ولکانولوژی یا آتشفشان شناسی

[bb]

آتشفشانهای سپری‌شکل مواد مذاب بازالتی که نسبتا از نظر SiO2 فقیر و دارای میزان بالایی از تمرکز آهن و منیزیم هستند نسبتا روان بوده و به آرامی و سهولت جاری می‌شوند منظر آتشفشانی بسیار مسطح است. مانند هاوایی.

آتشفشانهای گنبدی مواد مذاب آتشفشانی حاوی SiO2 بیشتر و فقیر از آهن و منیزیم است مواد مذاب و گرانروی بالا و به آسانی در سطح روان نمی‌شوند. و در نزدیکی دودکش انفجار پیدا می‌کنند و ساختمانهای متراکم ایجاد می‌کنند که دارای پهلوهای با شیب زیاد است و یک گنبد آتشفشانی را تشکیل می‌دهند.

آتشفشان نوع ترکیبی (مرکب) دارای فورانهای متناوب در زمان‌های مختلف است بسیاری از این آتشفشانها مقداری مواد آذرآواری و مواد مذاب و مقداری مواد آواری و غیره از خود خارج می‌کنند آتشفشانهایی که بدین صورت و به شکل لایه‌ای ساخته می‌شوند به استراتوولکانو (Stratovolcano) و یا آتشفشانهای چینه‌ای مرسوم‌اند بیشتر آتشفشانهای خطرناک در غرب ایالات متحده و آنشفشان دماوند و تفتان از این نوع‌اند.

[bb]

نمایه شدت فوران آتشفشان (‎vei‏) به روش اندازه گیری و محاسبه نیروی فورانی کوه‌های آتشفشان اطلاق می گردد.

این روش مشابه با دستگاه اندازه گیری زمین‌لرزه، و واحد آن ریشتر است. طراح این سیستم دو نفر زمین شناس به نام های «کریس نیوهال» و «استیو سلف» می باشند. ارتفاع ستون دودکش و مقدار مواد خارج شده، فاکتورهای عمده درترتیب جدول سنجش انفجار هستند. ترتیب درجات برحسب افزایش لگاریتمی محاسبه شده، یعنی نیروی هر درجه، ده برابر درجه پیشین است. تقسیم درجات از صفر تا هشت است که درجه صفر مبین فعالیت تقریبأ کم خطر آتشفشان می باشد در صورتیکه عدد هشت، فوران عظیم و سهمناکی را با تأثیرات جهانی نمایش می دهد. درجه 9 نیز در این جدول قابل محاسبه می باشد اما در صورت وقوع چنین آتشفشانی، احتمال نابودی جهان را می توان پیش بینی کرد.

جدول سنجش انفجار

Vei --------------- ارتفاع ستون دود ------------------مقدار مواد خارج شده ------نوبت انفجار

0 -------------- <100 متر ----------------------- >1000 متر مکعب --------- روزانه
1 -------------- 100 - 1000 متر ---------------- >10٬000 متر مکعب ------- روزانه
2 -------------- 1 - 5 کیلومتر ----------------- >1000٬000 متر مکعب ----- هفتگی
3 -------------- 3 - 15 کیلومتر ---------------- >10٬000٬000 متر مکعب --- هر یک سال
4 -------------- 10 - 25 کیلومتر --------------- >0،1 کیلومتر مکعب ------ هر ده سال
5 -------------- >25 کیلومتر -------------------- >1 کیلومتر مکعب -------- هر صدسال
6 -------------- >25 کیلومتر -------------------- >10 کیلومتر مکعب ------- هر صدسال
7 -------------- >25 کیلومتر -------------------- >100 کیلومتر مکعب ------ هر هزارسال
8 -------------- >25 کیلومتر -------------------- >1000 کیلومتر مکعب ----- هر ده هزارسال


در طول یکصد هزار سال گذشته فقط یکبار انفجاری به شدت 8 Vei به وقوع پیوسته و در ده هزار سال گذشته حداقل پنج انفجار آتشفشانی با درجه 7 Vei اتفاق افتاده است.

[bb]

آتشفشانها در سه خاستگاه تکتونیکی دیده می‌شوند. در درجه نخست تمرکز آنها در مناطق بین صفحات زمینساخت بسیار زیاد است نزدیک به 80% آتشفشانهای فعال در مناطق فرورانش یعنی جایی که صفحات زمین‌ساختی توسط صفحه دیگر به زیر می‌روند واقع‌اند. و انفجاری‌ترین نوع هستند مهمترین نوع اینها آتشفشان‌های چینه‌ای (استراتوولکانو) و آتشفشان مرکب است.

نوع دوم آتشفشانهای رنیتی در جایی که صفحات از یکدیگر دور می‌شوند، رخ می‌دهند این نوع آتشفشانها با انفجار کمتری همراهند و در کف اقیانوس واقع می‌شوند.

نوع سوم آتشفشانهای نقطه داغ (Hot spot) که در مرکز صفحات جایی که پوسته ضعیف بوده و اجازه نفوذ مواد مذاب از درون زمین داده می‌شود. مثل آتشفشان جزایر هاوایی در میان اقیانوس آرام.

[سینا عابدی]

انواع آتشفشان

علوم طبیعت > زمين شناسي > آتشفشان شناسی

________________________________________
دیدکلی
آتشفشانها همانند زمین لرزه‌ها با بلایا و خسارات زیادی همراهند. خطرهای ناشی از یک آتشفشان خاص ، بستگی به نوع عملکرد ، نوع ماگما ، و نیز جایگاه زمین شناسی و جغرافیای آن دارد. البته خاکسترهای آتشفشانی باعث حاصلخیزی زمین‌های زراعی می‌شود. عملکرد آتشفشانها توسط شکل هندسی ، صفحات تکتونیکی کنترل می‌شود و آتشفشانهای فعال در اکثر قاره‌ها جز قاره استرالیا وجود دارند.





طیقه بندی تکتونیکی آتشفشانها
• آتشفشانها در سه خاستگاه تکتونیکی دیده می‌شوند. در درجه نخست تمرکز آنها در مناطق بین صفحات تکتونیکی بسیار زیاد است نزدیک به 80% آتشفشانهای فعال در مناطق فرورانش یعنی جایی که صفحات تکتونیکی توسط صفحه دیگر به زیر می‌روند واقع‌اند. و انفجاری‌ترین نوع هستند مهمترین نوع اینها استراتو ولکانو و آتشفشان مرکب است.
• نوع دوم آتشفشانهای رنیتی در جایی که صفحات از یکدیگر دور می‌شوند، رخ می‌دهند این نوع آتشفشانها با انفجار کمتری همراهند و در کف اقیانوس واقع می‌شوند.
• نوع سوم آتشفشانهای نقطه داغ (Hot spot) که در مرکز صفحات جایی که پوسته ضعیف بوده و اجازه نفوذ مواد مذاب از درون زمین داده می‌شود. مثل آتشفشان جزایر هاوایی در میان اقیانوس آرام.
انواع آتشفشانها

آتشفشانهای سپری شکل Shield Volcano
مواد مذاب بازالتی که نسبتا از نظر SiO2 فقیر و دارای میزان بالایی از تمرکز آهن و منیزیم هستند نسبتا روان بوده و به آرامی و سهولت جاری می‌شوند منظر آتشفشانی بسیار مسطح است. مانند هاوایی.
آتشفشانهای گنبدی
مواد مذاب آتشفشانی حاوی SiO2 بیشتر و فقیر از آهن و منیزیم است مواد مذاب و ویسکوزیته بالا و به آسانی در سطح روان نمی‌شوند. و در نزدیکی دودکش انفجار پیدا می‌کنند و ساختمانهای متراکم ایجاد می‌کنند که دارای پهلوهای با شیب زیاد است و یک گنبد آتشفشانی را تشکیل می‌دهند.
آتشفشان نوع ترکیبی (مرکب)
دارای فورانهای متناوب در زمان‌های مختلف است بسیاری از این آتشفشانها مقداری مواد آذرآواری و مواد مذاب و مقداری مواد آواری و غیره از خود خارج می‌کنند آتشفشانهایی که بدین صورت و به شکل لایه‌ای ساخته می‌شوند به استراتوولکانو Stratovolcano و یا آتشفشانهای چینه‌ای مرسوم‌اند بیشتر آتشفشانهای خطرناک در غرب ایالات متحده و آنشفشان دماوند و تفتان از این نوع‌اند.

آتشفشان نوع سپری و ویژگی های فیزیکی آن ( مونتگمری 19970 (


تشکیل آتشفشان نوع گنبدی ( مونتگمری 1997 (


تشکیل آتشفشان نوع چینه ای ( اسمیت 1992)


زمین لرزه

علوم طبیعت > زمين شناسي > زلزله شناسي

________________________________________


تعریف زلزله
برای شناخت هر پدیده ای درجهان واقع لازم است ابتداازآن تعریف مناسب ونسبتاً جامعی داشته باشیم ، چرا که بدون دانستن تعریفی مناسب ازآن نمی توان به کنه پدیده پی برد وآن رابه خوبی درک نمود.



مردم عامی درکلامی ساده زلزله راحرکت ناگهانی زمین ناشی ازخشم نیروهای ماوراء الطبیعه وخدایان می دانند که بر بندگان عاصی وعصیــــــانگر خودکه نافرمانی خداخود را نموده ومرتکب گناهان زیادی شده اند می داننــد .

اگر چه امروزه با گسترش دانش تجربی این تعریف در زمره اباطیل وخرافات قرارگرفته ،ولی هنوز در جوامع ومردم کم دانش وجاهل مورد قبول است.

درفرهنگ تک جلدی عمید زلزله را با فتح حروف‌‌ ‍‍‍‍‎‏« زَ» و « لَ » یعنی زَلزلَه برخلاف آنچه در زبان عامه مردم رایج است ، آورده ومی نویسید :

« زمین لرزه ، لرزش وجنبش شدید ویا خفیف قشر کره زمین که به نقصان درجه حرارت مواد مرکزی واحداث چین خوردگی وفشار یادر اثر انفجارهــای آتشفشانی بوقوع می رسد .»

در فرهنگ جغرافیا تالیف پریدخت فشارکی وهمچنین در فـــــرهــــنـگ جغرافیائی تالیف مهدی مومنی تعریفی مشابه هم به گونه زیر ارائه شده است:

«جنبش یا تکان پوسته زمین که به صورت طبیعی ناشی از زیر پوسته زمین است بعضی وقتها زلزله باعث تغییراتی در سطح زمین می شود ، اما اغلب زیان بوجود آمده ناشی ازتکان ها فقط محسوس است وممکن است زلزله بوسیلــــه یک انفجار آتشفشانی بوجود آید. زلزله در حقیقت در بیشتر نواحی آتشفشانی امری عادی است واغلب قبل ویا همزمان با انفجار اتفاق می افتد . اصل زلزلـــه تکتونیکی است واحتمالاً وجود یک شکست لازمه آن است . موجهای زلزلـــه دست کم در سه جهت اتفاق می افتد ودر یک مسافت قابل ملاحظه از مکــــان اصلی بطور جداگانه حس می شوند . وقتی امواج زلزله ازمکانی می گـــــــذرد زمین وساختمانها می لرزند وبه جلووعقب می روند .بالاترین زیان ناشی اززلزله همیشه در مرکز زلزله یعنی جائی که حرکت بالاوپائین است نیست امـــــــــا در مکانــــهائی که موجهای زلزله بصورت مایل به سطح می رسد ونزدیک مرکــز زلزلــــه باشند دارای بالاترین زیان می باشند .یک زلزله شدید معمولاً بوســـیله یکسری دیــــگر ازتکانها همراه می شود .زلزله ای که که در نزدیک یازیردریا اتفاق مـــــی افتد سبب حرکات شدیدآبها شده وبعضی وقتها امواج بــــــزرگی ازآن ناشی مـــی شود ودر مسافت زیاد این امواج ادامه پیــــدا می کنند وگاهگاهی باعث تلفات جــبران ناپذیر ومرگ ومیرمی شوند .طغیان نواحی ساحلی بیشتراز خود زلزلـــه بــــاعث خسارت می شوند ، در نواحی آتشفشانی زلزله عملاً هر روز اتفاق می افتـــد. به عنوان مثال در هاوائی هرساله صدهاتکانهای کوچک ثبت می شوند .»

