع كارشناسي گرايش خاصي ندارد. اما در مقطع كارشناسي ارشد داراي گرايش اُرتز (وسايل كمكي و اندام مصنوعي كه در داخل بدن مورد استفاده قرار ميگيرد مثل استخوان و مفاصل مصنوعي) و همچنين پرتز (وسايل كمكي كه خارج بدن هستند) ارائه ميشود مقطع دكتراي اين رشته در داخل كشور ارائه نميشود ولي در خارج از كشور امكان ادامه تحصيل تا مقطع دكترا وجود دارد.
امكان ادامه تحصيل در رشتههاي همجوار :
فارغ التحصيلان دوره كارشناسي رشته اعضاي مصنوعي و وسايل كمكي ميتوانند در رشتههايي مثل مديريت توانبخشي نيز ادامه تحصيل دهند.
فرصتهاي شغلي رشته اعضاي مصنوعي :
فارغ التحصيلان اين رشته ميتوانند در دو بخش دولتي و خصوصي فعاليت كنند كه بخش دولتي شامل سازمان بهزيستي، هلال احمر، بنياد جانبازان و بيمارستانهاي داراي مركز ارتوپدي فني است.
اما حيطه اصلي فعاليت فارغ التحصيلان اين رشته بخش خصوصي است چون رشته اعضاي مصنوعي جزو معدود رشتههاي توانبخشي است كه فارغ التحصيلان آن ميتوانند پس از كسب تجربه لازم مركز خصوصي داير كرده و به افراد فلج يا افرادي كه مشكلات ارتوپدي دارند وافرادي كه بيماريهاي ساده مثل صافي كف پا داشته و احتياج به كفش طبي دارند همچنين كساني كه دچار قطع عضو هستند خدمات خود را ارائه دهند.
در ضمن اگر دانشجويي اهل تحقيق و مطالعه باشد در اين رشته زمينه نوآوري نيز بسيار زياد است بخصوص در زمينه پروتزهاي زيبايي يعني ساخت چشم و گوش و بيني مصنوعي كه نيروي كار متخصص در ايران بسيار كم است.
اين رشته چون يك رشته علوم رياضي و فني است، اهميت و نقش دروس فيزيك و رياضيات بيش از دروس ديگر است.
ضرايب دروس عبارتند از ضريب ۴ براي درس زيست و ضريب ۳ براي دروس شيمي و ضريب ۲ براي فيزيك و رياضي ميباشد
-
بهداشت حرفه ای
بهداشت حرفه ای عبارتست از علم و فن پيشگيری از بيماری های ناشی از کار و ارتقای سطح سلامتی افراد شاغل از طريق کنترل عوامل زيان آور محيط کار.
اين رشته در طول دو دهه گذشته اسامی متعددی را از قبيل حفاظت و بهداشت کار، حفاظت فنی و بهداشت صنعتی دارا بوده، ليکن در سال های اخير به جهت گستردگی حوزه فعاليت های آن، همه مشاغل را اعم از توليدی يا غير توليدی، صنعتی يا غير صنعتی، تحت پوشش قرار داده و با نام بهداشت حرفه ای در چهار بخش کشاورزی، معدن، خدمات و صنعت فعاليت می نمايد.
اهداف کلی بهداشت حرفه ای
تأمين، حفظ و ارتقای وضعيت جسمی، روحی و روانی فردی و اجتماعی کارکنان همه مشاغل، پيشگيری از بروز بيماری ها و حوادث ناشی از کار و انتخاب کارگر متناسب با شغلی که قابليت انجام آن را دارد، از جمله اهداف بهداشت حرفه ای به شمار می روند.
اشاره می گردد که منظور از بيماری ها و حوادث شغلی آنهايي هستند که در حين انجام کار و بواسطه آن رخ می دهند. از جمله آنها می توان به کری های حرفه ای ناشی از صدای غير مجاز، بيماری های پوستی و ريوی، سرطان های شغلی و ساير بيماری های ناشی از عوامل زيان آور فيزيکی، شيميايي و غيره اشاره نمود.
تخصص های فنی و مهندسی بهداشت حرفه ای
در بيشتر صنايع کشور به ويژه بخش های خصوصی و کوچک به دليل محدوديت جذب نيروی انسانی از رشته های مختلف بهداشت، قسمتی از فعاليت های اصلی اين رشته از طريق بهداشت حرفه ای يا واحد ايمنی و بهداشت صنعتی صورت می گيرد که از جمله اين امور می توان به اجرای برنامه های واکسيناسيون، آموزش بهداشت فردی و عمومی، بهسازی محيط کار از نظر چگونگی تأمين آب آشاميدنی سالم، مديريت جمع آوری و دفع بهداشتی زباله های صنعتی، طرح جمع آوری و تصفيه بهداشتی فاضلاب های صنعتی، نحوه کنترل حشرات و جوندگان موذی و ناقل بيماری، ايجاد تسهيلات رفاهی و بهداشتی و کنترل تغذيه کارگران اشاره نمود. ليکن به دليل کم توجهی و عدم شناخت حوزه فعاليت های بهداشت حرفه ای از سوی مديران و صاحبان صنايع، رسيدگی به امور فوق به اشتباه محور اصلی فعاليت های ايمنی و بهداشت صنعتی قرار گرفته و با تحت الشعاع قرار گرفتن فعاليت های تخصصی آن، اين واحد بطور شايسته نمی تواند به اهداف اصلی خود دست پيدا کند. همچنين افکار عمومی کارکنان نيز به اينگونه امور معطوف گشته و همه خواسته های خود را در قالب بهداشت عمومی از اين واحد پيگيری می نمايند.
فعاليت های بهداشت حرفه ای در همه سازمان ها شامل دو بخش ايمنی و بهداشت محيط کار است که در بخش ايمنی، شناسايي خطرات محيط کار و چگونگی کنترل آنها مورد بحث قرار می گيرد و شامل موضوعات متعددی از قبيل ايمنی کار در مشاغل جوشکاری، تراشکاری، نجاری، غواصی، کار در ارتفاعات، حفر چاه و تونل، ايمنی ساختمان و ساختمان سازی، ايمنی ماشين آلات و ابزار، ايمنی برق، ايمنی حريق، ايمنی معدن و غيره می باشد. در بخش بهداشت محيط کار نيز با هدف پيشگيری از بيماری های ناشی از کار، عوامل زيان آوری چون عوامل فيزيکی، شيميايی، بيولوژيکی، ارگونوميکی، مکانيکی و عوامل روانی محيط کار مورد شناسايی، اندازه گيری، ارزشيابی و در نهايت کنترل قرار می گيرد، که در ادامه بحث اشاره مختصری به هر کدام از آنها خواهد شد.
ـ در بحث عوامل زيان آور فيزيکی مواردی چون صدا، ارتعاش، روشنايی، فشار، پرتوها و شرايط جوی محيط کار (گرما، سرما و رطوبت) مورد تحقيق و بررسی قرار می گيرد که هر کدام به وسيله دستگاه های خاص اندازه گيری شده و بعد از ارزيابی شاخص های مربوطه در صورت نياز به روش های مختلف مهندسی کنترل می گردد.
ـ در بحث عوامل زيان آور شيميايی نيز کليه آلاينده های شيميايی نظير گازها و بخارات، و گرد و غبارها و بطور کلی ساير آئروسل ها مدنظر بوده که آنها نيز با استفاده از دستگاه ها و وسايل خاص آزمايشگاهی نمونه برداری و آناليز گرديده و بعد از مقايسه با حدود مجاز پيشنهادی در صورت نياز به روش های مختلفی مورد کنترل قرار می گيرند.
ـ در بحث عوامل زيان آور مکانيکی نيز روی ضربات و تروماهای مکانيکی نظير بيت، بوريست، پينه بستن و ساير صدمات فيزيکی بحث و بررسی صورت می گيرد.
ـ در بحث عوامل زيان آور بيولوژيکی، کليه پاتوژنها و عوامل بيماریزای ميکروبی نظير باکتری ها، ويروس ها، قارچ ها، انگل ها و ويبرويون ها و بالاخره بيماری های بيولوژيکی ناشی از آنها در مشاغلی چون دباغی ها، بيمارستان ها، آزمايشگاه ها، دامداری ها، کشتارگاه ها، مزارع و غيره مورد بررسی و کنترل قرار می گيرد.
ـ در بحث عوامل روانی، بطور کلی کليه عواملی که موجب بروز استرس ها و اختلالات روحی و روانی در محيط کار می شوند مورد شناسايي و کنترل قرار می گيرند.
ـ بنا به اهميت تأثير عوامل روانی در ميزان کارآيي و بهره وری افراد، اشاره می گردد که در بسياری از کشورهای توسعه يافته و صنعتی، روانشناسی کار از اهميت خاصی در جهت افزايش مهارت ها، سطح کارآيي افراد و در نتيجه بهره وری، برخوردار است و فارغ التحصيلان آن پس از جذب در محيط های کار در غالب تيم بهداشت حرفه ای نقش مهمی را در افزايش بهره وری ايفا می کنند. روانشناسان صنعتی علاوه بر تجزيه و تحليل مشکلات اقتصادی، اجتماعی و خانوادگی کارگران و همچنين با ايجاد محيط کاری سالم و با نشاط، سعی می کنند تا از طريق ارايه و انجام تست های گوناگون، امکان جذب و استخدام نيروی کار مناسب را فراهم نمايند. به بيانی ديگر اين افراد سعی در کشف انگيزه ها، استعدادها و ويژگی های لازم هر شغل نموده و افراد را جهت استخدام متناسب با مقتضيات شغلی هر حرفه راهنمايي می کنند.
ـ در بحث عوامل زيان آور ارگونوميکی نيز بطور خلاصه اشاره می شود هدف اصلی کاهش صدمات و ناراحتی های آناتوميک (اسکلتی – عضلانی) در مشاغل مختلف از قبيل رانندگی، خلبانی، اپراتوری، جابجايي حمل بار، پست های کار نشسته يا ايستاده مداوم و غيره می باشد. به لحاظ اهميت مسايل ارگونوميکی محيط کار اشاره می گردد که دانش ارگونوميکی نيز مانند روانشناسی کار بصورت يک رشته مستقل در غالب تيم بهداشت حرفه ای نقش بسيار مهمی را در افزايش راندمان و بهره وری افراد ايفا می نمايد.
برنامه های کلی و اجرايي بهداشت حرفه ای در کارخانجات
۱. معاينات شغلی (قبل از استخدام، دوره ای و اختصاصی) به منظور ايجاد يک سيستم پايش و مراقبت دايمی
۲. برنامه های مربوط به حفاظت و ايمنی به منظور ايجاد يک سيستم حفاظت فنی در محيط کار
۳. برنامه های مربوط به بهداشت حرفه ای به منظور حفظ و ارتقای آن
۴. ايجاد امکانات امدادی و درمانی اوليه
۵. برنامه های مربوط به آموزش ايمنی و بهداشت شغلی
۶. برنامه های مربوط به ناتوانی يا توانبخشی در صنعت
۷. کنترل وضعيت تغذيه کارکنان
وظايف متخصصين بهداشت حرفه ای
در راستای سيستم ها و برنامه های اجرايي بهداشت حرفه ای، رئوس توانايي ها و وظايف متخصصين آن عبارتند از :
۱. شناسايی، اندازه گيری، ارزشيابی و کنترل عوامل زيان آور محيط کار از طريق طراحی و نظارت بر ايجاد سيستم های فنی تأمين بهداشت نظير طراحی روشنايی، طراحی سيستم های تهويه صنعتی، طراحی سيستم های تصفيه آب و فاضلاب صنعتی و غيره.
۲. بررسی نحوه انجام کارها از نظر اصول ايمنی و ارگونوميک کار و ارايه روش های صحيح انجام آنها.
۳. طراحی و نظارت بر ايجاد پست های کار ارگونوميکی نظير پست های کار کامپيوتری، پست های کار مونتاژ، پست های کار تحريری، طراحی ارگونوميکی ابزارهای کار دستی، کنترل ها و نشانگرها و …..
۴. آموزش نکات ايمنی و بهداشت حرفه ای محيط کار به کارگران
۵. تأمين، آموزش و نظارت بر نحوه استفاده از وسايل حفاظ فردی توسط کارگران.
-
آشنایی با رشته و شغل مامائي
هدف:
در هر لحظه ، نوزاد يا نوزاداني در گوشه و كنار دنيا متولد ميشوند. حادثهاي كه كثرت و قدمت آن باعث شده است تا عظمت اين بزرگترين معجزه خلقت از چشمها پنهان بماند. آري! تولد بزرگترين ، باشكوهترين و بحرانيترين لحظه زندگي و قديميترين تجربه بشري است و در ميان مشاغل نيز مامايي( در شكل سنتي آن) يكي از قديميترين مشاغل است . زيرا از قديم، عدهاي از زنان بودند كه به دليل تجربه بسيار و اطلاع از داروهاي گياهي و تاثيرات آنها، به زنان ديگر كمك ميكردند تا وضع حمل آسانتر و ايمنتري داشته باشند.
التبه نبايد تصور كرد كه آنچه امروز به نام حرفه و دانش مامايي معروف است، ادامه و دنباله همان مامايي سنتي است بلكه امروزه مامايي دانشي است كه بر مشاهده ، آموزش، پيشگيري ، تحقيق، تشخيص و درمان استوار شده است.