درفرهنگ گیتا شناسی تالیف عباس جعفری آمده است:

«جنبش سریع ومحسوسی که درنتیجه جابجائی ویا جایگیری تخته سنگهای زیر پوسته زمین پدید می آید،در نتیجه این جنبش یـــــــک سری لرزش های موجی شکل پدید می آیدوگاه تغییرات ارتفاعی پوسته زمین راباعث می گرددواغلب ضایعات وزیان های جانی وفراوانی ازخود برجا میگذارد.زمین لرزه بیشتر مخصوص نواحی آتشفشانی بوده وگاه باخروش وفوران کوههای آتشفشانی همراه می گرددودرحالات شدیدشکستهاوبریدگیهای مهم ومشخص درروی پوسته زمین از خــودبجـــــای
میگذارد.غالب زمین لرزه ها حداقل با سه نوع موج لرزاننده همراه است .در مرکز وقوع زمین لرزه سه موج مزبور بطور همزمان اثرگذارده و ساختمانهاوتأسیسات واقع دراین منطقه را با نوسان های شدید به عقب و جـــــلوومی برد و حد اکثر خسارت و زیان در محلی که امواج مزبور بطور مورب به سطح زمین می رسندوارد می سازد.....»

محمود صداقت درکتاب“ زمین شناسی برای جغرافیا ” تعریفی بدینگونه ارائة می دهد:

«زمین لرزه عبارت است ازحرکات ولرزش های ناگهانی و گذرا در زمین که از ناحیه محدودی منشأ می گیرد و ازآنجا درتمام جهات منتشر می شوند.»

در کتاب فیزیکال جئوگرافی1 آمده است:

«زلزله یکسری ازتکانها ولرزشهای ناگهانی که از آزاد شدن فشار در طول گسل های فعال ودر مناطق آتشفشانی فعال ناشی می شود.تکانها ولرزشهای سطح زمین که در ارتباط با حرکات پوسته زمین در زیر زمین می باشد.»

در فرهنگ آکسفورد آمده است:

«حرکات ناگهانی وشدید سطح زمین.»

از تعاریف ذکر شده در فوق ومنابع دیگر می توان برداشت زیر را نمود:

«زلزله عبارت از حرکات و ارتعاشات نا گهانی سطخ زمین ناشی از شکسته شدن سنگهای پوسته زمین و رها شدن انرژی ذخیره شده در آنها است که در صورت شدت زیاد در مراکز انسانی موجب خسارتهاوزیانهای فراوان می شود.»

زلزله از یکطرف موجب شکسته شدن و جابجائی بین توده های سنگی پوسته زمین می شود و ازطرف دیگر همین جابجائی و شکسته شدن منجر به ایجاد امواج و انتشار در درون زمین می شود ، مانند انداختن قطعه سنگی در حوض یا دریاچه که منجر به ایجاد امواجی می شود.

زلزله مانند شکسته شدن قطعه چوب خشک شده ای می ماند که از یکطرف موجب گسیخته شدن چوب و از طرف دیگر موجب انتشار امواج در اطراف خود می شود.











فوران آتشفشان

علوم طبیعت > زمين شناسي > آتشفشان شناسی

________________________________________
• انواع فوران
o 1-نوع هاوایی:
o 2- نوع استرومبولی:
o 3- نوع وولکانو:
o 4- نوع پله:
o 5- نوع کومولوولکان یا کوپول:




فورانهای آتشفشانی معمولا براساسی شکل دهانه ای که از آن فوران صورت می گیرد، محل قرار گیری دهانه در کوه آتشفشان، شکل و نوع مخروط آتشفشانی و بالاخره خصوصیات عمومی فوران (آرام یا شدید – انفجاری یا غیر انفجاری) طبقه بندی می شوند.
گدازه های اسیدی به علت درصد Sio2 بالا و درجه حرارت نسبتا پایین دارای گرانروی (ویسکوزیته) بالا و سیالیت پائین بوده و در نتیجه به صورت انفجاری همراه با مواد پرتابی می باشد. اما در گدازه های بازیک به علت درصد Sio2 پائین و درجه حرارت نسبتا بالا، گرانروی پائین بوده و سیالیت افزایش می یابد و در نتیجه مواد پرتابی با مقدار کم و فوران آرام انجام می شود








انواع فوران
1- نوع هاوایی:

این نوع آتشفشان به شکل گنبدی می باشد و بیشتر مخروط آن از گدازه رقیق با ضخامت زیاد و گسترش کم است. ارتفاع این نوع آتشفشان نسبتا کم است. از دهانه آن اغلب گدازه های بازیک با سیالیت بالا و مواد پرتابی کم، بیرون می ریزد.
به علت وجود میزان کم گاز در گدازه این نوع آتشفشان، فوران جریانی در آن دیده می شود.ماگمایی که به سطح می رسد، معمولا به صورت فواره یا چشمه های گدازه ای خارج می شود. این نوع آتشفشان در جزایر هاوایی به تعداد زیاد یافت می شود. در جزیره ایسلند نیز از این نوع آتشفشان یافت می شود.





2-پنوع استرومبولی:

در آتشفشان های نوع استرومبولی ماگمای نسبتا رقیق با ترکیب بازیک و مواد پرتابی کم تا زیاد می باشد که مواد پرتابی به صورت ریتمی از اسکوری های ملتهب‏، لاپیلی و بمب می باشد. عمده فعالیت این نوع آتشفشان در ساحل غربی ایتالیا دیده شده است. فعالیت های آرام استرومبولی از دهانه های باز صورت می گیرد و گدازه های نسبتا سیال در افق های بالایی مجرای آتشفشان وجود دارند.
به علت گرانروی بالای ماگما، خروج گاز زیادتر از انواع ماگماهای سیال نوع هاوایی صورت می گیرد.
فوران های طولانی مدت استرومبولی می تواند مخروطهای مختلط را تشکیل دهد، در حالی که فوران های کوتاه مدت معمولا مخروط های اسکوری دار را تشکیل می دهند. خاکستر در این نوع آتشفشان کم بوده و به هنگام انفجار تولید ابرهای سبک وزنی را می کند.شیب مخروط این نوع آتشفشان از شیب آتشفشان نوع هاوایی خیلی بیشتر است.




-3نوع وولکانو:

در نوع وولکانو، گدازه های خمیری شکل، دهانه آتشفشان را مسدود می کند و مانع خروج گازها و بخارات می شود. پس از آن که فشار گازها و بخارات بر اثر تراکم زیاد شد، انفجارات شدید تولید می کند. بر اثر انفجار، ذرات مواد مذاب با فشار به خارج رانده شده و بر اطراف پرتاب می شوند و تولید ابرهای ضخیم و وسیعی از خاکستر را می کنند. این ذرات خاکستر، پس از سرد شدن در اطراف دهانه آتشفشان ریخته شده و تولید مخروطی از خاکستر می کند. این نوع مخروط آتشفشانی اغلب دارای دو شیب است که یکی به طرف دهانه و دیگری به طرف خارج است گدازه مذاب در آن ها به صورت روانه، خیلی کم و نسبتا محدود است.

یک کوه آتشفشان ممکن است مدتی به شکل یک نوع و مدتی دیگر به شکل نوعی دیگر آتشفشانی می کند. چنان که آتشفشانی کوه وزوو و اتنا. گاهی از نوع استرومبولی و زمانی از نوع وولکانو می باشد.


- 4نوع پله:

در آتشفشان نوع پله که در جزیره مارتینیک قرار دارد، مجرای آتشفشانی به وسیله گدازه بسیار لزج و خمیری شکلی مسدود می شود و در نتیجه گازها و بخارات برای خود سوراخ و راهی در دامنه و پهلوی کوه پیدا می کنند. ابرهای سوزان در این نوع آتشفشان تقریبا شبیه نوع وولکانو می باشند ولی شدت خروج آنها از دهانه زیادتر است. به علاوه، حرکت آنها موازی با سطح زمین و گاهی مایل با آن است، در حالی که در نوع وولکانو این حرکت به صورت قائم می باشد.
در آتشفشان نوع پله، اغلب مواد مذابی که خیلی غلیظ و خمیری شکل هستند با فشار زیاد از دهانه خارج می شوند و به شکل سوزنی در دهانه کوه منجمد می شوند که به این مواد منجمد شده در دهانه کوه، سوزن پله می گویند.


-5نوع کومولوولکان یا کوپول:

مخروط این نوع آتشفشان به شکل گنبد است که به یک طرف بیشتر متمایل است. این نوع آتشفشان در شرایطی تقریبا مشابه نوع پله ایجاد می شود. قطعات بزرگی از سنگ، که از دهانه این نوع آتشفشان خارج می شود، ممکن است دارای سطوح صیقلی یا مخطط باشند


منبع:
حق تکثیر برای پایگاه ملی داده‌های علوم زمین
تمام حقوق محفوظ است.











ماگما

علوم طبیعت > زمين شناسي > آتشفشان شناسی

________________________________________
• ریشه لغوی
• اطلاعات اولیه
• انواع ماگما
• گرانروی ماگماها
• حرارت ماگماها
• ترکیب شیمیایی ماگماها
• مباحث مرتبط با عنوان



ریشه لغوی
Magma کلمه‌ای است یونانی به معنی خیر که برای مذابهای طبیعی سیلیکاته بکار گرفته می‌شود.

اطلاعات اولیه
ماگما مایعی است سیلیکاته با گرانروی زیاد همراه با گاز و مواد فرار گدازه یا لاوا ماگمایی است که مواد فرار خود را از دست داده باشد. ماگماها ممکن است کاملا مایع و یا نیمه متبلور باشند. گدازه‌ها معمولا نیمه متبلورند. زیرا محتوی بلور ، کانیهایی هستند که نقطه ذوب و یا انجماد بالاتر دارند. این بلورها یا مستقیما از ماگما متبلور شده‌اند و یا کانیهای دیرگداز سنگ ما در ماگما هستند که از سنگ مادر جدا شده و به داخل ماگما افتاده‌اند.







انواع ماگما
"یاگار" ماگماها را از لحاظ محتوی گاز به سه دسته به قرار زیر تقسیم می‌کند:
• هیپوماگما:
ماگمایی است محتوی گاز فراوان و تحت فشار که به علت فشار زیاد لیتوستاتیک گازها در ماگما بصورت محلول باقی مانده‌اند.

• پیرو ماگما:
ماگمایی است پرگاز و کف مانند که گازهای آن آزاد شده اما از ماگما خارج نشده است.

• اپی ماگما:
ماگمایی است فقیر از گاز شبیه به گدازهها.
گرانروی ماگماها
گرانروی ماگما بسته به ترکیب شیمیایی ، درجه حرارت و مقدار درصد گاز محلول تغییر می‌کند. گرانروی ماگماهای بازالتی حداقل 100 پواز و گرانروی ماگماهای گرانیتی بین 3 10 تا 6 10 پواز می‌باشد. گازهای محلول در ماگما سبب پایین آمدن وزن مخصوص کلی ماگما و نیز تقلیل گرانروی می‌شوند. گرانروی یک ماگما با پیشرفت تبلور در آن ماگما نسبت مستقیم دارد. زیرا افزایش فازهای جامد و بالا رفتن درصد سیلیس در مایع باقی مانده موجب افزایش گرانروی می‌شود.

حرارت ماگماها
حرارت ماگماها بین 1500 تا 500 درجه سانتیگراد است. ماگماها وقتی می‌توانند به سطح زمین برسند که حرارتی بین 950 ( ریولیتها ) تا 1200 درجه سانتیگراد ( بازالتها ) داشته باشند زیرا در کمتر از این حدود حرارتی ، ماگماها منجمد شده و در همان عمقی که هستند متوقف می‌شوند.

ترکیب شیمیایی ماگماها
مطالعات زیادی برای تشخیص ترکیب شیمیایی ماگماها از لحاظ کانی شناسی ، درصد اکسیدها و مواد فرار صورت گرفته و نتیجه این شده که ماگماها اصولا از اکسیدهای مختلف تشکیل شده‌اند اما بسته به نوع ماگما درصد هر اکسید متفاوت است. اکسیدها عمده سازنده ماگماها عبارتند از:

Si O2 , Al2 O3 , Fe O , Fe2 O3 , Ca O , Mg O , Na2 O , K2 O , Ti O2 , Mn O , P2 O5 , H2 O , C O2

علاوه بر اکسید‌ها فوق ، ترکیبات زیر نیز در ماگماها دیده شده‌اند:

Fe Cl3 , Al cl3 , B O3 , H F , H CL , C O , S O2 , S H2 , H2 , N H3 , C H4 ,

توزیع جغرافیایی آتشفشانها

علوم طبیعت > زمين شناسي > آتشفشان شناسی

________________________________________
در زمان حاضر ، بیش از 500 آتشفشان با درجات فعالیت مختلف شناخته شده‌اند. البته این تعداد ، نمایشگر تمامی آتشفشانهای موجود در زمین نیست. زیرا تعداد زیادی آتشفشان فعال در زیر دریاها موجودند که هنوز تعدادی از آنها ناشناخته‌اند.

توزیع آتشفشانها
توزیع این آتشفشانها یکنواخت نیست بلکه تمرکز آنها در مناطق خاصی است. تمرکز آتشفشانها در مناطق و نواحی خاصی از زمین است که این مناطق در حقیقت نمایشگر نقاط ضعف زمین هستند. مناطق مزبور را می‌توان به دسته‌های زیر تقسیم کرد:
منطقه اقیانوس آرام
قسمت اعظم آتشفشانها (حدود 60 درصد) در سواحل و جزایر اقیانوس آرام واقعند. آتشفشانهای فعال در منطقه اقیانوس کبیر ، روی منحنی دایره مانندی متمرکز شده‌اند که به نام حلقه آتشین یا کمربند آتشین خوانده می‌شود. آتشفشانهای معروفی چون آلئوتین ، آلاسکا ، رشوز و پله در امتداد این حلقه قرار گرفته‌اند. آتشفشان معروف هاوایی در داخل این حلقه واقع شده است.
منطقه مدیترانه یا منطقه کوههای جوان آلپ
این منطقه دارای اهمیت کمتری است زیرا تعداد زیادی از آتشفشانهای آن خاموش است. از جمله آتشفشانهای معروف آن می‌توان وزو ، استرمبولی و ولکانو در ایتالیا ، آتشفشان خاموش دماوند در ایران و آتشفشانهای جزایر سوئد را نام برد.
منطقه اقیانوس اطلس
این منطقه نیز از نظر فعالیتهای آتشفشانی اهمیت منطقه اقیانوس آرام را ندارد. از جمله آتشفشانهای معروف این ناحیه می‌توان آتشفشانهای ایسلند ، قناری و آتشفشانهای جزایر دماغه سبز را نام برد. در این منطقه تعداد زیادی آتشفشان زیر دریایی نیز وجود دارد.



منطقه اقیانوس هند
مهمترین آتشفشانهای این منطقه آتشفشانهای عظیم جزایر ریونیون در نزدیکی ماداگاسکار است. علاوه بر آتشفشانهایی که در اطراف مناطق یادشده وجود دارند، در بعضی موارد آتشفشانهای پراکنده‌ای نیز دیده می‌شود که از جمله آنها می‌توان از آتشفشانهای شمال اربوس و ترور در قطب جنوب نام برد.
فعالیتهای آتشفشانی در ایران
از نظر زمین شناسی ، ایران را به چهار واحد ، ایران شمالی ، ایران مرکزی ، ایران جنوبی و چینهای ساحلی تقسیم می‌کنند. بنابراین لازم است که آتشفشانهای هر یک از این واحدها ، جداگانه بررسی شود.
ایران شمالی یا البرز
ایران شمالی شامل کوههایی است که از آذربایجان شروع شده تا خراسان ادامه دارد و بطوری که می‌دانیم، این کوهها در غرب به نام کوههای آذربایجان ، در قسمت مرکزی به نام البرز و در قسمت شرقی به نام هزار مسجد خوانده می‌شود. آتشفشانهای ایران شمالی عبارتند از :

• آتشفشان دماوند : ارتفاع قله این آتشفشان 5860 متر است. این آتشفشان در حال حاضر خاموش است. فعالیتهای متناوب این آتشفشان از دوره الیاس شروع شده و آخرین فعالیت آن در اوائل کواترنری بوده است. دماوند از گروه آتشفشانهای نوع استرومبولی است.
• آتشفشان سهند : این آتشفشان خاموش ، در جنوب شرقی تبریز قرار دارد. فعالیت سهند مربوط به اوائل کواترنری بوده. این آتشفشان از تجمع بیش از 12 مخروط که به فاصله چند کیلومتر از هم قرار دارند، تشکیل شده است. ارتفاع بلندترین مخروط این آتشفشان ، قله جام نام دارد که این قله حدود 3200 متر است.
• آتشفشان سبلان : این کوه در حوالی شهر اردبیل واقع شده است و خود از سه مخروط آتشفشان که در یک ردیف قرار گرفته‌اند، تشکیل شده است. در اطراف سبلان ، چشمه‌های آب گرم متعددی که مربوط به پدیده‌های بعد از این آتشفشان هستند، دیده می‌شود.
• آتشفشان آرارات کوچک : این آتشفشان خاموش ، که در گوشه شمال غربی ایران قرار دارد، به شکل یک مخروط بزرگ است و ارتفاعش به 3000 متر می‌رسد.
• آتشفشان آرارات بزرگ : این قله در چند کیلومتری آرارات کوچک قرار دارد و ارتفاع آن به 25000 متر می‌رسد.
ایران مرکزی
این نام به فلات وسیع و بسته‌ای تطلاق می‌شود که تقریبا نصف وسعت ایران را تشکیل می‌دهد و بین رشته کوههای ایران شمالی و جنوبی محدود است. هر چند توده‌های آذرین نفوذی فراوانی در این قسمت از ایران وجود دارد. ولی اثری از فعالیتهای آتشفشانی در آن دیده نشده است.
ایران جنوبی یا رشته کوههای زاگرس
رشته کوههای زاگرس از مرکز ایران و ترکیه در شمال غرب شروع می‌شود و تا بلوچستان ادامه دارد و ادامه آن در شمال غربی به کوههای ترکیه و در جنوب شرق به کوههای پاکستان وصل می‌شود. آتشفشانهای مهم این واحد عبارتند از :

• آتشفشان الوند : این آتشفشان خاموش ، در حوالی همدان واقع است و در اطراف آن آثار سنگهای آتشفشانی دیده می‌شود.
• آتشفشان تفتان : این آتشفشان که تنها آتشفشان فعال ایران است، بلندترین قله کوههای بلوچستان را تشکیل می‌دهد. در اطراف تفتان چشمه‌های متعدد گوگردی وجود دارد و جنس گدازه‌های آن آندزیتی است.
چین‌های ساحلی
جنوبی ترین قسمت ایران را منطقه چینهای ساحلی تشکیل می‌دهد. هرچند در این قسمت آتشفشانی وجود ندارد. ولی در آن بعضی سنگهای آذرین خروجی از قبیل ریولیت و تراکیت دیده شده است.
چکیده
فعالیتهای آتشفشانی ایران بر دو امتداد قرار دارند یکی امتداد ایران شمالی یا البرز است که روی ان بطوری که دیدیم آتشفشانهای دماوند ، سهند ، سبلان ، آرارات کوچک و بزرگ قرار گرفته است و دیگری ، قوس ایران جنوبی یا زاگرس است که آتشفشانهای الوند و تفتان را دربر می‌گیرد. با توجه به این دو امتداد می‌توان گفت که امتدادهای مزبور در حقیقت امتداد نقاط ضعیف ایران هستند.

با توجه به اینکه اکثر زلزله‌های ایران در این دو ردیف متمرکز بوده‌اند (زلزله‌های قوچان ، بجنورد ، گرگان ، ترود لاریجان ، بوئین زهرا و آستارا در ردیف ایران شمالی و زلزله‌های بلوچستان ، لار ، کردستان ، شاپور و خوی در ردیف ایران جنوبی) صحت این ادعا تایید می‌شود.


بهره برداری از آتشفشان

علوم طبیعت > زمين شناسي > آتشفشان شناسی

________________________________________
ویژگیهای طبیعی آتشفشان
از مهمترین ویژگی های محیطی و سیماهای زمین شناختی بیشتر آتشفشانها وجود چشمه‌های آب گرم آبفشان ، دهانه و مخروط آتشفشانی است. چشمه‌های آب گرم از ویژگی‌های هیدرولوژیکی و سیماهای زمین گرمایی هستند در بسیاری مناطق نظیر دماوند و سبلان دیده می‌شوند.
بهره برداری از ویژگی‌های طبیعی آتشفشانی
مهمترین استفاده از انرژی زمین گرمایی جهت گرمایش ، تولید برق ، آب درمانی ، کشاورزی ، پرورش آبزیان و توریسم می‌باشد.
بلایای همراه آتشفشان
یکی از انواع بخصوص فوران و انفجارات آتشفشانی و آذرآواری ، مخلوطی از گازهای داغ و خاکستر داغ ریز به نام Nuee Ardente می‌باشد که بسیار کشنده است. این ابرهای سوزان (Glowing Clouds) بسیار گرمند و در داخل ابر دما تا 1000 درجه نیز می‌رسد و با سرعتی حدود صد کیلومتر در ساعت روان می‌شوند. و گازهای مختلف آتشفشانی نظیر Co2 و بخار آب که سمی نیستند ولی گازهای Co سولفور ، اسید کلریدریک نسبتا خطرناک و سمی‌اند. بیشتر مرگ و میر حاصل از آتشفشان هنگامی است که نوع فوران انفجاری و همراه با ذرات آذرآواری باشد.
پیش بینی فعالیت آتشفشان
از نظر فعالیت آتشفشانها به سه گروه فعال ، خاموش یا مرده و خفته (Dormant) آتشفشان فعال اخیرا فوران کرده باشد. آتشفشانی که به تازگی فوران نداشته و تحت تأثیر فرسایش زیاد بوده است (خاموش) و آتشفشانی که به تازگی فوران کرده باشد و از نظر فرسایش تازه به نظر برسد از نوع غیرفعال و یا خفته است اما دارای پتانسیل فعالیت می‌باشد.
پیش درآمدهای آتشفشانی
آتشفشانهای مهم بطور آنی اتفاق نمی‌افتند این قبیل فورانها با یک سری تغییرات محیطی همراهند از قبیل زمین لرزه ، تغییر شکل زمین ، پدیده‌های زمین گرمایی و تغییرات شیمیایی متأسفانه چنین پدیده‌هایی همیشه اتفاق نمی‌افتند. از اینرو پیش بینی اکثر آتشفشانها قدری مشکل است. بررسی‌های دیگر پیش بینی آتشفشان را توسط رفتار حیوانات قبل از وقوع آتشفشان حکایت می‌کند.
عکس‌العمل در برابر پیش بینی فوران
تخلیه منطقه تا زمان کاهش فرونشست فعالیت آتشفشانی است. پیش بینی دقیق و ارزیابی صدمات خصوصا در مورد آتشفشانهایی که مدت زیادی فعال نبوده‌اند بسیار دشوار است این امر به دلیل نبود سوابق تاریخی و مقایسه آنها با اطلاعات موجود است.