حيطه رشته مامايي:
مامايي يكي از زيرمجموعههاي علوم پزشكي است كه نقشهاي بسيار گستردهاي اعم از نقش مشاورهاي، آموزشي ، مراقبتي ، حمايتي،درمانگري و تحقيقاتي است. البته تمامي اين نقشها در ارتباط با مادر و كودك مفهوم پيدا ميكند يعني ماما به مشاوره قبل ،بعد و هنگام ازدواج ، آموزش نحوه تنظيم خانواده، مراقبت در دوران بارداري، زايمان طبيعي و مراقبت بهداشتي مادر و كودك و آموزش به دختران در زمينه بهداشت دوران بلوغ و بعد از آن ميپردازد.
«حيطه رشته مامايي از دوران قبل از حاملگي شروع ميشود و تا پس از زايمان و ۶ سالگي كودك ادامه پيدا ميكند.
در دوران قبل از حاملگي ماما بررسي ميكند كه آيا يك مادر توانايي حامله شدن را دارد و اگر حامله شود خطري براي خودش يا جنينش بوجود ميآيد يا نه؟ براي مثال مادران ديابتي، مادراني كه بيماري قلبي پيشرفته دارند، مادراني كه سابقه خانوادگي واضحي از ناهنجاريهاي ژنتيكي دارند و مادراني كه قبلا بچه معلول به دنيا آورده يا چندبار سقط كردهاند، بايد قبل از حاملگي با ماما مشورت كرده و آزمايشهاي لازم را انجام دهند. در واقع در اين مرحله ماما به مشاوره با زنان علاقهمند به بارداري و شناسايي زنان پر خطر از نظر بارداري و زايمان ميپردازد و آنها را به متخصص مربوط ارجاع ميدهد. مرحله بعد حاملگي است كه در اين مرحله مراقبت از باردار در درمانگاهها با كلينيكهاي مراقبت از بارداري بر عهده ماما است. در اين دوران خانم باردار در فواصلي معين كه ماما مشخص ميكند به كلينيك مراجعه كرده و معاينه ميشود تا ماما ضمن معاينه ، مشاوره و آزمايش از سلامت مادر و جنين مطمئن گردد و در صورتي كه خطري مادر يا جنين را تهديد ميكند زود تشخيص داده و از عواقب جدي و وخيم آن جلوگيري نمايد. براي مثال مادري كه دچار فشار خون حاملگي شده است اگر زود تشخيص داده نشود به قيمت جان مادر و جنين تمام خواهد شد. گفتني است كه در اين مرحله ماما ميتواند در زمينههاي مختلف مانند تغذيه، بهداشت فردي، ورزش، كتنيكهاي تنفس و اطلاع از سلامت جنين به مادر آموزش داده و او را براي زايمان آماده سازد.
مرحله بعد مرحله زايمان است كه از پذيرش مادر در اتاق درد شروع شده و به وضع حمل در اتاق زايمان خاتمه پيدا ميكند. در اين مرحله ماما بررسهاي اوليه را انجام ميدهد و پس از اطمينان از آمادگي مادر براي زايمان و سلامت مادر و جنين همچنين اطمينان از يك زايمان طبيعي مسووليت زايمان را برعهده ميگيرد.
در اين مرحله اگر زايمان با مشكلي روبرو باشد مثلا جنين در حالت طبيعي نبوده يا مادر بيماري خاصي مثل بيماري قلبي پيشرفته داشته باشد يا اينكه نياز به سزارين باشد، اين وظيفه پزشك زنان و زايمان است كه مسووليت زايمان را در بيمارستان يا زايشگاه بر عهده بگيرد.
در مرحله بعد از زايمان نيز كنترل سلامت نوزاد و مادر و آموزش نحوه رسيدگي و چگونگي نگهداري فرزند بر عهده ماما است.
مرحله بعد نيز واحد بهداشت مادر و كودك است كه در اين مرحله تعيين وضعيت رشد و تكامل كودك شامل رشد فيزيكي و تكاملهاي اجتماعي ، رفتاري و گفتاري از ۵ روزگي تا ۶ سالگي و واكسيناسيون كودك بر عهده ماما است. از سوي ديگر بخشي از كار ماما به زنان بر ميگردد. در اين بخش ماما در درمانگاههاي زنان يا در مطبها خصوصي به پيشگيريهاي اوليه از سرطان دهانه رحم و پستان پرداخخته يا در مراكز نازايي به عنوان مشاور نازايي فعاليت ميكند.
آينده شغلي ، بازار كار ، درآمد:
در مورد فرصتهاي شغلي رشته مامايي نظرات متفاوتي وجود دارد. عدهاي معتقدند كه در حال حاضر فرصتهاي شغلي مامايي بيشتر رشتههاي علوم پزشكي محدود و بسيار اندك است و از همين رو تعداد بيشماري از فارغالتحصيلان اين رشته بيكار هستند يا در شغلهاي نامربوط با رشته تحصيلي خود فعاليت ميكند. به همين دليل بهتر است كه اين رشته محدود شده يا حتي حذف شده و به جاي آن همچون گذشته «نرس ماما» تربيت گردد. (پرستارهايي كه دوره تخصصي مامايي را نيز آموزش ديدهاند.)
به هر حال از مراكزي كه يك ماما ميتواند در آنها مشغول به كار شود، ميتوان به بيمارستانها، زايشگاهها، درمانگاهها و مراكز بهداشتي و طرح پزشک خانواده اشاره كرد. همچنين ماما طبق قوانين حاضر در صورت داشتن مدرك كارشناسي ميتواند مطلب داير كرده و در آن به ارائه خدمات بهداشتي و درماني بپردازد.
تواناييهاي جسمي ، علمي ، رواني و … مورد نياز و قابل توصيه:
رشتههاي علوم پزشكي بويژه سه رشته پزشكي ، پرستاري و مامايي نياز به علاقه و احساس مسووليت بسيار دارد . براي مثال يك ماما بدون عشق و علاقه لازم نميتواند فريادهاي ناشي از درد يك زائو را تحمل كند و پاسخگوي نيازهاي او باشد.
فراموش نکنیم :
«رشته مامايي عشق و علاقه و صبر و حوصله بسيار بالا ميخواهد چون يك خانم در حال زايمان شرايط بسيار حساسي دارد و بسياري از حرفها يا حركاتش در اختيار خودش نيست و يك ماما بايد در حد امكان با صبر و حوصله بسيار به او آرامش و قوت قلب بدهد و توجه داشته باشد كه مسووليت جان دونفر يعني مادر و جنين او را بر عهده دارد. همچنين يك ماما بايد بسيار باهوش و نكتهسنج باشد و از مقابل مسائل هرچند كه كوچك باشد به سادگي نگذرد ، زيرا خيلي از مسائل يا علائم كوچكي كه در هنگام بارداري يا زايمان ظاهرميشود، در صورت عدم توجه ميتواند خطرات جاني براي نوزاد يا مادر به دنبال داشته باشد.
همچنين دانشجوي اين رشته بايد تحمل خون و خونريزي، شبكاري و در كل كار در محيط بيمارستان را داشته باشد و به كار عملي نيز علاقهمند باشد چون دروس اين رشته بيشتر عملي است و كمتر جنبه تئوري دارد. »
«در سالهاي اخير دانشجويان مستعد و خوبي وارد رشته مامايي ميشوند اما متاسفانه بسياري از دانشجويان شناخت دقيقي از اين رشته ندارند. براي مثال نميدانند كه در ترمهاي اول بايد در بيمارستان كارها و خدمات ابتدايي پرستاري را انجام دهند و حتي گاهي اوقات به همين دليل سرخورده ميشوند و انصراف ميدهند، در حالي كه اگر با علاقه و عشق لازم وارد اين رشته شوند، متوجه ميشوند كه مامايي رشته با ارزش و پراهميتي است كه از نظر معنوي ميتواند انسان را به معناي واقعي كلمه راضي كند.»
دانشجوي مامايي بايد از نظر جسمي و روحي سلامت كامل داشته و از روابط اجتماعي خوبي برخوردار باشد چون مشاوره و آموزش بخش مهمي از كار يك ماما است».
گفتني است كه رشته مامايي تنها از بين داوطلبان زن دانشجو ميپذيرد.
وضعيت ادامه تحصيل در مقاطع بالاتر: (كارشناسي ارشد و … )
كارشناسي ارشد مامائي ناپيوسته به اولين مقطع تحصيلي پس از كارشناسي گفته ميشود. طول دوره كارشناسي ارشد حداقل ۲ سال و حداكثر ۳ سال است. دوره دكتراي مامايي كه پس از اتمام تحصيلات در مقطع كارشناسي ارشد، ميتوان به آن راه يافت به تازگي در شوراي عالي برنامهريزي تصويب شده است.
ماما ومسئوليت هاي حرفه ا ي ماما :
زنان در سنين مختلف به فرد ماهر ديگري كه معمولاً يك زن است وابسته اند تا در طول زايمان همراهشان باشد. اين فرد ماما است كه معني اصلي آن همراه زن مي باشد. ومهارتهاي او تلفيقي از هنرو علم است.
تعريف ماما ( midwife) :
ماما به شخصي اطلاق مي شود كه تحصيلات مامايي را در حد كارشناسي وكارشناسي ارشد برابر مقررات در مراكز آموزش داخلي و خارجي بپايان رسانيده و موفق به اخذ پروانه رسمي مامايي از مقامات صلاحيت دار مربوط شده باشد.
او بايد قادر به نظارت، مراقبت و توصيه به زنان دردوران بارداري، زايمان و دوره بعد از زايمان، هدايت زايمانها با مسئوليت خود و مراقبت از نوزاد وشيرخوار و كودك زير ۶ سال باشد. اين مراقبت شامل پيشگيري، كشف حالات غير طبيعي در مادر وكودك، فراهم ساختن كمكهاي پزشكي و اجراي اقدامات اورژانس در نبود كمك پزشكي مي باشد.
او وظيفه مهمي در مشاوره و آموزش بهداشت نه تنها براي زنان بلكه براي خانواده وجامعه دارد. كار ماما بايد شامل آموزش دوران بارداري، آماده كردن والدين براي پذيرش وظايف پدري و مادري بوده و به تنظيم خانواده ومراقبتهاي كودك وبعضي از موارد بيماريهاي زنان گسترش يابد.
او مي تواند در بيمارستانها، درمانگاهها ، واحدهاي بهداشتي، منازل ( مشاوره مامايي و زايمان درمنزل ) و هر شكل ديگري از ارائه خدمات مامايي كار كند.
توجه :
وزرات بهداشت و درمان و آموزش پزشكي مي تواند بنا به نياز سيستم شبكه و واحدهاي تابعه زير نظر مديريت شبكه و متخصصين زنان و مامايي و كارشناسان مامايي پروانه دار از وجود كاردانهاي مامايي استفاده خدمتي مورد نياز را بعمل آورد.
مسئوليت هاي ماما :
۱ ـ صلاحيت :
هر ماما مسئول حفظ صلاحيت حرفه ا ي است . حدود فعاليت ماما به وضوح در قوانين مامايي و در كد شغلي مطرح شده است.
۲ ـ مسئوليت حفظ و نگهداري گزراش كتبي :
ماما ملزم به نگهداري و حفظ گزارش جزئيات است. گزارش ماما از آنچه كه پزشك گزارش مي كند جدا است. او بايد تمام گزارشات، تاريخچه مامايي و تمام معاينات پيش از زايمان را كه توسط خودش انجام شده است را حفظ نمايد. در طول زايمان، گزارش مشاهدات ، معاينات واقدامات انجام شده ضروري هستند و بايد تمام جزئيات به طور كامل شرح داده شوند زيرا وقايع سريعاً اتفاق مي افتند. مدارك ثبت شده تولدها توسط ماماها مجموعاً در بيمارستانها حفظ و نگهداري مي شوند.
تمام گزارشاتي كه توسط ماما تهيه شده بايد براي مدت زماني كه نبايد كمتر از ۲۵ سال باشد, نگهداري شود. زيرا اين گزارشات مي تواند در مواقع دادخواهي يا شكايات بي مورد توسط افراد نسبت به اعمال انجام شده توسط ماما, او را ياري دهد.
۳ ـ مسئوليت در برابر خانواده :
از آنجا كه ماماها در برخورد با بسياري ازمسائل محرمانه خانواده ها هستند، لذا وظايف خاصي مثل راز دار بودن اهميت فراوان و زيربنايي دارد. و بايد هر فرد را بدون سرزنش نسبت به عقايدي كه ممكن است با نظر شخص خودش مغايرت داشته باشد، بررسي كند.
۴ ـ مسئوليت در قبال حرفه :
بايد در حفظ استانداردها وبهبود مراقبت ها رل فعالي داشته باشد.
لازمه وارد بودن درحرفه ، آگاهي از فعاليت هاي سازمانهاي حرفه اي و هيئت هاي قانوني آن رشته است. وجهت عرضه بهترين مراقبت بايد هميشه از نظر علمي خود را با يافته هاي جديد آشنا نگه دارد.
۵ ـ مسئوليت در مقابل جامعه :
ممكن است در موقعيت هايي قرارگيرد كه بتواند موضوعاتي چون محروميت اجتماعي، مكان نامناسب، تعصب نژادي، اثرات خشونت، پيشرفت شيوع بيماريها يا شيوع عفونتهايي مثل ايدز يا سل را روشن كند. مسئوليت او در اين موقعيت ها مي تواند آگاه سازي، در تجهيز و تدابير ويژه ويا دادن مراقبتهاي لازم باشد.
ماما ها از اعتماد جامعه نسبت به خود لذت مي برند وهر مامايي بايد به اين اعتماد ارج نهاده ودر حفظ تداوم آن بكوشد.
نكته :
ماما هرگز و در هيچ موقعيتي نمي تواند مراقبت از مادر ونوزاد را ترك كند مگر انكه ماماي ديگري حضور يابد. او ممكن است به نظرات استادانه و دخالت ساير تخصص ها نياز داشته باشد. پزشك متخصص زنان، پزشك عمومي بايد در مواقعي كه موارد غير طبيعي رخ داده است فرا خوانده شوند.
وقتي يك ماما پزشكي را براي كمك مي طلبد، مسوليت مشكل بر عهده پزشك خواهد بود و او بايد دستورات پزشكي را دنبال كند ولي ادامه مراقبت از مادر و كودكش حتي در مواقعي كه پزشك مسئوليت را به عهده گرفته است . وظيفه او است.
به طور مشابه پزشك متخصص كودكان براي مراقبت از نوزاد دردسترس مي باشد. متخصصين تغذيه ، فيزيوتراپ ها ، پرستاران و مدد كاران اجتماعي و مراقبين بهداشت ساير تخصص هايي هستند كه ماما در موارد مناسب ممكن است به آنها رجوع كند.
ماما بايد با مراجعين و همكاران خود و افرادي كه درساير تخصص ها مشغول هستند رابطه موثري بر قرار كند. و او قادر ميشود كه تمايلات و نقطه نظرات مراجعين خود را دريابد. مهارتهاي مشاوره كردن ابزار مهمي است كه به اين مسئله كمك مي كند.
-
كاردرماني
اين رشته از زير مجموعههاي علوم توانبخشي است كه وظيفه آن بررسي و ارزيابي توانائيها، درمان و آموزش معلوليني است كه در اثر سكتههاي مغزي، بيماريهاي مختلف، حوادث، تصادفات، جنگ، عقبماندگيهاي ذهني و … دچار معلوليت شدهاند.
فارغالتحصيلان اين دوره ميتوانند بر اساس تشخيص و معرفي پزشك به درمان جسماني و رواني و توان بخشي بيماران بپردازند.
متخصصان كاردرماني با تسلط كافي بر علوم مختلف فيزيولوژي، آناتوميكي و روان شناختي يك برنامه جامع درماني را به بيماران ارائه ميدهند.
در كار درماني بيماري و تأثيرات آن در تمام ابعاد زندگي فرد، مورد بررسي قرار ميگيرد هدف اين رشته بالا بردن استقلال و افزايش سطح توانمندي بيمار براي انجام فعاليتهاي روزمره و اجتماعي و مهارتهاي زندگي ميباشد.
تخصص يك كاردرمان كمك به بازتواني جسمي، حركتي، ذهني و روحي افرادي است كه دچار معلوليت ميباشند و علاوه بر آن كاردرمان با آموزش كار و فعاليتهاي مختلف متناسب با نوع معلوليت و بالا بردن توان ذهني با استفاده از كارگاههاي مختلف، تكنيكهاي متفاوت ورزشي درماني و ابزارهاي مختلف، علاوه بر مقابله با معلوليت و جلوگيري از پيشرفت بيماريها، فرد معلول را به محيط اجتماعي باز گردانده استقلال او را فراهم ميآورد.
مقاطع تحصيلي و گرايشهاي رشته كاردرماني : رشته كاردرماني در دو مقطع كارشناسي پيوسته و كارشناسي ارشد ناپيوسته در ايران ارائه ميگردد. در دوره كارشناسي ارشد داراي دو گرايش است. كاردرماني جسمي (مطالعه و بررسي بيماران جسمي، فلج مغزي و C. P ميباشد) و گرايش كاردرماني رواني (كودكان عقبمانده ذهني و معلولين رواني بزرگسال) است.
* امكان ادامه تحصيل در رشتههاي همجوار :
فارغ التحصيلان اين رشته ميتوانند در رشتههاي كاردرماني جسماني ـ كاردرماني رواني ـ علوم پايه تشريحفيزيوتراپي ـ مديريت توانبخشي ـ اقتصاد بهداشت و… ادامه تحصيل دهند.
فرصتهاي شغلي رشته كار درماني : فارغ التحصيلان اين رشته ميتوانند در مراكز بيمارستاني، درمانگاهها و مجتمعهاي توانبخشي خصوصي يا دولتي مشغول به كا
-
آشنایی با رشته و شغل پرستاري
هدف :
اين برداشت كه پرستاري به معناي مراقبت كردن از بيمار است، تا حدودي درست ميباشد. البته مراقبت تنها شامل تزريق يا پانسمان نميشود بلكه با گذشت زمان و با پيشرفت علم و تكنولوژي ، مراقبت پرستاران نيز علميتر و پيچيدهتر شده است و پرستاري در حال حاضر يك رشته علمي است و متخصص اين رشته بايد علوم بسياري را فرا بگيرد و كاربرد آنها را در ارتباط با مريض بياموزد.
از سوي ديگر بايد توجه داشت كه وظيفه يك پرستار تنها مراقبت از بيمار در بيمارستان نيست بلكه يك پرستار با مراقبت از افراد در تمام مراحل زندگي آنها از پيشگيري از بيماريها گرفته تا مراقبت در هنگام بيماري و توانبخشي پس از بيماري سروكار دارد. زيرا بسياري از بيماريها ريشه در عادتهاي غلط و شيوه نادرست زندگي دارد. براي مثال زمينه بسياري از سكتههاي قلبي از مدتها قبل فراهم ميشود و دليل آن نيز نوع غذاي فرد ، وزن او و مقدار فعاليت بدنيش ميباشد. حال اين پرستار است كه با آموزشهاي لازم در مورد نوع غذا ، نحوه و مقدار فعاليت بدني و نحوه جلوگيري از فشار خون و افزايش چربي سعي ميكند تا از بيماري پيشگيري كند يا افراد را با علايم و اختلالات بيماري آشنا سازد تا بيمار به موقع و پيش از پيشرفت بيماري به دكتر مراجعه كند.»
پرستار يك عضو مهم در تيم مراقبت بهداشتي است و و داراي نقشهاي گسترده اي از جمله نقش مراقبتي، حمايتي، درماني، هماهنگي ، مشورتي ، مديريتي و تحقيقاتي ميباشد. به اين معنا كه پرستار وظيفه مراقبت و حمايت از بيمار، وظيفه هماهنگي بين بيمار و پزشك و بيمار و خانواده بيمار (انتقال دهنده خواستها و نيازهاي بيمار يا مددجو) ، مسووليت مديريت بخش (اولويتبندي براي رسيدگي به بيماران و تصميمگيري به موقع در مورد بيماران اورژانسي) ، وظيفه آموزش به بيمار در جهت تطابق با مشكلات و ناراحتيهاي پيشآمده و وظيفه تحقيق درباره روشهاي مراقبتي كه اعمال كرده است و تحقيق بر روي نحوه كاهش تعداد روزهاي بستري يك بيمار را بر عهده دارد.
پرستاري يعني كمك به فرد سالم يا بيمار در درمانگاه يا بيمارستان براي انجام آن دسته از فعاليتهايي كه سبب حفظ و ارتقاي سلامت ميگردد به نحوي كه اگر فرد توانايي، اراده يا آگاهي لازم را داشت، ميتوانست آن فعاليتها را بدون كمك انجام دهد.
در همين راستا پرستار وظايف خود را در قالب شش نقش درماني ، مراقبتي ، حمايتي ، هماهنگي ،حفاظتي و آموزشي انجام ميدهد.
بدون شك پرستار نقش اصلي را در مراقبت و پيگيري درمان بيمار دارد و همين امر بيانگر نياز جامعه به پرستار مرد ميباشد چون هر بيماري دوست دارد در بعضي از بيماريها مثل بيماريهاي كليوي يا داخلي توسط پرستار همجنس خود مورد مراقبت قرار گيرد. در حال حاضر نيز در بيمارستانهاي دولتي، بخش ارولوژي (دستگاه كليوي و مجاري ادرار) خانمها توسط پرستار خانم و بخش ارولوژي آقايان توسط پرستار آقا اداره ميشود و به نظر ميرسد كه در برخي از بخشهاي ديگر مثل بخش داخلي نيز بايد اين مساله تعميم پيدا كند
آينده شغلي ، بازار كار، درآمد:
در بسياري از كشورها اولين خط ارتباط جامعه با سيستم پزشكي، پرستار است. چرا كه پرستاران نسبت به ديگر افراد تيم پزشكي تعدادشان بيشتر است، در دسترس قرار دارند و اطلاعات بهداشتي – درماني آنها جامع ميباشد.
در كشور ایران نيز با اين كه پرستاران جايگاه واقعي خود را نيافتهاند و در چند سال اخير نيز با تعداد قابل توجهي فارغالتحصيل رشته پرستاري از دانشگاه آزاد و دانشگاههاي علوم پزشكي و خدمات بهداشتي – درماني روبرو هستيم اما هنوز مراكز بهداشتي – درماني به پرستاراني متخصص، مجرب و توانمند نيازمندند و در واقع بازار كار براي فارغالتحصيل خوب اين رشته وجود دارد.
پرستاران علاوه بر كار در بيمارستانها و مراكز بهداشتي – درماني ميتوانند در صنعت براي مراقبت از سلامت و بهداشت كاركنان صنايع مختلف، در سازمان تربيت بدني و مراكز ورزشي به عنوان يكي از اعضاي اصلي تيم مراقبت پزشكي و در آموزش و پرورش فعاليت نمايند.
«فرصتهاي شغلي يك پرستار بسيار وسيع و گسترده است و حتي يك پرستار ميتواند بطور مستقل فعاليت نمايد. يعني ميتواند با تاسيس مركز بهداشت خصوصي به ارزيابي وضعيت سلامت افراد جامعه بپردازد يا مهدكودك داير نمايد»
نقشهاي پرستار:
۱- مراقبت كننده: نخستين نقش پرستار مراقبت كردن از فرد مورد نظر ( بيمار ) است.
۲- تعليم دهنده (معلم): اجرا وارزيابي طرحهاي آموزشي براي فرد و خانواده وي جهت رفع نيازهاي يادگيري آنان
۳- مشاور: جمع آوري اطلاعات براي تحصيل در حل مشكل و تصميم گيري
۴- رهبر: محقق و حمايت كننده از مددجو و خانواده
۵- نقش درماني
۶- نقش حفاظتي
۷- نقش هماهنگ كننده
تواناييهاي مورد نياز و قابل توصيه :
در اينجا جسمهايي بيمار، روحهايي دردمند و روانهايي آشفته حضور دارند. در اينجا بايد پذيراي مشكلات بسيار و پاسخگوي نيازهاي بيشمار باشي. بايد روزي ۸ ساعت در اطاق عمل با تمامي وجود در خدمت تيم پزشكي باشي. بايد سالها در بخش سرطان يا سوانح و سوختگي ، دردمندترين بيماران را مشاهده كني و در حد توانت به آنها رسيدگي نمايي و در يك كلام بايد عشق به همنوع و ايثار و همياري در ذره ذره وجودت خانه كرده باشد.
دانشجوي پرستاري بايد عاشق انسان و انسانيت باشد تا بتواند در شرايط سخت و بحراني حتي زماني كه خسته است يا آمادگي جسمي و روحي لازم را ندراد، به ديگران كمك كند. همچنين بايد فردي منظم و دقيق باشد و بداند كه نظم و سختگيري اساس كار رشته پرستاري است و از لحاظ درسي نيز لازم است كه به زيستشناسي، شيمي و زبان انگليسي مسلط باشد چون براي روزآمد بودن و اطلاع از آخرين دستاوردهاي دانش پرستاري ، لازم است كه از مجلات و منابع علمي به زبان انگليسي استفاده كند.
دانشجوي پرستاري بايد از سلامت كامل جسماني برخوردار باشد تا به ياري ديد قوي بتواند كارهاي ظريف و دقيق پرستاري را بخوبي انجام دهد و با شنوايي خوب صداي قلب را حتي اگر ضعيف باشد، بشنود . حتي داشتن قدي متناسب و عدم لكنت زبان يا لرزش دست در اين رشته ضروري است . چون همين مشكلات به ظاهر كوچك، در كارايي يك پرستار بسيار موثر است.
پرستار بايد بيش از هر چيز متواضع بوده و هدفش خدمت به مردم باشد چون كار در بيمارستان يك كار مشخص و كلاسه شده نيست بلكه پرستار در صورت ضرورت بايد هركاري حتي كاري كه از يك فرد بيسواد نيز برميآيد، انجام دهد. يعني قرار نيست كه دانشجوي پرستاري پس از فارغالتحصيلي پشت استيشن بنشيند و دستور دهد بلكه بايد در انجام هر خدمتي پيش قدم باشد. همچنين لازم است كه روابط عمومي خوبي داشته باشد چون پرستار نزديكترين فرد به بيمار است و حتي بعضي از بيماران مشكل خود را به راحتي با پزشك در ميان نميگذارند اما با پرستاري كه روابط عمومي خوبي داشته و توانسته است اعتماد بيمار را جلب كند، در ميان ميگذارند.