آتشفشان جزایر هاوایی

علوم طبیعت > زمين شناسي > آتشفشان شناسی

________________________________________
اطلاعات اولیه
بطور کلی آتشفشانهای عهد حاضر در سه منطقه تکتونیکی متفاوت پاکنده‌اند که عبارتند از : حاشیه صفحات همگرا ، که این نوع آتشفشانها را کمپرسیونی می‌گویند. مانند حلقه آتشین اقیانوس کبیر هم در آسیا و هم در حاشیه قاره آمریکا ، آتشفشتهای در مرز صفحات واگرا که این قبیل ، آتشفشانها را آتشفشانهای کشتی می‌گویند که با دور شدن صفحات فعالیتهای آتشفشانی شدت می‌یابد، مانند انواعی که در پشته برآمده اقیانوس اطلس و یا در ریخت شرق آفریقا وجود دارند.

گروه دیگری از آتشفشانها وجود دارند که از داخل صفحات خارج می‌شوند و آنها را آتشفشانهای میان صفحه‌ای ( Intraplate ) می‌گویند، مانند آتشفشانهای هاوایی و آتشفشانهای دریای کارائید و ماسیف سانترال فرانسه.

نظریات نقطه‌های داغ (Hot Spot)

تفسیر آتشفشانهای میان صفحه‌ای
برای تفسیر آتشفشانهای میان صفحه‌ای ، توزو وسیلون کانادایی و بعد از آن جسیون مورگان آمریکایی نظریه‌ای را پیشنهاد کردند که به آن نقطه‌های داغ می‌گویند. به موجب این نظریه در درون زمین و در مناطق عمیقتر در زیر ضخامت لیتوسفر ، مناطق گرم و داغی وجود دارد که مواد مذاب از آنها بالا می‌آیند، زمین را سوراخ می‌کنند و به سطح زمین می‌رسند. از انباشته شدن همین مواد ، کوههای آتشفشانی در داخل صفحات بوجود می آیند. این محلها ممکن است در داخل صفحات اقیانوسی و یا در داخل صفحات قاره‌ای باشند.
نقاط داغ در داخل صفحات اقیانوسی
آتشفشانهای جزایز هاوایی در اقیانوس آرام قرار دارند و فعالترین آتشفشانهای دنیا به شمار می‌آیند. در واقع مجمع الجزایر هاوایی جزایری آتشفشانی هستند که در امتداد خطی (جنوب شرق - شمال غرب) پراکنده اند. برای پیدایش این آتشفشانها فرض می‌شود که در داخل گوشته فوقانی نقطه‌ای بسیار گرم به پهنای تقریبی 1000 کیلومتر وجود دارد. با توجه به حرکت و جابجایی صفحه اقیانوس آرام که از روی این نقطه مانند یک قالی جابجا می‌شود و در نتیجه در این محل گرمای زیادی دریافت می‌کند لذا ذوب می‌شود و آتشفشانهای خطی ، مانند جزایر هاوایی بوجود می‌آید.

با توجه به سن سنگهای آتشفشانی که قدیمی‌ترین آنها در حدود 75 میلیون سال سن دارد می‌توان چنین نتیجه گرفت که قدیمی‌ترین آتشفشان جزایر هاوایی در 75 میلیون سال قبل ، در نقطه فعلی هاوایی قرار داشته و طی این مدت از آن دور شده است.
نقاط داغ اقیانوس کبیر
با توجه به این نکته که خط مزبور در ناحیه‌ای با سن 42 میلیون سال انحنا دارد، می‌توان ادعا نمود که از 42 میلیون سال به این طرف جهت حرکت صفحه لیتوسفر در ناحیه مزبور کمی عوض شده است. هر جزیره آتشفشانی که به تدریج از روی نقطه داغ دور می‌شود از ارتفاعش کاسته شده و ابتدا به صورت گی‌یو و بالاخره مانند یک آتل نمایان می‌شود. غیر از نقطه داغ بسیار گرم مذکور ، در اقیانوس کبیر نقاط داغ دیگری نیز وجود دارد که جزایر آتشفشانی به موازات و هم جهت با جزایر هاوایی ایجاد کرده‌اند، مانند مجمع الجزایر تواموتو ، سوسیتی ، ساموا ، کارولین ، جزایر استرال.

در اقیانوس کبیر دو سری جزایر به موازات هم وجود دارند که سن یکی از ردیفها از 55 میلیون شروع و به 4.8 میلیون سال ختم می‌شود. در حالی که در ردیف دیگر (یعنی جزایر تاهیتی که کمی دورتر و به موازات آن قرار دارند) سن قدیمی‌ترین آتشفشان 4.4 میلیون سال و آخرین آنها سنی در حدود 0.4 میلیون سال دارد. این مسئله نشان می‌دهد که نقاط داغ در زیر جزایر ردیف اول از بین رفته ولی در جای دیگر مثلا در مجمع الجزایر تاهیتی شروع به فعالیت مجدد نموه است.
نقاط داغ درداخل صفحه قاره‌ای
نقطه داغ ممکن است در زیر قاره‌ها نیز وجود داشته باشد و مانند حالت قبل عمل کند. در این صورت ماگمای آلکالن تولید می‌شود و توده‌های آتشفشانی به دنبال هم بوجود می‌آیند. آتشفشانهای ماسیف سانترال فرانسه که در داخل پلیت قاره‌ای اورازی (Eurasie) قرار دارند، جزو این دسته محسوب می‌کنند.

با توجه به اینکه آتشفشانهای ماسیف سانترال فرانسه به صورت توده‌های بسیار وسیع و درامتداد خاص قرار ندارند، تصور می‌شود که فشار پلیت اقیانوس اطلس که از غرب به شرق بوده و منشا پلیت آفریقا که تقریبا از جنوب به شمال بوده است بطور غیر یکنواخت پلیت اورازی و در نتیجه ماسیف سانترال را جابجا نموده و باعث پراکندگی نامنظم آتشفشانهای ماسیف سانترال شده است.




آتشفشان دماوند

علوم طبیعت > زمين شناسي > آتشفشان شناسی

________________________________________
مخروط دماوند ، شاخص‌ترین آتشفشان چینه‌ای کواترنری ایران است. تاریخ فعالیت این آتشفشان بخوبی شناخته نشده و مخروط آن استراتر ولکانی است که ارتفاع آن از سطح دریا 5670 متر ( 5611 متر وزیری ، 1362 ) ولی از زمینهای اطراف 1600 متر تا 2000 متر است. مخروط آن منظم و روی کوههای فراسایش یافته‌ای که در حدود 3500 متر از سطح دریا ارتفاع دارند واقع است. دامنه کوه بوسیله جریانهای گدازه‌های متعدد که از قله یا از مخروطهای فرعی سرازیر شده اند پوشیده شده است.

آشنایی
گدازه‌های دماوند وسعتی در حدود 400 کیلومترمربع را پوشانیده اند. به علاوه جدیدترین گدازه‌ها در دامنه غربی مخروط قرار گرفته‌اند و روی همین دامنه مخروطهایی از خاکستر وجود دارد. قله دماوند نسبتا پهن می‌باشد. در ضلع جنوبی و در ارتفاع 5100 متری آن گازها و فرمرولها نمایان هستند. این محل متعلق به یک دهانه قدیمی است که بوسیله قله مخروطی فعلی مستور گردیده است. در ضلع جنوب شرقی ، نقشه های ولکانی کلاستیک ریزشی و جریانی ضخامت زیادی به خود اختصاص داده است.
دهانه آتشفشان دماوند
قطر دهانه آتشفشان در حدود 400 متر است. قسمت مرکزی دهانه ، بوسیله دریاچه‌ای از یخ پوشیده شده و در حاشیه آن دودخان‌هایی وجود دارد که زمین های اطراف را به رنگ زرد درآورده اند. جدا از دهانه فعلی ، شواهدی از دهانه های قدیمی را می توان دید. یکی از این دهانه های قدیمی در پهلوی جنوبی و در ارتفاع 100 متر قرار دارد که در حال حاضر ، محل خروج گازها و دودخان‌ها است. در پهلوی شمالی دماوند اثر دیگری از یک دهانه قدیمی به قطر حدود 9 کیلومتر دیده می شود که امروزه رودخانه نونال در آن جریان دارد.

سنگهای دهانه قدیمی کمی بازیک تر از گدازه های جوان دماوند است. اگرچه بروس و همکاران ( 1977 ) با توجه به ترکیب شیمیایی گدازه‌ها ، دماوند را آتشفشانی دیررس و دور از زاگرس می‌دانند که در تشکیل آن برخورد صفحه‌ها و پدیده فرورانش از نوع خاص و ذوب پوسته اقیانوسی نقش داشته، ولی جایگاه این مخروط در محل تلاقی البرز خاوری و باختری این ذهنیت را تقویت می‌کند که تلاقی گسل های عمیق پوسته ، بویژه انواع امتداد لغز شمال باختری و شمال خاوری ، محل مناسبی برای رسیدن ماگما به سطح زمین بوده است.
فعالیت آتشفشانهای دماوند
جریان گدازه که از دامنه غربی سرازیر گردیده وارد رودخانه لار شده است و در مسیر آن سدی ایجاد کرده و دریاچه سدی لار را پدید آورده است. این سد بوسیله رسوبات پر گردیده و پس از شکسته شدن گدازه‌های سدکننده مزبور ، جریانهای آب روی آن برقرار گردید، شاهد این امر وجود تراس (پادگانه آبرفتی) در قاعده دامنه غربی دماوند است.

اندازه گیریهای سن با روش کربن 14 که از مواد کربن‌دار (چوب) موجود در این رسوبات آبرفتی به عمل آمده ، حداقل سن دماوند در حدود 38500 سال تعیین شده است. با توجه به اینکه آثار یخچالهای پلئستیوسن در روی مخروط آتشفشانی از بین رفته است می‌توان ادعا نمود که فعالیت عظیمی که کوه دماوند را شاخته است بعد از یخبندان عظیم یعنی در دوره هولوسن عمل کرده است ( حدود 10000 سال قبل ).
سنگ شناسی دماوند
کوه دماوند یک آتشفشان مختلط است که جریانهای گدازه آن زیاد و مواد پیروکلاستیک آن نسبتا کم و شامل پوسن ، توف و رسوبات لاهار می باشد. فراوانترین گدازه دماوند ، سنگی است که به آن تراکیت گفته می‌شود ( به علت بافت پورفیری ، رنگ روشن ، با بلورهای پلاژیوکلاز ، سانیدین ، بیوتیت ، پیروکسن و آپاتیت) و پس از آن آندزیت و بازالت است.