همچنین اطلاعات عمومي خوب در زمينه پزشكي براي يك پرستار ضروري است چون پرستار به نوعی دیگر درمانگر بیمار است و حتي دروسي كه ميخواند همان دروس پزشكي است با دیدگاهی دیگر .
پرستاري علم و هنر است براي همين يك پرستار بايد علاوه بر دانش لازم ، از آمادگي روحي و رواني، صبر و حوصله ، روابط عمومي خوب و قدرت تجزيه و تحليل بالا برخوردار باشد . به عبارت ديگر يك پرستار نميتواند تنها با تكيه بر دروس دانشگاهي ، در كار خود موفق شود بلكه بايد از دانش خود در شرايط مختلف و متفاوت به درستي استفاده كند و اين نياز به قدرت تجزيه و تحليل خوب، سرعت عمل و آمادگي روحي و رواني دارد.
پرستار با دردمندترين افراد جامعه در ارتباط است براي همين بايد جسمي قوي و روحي توانا داشته باشد تا بتواند از عهده شبكاري يا كار در بخشهايي حساس و دشوار مثل C.C.U ، I.C.U ، بخش بيماران سرطاني يا بخش سوانح و سوختگي برآيد و در ضمن دچار فشارهاي روحي و رواني يا ناتوانيهاي جسمي نشود.
اما چرا با وجود سختيها و دشواريهاي بسيار اين كار، عدهاي با عشق و علاقه در اين زمينه فعاليت ميكنند؟
پرستاران يك بيمارستان ، عامل اصلي موفقيت يك بيمارستان هستند. يعني اگر پرستاران يك بيمارستان خوب، كارآمد و دلسوز باشند، اكثر بيماران از آن بيمارستان راضي خواهند بود. چون بيشترين ارتباط بيمار با پرستاران ميباشد و رضايت از پرستار مساوي است با رضايت از بيمارستان .
به بيان ديگر لبخند رضايت بيمار، شيرينترين و دلپذيرترين هديهاي است كه هر روز به يك پرستار دلسوز و تلاشگر تقديم ميشود؛ هديهاي كه پرستار را به تلاشي پيگير تر و بيشتر تشويق ميكند.
وجود پرستار ، كارهاي او ، لبخند او ، سخن او و فعاليت او آرامش بخش جان انسانهايي است كه بيش از هر انسان ديگر نيازمند آرامش هستند.
شرايط محيط كار، محل استخدام:
محل احتمالي استخدام مي تواند بيمارستانها، كلينيكها و پاراكلينيك هاي دولتي و خصوصي، ادارات، سازمانهاو به عنوان مربي در دانشكده ها و …. باشد. اين رشته يا شغل در اكثر مراكز درماني دولتي و خصوصي و غيره بصورت شيفت در گردش ( صبح ، عصر و شب ) يا شيفت ثابت مي باشد . و شرايط محيط كار آن بستگي به نوع مسئوليت و بخشهاي بيمارستان و مراكز درماني كه پرستار در آن مشغول مي باشد دارد مثلا يك پرستار كه در بخش اورژانس و يا پايگاه اورژانس بيمارستان كار مي كند يا پرستاري كه در بخش اطفال بيمارستان يا بخش داخلي و جراحي و يا ICU و CCU و يا اطاق عمل از نظر شرايط محيط كار با هم تفاوت دارند .
پرستار مي تواند در بيمارستان براساس سطح تحصيلات ( كارشناسي ، كارشناسي ارشد ) و سابقه كار در پستهاي پرستار شيفت ، سر پرستار ، سوپروايزر باليني ، سوپروايزر كنترل عفونت ، سوپروايزر آموزشي و رياست پرستاري بيمارستان مشغول به كار شود .
مدارك تحصيلي و دوره هاي آموزشي ضروري براي احراز شغل:
افراد پس از اخذ ديپلم متوسطه و قبولي در آزمون سراسري گروه علوم تجربي مي توانند در اين رشته به تحصيل بپردازند و سپس در مقاطع كارشناسي ارشد و دكترا نيز ادامه تحصيل دهند.
مدت دوره آموزش:
مدت تحصيل حداقل ۴ سال و حداكثر ۵ سال ( در شرايط خاص و با موافقت آموزش كل دانشگاه علوم پزشكي مثل : مرخصي تحصيلي و … ) مي باشد.
تحصيلات تكميلي :
گرايشهاي مختلف در مقطع كارشناسي ارشد و دكتري:
۱) گرايشهاي كارشناسي ارشد
الف) داخلي جراحي
ب) اطفال
ج) مديريت
د) بهداشت
ه) روان پرستاري
ن)پرستاري ويژه
و) اپيدميولوژي
ز) آناتومي
ح) فيزيولوژي
ط) بافت شناسي
۲) گرايشهاي مقطع دكتري
الف) پرستاري
ب) آناتومي
ج) بافت شناسي
د) اپيدميولوژي
دوره كارشناسي ارشد پرستاري
فارغالتحصيلان دوره كارشناسي پرستاري ، طبق ضوابط خاص، قبولي در آزمون ورودي و همچنين مصاحبه، در دوره دو ساله كارشناسي ارشد پرستاري پذيرفته ميشوند. در اين دوره ۲۶ واحد درسي (شامل دروس اصلي ۷ واحد، دروس تخصصي و الزامي ۸ واحد و دروس اختياري ۱۱ واحد ) و ۶ واحد پاياننامه ارائه ميگردد. دانشجويان در يكي از تخصصهاي آموزش پرستاري يا مديريت خدمات پرستاري بيماريهاي جراحي و داخلي، پرستاري بهداشت جامعه، مديريت آموزش پرستاري (و در آينده نزديك پرستاري سالمندان) ادامه تحصيل ميدهند.
فارغالتحصيلان كارشناسي ارشد در سطح بالاي تخصصي، امور آموزش، مديريت خدمات پرستاري و ارائه خدمات باليني، در دانشكدههاي پرستاري و مراكز مختلف بهداشتي درماني خدمت ميكنند. اين فارغالتحصيلان بايد قادر باشند امور مهم و مشكلات آموزش خدمات پرستاري و به طور كلي ، بهداشت و درمان جامعه را مشخص و با تصميمگيري و ايجاد تغيير براي اصلاح وضع موجود و ايجاد تغييرات مطلوب برنامهريزي و آن را اجرا نمايند.
دوره دكتراي پرستاري
دارندگان مدرك كارشناسي ارشد پرستاري طبق ضوابط خاصي ، قبولي در آزمون كتبي ورودي و مصاحبه و گذراندن دوره آموزشي شامل ۲۵ واحد دروس اختصاصي، ۲۰ واحد رساله دكتري و امتحان جامع دكتري به دريافت درجه دكتراي پرستاري نايل ميگردند. اين دوره در حال حاضر فقط در دو دانشگاه كشور داير ميباشد. دارندگان درجه دكتراي پرستاري در حال حاضر امور برنامهريزي آموزشي و پژوهشي ، تدريس و تحقيق و مديريت در سطوح بالاتر را در دانشگاههاي علوم پزشكي (آزاد و دولتي) عهدهدرا ميشوند.
حقوق و مزايا و شرايط ارتقاء شغل:
حقوق يك پرستار به محل استخدام، موقعيت جغرافيايي و ساعات كار بستگي دارد و اگر استخدام موسسات يا وزارتخانه ها باشد بر اساس قوانين اداره امور استخدامي كشور حقوق ماهانه و ترفيع دريافت مي كند. البته لازم به ذکر است در حال حاضر مبلغ دریافتی ماهانه یک پرستار رضایت بخش نیست و مخصوصا در مراکز خصوصی با حداکثر کار و شیفت های اجباری حداقل دریافتی را به پرستاران می دهند .
آينده نگري درباره شغل با توجه به شرايط اجتماعي:
با توجه به نيازهاي جامعه به پرستار و ديدگاه مثبت در خصوص پرستار و موقعيت او در جامعه بخصوص در چند سال اخير كه تحول در اين حرفه ايجاد شده است اميد است بتوان در جهت بهبود و ارتقاء سطح سلامت و بهداشت عمومي جامعه و مراقبت از بيماران در بيمارستانهاي دولتي و خصوصي، مطبها، كلينيكها و پاراكلينيكها و درمانگاهها و ساير بخشهاي ارائه كننده خدمات پرستاري تلاش نمود.
خصوصيات جسمي و توانايي هاي لازم براي احراز شغل:
پرستار بايد از سلامت كامل جسمي و ذهني و روحي برخوردار باشد و فردي دقيق، علاقه مند و صبور باشد و كنترل كافي روي احساسات شخصي خود داشته باشد.
-
رشته کاردانی علوم آزمایشگاهی تشخیص طبی
تعریف و هدف :
دوره کاردانی علوم آزمایشگاهی مقدمه ای است برای دوره کارشناسی نایوسته نکنولوژی علوم آرمایشگاهی وهدف از تشکیل دوره کاردانی علوم آزمایشگاهی ، تربیت نیروی انسانی مورد نیاز آزمایشگاههای پزشکی جهت انجام آزمایشات روتین زیر نظر مستقیم پاتولوژیست می باشد یک کاردان قادر است در مراکز بهداشتی درمانی سراسر کشور زیر نظر پاتولوژیست خدمات آزمایشگاهی را انجام دهد .
طول دوره وشکل نظام :
متوسط طول دوره کاردانی علوم آزمایشگاهی تشخیص طبی ۲ سال ونظام آموزشی آن مطابق آئین نامه آموزشی مراکز آموزش عالی مصوب شورای عالی برنامه ریزی است دروس بصورت عملی ونظری وعملی – نظری وکار آموزی خارج از آموزشکده عرضه می شود . به هر واحد درسی از نوع نظری در هر ترم ۱۷ ساعت وبرای درس عملی ۳۴ ساعت وبرای کار آموزی در عرصه ۶۸ ساعت وبرای کار آموزی بیمارستانی ۵۱ ساعت اختصاص می یابد که در طی جلسات متعدد هفتگی آموزش مورد نظر انجام می یابد .
دانشجویان این رشته علاوه بر گذراندن کلیه دروس عمومی ، پایه ، اصلی واختصاصی از ترم آخر به کار آموزی در عرصه طبق برنامه ای مشخص در آزمایشگاهها وبیمارستانهای اموزشی ، آموزش عملی خواهند دید .
- واحد های درسی :
تعداد کل واحد های درسی این دوره ۷۲ واحد وکار آموزی به شرح زیر است :
دروس عمومی ۱۱واحد
دروس پایه واختصاصی ۴۹ واحد
کار آموزی در عرصه ۱۲ واحد
-
گفتار درماني
كارشناسان رشته گفتار درماني به ياري افرادی ميآيند که ميخواهند حرف بزند. ميخواهند وقتي شاد یا غمگين هستند احساست خود را به آرامي و بدون دغدغه با ديگران در ميان بگذارن د، اما نميتوانند. در واقع هدف اين رشته بررسي ، تشخيص ، ارزيابي و درمان اختلالات گفتار و زبان است.
تعریف گفتار درمانی :
علمی است که به ارزیابی، تشخیص و درمان انواع اختلالات گفتاری می پردازد. اختلالات گفتاری شایع شامل لکنت، اختلالات تولید(اختلال در تلفظ صداها)، اختلالات صوتی، تأخیر در رشد گفتار و زبان، اختلالات گفتاری ناشی از فلج مغزی ، کم شنوایی،سکته های مغزی و …. می باشد.
گفتاردرماني يكي از رشته هاي علوم پزشكي در شاخه توان بخشي است كه به مطالعه ي جنبه هاي مختلف گفتار و زبان و تشخيص و درمان اختلالات مربوط بدان مي پردازد. گفتاردرماني به عنوان تركيبي از دانش و هنر, از مجموعه گسترده اي از علوم انساني و تجربي بهره مي گيرد و كسب مهارت در آن مستلزم فراگيري مباحث پايه از جمله نوروآناتومي و فيزيولوژي مكانيسم گفتار, زبان شناسي و آواشناسي, روان شناسي و روانپزشكي و نيز مباحث تخصصي بيماري شناسي, ارزيابي و درمان اختلالات گفتار و زبان است.
آسيب شناس گفتار و زبان (گفتاردرمانگر) بايد در آغاز از ماهيت گفتار و زبان و رشد طبيعي آن آگاه گشته و سپس با انواع اختلالات مربوط به آن آشنا شود و نحوه ارزيابي و درمان آنها را فرا بگيرد. در يك عبارت كوتاه مي توان گفت هرگاه يا شيوه صحبت كردن گوينده بيش از محتواي سخن او, توجه شنونده را به خود جلب كند و يا محتواي كلام دچار نابساماني شود وي مشكوك به نوعي اختلال گفتاري يا زباني است. آسيب هاي گفتار و زبان متنوع بوده و از كودكي تا بزرگسالي مشاهده مي شود از ميان آنها مي توان به لكنت, اختلالات تلفظي, اختلالات گفتار و زبان در كودكان داراي مشكل يادگيري زبان و كودكان كم شنوا, عقب مانده ذهني, اتيستيك, بيماران سكته مغزي و اختلالات گفتاري ناشي از فقدان حنجره و آسيبهاي آن اشاره نمود.
هرگونه اشكال در نحوه گفتار و يا ناتواني در درك گفته هاي ديگران مي تواند موجب اختلال در روابط اجتماعي شخص مبتلا گشته و مانعي در راه پيشرفت تحصيلي فرد و در جامعه و شكوفائي كامل توانائي ها و استعدادهاي بالقوه وي شود. اين مساله به نوبه خود مي تواند صدمات روحي و عاطفي و رفتارهايي نظيرگوشه گيري, پرخاشگري و … و در نهايت تزلزل بهداشت رواني فرد و خانواده او را در پي خواهد داشت.
نقش آسيب شناس گفتار و زبان در مرحله اول, پيشگيري از بروز اينگونه اختلالات از طريق آموزش هاي انفرادي و گروهي است و در مراحل بعدي, وظيفه او ارزيابي و تشخيص اختلال هاي گفتار و زبان و تلاش در درمان و اصلاح و جلوگيري از شدت آن ها مي باشد .
و يا به گفته آقاي خاموشي استاد گفتار درماني دانشگاه علوم پزشكي تهران هدف اين رشته تربيت آسيبشناسي گفتار و زبان و يا گفتار درمانگر است. متخصصي كه در وهله اول آسيبهايي را كه توسط عوامل ژنتيكي و يا اكتسابي به گفتار و زبان وارد شده تشخيص ميدهد و در وهله دوم به ارزيابي ميزان آسيبديدگي و علت آن ميپردازد و سپس مرحله درمان را شروع ميكند.
وي در توضيح سخنان خويش ميگويد: يك آسيبشناس گفتار و زبان بايد در آغاز بررسي كند كه چه حوزهاي از زبان و گفتار فرد صدمه ديده است و سپس به درمان بپردازد. چون نوع و مدت درمان با توجه به حوزه آسيبديده متفاوت ميباشد.
براي مثال امكان دارد به علت سكته مغزي، تصادف و يا اصابت تركش، اختلالي در حوزه زبان فرد ايجاد شود كه اين اختلال ميتواند به صورت بيربط صحبت كردن و يا ناتواني در سخن گفتن بروز پيدا كند. يا اين كه امكان دارد مشكل در حوزه گفتار باشد يعني در توليد گفتار و يا رواني گفتار اختلالي به وجود بيايد. براي مثال كودكي كه صداي «ر» را «ل» تلفظ ميكند داراي اختلال در توليد گفتار است و همچنين فردي كه در طول يك دقيقه به جاي ۴ جمله (به طور متوسط) يك جمله را گفته و يا برعكس ۱۰ جمله را بيان ميكند، دچار اختلال در رواني گفتار ميبايد. و بالاخره امكان دارد تارهاي صوتي به دلايل مختلف آسيب ببينند كه موجب خراب شدن كيفيت صوت ميشود.
كه در تمام موارد فوق يك گفتار درمان سعي ميكند كه به شيوههاي غيرپزشكي و بدون استفاده از دارو آسيب ايجاد شده را درمان كند اما طول درمان و نحوه درمان متفاوت خواهد بود يعني آسيبهاي حوزه زبان چون به سيستم عصب مركزي در مغز برميگردد، طولانيتر و دشوارتر بوده اما درمان اختلالات حوزه گفتار آسانتر و سريعتر ميباشد.
يكي ديگر از اساتيد دانشگاه نيز در معرفي رشته گفتار درماني ميگويد: رشته گفتار درماني يكي از زيرمجموعههاي علوم توانبخشي است و هدف آن ياري رساندن به افرادي است كه دچار اختلالات گفتاري و زباني هستند كه اين كمك شامل موارد زير ميشود.
الف ) كمك به افرادي كه اختلالات تلفظي دارند. به گونهاي كه بتوانند بدرستي توليد صداهاي گفتاري را بياموزند.
ب ) كمك به بيماراني كه اختلال در صوت دارند و يا به علل مختلف حنجره آنها جراحي شده و فاقد صورت طبيعي هستند.
ج ) كمك به بيماراني كه به دليل آسيبهاي مغزي زبان پريش شدهاند (اين دسته از بيماران قدرت سخن گفتن نداشته و يا بيربط سخن ميگويند)
د) ياري كردن ناشنوايان براي برقراري ارتباط كلامي .
هـ ) كمك به طيف گستردهاي از عقبماندگان ذهني براي برقراري ارتباط كلامي.
و ) توصيه و مشاوره به افراد جامه به منظور پيشگيري از اختلالات فوق.
آينده شغلي ، بازار كار ، درآمد:
در مقابل هر ۲ يا ۳ هزار نفر جمعيت يك گفتار درمانگر مورد نياز است. آمار فوق كه مورد قبول جامعه پزشكي و بهداشتي جهان است، نشانگر نياز جامعه به فارغالتحصيلان گفتار درماني است چرا كه تخصص گفتار درماني بر دو محور اصلي درمان و پيشگيري استوار شده است.
آقاي خاموشي مدير گروه گفتاردرماني دانشگاه تهران در اينباره ميگويد: با اين كه رشته گفتار درماني در گروه پزشكي است اما كار آن بيشتر پيشگيري ميباشد. براي مثال در حوزه بهداشت مدارس علاوه بر پيامهاي بهداشتي مبني بر اين كه «از دستفروشان خوراكي نخريد» و يا «از خوردن لواشك و بستني غيربهداشتي خودداري كنيد» بايد پيامهايي در زمينه بهداشت گفتار و زبان نيز داده شود. يعني بايد به دانشآموزان گفت كه «هنگام بازي فوتبال در حياط مدرسه جيغ نزنيد» يا «وقتي زنگ تفريح زده شد، فرياد نزنيد» كه البته براي قانعكردن دانشآموزان و نشان دادن اهميت پيامهاي فوق لازم است كه مدلي از حنجره را به سر كلاسها برده تا دانشآموزان به وضوح ببينند كه اگر جيغ بزنند، حنجره آنها چه آسيبي ميبيند.
همچنين يك گفتار درمانگر ميتواند به قاريان قرآن ، مداحان، خوانندهها ،گويندگان صدا و سيما ، دوبلورها و در كل افرادي كه از صوت خود به صورت حرفهاي استفاده ميكنند، آموزش بدهند كه چگونه سخن بگويند و يا از صوت خود استفاده كنند تا مشكلي برايشان به وجود نيايد.
آنچه گفته شد بخشي از فرصتهاي شغلي يك گفتار درمانگر است كه بايد در جامعه وجود داشته باشد اما آيا در ايران نيز اين فرصتهاي شغلي موجود است؟
آقاي خاموشي در اين زمينه ميگويد: متاسفانه اين رشته در كشور ما جا نيفتاده است و در نتيجه فعاليت فارغالتحصيلان اين رشته محدود ميباشد.
براي مثال با اين كه به اعتقاد ما هر مدرسهاي به يك گفتار درمانگر نياز دارد، فارغالتحصيلان اين رشته زماني كه در آموزش و پرورش استخدام ميشوند، پستي براي آنها در نظر گرفته نشده است يعني در حكم استخدامي به عنوان دبير تلقي ميشوند نه به عنوان يك گفتار درمانگر.
و يا متاسفانه قانون نظام پزشكي به اين صورت است كه گفتار درمانگر نميتواند به تنهايي مطب بزند بلكه بايد زير نظر متخصص مغز و اعصاب و يا گوش و حلق و بيني فعاليت بكند. در صورتي كه يك گفتار درمانگر وابستگي خاصي به هيچ تخصصي ندارد البته ممكن است متخصص مغز و اعصاب در بعضي موارد به گفتار درمانگر ياري برساند اما در بسياري از موارد مانند لكنت زبان نميتواند كمكي بكند.
وي در ادامه ميگويد: با اين وجود نبايد علاقهمندان به اين رشته نااميد شوند چون اين رشته براي جواناني كنجكاو كه به دنبال كشف ناشناختهها ميباشند و ميخواهند در زمينه تحصيليشان حرف اول را بزنند، رشته بكري است و زمينههاي ناشناخته زياد دارد. كه از آن جمله ميتوان به درمان سريع لكنت زبان اشاره كرد. چون با اين كه در اين زمينه روشهايي وجود دارد اما روشهاي فوق به تدريج جواب ميدهد و من به جرات ميگويم كه اگر كسي درمان سريعي براي لكنت زبان پيشنهاد كند، بسيار ثروتمند خواهد شد. براي اين كه لكنتيها هم افرادي باهوش طبيعي هستند و ميتوانند مشاغل مختلف را به عهده بگيرند ولي اين اختلال در صحبت كردن آنها را دچار مشكل كرده است. بنابراين بسياري از آنها حاضرند هزينه زيادي بپردازند اما سريع مشكل آنها رفع شود.
راحله جعفري توسي نيز معتقد است با اين كه مشكل شغلي در جامعه ما براي همه رشتهها از جمله رشته گفتار درماني وجود دارد اما از آنجايي كه فارغالتحصيلان رشتههاي توانبخشي و از جمله گفتاردرماني محدود هستند و از طرفي جامعه به آنها نياز بسياري دارد، رشتههاي علوم توانبخشي كمتر از ساير رشتهها با مشكل شغلي روبرو هستند. براي مثال يك گفتار درمانگر ميتواند در درمانگاهها و مراكز بهداشت، مراكز ويژه توانبخشي و مراكز آموزش و پرورش استثنايي فعاليت بكند چون قسمت عمده كار ما در ارتباط با ناشنواها و كمشنواها است يعني ما به يك ناشنوا و يا كمشنوا كمك ميكنيم كه گفتار افراد را درك كرده و بهتر از قبل منظورش را از طريق كلام برساند. كه از همينجا ناشنوايان زبان اشاره را ميآموزند اما ما به آنها درك گفتار و بيان آن را ميآموزيم .
تواناييهاي جسمي، علمي، رواني و … مورد نياز و قابل توصيه حروف را يك يك ادا كرده و يا كلمات را به آرامي بيان ميكند و سپس به صداي بيمار و نحوه اداكردن حروف و يا كلمات او نگاه كرده و گوش فرا ميدهد و اشتباههايش را به آرامي تذكر ميدهد تا او بتواند از سنگلاخ دشواريهاي گفتار و زبان عبور كرده و به رواني سخن بگويد.
اين كار هميشگي يك گفتار درمانگر است. كاري كه بايد با صبر و بردباري به دفعات مختلف و به روشهاي گوناگون انجام دهد.
راحله جعفري توسي فارغالتحصيل گفتار درماني با اشاره به همين ويژگي ميگويد: صبور بودن مهمترين ويژگي است كه يك گفتار درمانگر بايد داشته باشد چرا كه بعضي از بيماران ما به كندي پيشرفت ميكنند و به قول معروف پيشرفتشان ميليمتري است. بنابراين لازم است كه گفتار درمانگر بردبار بوده و پابهپاي بيمار پيش رفته و او را درك كند.
همچنين متخصص اين رشته بايد انعطافپذير باشد. براي اين كه در اين كار تنوع مراجعهكنندگان بسيار زياد است يعني مراجعين ما ميتوانند يك بچه ۲ ساله تا يك فرد ۹۰ ساله باشند كه بدون شك هر يك روحيات و ويژگيهاي خاص خود را دارند و يك گفتار درمانگر بايد با توجه به اين ويژگيهاي فردي نحوه درمان را انتخاب بكند.
آقاي خاموشي نيز در بيان ويژگيهاي لازم براي دانشجويان اين رشته ميگويد: دانشجوي موفق اين رشته كسي است كه به زبان انگليسي و دانش كامپيوتر مسلط باشد چون كتابهاي اين رشته در ايران بسيار كم است و دانشجو بايد بتواند از منابع خارجي يا از شبكههاي رايانهاي استفاده كند.
همينطور بهتر است با لهجههاي مختلف آشنايي داشته باشد چون ممكن است ناشنوايي به او مراجعه كند كه در يك محيط ترك يا كرد زبان زندگي كرده است و اگر فرد لهجه او را بلد باشد و يا حداقل با جايگاههاي توليد صداي آن لهجه آشنا باشد، بهتر ميتواند به او كمك كند.
آقاي شاهبداغي استاد گفتار درماني دانشگاه علوم پزشكي تهران نيز معتقد است كه رشته گفتاردرماني نيازمند خلاقيت، هنر، صبر و پشتكار است و بايد دانشجو به مطالعه مداوم جهت پيشرفت زمينههاي درمان بيماران علاقهمند باشد.
رضا نصيري فارغالتحصيل اين رشته نيز ميگويد: دانشجويان اين رشته بايد اختلال گفتاري نداشته باشند زيرا بخشي از تحصيل در اين رشته شامل آموزش عملي و برخورد كلامي با بيماران ميباشد و بايد سلامت كامل رواني داشته و بتوانند بدرستي ارتباط برقرار كنند. همچنين لازم است در دروس زبان و ادبيات فارسي، زيستشناسي، فيزيك و زبان انگليسي اطلاعات لازم و كافي را كسب كرده باشند.
** تعدای از خدمات یک گفتار درمانگر
ـ درمان لكنت زبان
ـ اختلالات تلفظی
ـ تأخیر در رشد گفتار و زبان كودكان
ـ درمان اختلالات گفتاری و زبانی ناشی از فلج مغزی ، سكته مغزی ، شكاف كام ، عقب ماندگی ذهنی
ـ تشخیص و درمان اختلالات یادگیری و مفاهیم كلمان (زبان )
ـ تشخیص و درمان اختلالات نوشتاری و املاء
ـ مشاوره تخصصی و گفتار درمانی برای اعضاء خانواده
ـ ارجاع به متخصص مغز و اعصاب یا گوش ، حلق و بینی در صورت نیاز
آشنایی با اختلالات گفتاری
· لکنت زبان : اختلالی است که طی آن جریان روان گفتار با مکث، تکرار هجا و یا کشش های نابجا شکسته می شود و معمولاً همراه با انقباض عضلات اندامهای گفتاری یا در موارد شدیدتر دیگر اعضای بدن می باشد و شیوع آن در پسرها ۳ برابر دخترها است.