در بین سنگهای آتشفشانی دماوند توفها جایگاه ویژه دارند که شامل انواع متعددی از توف شیشه‌ای (در دره هراز و شمال دماوند) ، توف تراکیتی (در قله) ، توف شیشه‌ای پامیسی (در تینه) هستند. جدا از سنگهای گفته شده ، نهشته‌های جریانی آذر آواری باختر دماوند و نهشته‌های بلوک مانند از فراورده‌های آتشفشان دماوند هستند.
ویژگیهای ژئوشیمیایی سنگهای دماوند
کهن‌ترین گدازه‌های کواترنری دماوند از نوع بازالت قلیایی است که در نتیجه تفریق ماگمایی پرمایه تر از سیلیس ، ظاهر شده‌اند. بطور کلی ، سنگهای دماوند از سه نوع بازیک ، حد واسط اسیدی هستند. انواع بازیک فقط شامل گدازه‌های بازالتی و تراکی بازالتی است ولی در انواع حد واسط و اسیدی افزون بر گدازه‌ها ، سنگهای آذر آواری و اپی کلاستیک نیز وجود دارد. حجم اصلی کوه دماوند را سنگهایی تشکیل می‌دهند که از نظر سیلیس ، حد واسط بوده و مقدار سنگهای بازیک ، بسیار کمتر از دیگر سنگهاست.

بیشتر سنگهای دماوند از نوع حد واسط (SiO2 بین 52 تا 63 درصد) و مقدار کمتری نیز از نوع اسیدی (SiO2>%63) هستند که به دو صورت گدازه‌ها و سنگهای آذر آواری رخنمون دارند. فورانهای اولیه از فورانهای بعدی دماوند بازیک‌تر بوده است و این امر تفریق ماگما را در آشیانه ماگمایی نشان می دهد. گدازه‌های دماوند از نظر شیمیایی اختصاصات ویژه‌ای دارند یعنی سرشار از سیلیس و آلکالن اند، مقدار آهن آنها کم و نسبت Feo / Mgo نیز ناچیز و به سری شوشونیتی متعلق است.














آتشفشان سبلان

علوم طبیعت > زمين شناسي > آتشفشان شناسی

________________________________________
آتشفشان سبلان از نوع آتشفشان نقطه‌ای و مخروط آن نوع مختلف است که از نظر ساختمان و حجم شبیه آتشفشانهای قاره‌ای است ولی از نظر ترکیب شیمیایی شباهتی با انواع حاشیه قاره‌ای ندارد و این کوه در مشرق تبریز واقع است.
ارتفاع آتشفشان سبلان از سطح دریا 4800 متر و گدازه های آن مساحتی معادل 1200 کیلومتر مربع را اشغال نموده‌اند.

قله‌های آتشفشان سبلان
به علت فروریختگی و ریزش دهانه (کالورا) شکل مخروط به شدت قطعه قطعه شده است. آتشفشان سبلان سه قله دارد که به دلیل فروریختگی به شدت فرسوده است. قله بلندتر سبلان سلطان و دو قله دیگر هرم داغ یا سبلان کوچک و آقام داغ یا کسری نام دارند.

در قسمت شمال و در قاعده‌ای که بلندتدین قله سبلان در آن واقع است، دریاچه کوچکی وجود دارد که احتمالا باقی مانده دهانه آتشفشانی است. آتشفشان مرکزی بر روی یک فرا بوم خاوری _ باختری از گدازه‌های ائوسن فوران کرده است.
فعالیت آتشفشان سبلان
فعالیت قدیمی سبلان از ائوسن شروع گردید ولی آنچه که کوه سبلان را بوجود آورده در پلیوسن شروع به فعالیت نموده و تا عصر بعد از آخرین یخبندان هم ادامه داشته است .
شواهد خاموشی آتشفشان سبلان
در دامنه جنوبی سبلان ، چشمه های گوگردی زیادی وجود دارد که آب آنها در حدود 40 درجه سانتیگراد حرارت دارد و تنها گواه فعالیت آتشفشان خاموش سبلان است. این چشمه‌های گوگردی نشان دهنده آخرین فعالیت‌های یک آتشفشان است و بیانگر خاموش نشدن آتشفشان می‌باشند.
تحولات ماگمایی آتشفشان سبلان
به نظر می‌رسد که تحولات ماگمایی این آتشفشان را نباید به صورت یک تفریق ساده در نظر گرفت، بلکه به احتمال در روند عادی افزایش اسیدیته در حین تفریق ، بازگشت به خصوصیت بازیک نیز صورت گرفته است. مواد سازنده این آتشفشان از یک ماگمای عمقی حاصل گردیده ولی تحت تاثیر فرآیندهای کم و بیش پیچیده ای قرار داشته که تبلور بخشی ، هضم و اختلاط دو ماگما از اهم آنها است.
فازهای شکل گیری آتشفشان سبلان
• فاز گدازه ای سبلان قدیم ، که شامل 5 مرحله ماگمازایی است.
• فاز فرونشینی کالورا و فعالیت انفجاری که با انباشت حدود 100 متر نهشته‌های آذر آواری در دامنه شمالی همراه بوده است.
• فاز تشکیل گنبدها و جریانهای گدازه سبلان جدید که با تشکیل روانه‌های تراکی آندریت تاداسیت و شکل گیری بلندترین قسمت آتشفشان همراه بوده است.
گونه‌های آتشفشانی سبلان
در یک نگاه کلی در کوه سبلان سه سری آتشفشان قابل تشخیص است که عبارتند از :

• نخست ، سری پیدایش کوه سبلان که در واقع شامل گدازه‌های میوسن و از جنس لاتیت _ بازالت است.
• دوم ، سری پیش از پیدایش کالورا از جنس لاتیت _ آندریت که به داسیت متحول شده اند . این سری در پلیو _ کواترنری بوجود آمده است.
• سوم ، سری پس از پیدایش کالورا ، یا سری بالایی که بخش اصلی آن ترکیب داسیتی دارد. این سری هم در پلیو _ کواترنری بوجود آمده است






آتشفشان سهند

علوم طبیعت > زمين شناسي > آتشفشان شناسی

________________________________________
آتشفشانهای بزرگ سهند ، در 40 کیلومتری جنوب تبریز واقع است و با آتشفشانهای کوچکتر شمال غرب دریاچه ارومیه و مرکز آتشفشانی ارمنستان و آرارات که در نزدیکی مرز ایران واقع است، ارتباط دارد.
آشنایی
ارتفاع کوه سهند از سطح دریا 3695 متر می باشد و مخروطی بسیار پهن و گسترده دارد که از توفها و خاکسترهای فوران تشکیل گردیده و بر اثر آبهای جاری دره‌های تنگی در آنها ایجاد شده است. سهند مخروط بسیار پهن و گسترده ای از تناوب منظم گدازه و خاکستر است که چینه بندی منظم دارد. مواد آتشفشانی سهند بر روی رسوبات مختلف (از پالئوزوئیک تا میوسن) و مساحت تقریبی 4500 کیلومتر مربع را پوشانیده است. این وسعت قشر نازک خاکسترهای آتشفشانی سهند در مناطق دوردست (مثلا در اطراف جاده بستان آباد - تبریز) را شامل نمی شود.
فعالیت آتشفشان سهند
تعیین سن مطلق گدازه‌های سهند بین 14/0 میلیون سال تا 12 میلیون سال را نشان داده است. با این ترتیب آتشفشانهای سهند در چند مرحله فعالیت داشته و در حد بین این مراحل فعال ، آرامش نسبی برقرار بوده است. وجود رسوبات حاصل از فرسایش مواد آتشفشانی و سن متفاوت نمونه ها ، مسئله فوق را تائید می کند.
محیط رسوبی گدازه‌های سهند
سیمان لایه‌ای سنگها ، دانه بندی رسوبات و وجود آثار انواع ماهی در خاکسترهای خلعت پوشان تبریز سبب شده تا عده ای از زمین شناسان ، براین باور باشند که سهند به صورت جزیره و یا شبه جزیره کوهستانی بوده که با دریایی کم ژرفا احاطه می‌شده و مواد آتشفشانی ورودی به این محیط ، به کمک جریان آب ، به صورت یکنواخت در سطحی وسیع پراکنده می‌شدند.


چینه شناسی آتشفشان سهند
سهند ، توده آذرین خروجی است که به صورت کلاهکی برروی پایه ای از سنگهای رسوبی به سن‌های مختلف قرار گرفته است. ضخامت مواد آتشفشانی بیش از 800 متر برآورد شده است و در یک نگاه کلی ، مواد آتشفشانی تشکیل دهنده سهند به ترتیب از پائین به بالا ، عبارتند از : کنگلومرای آتشفشانی ، افق‌های پامیس‌دار و گدازه‌های آندزیتی ، تناوبی از لایه های آگلومرایی ، روانه‌های برشی و لاهار و گدازه‌های داسیتی. بدین ترتیب با توجه به وضع چینه شناسی ، سهند را می توان نوعی کلاسیک از یک آتشفشان چینه‌ای دانست.
ویژگی تکتونیکی آتشفشان سهند
به احتمال زیاد ، پیدایش آتشفشانهای سهند به تجدید فعالیت گسل سلطانیه - تبریز که از منطقه سهند عبور می‌کند، مربوط بوده است.
سنگ شناسی آتشفشان سهند
آتشفشان سهند بیشتر از نوع گدازه‌های ریولیتی ، داسیتی و آندزیتی اند که در بین آنها توفها و خاکسترهای فراوان دیده می‌شود. وجود خاکستر با قطعات پامیس در فواصل بسیار دور از قله ( مراغه ، میانه ، بستان آباد ) نشان می‌دهد که فوران‌های انفجاری سهند بسیار شدید بوده است.
آثار زیست محیطی آتشفشان سهند
فوران انفجاری سهند در مدفون نمودن پستانداران حوالی مراغه بی‌تاثیر نبوده است. آثار این پستانداران ذی‌قیمت به دفعات مورد دستبرد علمی قرار گرفته و در موزه‌های مختلف دنیا ضبط شده است.
تحولات ماگمایی آتشفشان سهند
زمین شناسان بر اساس داده‌های جدید ، بر این باورند که:
• در سهند تغییر و تحولات ماگمایی در طول زمان صورت گرفته و این تحولات ناشی از تفریق ماگمای اصلی بر اثر نیروی گرانش می‌باشد. به گونه‌ای که ، در محفظه ماگمایی ، از ماده مذاب اولیه با ترکیب آندزیتی ( آندزیت قرمز گل ) ، سنگهای اسیدی شامل داسیت و ریوداسیت بوجود آمده است.
• با توجه به ترکیب شیمیایی سنگها ، به نظر می‌رسد که ماگمای تشکیل دهنده سنگها از ذوب بخش پوسته زیرین حاصل شده است.