· نقص شنوایی : بدلیل اهمیتی که شنوایی در گفتار و تصحیح اشتباهات گفتاری دارد هر گونه اختلال در شنوایی بر گفتار اثر گذار خواهد بود. مشکلات گفتاری حاصله شامل اختلال در تولید صحیح صداها ، شناخت محدود، ذخیره واژگان محدود، اختلال صوت و …
می باشد.
· اختلالات صوت : شامل هر گونه اختلالی است که تارهای صوتی را درگیر می کند مانند اختلال در آهنگ صدا، زیر و بمی، و خشیومی بودن صدا، وجود اختلالات جسمی مانند وجود شکاف کام یا لب و یا بزرگ بودن بیش از حد لوزه ها و نیز کم شنوایی و همچنین استفاده ناصحیح از تارآواها می تواند باعث اختلالات صوت گردد.
· اختلالات تولیدی : عبارتست از مشکل در بیان صحیح صداها که می تواند بصورت حذف یا جانشین کردن صدا باشد و در موارد شدید منجر به نامفهوم شدن گفتار
· می گردد. علت آن می تواند بدلیل نقص ارگانیک در سیستم گفتار ، محیط نامناسب و یادگیری نادرست و یا زمینه ارثی داشته باشد.
· تأخیر در رشد گفتار و زبان : اگر گفتار کودکی همزمان با سن تقویمی او پیش نرود دارای تأخیر در گفتار است . کودک طبیعی تا قبل از ۱ سالگی تک کلمات را بیان می کند. تا ۲ سالگی جملات دو کلمه ای و همینطور با افزایش سن ذخیره واژگان نیز بیشتر می شود. از علت های مسبب تأخیر می توان به عقب ماندگی ذهنی کم شنوایی، عوامل محیطی و مشکلات جسمی اشاره کرد.
· زبان پریشی : به اختلال گفتاری ناشی از صدمه به سیستم مغزی گفته می شود که فرد قادر به ارتباط گفتاری با دیگران نخواهد بودو این اختلال عمدتاً در افراد بزرگسال بوجود می آید و علت آن ناشی از سکته ها تومورهای مغزی، تصادفات و… می باشد. فرد دارای گفتاری ناروان ، بی محتوا ، خطاهای تولیدی و فلجی می باشد.
۱-تاخير در گفتاروزبان delayed speech and language
افرادي داراي اين مشكل هستند كه به دلايل مختلف ازقبيل ناشنوايي- عقب ماندگي ذهني – فلج مغزي ديرتر از حد طبيعي شروع به صحبت مي كنند و گفتاروزبانشان درحدسنشان نمي باشد
۲-اختلالات رواني گفتارfluency disorder
افراداي كه لكنت زبان وپريده گويي دارند جزءاين گروه هستند
لكنت زبان(stuttering ) زماني اتفاقي مي افتد كه درروند طبيعي گفتاروقفه هاي غير طبيعي وناگهاني بواسطه تكرار صداها هجا ها كشيده گويي :طولاني ادا كردن صدا ها – كلمات وهجا ميا نپراني :گير:قفل ورفتارها ي وابسته ايجاد مي شود.
بريده گويي ( cluttering ) :زماني اتفاق مي افتد كه ميزان تكلم دچاراشكال شود و گفتارفرد بيش از حد سريع باشد وفرد در گفتاراز گفتن برخي از اصطلاحات صرفنظركند
۳-اختلالات صوتيvoice disorder
زماني اختلال صوتي وجود دارد كه كيفيت ؛زيروبمي ؛ بلندي و انعطاف پذيري صوت فردي متفاوت ازصوت افراد؛ جنس؛ سن؛ گروه وفرهنگ مشابه وي باشد . وجود ياعدم وجوداختلال صوت وميزان آن نسبت به قضاوت شنونده متفاوت است.بنابراين كودكان ؛ والدين ؛ بزرگسالان و آسيب شناسان گفتار و زبان اختلال يا عدم اختلال را بر طبق نيازها و زمينه خود تعيين مي كنند .
اختلالات صوتي را ميتوان به صور گوناگون طبقه بندي كرد. برخي براساس سبب شناسي؛ برخي براساس ادراكي وتعدادی دیگر براساس جنبش شناسي تقسيم مي كنند.
در طبقه بندي براساس سبب شناسي؛ اختلالات صوتي را ميتوان به دو دسته ۱- عضوي: كه شامل بد آوايي و بي آوايي بدليل ضايعات بافتي يا بيماريهاي عصبي شناخت. ۲- روانزاد: كه شامل صوت ناهنجار در اثر سايكو نوروز ؛ اختلالات شخصيتي يا الگوي هاي نادرست تقسيم كرد .
در طبقه بندي براساس ديدگاه ادراكي اختلال دريك يا تعدادي از مؤلفه ها ي صوت شامل زيروبمي بلندي وكيفيت وجوددارد.
درطبقه بندي جنبش شناسي به دوبخش عمده پركاري وکم کاری صوتي تقسيم مي شود علائم اختلالات صوت شامل مواردزيراست
۱-گرفتگي صوت ۲- نفس آلودگي صدا ۳- خستگي صوتي ۴- كاهش دامنه آواسازي
۵- بي صدا ۶- قطع زيروبمي ياصدای زيرنامناسب ۷- آواسازي توام باتلاش وكوشش ۸ - لرزش
۴-اختلالات زبانيlanguage disorder
ازجمله اختلالات زباني آفازي است .آفازي درسه فراينددرك زبان فرمول بندي زبان و يا هر دواختلال بوجود مي آيد.
آفازي دراثر آسيب به مناطق مختلف مغزي درنيمكره چپ به علل مختلف مانند تصادف سكته مغزي تروما وغیره بوجود مي آيد آفازي براساس منطقه اي كه آسيب ديده تقسيم بندي شده است وشامل انواع زيراست
۱- آفازي ورنيكه ۲- آفازي بروكا ۳- آفازي انتقالي ۴- آفازي ترانس كورتيكال حسي۵- آفازي گلوبال ۶- آفازي ترنس كوتيكال حركتي
وبراساس نوع آفازي ممكن است علائم زير ديده شود. پارافازيا - اختلال تكرار - اختلال درخو ندان ونوشتن – اختلال دردرك وبيان - اختلال درناميدن
۵-اختلالات تشديدresonance disorder
تشديد زير مجموعه كيفيت صوت است در اختلالات تشديد دراثر اختلال در عمكرددريچه كامي- حلقي به علل مختلف فرايند تشديد به درستي انجام نمي شود دو به عبارت ديگر توازن خيشومي – دهاني بهم خورده است.انواع اختلالات تشديدعبارتند از۱- خيشومي شدگي بيش ازحد : تشديدبیش ازحد هوا درحفره بيني كه ممكن است همراه با خروج هوا ازبيني باشد يا نباشد.دراين حالت ممكن است براي جلوگيري از خروج هوا درپرده هاي بیني حركات انقباضي ديده شود.۲- خيشومي کمتراز حد :تشديد صداهاي خيشومي درحفره بيني يا صورت نميگيرد يا بسيار كم است .۳- مختلط: به علت اتصال حفره هاي بیني وانسداد درقسمت خلف يا قدام بیني هردوحالت خيشوم شدگي وجوددارد.
۶-اختلالات توليدي Articulation disorder
اختلالات توليدي مشخصا ً بيش از هر نوع عارضه گفتاري وقت وتوجه آسيب شناسان گفتار را به خود مشغول ميكند و تقريبا ۸۰ درصد موارد اختلالات گفتاري را تشكيل ميدهد. اينگونه افراد درتوليدو بيان همخوانهاو واكه ها مشكل دارندوبه صورت هاي زير بيان می شوند
۱- حذف :يعني يكي ازهم خوانها را حذف ميكنند.(مثلآخ به خط ) ۲ - خرابگويي : دراين نوع خطا گوينده به جاي واج هدف يك صدا ي غيرمشخص توليدمی نمايد. ۳ - اضافي دراين حالت يك صدا يا هجا ی نابجا را وارد واژه يا هجاي اصلي مينمايد(قوه ري به جاي قوري)۴- جانشيني : دراين گونه خطاها گويند يك واج استاندارد به غلط جانشین واج هدف ميكند (مثلا يوز به جاي روز)
ضوابط تأسیس دفاتر کار گفتار درمانی
۱- دفتر گفتار درمانی به محلی اطلاق می شود که طبق ضوابط و مقرات وزارت بهداشت ‘ درمان و آموزش پزشکی برای ارائه خدمات گفتار درمانی پس از دریافت مجوز فعالیت ، توسط افراد واجد شرایط مندرج در این آئین نامه دایر می گردد .
۲- آسیب شناس گفتار و زبان به فردی اطلاق می شود که دانش آموخته مقطع کارشناسی یا مقطع بالاتر این رشته از دانشگاه های داخل یا خارج از کشور باشد و مدرک وی به تائید وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی رسیده باشد .
۳- مجوز فعالیت گفتار درمانی عبارت اسـت از مجـوزی که پس از بررسی مدارک و مستندات توسط دانشگاه های علوم پزشکی صادر می شود .
شرایط، ضوابط و مدارک مورد نیاز
شرایط فردی :
۴- جهـت بـالا بـردن سطـح کیفـی خدمات درمانی دردفاتر گفتار درمانی داشتن سابقـه کـاردرایـن رشتـه درمراکز درمانی، دولتی ، خیریه و خصوصی به شرح زیر ضروری می باشد :
برای ایجاد دفتر گفتار درمانی درشهرتهران و کرج ‘ داشتن حداقل ۵ سال سابقه اشتغال بـه کـار تمـام وقت در مراکز فوق
برای ایجاد دفتر کار در سایر شهرها و شهرستان ها داشتن حداقل ۳ سال سابقه اشتغال به کار تمام وقـت در مراکـز مذکور
تبصره ۱ : مدت خدمت نظام وظیفه و طرح نیروی انسانی و یا سایر تعهدات قانونی درصورت ارائه گواهی معتبر اشتغال به گفتار درمانی جزء سابقه کار محسوب می شود .
تبصره ۲ : مدت تحصیل کارشناسی ارشد گفتار درمانی حداکثر تا یک سال و PhD حداکثر تا دو سال براساس گواهی دانشگاه محل تحصیل جزء سابقه کار محسوب می شود .
تبصره ۳ : گواهی سابقه اشتغال به گفتار درمانی در مراکز خصوصی باید به تائید معاونت درمان و دارو دانشگاه / دانشکده مربوطه برسد .
مدارک مورد نیاز
۵- مدارک مورد نیاز برای تأسیس دفتر گفتار درمانی شامل موارد زیر می باشد ‘ که باید به معاونت درمان و دارو دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی مربوطه ارائه گردد :
الف ) گواهی انجام یا معافیت خدمات قانونی
ب ) گواهی عدم سوء پیشینه کیفری ( در مورد شاغلین رسمی مراکز دولتی با ارائه تصویر حکم استخدامی نیازی به این گواهی نمی باشد ) .
پ ) یکی از مدارک تحصیلی کارشناس ، کارشناس ارشد ، PhD گفتار درمانی
ب ) سه قطعه عکس ۴*۳
د ) گواهی سابقه اشتغال به گفتار درمانی
ه ) اعلام کتبی آدرس دقیق دفتر کار و ساعات فعالیت و تلفن تماس جهت هماهنگی به منظور بازرسی از محل دفتر کار
م ) ارائه تصویر یا شماره کد ملی
ی ) اصل فیش های بانکی طبق مقررات مربوطه(مبلغ وشماره حساب از طریق کارشناسان واحد صدور
پروانه ها به متقاضی اعلام خواهد گردید ،مبالغ جهت شهر تهران وسایر شهرستان ها متفاوت می باشد).
شرح وظایف و حدود اختیارات
الف ) مشاوره و راهنمایی مراجعین برای پیش گیری از بروز اختلالات گفتار و زبان در کودکان
ب ) مشاوره و آموزش به افرادی که در معرض ابتلا به اختلالات گفتار و زبان هستند به منظور پیشگیری
ج ) راهنمایی و ارجاع مراجعین مبتلا به اختلالات گفتار و زبان به سایر درمانگران براساس نیازهای بهداشتی درمانی آن ها
د ) آموزش راهنمایی و مشاوره به افرادی که از گفتار خود به طور حرفه ای استفاده می کنند ‘ ( برای ارتقاء
کیفیت گفتار و پیش گیری از بروز اختلال )
ه ) انجام آزمون های گفتار و زبان براساس معیارها و برگه های مورد تائید دانشگاه علوم پزشکی و تشکیل پرونده برای نوشتن شرح حال ‘ ثبت چگونگی بروز و سیر اختلال براساس مصاحبه با بیمار و خانواده او و مدرک مربوطه ، ثبت سوابق درمانی ‘ ضبط نمونه گفتار بیمار و شرح ویژگی های زبانی و گفتاری او ‘ ثبت سابقه بیماری های جسمی بیمار و تعیین علل و عوامل مؤثر بر اختلال و ثبت برنامه و اقدامات گفتار درمانی و در صورت ارجاع به سایر مراکز درمانی ثبت در پرونده و ارسال خلاصه پرونده
ز ) نگهداری پرونده برای کارهای آماری و در صورت لزوم تهیه گزارش برای مراجع قانونی و استفاده از آنها در مطالعات پژوهشی و ارائه نتایج به مسئولان و مراکز علمی – پژوهشی برای همکاری در زمینه افزایش آگاهی و بهبود ارائه خدمات گفتار درمانی و بالا بردن سطح سلامت جامعه
ح ) آسیب شناسی گفتار و زبان موظف است در انحصار نسخه پزشک معالج خدمات گفتار درمانی را برای بیماران انجام دهد .