[bb]

آتشفشان دماوند
توضيحات : کوه دماوند يک آتشفشان مختلط يا استراتوولکان است که از تنا وب گدازه و مواد آذر آوارى شامل پونس، توف و رسوبات لاها ر، تشکيل شده است.فراوان ترين گدازه دما وند سنگى است که سابقاً تراکيت ناميده مى شد (بعلت بافت پورفيرى، رنگ روشن با بلورهاى پلاژيوکلاز، سانيدين، بيوتيت، پيروکسن و آپاتيت) . فوران اوليه از فورانها بعدى به مراتب بازيک تر بوده و اين امر تفريق ماگما را در آشيانه ماگمائى نشان مى دهد گدازه هاى دماوند از نظر شيميانى اختصاصات ويژه اى دارند يعنى سرشا ر از سيليس و آلکالن بوده، مقدار آهن آنها کموMgO/ FeO نيز ناچيز است. در گذشته به آنها تراکى آندزيت، لاتيت، دوره ايت (Doreite) وتراکى بازالت مى گفتند در حاليکه برخى ديگر، با توجه به دياگرامهاى زير، آنها را در قلمرو سرى شوشونيتى قرار داده اند که در آن آبساروکيت  Absarokite شوشونيت و باناکيت به ترتيب فراوان ترند. آلن باخ(1966 ) و گانسر (1966) اقسام مهم گدازهاى دماوند را به شرح زير خلاصه کرده اند. تراکى آندزيت هورنبلنددار که حاوى بيوتيت و اوژيت است. تراکى آندزيت اوليوين، بيوتيت و اوژيت دار. تراکيت هيپرستن، بيوتيت، اوژيت دار. تراکيت هورنبلاند، پيروکسن و پلاژيوکلازدار. بعلاوه، آنکلاوهاى فراوان با ترکيبات متنوع در گدازه هاى دما وند پپدا شده که اکثراً اؤ نوع هموژن بوده و اجتماعى ازکنيهاى متعدد مى باشد که آنها را کوموليت (Cwnuiat) ناميده اند وجود اين آنکلاوها نشانه اى از تبلور و تفرق ماگماى سازنده دماوند در طى فعاليت آن بوده است. مطالعه تعداد زيادى مقاطع نازک، گوياى تنوع سنگها، در آتشفشان دماوند است . از سوى ديگر رنگ سنگها، به مقدار شيشه موجود در خميره آنها بستگى دارد، يعنى گدازه هايى که شيشه فراوان دارند، تيره رنگند و گدازه هائيکه خمير آنها در اثر برگشت از حالت شيشه اى، يافت ميکروفلسيک پيدا کرده، به رنگ روشن هستند آلن باخ از نظر سنگ شناختى تقسيمات زير را انجام داده است. 1- تراکى آندزيت بيوتيت، اوژيت و هورنبلانددار 2- تراکى آند ؤيت بيوتيت، اوژيت واوليوين دار 3- تراکيت بيوتيت، اوژيت و هيپرستن دار 4- تراکيت بيوتيت، اوژيت هورنبلانددار 5- تراکيت پيروکسن، پلا ژيوکلا ز هورنبلنددار تراکى آندزيت ها، عموماً به فازهاى قديمى تر و تراکيت ها، به فازهاى جديدتر آتشفشانى دماوند تعلق دارند. مطالعات جديد بعمل آمده (1 يران نژادى 1375)، نشان مى دهد که کهن ترين گدازه هاى کواترنرى منطقه دماوند از نوع بازالت آلکالن است که بواسطه تفريق ماگمائى، انواع پرماتر از سيليس، بعداً ظاهر مى گردند. به طور کلى، سنگهاى دماوند به سه رخساره بازيک، ميانه و اسيدى تفکيک مى شوند. رخساره بازيک آن فقط شامل گدازه هاى بازالتى و تراکى بازالتى است، ولى در رخساره هاى ميانه و اسيدى، علاوه بر گدازه ها، سنگهاى آذرآوارى شامل انواع سنگهاى آذرآوارى و اپى کلامستيک نيز وجود دارند. حجم اصلى دماوند را سنگهاى تشکيل مى دهند- که از نظر سيليس ميانه مى باشند و مقدار سنگهاى بازيک، بسيار کمتر از ساير سنگهاست.

[bb]

در 30 کیلومتری جنوب شرق شهر راین واقع در استان کرمان ، در اطراف دهکده‌های قلعه حسنعلی ، قلعه حیدر و توتک تعداد 15 دهانه انفجاری وجود دارد. محققان در ابتدا این دهانه ها را محل برخورد سنگهای آسمانی دانستند اما پس از تحقیقات بیشتر آنها را دهانه های آتشفشانی تشخیص دادند که بین ۵۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰ سال قبل فعال بوده اند.
- در 30 کیلومتری جنوب شرق شهر راین واقع در استان کرمان، در اطراف دهکده‌های قلعه حسنعلی، قلعه حیدر و توتک تعداد 15 کراتر انفجاری در عهد حاضر بوجود آمده است . گویوویچ 1973 برای اولین بار این کراترها را محل برخورد سنگهای آسمانی ذکر کرد، میلتون1976 و سپس سبزه‌ای 1363 آنها را کراترهای آتشفشانی دانستند. کراترها در سنگهای آتشفشانی ائوسن، آلگلومرای اولیگومیوسن و آبرفتهای کواترنر تشکیل شده‌اند . از 14 کراتر منطقه فقط کراتر شماره 9 سنگهای ماگمایی جوان و الترابازیک بیرون ریخته‌است . مواد پرتابی‌که در همه کراترها عمومیت دارند عبارتند از ولکانیت‌های ائوسن سنگهای رسوبی آتشفشانی (آلگلومرا) اولیگومیوسن و سنگهای تخریبی شیمیائی کواترنر و در بعضی از کراترها سنگهای آذرین درونی مانند گرانیت ، سی پنیت ، دیوریت و گابرو و نیز بصورت قطعات پرتابی‌دیده میشوند . بنظر میرسد که سنگهای پرتابی گرانولار سنگهای نفوذی منطقه میباشند که هنوز در سطح زمین رخنمون نیافته‌اند. در کراتر شماره 9 بخش قابل توجهی از قطعات پرتابی بصورت گزنولیت در درون بمبهای الترا بازیک پیدا میشوند . این گزنولیت‌ها اکثرامتخلخل هستند زیرا متحمل ذوب بخشی شده‌اند. نسبت حجمی گزنولیت و گزنوکریست‌های پوسته‌ای در بمبهای الترابازیک گاهی بقدری زیاد است که ترکیب شیمیائی ماگمای اولیه را متاثر ساخته است ، بهمین علت سعی کرده‌ایم از قطعات پرتابی الترا بازیک آلایش نیافته‌تجزیه شیمیائی بعمل آوریم . ترکیب شیمیائی ماگمای الترا بازیک و غنی از پتاسیم قلعه حسنعلی در حد واسط ترکیب شیمیایی گروه کامافوجیت و گروه اوراندیت قرار میگیرد اما از لحاظ فراوانی CaO به گروه کامافوجی‌تی نزدیکتر است . از آنجائیکه امروزه هر دو گروه‌فوق‌الذکر را بنام لامپروئیت میخوانند لذا ما نیز اسم لامپروئیت را برای سنگهای التراپتاسیک قلعه حسنعلی انتخاب کرده‌ایم. ماگماهای لامپروئیتی، جز در بخش کوچکی از شاخه غربی ریفت شرق افریقا، در سایر نقاط جهان در مناطق سابداکشن فسیل (تصادم) و یا در مناطق‌غیر ریفتی دیده میشوند. طبق عقیده اکثر محققین در این ماگماتیسم متاسوماتیسم گوشته‌ای و تولید یک فاز آبدار غنی از پتاسیم مانند فلوگوپیت یا ریشتریت (آمفیبول غنی از پتاسیم) شرکت این فاز در ذوب بخشی پریدوتیت سبب میشود تاماگمای حاصل از لحاظ K2O و MgOغنی و از نظر Cao فقیر باشد . متاسوماتیسم گوشته‌ای را اکثر محققین ناشی از آبگیری از یک پوسته اقیانوسی فرورانده (گاهی سرگردان در گوشته) میدانند که کانی‌شناسی گوشته را متاثر میسازد بعضی دیگر از دانشمندان متاسوماتیسم راناشی از جریان سیالات و کنوکسیون‌درون گوشته‌ای تصور میکنند. در خصوص منطقه قلعه‌حسنعلی از آنجائیکه اکثر محققین وقوع سابداکشن بین پوسته اقیانوسی نئوتتیس و ایران را در طول مزوزوئیک و نئوژن محرز میدانند، لذا تصور وجود رابطه بین ماگماتیسم لامپروئیتی این منطقه و پالئوسابداکشن نئوتتیس‌منطقی است . باوجود این نباید نقش تکتونیک را در منطقه نادیده گرفت ،زیرا در محدوده کراترهای انفجاری سه گسل اصلی نایبند، کلمرد و کوه بنان بهم رسیده و توسعه گسلهای فرعی در جهات مختلف قطع شده‌اند. این سه گسل اصلی راستگرد بوده و میتوانند حرکات‌چرخشی میکروبلوک‌های منطقه را سبب شوند. این حرکات صعود و فوران ماگماهای عمیق گوشته‌ای را تسهیل بخشیده و ممکن میسازد. نتایجی که در سایه این تحقیق گرفته شده‌است بصورت زیر خلاصه میشود : -1 تشخیص وجود یک ماگمای لامپروئیتی مسئول ولکانیسم انفجاری منطقه-2 معرفی ترکیب شیمیائی و کانی‌شناسی نورماتیو سنگهای لامپروئیتی و اینکه این سنگها در نورم خود دارای 20 تا 43 درصد فلدسپاتوئید میباشند که ازاین مقدار 2 تا 23 درصد کالسی لیت است . -3 تشخیص آلایش بخشی از ماگمای لامپرئیتی توسط مواد پوسته‌ای -4 تشخیص‌وقوع ذوب بخشی ضعیف در بعضی گزنولیت‌های اسیدی موجود در بمبهای لامپروئیتی که این میتواند از ذوب بخشی بزرگ مقیاس پوسته‌ای و احتمال ادامه ولکانیسم در این منطقه خبر دهد . -5 عدم وجود کربناتیت در منطقه قلعه حسنعلی و درمقابل فراوانی رسوبات آهکی‌دریاچه‌ای و چشمه‌ای و رگه‌های آهکی نفوذی که از نظر فراوانی عناصر کمیاب با کربناتیتهای جهان هیچگونه شباهتی ندارند. -6 تشخیص وقوع فقط یک فاز انفجاری و فوران در هریک از کراترها جز کراتر شماره 12 که اخیرا در داخل آن یک فوران کوچک فراتیک بصورت‌گل‌فشان صورت گرفته‌است ، الزامی است . -7 ارتباط ماگماتیسم لامپروئیتی این منطقه با سابداکشن نئوتتیس -8 وقوع یک فاز کششی در جهت شمال غرب - جنوب شرق تحت اثر حرکات راستگرد گسلهای اصلی منطقه -9 تشخیص مراحل مختلف فعالیت ماگمایی و نحوه فوران که‌بصورت شماتیک معرفی شده‌است ...

منبع: پایان نامه (کارشناسی ارشد) – خانم فاطمه شيشه بر

[soleares]

ولکانولوژی یا آتشفشان شناسی از دو کلمه Volcano به معنی "آتشفشان" و Logos به معنی "شناخت" گرفته شده است.


دید کلی
می دانیم که زمین در ابتدا به حالت کره گداخته‌ای بوده است که پس از طی میلیونها سال بخش خارجی آن به صورت قشر سختی در آمد. این پوسته به دفعات بر اثر عبور مواد مذاب درونی سوراخ گردید و سنگهای آتشفشانی زیادی به سطح آن رسید. این عمل حتی در عصر کنونی نیز ادامه دارد. تمام پدیدههایی که با فوران تودههای مذاب بستگی دارند، پدیده آتشفشانی می‌گویند و علمی را که هدف آن بررسی این پدیده هاست با آتشفشان شناسی می‌نامند.