تبصره ۱ : پذیرش بیماران دچار اختلال تولید، لکنت ، اختلال در خواندن و نوشتن و تأخیر در رشد گفتار و زبان به طور مستقیم انجام می پذیرد .
تبصره ۲ : آسیب شناسی گفتار و زبان حق دخل و تصرف در نسخه و یا دستور پزشک معالج را ندارد .
تبصره ۳ : آسیب شناسی گفتار و زبان مجاز به تجویز دارو و درخواست رادیو گرافی و آزمایشات پاراکلینیکی برای بیماران را ندارد .
ط ) آسیب شناس گفتار و زبان می تواند برای افراد مبتلا به اختلالات صوت به مدت محدود ( حداکثر تا یک هفته ) گواهی صادر نماید . ( در صورت استفاده حرفه ای از صوت به معنای عدم حضور در محل کار و در غیر این صورت تنها در قالب استراحت صوتی )
ی ) آسیب شناس گفتار و زبان حق انجام تزریقات و پانسمان راندارد .
فضای فیزیکی و تجهیزات
۶- حداقل امکانات و تجهیزات برای ارائه خدمات به شرح زیر می باشد :
الف ) اتاق درمان حدود ۱۰ تا ۱۲ متر مربع
ب ) سالن انتظار متناسب با مراجعین و سرویس بهداشتی در دسترس باشد .
ج ) محیط از نظر نور ، دما و پاکیزکی مناسب باشد
د ) از نظر قرار گیری در طبقات ساختمان محدودیتی ندارد
ه ) میز و صندلی مناسب مراجعین موجود باشد
و ) سرو صدا در اتاق درمان نباشد ( مطابق محیط های معمولی باشد )
ز ) وسایل باز خورد بینایی و شنوایی موجود باشد
ح ) وسایل کمک آموزشی مانند کارت تصاویر ، کتاب های آموزشی کودکان ، لگو ، پازل و موارد مشابه برحسب نیاز
ط ) برگه های ارزیابی اختلالات گفتار و زبان مطابق با موارد موجود در دانشگاه های علوم پزشکی
ی ) قاشقک ، گاز استریل ، الکل ، دستکش یک بار مصرف ، نی ، شمع ، جراغ قوه ، دستمال کاغذی
ک ) وسایل صداساز برای کودکان و وسایل بازی و آموزش کودکان
ل ) ضبط صوت برای ثبت نمونه گفتار مراجعین
تجهیزات ، موقعیت و فضای فیزیکی ‘ امکانات فنی و ساختمانی دفتر گفتار درمانی می بایستی قبل از اخذ مجوز فعالیت به تائید کارشناسان دانشگاه / دانشکده علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ذیربط برسد .
سایر ضوابط
- اندازه تابلو حداکثر ۷۰*۵۰ سانتی متر با ذکر نام و نام خانوادگی آسیب شناسی گفتار و زبان بوده و فقط مجاز به نصب یک تابلو می باشد .
- آسیب شناسی گفتار و زبان اجازه چاپ سر برگ براساس مفاد مجوز دفتر کاردرمانی را دارد .
- تعرفه خدمات ارائه شده مطابق تعرفه های مصوب وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی باشد .
- ارائه خدمات گفتار درمانی در تمامی روزهای هفته و حداقل جهت یک نوبت کاری ( صبح و عصر ) ضروری است .
- هرگونه جابه جائی و انتقالی و یا تعطیلی محل دفتر باید به اطلاع و موافقت دانشگاه مربوطه باشد .
- نظارت بر عملکرد دفاتر گفتار درمانی به عهده دانشگاه مربوطه با همکاری انجمن گفتار درمانی ایران می باشد .
- نصب اصل مجوز دفتر گفتار درمانی در محل فعالیت و در معرض دید مراجعین الزامی است .
- اعتبار مجوز دفتر طبق قانون آموزش مداوم جامعه پزشکی و سایر مقررات مربوطه می باشد .
- دارنده مجوز دفتر گفتار درمانی تحت هیچ شرایطی مجاز به استفاده از افراد تجربی و بدون تحصیلات دانشگاهی معتبر برای ارائه خدمت نمی باشد و خدمات مذکور باید توسط آسیب شناسان گفتار و زبان دارای حداقل مدرک کارشناسی و تحت نظر دارنده مجوز ، ارائه گردد .
- کلیه دفاتر گفتار درمانی موجود در کشور باید حداکثر ظرف مدت ۶ ماه پس از تصویب آئین نامه تأسیس دفاتر کار گفتار درمانی به شماره ۵۳۹۶/س مورخ ۲۳/۱/۸۲ به دانشگاه مربوطه مراجعه و وضعیت خود را با شرایط جدید انطباق داده و نسبت به اخذ مجوز لازم اقدام نمایند .
- دفاتر گفتار درمانی موظف به پاسخگوئی و همکاری با بازرسین وزارت بهداشت ‘ درمان و آموزش پزشکی و سایر مراجع ذی صلاح قانونی هستند و در صورت تخلف از ضوابط و مقررات و مفاد مقررات مطابق قانون و آئین نامه رسیدگی به تخلفات پزشکی و حرف وابسته به آن به شرح زیر با متخلف برخورد خواهد شد :
الف ) تذکر شفاهی با قید موضوع در صورتجلسه بازرسی محل توسط دانشگاه ذی ربط
ب ) اخطار کتبی توسط دانشگاه مربوطه
ج ) لغو مجوز دفتر کار و تعطیل دفتر به مدت ۱ تا ۳ ماه به پیشنهاد دانشگاه مربوطه
د ) لغو مجوز دفتر و تعطیل دفتر به مدت ۴ ماه تا یک سال به پیشنهاد دانشگاه مربوطه
ه ) لغو دائم مجوز دفتر به پیشنهاد دانشگاه ذی ربط
- بیمار حق دارد از طول مدت درمان و عوارض احتمالی آن از گفتار درمانگر اطلاع حاصل نماید و پس از طی هر دوره درمانی ( ۱۰ جلسه ) فرم مخصوص رضایتمندی توسط بیمار تکمیل و در پرونده ثبت گردد .
انواع اختلالات گفتارزبان
انواع اختلالات گفتاروزبان عبارتند از:
۱-تاخير درگفتاروزبان ۲- اختلالات رواني گفتار۳- اختلالات صوت ۴- اختلالات زباني ۵- اختلالات تشديدي ۶- اختلالات تولي
-
رشته پزشكي
مقدمه :
مطلب قابل بيان در خصوص رشته پزشکی، طول دوره اين رشته است. پشتکار درونی و حقيقی عامل موفقيت و حفظ نشاط در سپری کردن اين رشته با ارزش هست، تأمل و دقت در انتخاب اين رشته جايگاه ويژه ای دارد که با انتخاب آگاهانه می توان به وظايف سنگين اين انتخاب به خوبی عمل کرد و در پايان سرافراز و پيروز به درجه دکتری رسيد.
پزشك عمومي با خصوصيات زير است:
۱) در راه آشنايي بيشتر با مكتب و تزكيه و تعالي روح كوشا باشد. كمك به تامين بهداشت و درمان دردهاي مردم را وسيلهاي براي رضاي خدا و تقرب به او بداند.
۲) با فرهنگ ایران آشنا باشد و خود را ملزم به رعايت قوانين و مقررات حاكم به جامعه بداند.
۳) از شناخت مسائل عمده بهداشت و درمان و نظام ارائه خدمات بهداشتي و درماني كشور به قدر كافي برخوردار و از مسئوليتها و وظايف خود در اين نظام آگاه باشد.
۴) قابليت علمي و عملي كافي در تشخيص بيماريها و ارجاع بيماران به سطوح بالاتر بهداشتي و درماني كشور و شركت در برنامههاي پيشگيري و بهداشت عمومي را دار باشد.
۵) قادر به استفاده از آخرين منابع علمي و بهرهگيري از اطلاعات جديد كار خود باشد.
- نظام آموزش پزشکی عمومی شامل ۵ دوره است:
۱- علوم پايه
۲- فيزيوپاتولوژی
۳- کارآموزی بالينی
۴- کارورزی بالينی
۵- کارورزی
دوره آموزش دكتراي حرفهاي پزشكي شامل مراحل زير است:
الف ) علوم پايه: اين دوره ضمن آشنانمودن دانشجويان با مباحث پايه، آمادگی لازم را برای يادگيری علوم بالينی در آنان بوجود می آورد.
طول اين دوره ۲ سال است كه در پايان اين دوره دانشجو در آزموني شامل كليه دروس اين دوره شركت ميكند و در صورت موفقيت به دوره بعدي راه مييابد. هر دانشجو حداكثر دوبار ميتواند در اين آزمون شركت كند.
ب) فيزيوپاتولوژي : آگاهی از مبانی فيزيولوژيک، شناخت مکانيزم بيماريها و عوامل موثر در آنها نشانه های بيماريها و تشخيص و درمان آنها مطالبی است که شما می توانيد آنها را فرا بگيريد.
طول اين دوره ۶ ماه است و طي آن دانشجو ضمن آگاهي از مباني فيزيولوژيك ، با مكانيزم بيماريها و عوامل موثر در آنها به طريق تحليل گرانه آشنا ميشود و نشانههاي بيماريها و تشخيص و درمان آنها را ياد ميگيرد.
ج ) كارآموزي باليني : شناخت آثار و علائم بيماريها از ديدگاه بالينی و آزمايشگاهی و بدست آوردن توانائی های لازم در به کار بردن انديشه، استدلال و نتيجه گيری سريع در طراحی عمليات پيشگيری و درمان است.
طول اين دوره ۲۰ ماه است و هدف شناخت آثار و علائم بيماريها از ديدگاه باليني و آزمايشگاهي به دست آوردن تواناييهاي لازم در به كاربردن انديشه ، استدلال و نتيجهگيري سريع، به منظور برخورد منطقي و صحيح با بيمار و طراحي عمليات پيشگيري درماني است.
د) كارورزي باليني: پرورش مهارت ها، تقويت قدرت تصميم گيری در مقابل با مسائل بهداشتی و درمانی و قبول مسئوليت در مقابل اقدام لازم هدف های اين دوره مهم است.
طول دوره ۱۸ ماه است و هدف پرورش مهارتها، تقويت قدرت تصميمگيري ، افزايش اتكاء به نفس و تكميل پرورش انديشه از طريق رويارويي مستقيم كارورز با مسائل بهداشتي ، درماني و تقبل مسووليت مستقيم امور بهداشتي، درماني به عهده همه است.
هـ ) كارورزي: دانشجويان قبل از شروع مرحله كارورزي ، در كنكور كارورزي كه شامل كلياتي از دروس پايه و اصلي و عمومي فيزيولوژي علوم باليني است و به طور سراسري برگزار ميشود شركت ميكنند چون گذراندن موفقيتآميز اين آزمون براي راهيابي به دوره كارورزي ضروري است. فارغالتحصيلان ملزم به خدمت در مناطق محروم كشور هستند.
تواناييهاي فارغالتحصيلان
فارغالتحصيلان اين رشته ميتوانند بعد از پايان تحصيلات، مسووليتهاي متفاوتي را عهدهدار شوند، از آن جمله ميتوان به موارد زير اشاره نمود:
۱) تشخيص – درمان و پيگيري بيماران در مطبهاي شخصي، درمانگاهها و بيمارستانها.
۲) مديريت و سرپرستي مراكز ارائه خدمات بهداشتي و درماني.
۳) مشاركت در امر تحصيلي و پژوهشي در ارتباط با بيماريهاي مختلف.
دوره پزشكي شامل ۴ مرحله :
علوم پايه ، فيزيوپاتولوژي (نشانهشناسي) ، كارآموزي و كارورزي ميباشد. مرحله علوم پايه درواقع عامل ارتباطياي بين درسهاي دبيرستان و پايه با درسهاي تخصصي پزشكي است، بدين ترتيب كه شامل آن قسمت از درسهاي پايه است كه به بدن انسان مربوط ميشود؛ براي مثال، بيوشيمي قسمتي از علم شيمي است كه در مورد شيمي بدن موجود زنده (در اينجا انسان) صحبت ميكند و همينطور ساير درسهاي اين مرحله كه در بخش درسها شرح داده ميشوند. مرحله شناخت نشانه و علايم بيماري و چگونگي پيدايش علايم بيماري، در ارتباط با عامل بيماريزا و چگونگي پيدا كردن آن در معاينهها و آموزش نظري دستگاههاي تشخيص ، بدون توجه به درمان است. در اين دوره ، دانشجو مفهوم بيماري و علايم آن و نحوه تشخيص آن را به صورت نظري مطالعه نموده، چگونگي آن را با توجه به درسهاي علوم پايه فرا ميگيرد.