وقتی که از فعالیت آتشفشانی صحبت می‌شود در فکر خود فورانهای بزرگ ، سیلهایی از گدازه ، بهمن‌هایی از سنگهای گرم و خاکستر ، گازهای سمی و خطرناک و انفجارات شدید در نظر مجسم می‌نماییم که با مرگ و خرابی همراه است. به قول ریتمن کسی که این حوادث را می‌بیند هرگز نمی‌تواند فراموش کند و این امر به قدرت عظیم طبیعت و ضعف نیروی انسانی مربوط می‌باشد.

بزرگترین آتشفشان کره زمین
بزرگترین آتشفشان کره زمین مونالوآ نام دارد که بخشی از جزایر هاوایی را تشکیل می‌دهد. محیط قاعده مخروط این آتشفشان 600 کیلومتر و قله آن نسبت به کف اقیانوس که آن را احاطه کرده است 10 کیلومتر ارتفاع دارد. این آتشفشان ، همراه با سایر قسمتهای جزایر هاوایی نشاندهنده موادی هستند که به وسیله فورانهایی که از یک میلیون سال پیش تا کنون ادامه داشته‌اند، بیرون ریخته شده‌اند.

بزرگترین آتشفشان کشف بشر
بزرگترین آتشفشانی که تا کنون به وسیله بشر کشف شده است، الیمیوس مونز یا کوه المپیک نام دارد که در کره مریخ واقع است. شواهد به دست آمده از طریق عکسبرداریهای سفینه فضایی ماریند 9 نشان میدهد که ارتفاع این آتشفشان احتمالا 23 کیلومتر بوده و کالدرای آن نیز 65 کیلومتر عرض دارد.

نمونه‌ای از فورانهای مهم دنیا
آتشفشان وزوو
آتشفشان مونالوآ
آتشفشان پله
آتشفشان بزیمیانی
آتشفشان پاری کوتین در مکزیک
آتشفشان سنت هلن

اقسام آتشفشانها
آتشفشانهای نقطه‌ای که مواد گداخته از یک محل بیرون می‌آید (آتشفشان نوع مرکزی). انواع آتشفشانهای نقطهای عبارتند از:


آتشفشانهای نوع هاوایی یا سپری
آتشفشانهای نوع استرومبولی
آتشفشانهایی پرکابی
آتشفشانهای نوع پله
آتشفشانهای نوع ولکانو

آتشفشانهای شکافی یا خطی که فوران آن در امتداد یک شکاف صورت می‌گیرد. انواع آتشفشانهای شکافی یا خطی عبارتند از:


فورانهای خطی غیر انفجاری
فورانهای خطی انفجاری


رابطه آتشفشان شناسی با سایر علوم زمینی
ژئوفیزیک: برای اثبات و آگاهی از کانونهای درونی آتشفشانها و پیشگویی شکل و محل و موقعیت آن.


ژئوشیمی: تعیین دقیق عناصر که بصورت مواد جامد ، مایع و گاز از آتشفشان خارج می‌شوند.


ترمودینامیک: برای فهم و ارزیابی نیروی حرارتی آتشفشان و انرژی حاصله از آن و رابطه تشکیل مواد گداخته با حرارت و فشار و همچنین انجماد آن.


سنگ شناسی: جهت اطلاع از اختصاصات گدازه و شناسایی دقیق سنگهای آتشفشانی


رسوب شناسی: پراکندگی و نحوه انتشار مواد جامد آتشفشانی در دریاها و خشکیها که به صورت خاکستر ، توف ، برش و ... ته نشین می‌شوند.
اهمیت آتشفشان شناسی
از نظر اقتصادی: استفاده از انرژی گرمایی آن و انرژی گازهای فومرولی در گردش توربین و به دست آوردن مواد شیمیایی با ارزش که امروزه در ایتالیا ، زلاندنو ، ژاپن و ایسلند اهمیت پیدا کرده است و در کشور ما نیز اخیرا برای استفاده از نیروی حرارتی زمین (انرژی ژئوترمال) حفاریهایی انجام شده است.


پیشگیری از خطرات اجتماعی آتشفشان


اطلاع و آگاهی از ساختمان و ترکیب پوسته و تا اندازه‌ای گوشته زمین.

[soleares]

سنگ های آتشفشانی سنگهایی هستند که به صورت ماگمای گداخته در سطح زمین به سرعت سرد می شوند و به علت سرد شدن سریع دارای شیشه می باشند و یا آن قدر ریز دانه اند که نمی توان مود آن هارا تعیین نمود.


انواع بافت سنگ های آتشفشانی :


پورفیریک:
بلورهای درشت یا فنوکریست در متن ریز بلور یا شیشه ای.


بافت اینترسرتال:
در بین کانی های سنگ فضاهای خالی دیده می شود که این فضاها با شیشه یا محصول دگرسانی آن پر می شود.


بافت تراکیتی:
نوعی بافت پورفیریک با خمیره میکرولیتی یا میکرولیتی –شیشه ای که در آن میکرولیت های فلدسپار، حالت جریانی دارند.


بافت اسفرولیتی:
بافتی که در آن شیشه ای فلدسپاری و سیلیسی به صورت شعاعی متبلور شده اند.


بافت شیشه ای:
قسمت اعظم سنگ از شیشه تشکیل شده و گاهی حالت جریانی دارد که بافت شیشه ای جریانی می گویند.


بافت دم چلچله ای:
بلورهای سنگ و شیشه به حالت دم پرستویی و حاصل سرد شدن یا تبلور سریع می باشند.


بافت اسپینیفکیس:
بافتی که در سنگ های اولترامافیک خروجی ( گدازه کوماته ایت ) دیده می شود. در این بافت الیوین ها و پیروکسن ها به صورت اسکلتی، داربستی یا زنجیره ای دیده می شوند.

انواع سنگ های آتشفشانی:


سنگ داسیتی – ریولیتی:
دارای فنوکریستهای کوارتز همراه با کانی فلدسپار و پلاژیوکلاز در یک زمینه دانه ریز فلدسپار و کوارتز. این سنگ ها معادل آتشفشانی سنگ های گرانیتی می باشند.


سنگ تراکیتی:
حجم اصلی این سنگ ها را فلدسپار به ویژه فلدسپات آلکالن تشکیل می دهد که به صورت فنوکریست و خمیره سنگ یافت می شود.


سنگ آندزیت و بازالت:
فراوانترین سنگ های آتشفشانی که دارای کانی های رنگین زیادی است. مانند تراکیتها، فنوکرسیت کوارتز وجود ندارد ولی فنوکرسیت پلاژیوکلاز و کانی های رنگین زیاد است. در خمیره نوع سنگ فلدسپار آلکالن وجود ندارد و خمیره عمدتا از پلاژیوکلاز و پیروکسن می باشد.


سنگ های فنولیتی، تفریتی و بازانیت:
تشخیص صحرایی این سنگ ها بسیار مشگل است، مگر اینکه سنگ دارای مقدار زیادی فنوکریست های فلدسپاتوئید مانند لوسیت، نفلین و آنالسیم باشد. این سنگ ها در بازالت آلکالن و مناطق ریفت قاره ای وجود دارد.


سنگ لاتیت:
معادل آتشفشانی سنگ مونزونیتی که در مقایسه بازالت و آندزیت، دارای فلدسپار غنی از پتاسیم می باشد.

سری ماگمایی:
سنگهای آتشفشانی شامل سریهای تولئیتی، کالکوآلکالن، آلکالن و شوشونیتی می باشند.


سری تولئیتی:
شامل بازالت تولئیتی، سنگ های حدواسط و اسیدی می باشد. سری تولئیتی از نظر سدیم و پتاسیم و دیگر عناصر آلکالن و همچنین عناصر خاکی نادر و سیلیس غنی می باشد که در مناطق سازنده و در داخل صفحات و گاهی در مناطق در حال فرورانش یافت می شوند.




سری کالکوآلکالن:
یا سری هیپرستن که مانند سری تولئیتی غنی از سیلیس است و درصد Al2O3 آن بیش از 17% است و در مناطق فرورانش دیده می شود.


سری آلکالن:
فقیر از سیلیس، عناصر آلکالن، عناصر خاکی نادر، مواد فرار، ارتوپیروکسن و پیژونیت و حاوی الیوین پایدار و بدون حاشیه واکنشی و دارای فلدسپاتوئید ( نفلین – آنالیسم، لوسیت ) می باشد و در داخل صفحات قاره ای و اقیانوسی دیده می شوند.


سری شوشونیتی:
دارای پتاسیم زیاد نسبت 1= Kzo/ NazO می باشد و در مناطق در حال فرورانش فراوان است ولی مانند کالکوآلکالن نمی تواند شاخص خوبی برای این مناطق باشد، زیرا سری شوشونیتی در داخل صفحات قاره ای نیز دیده می شود.


منبع اين پست : [ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

[soleares]

آشنایی
غالبا انتهای فوقانی دودکش در سطح زمین وسیع تر می گردد و دهانه را بوجود می آورد ومعادل لاتین آن crater می باشد.

بعضی آتشفشانها دهانه وسیع و دریاچه مانند (Lake Crater) دارند. در آتشفشانهای انفجاری دهانه بر اثر انفجار ، از بین می رود و دهانه های جدید بوجود می آید.

اشکال مختلف دهانه آتشفشان
1- دهانه های دریاچه مانند (Lake Crater): در آتشفشانهای نوع هاوایی دیده می شود.
2- دیاترم (Diatreme):
عبارت از حفره ها و چاههایی است که بر اثر انفجار گاز بوجود می آید. منشا این گازها ممکن است ماگمایی باشد و یا از بخار شدن آبهای زیرذ زمینی بر اثر حرارت حاصل شود. دیاترم های که انواعی از پایپ یا دودکشهستند که در اعماق پوسته واقع شده اند و پر از برش های سنگی هستند. هنوز بدرستی ، مکانیسم ایجاد دیاترم ها مشخص نشده است. منشا گازهای داغ و پرفشار در اعماق ، قدرت انفجار گازهایی که بتواند حجم های زیاد برش ها را در داخل پایپ ها در اعماق ایجاد کند، و مکانیسم حرکت مواد فرار هنوز بدرستی شناخته نشده است.
گاهی پیدایش حفره ها ، ممکن است بدون انفجار و بر اثر خروج گازها در دهانه های بعضی از آتشفشانها باشد. این عمل سبب پراکنده شدن مواد سبک وزن وخاکستری می گردد و حفره های قیفی شکل حاصل می شود که به آنها نیز ، دیاترم می گویند.


3- مآر (Maar):
به دهانه انفجاری اطلاق می شود که قطر بزرگ داشته و بوسیله دریاچه یا برکه اشغال شده باشد. قطر آن ممکن است 100 تا 1000 متر برسد. معمولا مآر در راس مخروط آتشفشانی قرار ندارد و بلکه بر اثر انفجار به صورت گودال هایی در زمین های اطراف آتشفشان حاصل می شود مآر ممکن است بوسیله ماگمای بازیک و یا ماگمای اسیدی بوجود آید.