مرحله بعدي شامل دوره كارآموزي (استاژري) است كه دانشجو در اين مرحله ، به بيمارستان و بالين بيماران ميرود و در كنار درسهاي نظري، روشهاي تشخيص و درماني را در بالين بيمار ميآموزد. در اين قسمت، استادان در مورد هر بيمار، توضيحات لازم را به دانشجويان ارائه ميدهند و دانشجو نيز زيرنظر استاد، فرآيندهاي معاينه باليني و فنون تشخيص را به كار ميبرد و شيوه درمان و تجويز دارو را نيز در هر مورد ميآموزد. در اين مرحله درسهاي نظري نيز ارائه ميشود كه مكمل كار باليني در بخش خواهد بود.
مرحله بعد دوره كارورزي (انترني) است ، دانشجو پس از فراگيري راههاي تشخيص و درمان به صورت مستقل و با نظارت كلي روزانه استادان ، اقدام به بيماريابي، تشخيص و درمان نموده، مواد آموخته شده در مرحله كارآموزي (استاژري) را در عمل به كار ميبرد و تجربه مياندوزد.
در كل دوره پزشكي عمومي دو امتحان اصلي (حياتي) وجود دارد كه شامل امتحان جامع علوم پايه و ديگري امتحان جامع پرانترني ميباشد. قبولي در اين دو امتحان، لازمه ورود به مرحله بعدي است.
آينده شغلي ، بازار كار ، درآمد:
رشته پزشکي با همه سختي هايي که يک دانشجو در راه آن متحمل مي شود متأسفانه در بازار کار خود دچار مشکلات فراواني شده که بعضي مطالب نگران کننده آن در حد حرفهاي معمولي مردم کوچه بازار درآمده ولي واقعيت هر رشته - جداي از مديريت توانمندي که جهت جذب فارغ التحصيلان دانشگاه ها لازم است- اين است که دانشجوي باانگيزه و داراي پشتکار، کار شايسته خود را مي يابد.
بازار کار رشته پزشکي از منزل شخصي پزشکان شروع و تا بيمارستانها، کلينيک ها، درمانگاه ها، اورژانس ها و کليه مراکز درماني در بخش هاي دولتي و خصوصي، ورزشگاه ها و غيره گسترش مي يابد و در صورت بضاعت و توانائي مالي امکان تأسيس مطب را نيز مي توان يکي از بخش هايي دانست که پزشک اشتغال خود را فراهم مي کند.
عمدهترين موقعيتهاي شغلي كه بيشتر پزشكان ميتوانند جذب آنها شوند، عبارتنداز:
الف ) مطبهاي شخصي كه بر حسب تمايل پزشك و نياز منطقه در شهرها و روستاها داير ميگردد و پزشكان ويزيت مراجعان را در مطبها انجام ميدهند.
ب ) بيمارستانها و درمانگاههاي خصوصي و دولتي كه در آنها پزشكان به تشخيص و درمان بيماريهاي مراجعان خود ميپردازند.
ج ) مراكز بهداشتي درماني شهري يا روستايي كه اغلب مديريت و سرپرستي اين مراكز به عهده پزشكان عمومي ميباشد و همچنين اين مراكز از پزشكان عمومي براي تشخيص، درمان و پيگيري بيماريها نيز استفاده مينمايند.
تواناييهاي مورد نياز و قابل توصيه :
سلامت تن و روان برابر ضوابط مربوط به تشخيص كميسيون پزشكي متعهد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي براي داوطلبان رشته پزشكي امري ضروري است.
علاوه بر آن داوطلبان ورود به رشته پزشكي بايد از دانش و علاقه بالايي در زمينه درسهاي زيستشناسي و علوم پايه نيز برخوردار بوده، دقت كافي و حوصله زياد در زمينه فراگيري جزئيايت مربوط به بيماريهاي مختلف را داشته باشند.
وضعيت ادامه تحصيل در مقاطع بالاتر :
ادامه تحصيل دانشجويان رشته پزشكي بعد از اتمام دوره پزشكي عمومي در دو مرحله امكانپذير است:
الف ) ادامه تحصيل در رشتههاي تخصصي باليني كه داوطلب بعد از قبولي در امتحان پذيرش دستياري سراسري كشور ميتواند در رشتههاي تخصصي كه در حال حاضر در داخل كشور ارائه ميشوند ادامه تحصيل دهد.
رشتههاي تخصصي باليني در حال حاضر شامل ۲۳ رشته ميباشد كه عبارتند از : جراحي عمومي ، جراحي مغز و اعصاب، جراحي استخوان و مفاصل (ارتوپدي) ، جراحي كليه و مجاري ادراري تناسلي (ارولوژي) ، بيماريهاي اعصاب، بيماريهاي داخلي ، بيماريهاي عفوني و گرمسيري ، بيماريهاي قلب و عروق ، بيماريهاي كودكان، بيهوش ، پزشكي اجتماعي، پزشكي هستهاي ، آسيبشناسي (پاتولوژي) ، پوست ، پزشكي فيزيكي و توانبخشي، چشمپزشكي ، پرتودرماني (راديوتراپي) ، پرتوشناسي تشخيصي (راديولوژي) ، زنان و زايمان ، روانپزشكي، گوش و حلق و بيني ، پزشكي قانوني و طب كار ميباشد.
ب) ادامه تحصيل در رشتههاي علوم پايه ، فارغالتحصيلان رشته پزشكي ميتوانند در تخصصهاي علوم پايه پزشكي نظير فيزيولوژي ، ايمونولوژي، ژنتيك، ويروسشناسي پزشكي، ميكروبشناسي پزشكي ، انگلشناسي پزشكي، بيوشيمي ، آمار حياتي و تغذيه نيز شركت نمايند.
دوره علوم پايه
مرحله علوم پايه، اولين مرحله آموزش پزشكي بوده، مدت اين مرحله دو سال است. در اين مرحله ، دانشجويان بخش اول درسهاي عمومي و درسهاي پايه و اصلي را ميگذرانند. هدف از اين مرحله، آموزش ساختمان بدن انسان و اعمال فيزيولوژيك و نقش آن در سلامت انسان و همچنين شناخت عوامل بيولوژيك بيماريزا و شيوههاي دفاعي بدن در برابر آنها و اصول آسيبهاي بدن انسان و آشنا ساختن دانشجو با اصول مسائل بهداشتي است. دانشجويان بايد در هر نيمسال تحصيلي ۲۰ واحد درسي ارائه شده از طرف دانشكده را به طور اجباري بگذرانند. حداكثر زمان مجاز براي گذراندن اين مرحله ۳ سال است .
در ذيل به شرح برخي از اين درسها ميپردازيم :
بيوشيمي: مربوط به بدن موجودات زنده و انسان است. در اين درس، با شيمي آلي مولكولها و اتمها و واكنشهاي آنها در بدن آشنا ميشويم.
آناتومي: در آناتومي، دانشجو با كليه ساختهاي بدن شامل انواع ماهيچهها ، استخوانها، اعصاب و احشا و با محل آنها و اعضاي مجاور آنها به طور دقيق و در حالت طبيعي بدن، آشنا ميشود، به طوري كه بتواند اجزاي هر ناحيه را به صورت سه بعدي شناسايي كند.
فيزيولوژي : در اين درس چگونگي عملكرد اندامها و بافتها مورد مطالعه قرار ميگيرد؛ به اين ترتيب كه دانشجو بعد از آشنايي با آناتومي و بافتشناسي اندامها با شيوه عمل آنها در شرايط مختلف و در وضعيتهاي ويژه آشنا ميشود.
ايمونولوژي: اين درس به بررسي سازمان دفاعي بدن ، سلولهاي دفاعي و واكنشهاي موثر در اين شبكه ميپردازد.
انگلشناسي: اين درس به انگلهاي موثر در ايجاد بيماريهاي انساني اعم از حشرات ، كرمها ، قارچهار و غيره ميپردازد. در اين درس، اين انگلها به طور دقيق شناسايي شده، در درس عملي نيز مورد بررسي قرار خواهد گرفت و به اين وسيله چشم دانشجو با انواع انگلها آشنا ميگردد.
پاتولوژي عمومي : در اين درس انواع آسيبهاي بافتي و تغييرهاي بافتهاي بدن در هنگام بروز يك ناهنجاري ، تحريك و يا آزار مورد بررسي قرار ميگيرد.
دوره فيزيوپاتولوژي (نشانه شناسي)
مدت مرحله دوم شش ماه است. در اين مرحله دانشجو پس از اين كه با آموختن درسهاي فيزيولوژي به چگونگي عملكرد طبيعي سازمان بدن پي برد و در درس پاتولوژي وضعيت واكنشهاي بدن در بيماري و تغييرهاي بافتها را در هنگام ورود عوامل مضر به خوبي فراگرفت، به مرحلهاي ميرسد كه اكنون بايد بتواند با تلفيق اين دو ، واكنشهاي بدن را در هنگام يك بيماري از زمان شروع تا انتهاي آن دنبال كرده، سلسله توالي نشانههاي آشكار و ماهيت يكايك آنها را شناسايي كند.
در اين قسمت دانشجو در مقطعهايي كه با عنوان كورس (دوره)از آن ياد ميشود، يك سرفصل از بيماريهاي داخلي مثل بيماريهاي خون را به طور مشروح مطالعه ميكند و در هر قسمت، عوامل شروع كننده، شيوه عمل، واكنش بدن ، سير بيماري و نشانههاي اختصاصي مربوط را بررسي مينمايد. اين مطالعه صرفا شامل نشانهشناسي بيماريهاست و شامل مباحث درمان و تشخيص در بالين بيمار و معاينههاي فيزيكي نميشود. در اين دوره دانشجو، فارماكولوژي را به صورت مروري كلي بر دستههاي دارويي و چگونگي اثر داروها، ميگذراند. اين آشنايي با فارماكولوژي به صورت كلي بوده، دستههاي اختصاصي داروها و راههاي تجويز آنها رد هر بيماري ، در فارماكولوژي اختصاصي به طور مشروح مورد مطالعه قرار خواهد گرفت.
دوره كارآموزي (استاژري)
دوره سوم كه از آن به عنوان دوره كارآموزي ياد ميشود، شامل دو مجموعه درسهاي نظري و كار عملي است. اساس تدريس درسهاي نظري مانند ساير درسهاي علوم پايه و فيزيوپاتولوژي است ولي در برنامه عملي، دانشجو در بالين بيمار با مجموعهاي از دانستههاي نظري خود با نشانههاي بيماي به صورت مستقيم مواجه ميشود و با صحبت با بيمار و به دست آوردن تاريخچه بيماري، نوع آن را تشخيص داده، اقدامهاي درماني لازم را فراخواهد گرفت. برنامه كار در دوره كارآموزي به طور خلاصه شامل كنفرانسهاي صبحگاهي در مورد بيماران بستري در بخش، صحبت در بالين توسط استاد مربوط و يادگيري معاينهها و گرفتن شرح حال، انجام كارهاي تشخيصي و تا حدودي نسخهنويسي است. عموما درسهاي نظري بعد از ظهرها تدريس ميشود و صبحها به كار در بيمارستان و برنامههاي آن اختصاص دارد. زمان گذراندن كارآموزي باليني به طور مطلوب ۲۰ ماه و حداكثر ۲۷ ماه است كه طي آن ، دورههاي داخلي ، جراحي ، كودكان ، زنان و زايمان ، چشم ، گوش و حلق و بيني ، روانپزشكي ، راديولوژي و پوست و واحدهاي باقي مانده درسهاي عمومي گذرانده ميشود. محل گذراندن كارآموزيها بيمارستانهاي آموزشي است.
دوره كارورزي (انترني)
دوره انترني يا كارورزي در واقع نقطه عطف آموزش باليني دانشجويان رشته پزشكي است. كارورز پس از آموختن علوم پزشكي و گذراندن يك دوره كارآموزي باليني در تمام بخشهاي بيمارستاني، اينك بدان حد از اطلاعات پزشكي و قضاوت باليني رسيده است كه به طور مستقل در مواجهه با بيماران قرار بگيرد و با به كار بستن عملي تمام آموختهها ، به طور مستقيم با بيماران در تماس باشد و با انجام معاينههاي باليني و دستور آزمايشهاي پاراكلينيك، به تشخ يص رسيده، به درمان بيمار بپردازد. اين فعاليتها همگي زير نظر استادان و دستياران مربوط صورت ميگيرد.
تواناييهاي فارغالتحصيلان دوره دكتراي تخصصي پزشكي و فرصتهاي شغلي آنان
اين فارغالتحصيلان ميتوانند در بيمارستانهاي آموزشي يا غيرآموزشي كشور استخدام و كار درمان بيماران و آموزش دانشجويان رشته پزشكي و پيراپزشكي مشغول شوند. همچنين ميتوانند به كار درمان بيماران در درمانگاههاي تخصصي يا مطبهاي خصوصي مبادرت ورزند.
رياست بيمارستانهاي دولتي يا خصوصي معمولا به عهده پزشكان متخصص است. همچنين رياست و معاونت دانشكده و دانشگاهها علوم پزشكي كشور نيز به عهده پزشكان متخصص ميباشد