مآرهای بازالتی
قطعات پرتابی به صورت هلال کم و بیش منظم در اطراف دهانه دیده می شود و حداقل نصف اطراف دهانه را در بر می گیرد. جنس این مواد متفاوت است و شامل قطعات لاپیلی ، گدازه شیشه ای ، بمب های گل کلمی می باشد. مآرهای بازالتی بر اثر فوران فراتوماگماتیک (pheratlo-magmatic) حاصل می شود. یعنی بر اثر برخورد سفره های آب دار زیرزمینی با ستون ماگما که از شکاف سنگها نفوذ می کند. در این عمل بدون اینکه ماگما با آب مخلوط شود و در محل برخورد ، در اثر تبخیر آب فشار هیدرواستاتیک فوق العاده ایجاد می کتند. که مانع صعود ماگما می شود. در این حالت کشش بخار در قاعده ستون زیاد می شود. هنگامی که این کشش بیشتر از فشار هیدرواستاتیک گردید انفجار شدید گاز حاصل می شود و بمب های گل کلمی . قطعات جدا شده از جدار دودکش را با خود جدا میکند و از این ماگما لاپیلی های فراوان همراه با بخار آب خارج می گردد. پس از انفجار، نفوذ دوباره آب سبب تکرار این پدیده می شود. انفجار سبب پرتاب مواد به ارتفاع زیاد می شود به نحوی که مواد سنگین تر در مجاورت دهانه و اجزای سبکتر به وسیله ابرهای گازی به اطراف برده می شود. اختلاف عمده مآرهای بازالتی با مآرهای اسیدی در علت انفجار در اثر فشار فوق العاده گازهایی است که در گدازه خیلی غلیظ محبوس مانده و ایجاد آتشفشانهایی از نوع ولکانو، این نوع مآرها را بوجود می آورد.


4- کالدارها (caldera)
کالدراها ، گودیهای نسبتا مهمی هستند که در ساختمان آتش فشانها پدید می آید و قطر آنها ممکن است به چند کیلومتر برسند کالدراها بر سه نوع هستند: کالدراهای انفجاری ، کالدراهای ریزشی ، کالدراهای فرسایشی.

کالدراهای انفجاری
این کالدراها فقط بر اثر انفجار حاصل می شوند، تراکم و فراوانی گازهای تحت فشار که به انفجار همراه است دهانه وسیعی ایجاد می کند. موادپرتابی ممکن است آتش فشانی نباشد. حتی بعد از انفجار هم گدازه ای ظاهر نمی شود. فوران آتنشفشان باندائی سان در ژاپن نمونه جالب این انفجارات در مقیاس های کوچک کالدراهای انفجاری را می توان دیاترم نامید.



کالدراهای ریزشی
فراوان ترین انواع کالدراها ، کالدراهای ریزشی هستند. در واقع وقتی از کالدراها صحبت می شود منظور فقط کالدراهای ریزشی است. به دنبال تغییر شکل مخازن ماگمایی در اعماق و خالی شدن بخش های زیرین و سنگین قسمت های فوقانی ، ریزش انجام می شود (در سبلان قطر کالدراهای ریزش 12 کیلومتر و در دماوند 9 کیلومتر است). با پیدایش کالدراهای ریزشی شکاف هایی در مخروط ایجاد می شود که ممکن است حلقه مانند بوده و در اطراف مخروط ظاهر شود در این صورت آن را دایک حلقوی گویند.

کالدراهای فرسایشی
این قبیل کالدراها کمیابند. بر اثر فرسایش جوی مخصوصا یخچالی و بادی فرورفتگیهایی در دهانه بوجود می آید که می توان آن را کالدرا نامید. مسلما این قبیل کالدراها در انواع قدیمی آتشفشانها قابل رویت هستند.

[soleares]

به ياد magmagf .


magma

تعریف
Magma کلمه‌ای است یونانی به معنی خیر که برای مذابهای طبیعی سیلیکاته بکار گرفته می‌شود. اما در اصطلاح زمین شناسی، ماگما مایعی است سیلیکاته با گرانروی زیاد همراه با گاز و مواد فرار گدازه یا لاوا ماگمایی است که مواد فرار خود را از دست داده باشد. ماگماها ممکن است کاملا مایع و یا نیمه متبلور باشند. گدازه‌ها معمولا نیمه متبلورند. زیرا محتوی بلور ، کانیهایی هستند که نقطه ذوب و یا انجماد بالاتر دارند. این بلورها یا مستقیما از ماگما متبلور شده‌اند و یا کانیهای دیرگداز سنگ ما در ماگما هستند که از سنگ مادر جدا شده و به داخل ماگما افتاده‌اند.

انواع ماگما
"یاگار" ماگماها را از لحاظ محتوی گاز به سه دسته به قرار زیر تقسیم می‌کند:


هیپوماگما: ماگمایی است محتوی گاز فراوان و تحت فشار که به علت فشار زیاد لیتوستاتیک گازها در ماگما بصورت محلول باقی مانده‌اند.


پیرو ماگما: ماگمایی است پرگاز و کف مانند که گازهای آن آزاد شده اما از ماگما خارج نشده است.


اپی ماگما: ماگمایی است فقیر از گاز شبیه به گدازه ها.

گرانروی ماگماها
گرانروی ماگما بسته به ترکیب شیمیایی ، درجه حرارت و مقدار درصد گاز محلول تغییر می‌کند. گرانروی ماگماهای بازالتی حداقل 100 پواز و گرانروی ماگماهای گرانیتی بین 3 10 تا 6 10 پواز می‌باشد. گازهای محلول در ماگما سبب پایین آمدن وزن مخصوص کلی ماگما و نیز تقلیل گرانروی می‌شوند. گرانروی یک ماگما با پیشرفت تبلور در آن ماگما نسبت مستقیم دارد. زیرا افزایش فازهای جامد و بالا رفتن درصد سیلیس در مایع باقی مانده موجب افزایش گرانروی می‌شود.


حرارت ماگماها
حرارت ماگماها بین 1500 تا 500 درجه سانتیگراد است. ماگماها وقتی می‌توانند به سطح زمین برسند که حرارتی بین 950 ( ریولیتها ) تا 1200 درجه سانتیگراد ( بازالتها ) داشته باشند زیرا در کمتر از این حدود حرارتی ، ماگماها منجمد شده و در همان عمقی که هستند متوقف می‌شوند.

ترکیب شیمیایی ماگماها
مطالعات زیادی برای تشخیص ترکیب شیمیایی ماگماها از لحاظ کانی شناسی ، درصد اکسیدها و مواد فرار صورت گرفته و نتیجه این شده که ماگماها اصولا از اکسیدهای مختلف تشکیل شده‌اند اما بسته به نوع ماگما درصد هر اکسید متفاوت است. اکسیدها عمده سازنده ماگماها عبارتند از:

Si O2 , Al2 O3 , Fe O , Fe2 O3 , Ca O , Mg O , Na2 O , K2 O , Ti O2 , Mn O , P2 O5 , H2 O , C O2

علاوه بر اکسید‌ها فوق ، ترکیبات زیر نیز در ماگماها دیده شده‌اند:

Fe Cl3 , Al cl3 , B O3 , H F , H CL , C O , S O2 , S H2 , H2 , N H3 , C H4 ,

[soleares]

مقدمه
نمونه‌های مشخص این آتشفشان در هاوایی و ایسلند قرار دارد. در هاوایی دو آتشفشان فعال از این نوع وجود دارد که ارتفاع یکی از آنها 4166 متر است و دیگری 1230 متر از سطح دریا ارتفاع دارد. مخروط این نوع آتشفشان تقریبا مسطح است و فوران مواد هم شدید نیست. گدازه از نوع بازالتی است و بنابراین سیالیت آن بسیار زیاد است.

مهمترین آتشفشان هاوایی
مهمترین آتشفشانی که به این طریق فعالیت می‌نماید آتشفشان کوه کیلوآ واقع در جزیره هاوایی است، این نوع آتشفشان را امروزه تحت عنوان فعالیت با دریاچه گدازه مشخص می‌نمایند. فعالیت این آتشفشان از نظر حرارتی شدید مداوم بوده و ممکن است دهها سال ادامه داشته باشد. دریاچه آتشفشانی کیلوآ در گودالی به شکل دایره قرار دارد که قطر تقریبی آن در حدود 350 متر است. جدار گودال وضع تقریبا قائمی دارد. حرکت گدازه‌ها را می‌توان در این گدال مشاهده نمود. سطح دریاچه گدازه از پوسته نازکی به رنگ تیره مفروش شده است که بر اثر حرکت گدازه موج‌دار است. این پوسته گاهی پاره می‌شود و مواد گداخته از آن تراوش می‌کند.

گاهی چشمه‌ای از مواد گداخته به ارتفاع 10 تا 15 متر در سطح دریاچه ظاهر می‌شود و مواد مذاب را به بیرون هدایت می‌کند. و حبابهای گاز ضمن خروج از چشمه قطرات و رشته‌هایی از گدازه را به هوا پرتاب می‌کند. این قطرات و رشته‌ها ضمن دوران در هوا و سرد شدن سریع به شیشه تبدیل می‌شوند و سپس باد آنها را به اطراف پراکنده می‌کند. قطرات و رشته‌های مزبور اشکها و موهای پله (در اصطلاح محلی یعنی خدای آتش) نامیده می‌شود که گاهی در هسته مرکزی آنها بلورهایی از الیوین و منیتیت وجود دارد.

حرارت دریاچه کیلوآ
بر طبق ارزیابی ، در هر ثانیه بیش از 309 میلیون کالری حرارت از دریاچه آتشین کیلوآ به هدر می‌رود، ولی این اتلاف حرارتی در سرد شدن دریاچه تاثیر مهمی ندارد. زیرا مواد گداخته پیوسته از درون به سطح می‌رسد و به علاوه احتراق گازها که در سطح دریاچه صورت می‌گیرد تا اندازه‌ای جبران حرارت از دست رفته را می‌نماید.

گدازه آتشفشان هاوایی
گدازه آتشفشانهای نوع هاوایی سیالیت زیاد دارد و مواذد مذاب ، مانند آبی که از چشمه‌های گرم و جوشان خارج می‌شود، در دریاچه گدازه وارد می‌گردند و پس از لبریز شدن دریاچه ، از دهانه آشفشان جاری می‌شود و گدازه‌های آن روی هم قرار می‌گیرد. در نتیجه انفجار وجود ندارد و پرتاب قطعات جامد ، خاکستر ، اسکوری و لاپیلی در آن بندرت دیده می‌شود.

این نوع آتشفشانها غالبا گسترده و بسیار وسیع می‌باشند. به دلیل شکل نسبتا مسطح و کم ارتفاع مخروط که به سپر شباهت دارد، این قبیل آتشفشانها را به نام آتشفشان گسترده سپری یا بطور ساده آتشفشان سپری می‌گویند. ماهیت سنگ شناسی این نوع آتشفشان باز است، هاوایی‌ایت و بازانیت است. غیر از کیلوآ ، آتشفشان مونالوآ ، در هاوایی ، میهارایاما در ژاپن و نیراگنگو در کنگو و ماسایا در نیکاراگوئه دارای دریاچه گدازه و از انواع آتشفشانهای هاوایی به شمار می‌روند.

[soleares]

مخروط دماوند ، شاخص‌ترین آتشفشان چینه‌ای کواترنری ایران است. تاریخ فعالیت این آتشفشان بخوبی شناخته نشده و مخروط آن استراتو ولکانی است که ارتفاع آن از سطح دریا 5670 متر ( 5611 متر وزیری ، 1362 ) ولی از زمینهای اطراف 1600 متر تا 2000 متر است. مخروط آن منظم و روی کوههای فراسایش یافته‌ای که در حدود 3500 متر از سطح دریا ارتفاع دارند واقع است. دامنه کوه بوسیله جریانهای گدازه‌های متعدد که از قله یا از مخروطهای فرعی سرازیر شده اند پوشیده شده است.

آشنایی
گدازه‌های دماوند وسعتی در حدود 400 کیلومترمربع را پوشانیده اند. به علاوه جدیدترین گدازه‌ها در دامنه غربی مخروط قرار گرفته‌اند و روی همین دامنه مخروطهایی از خاکستر وجود دارد. قله دماوند نسبتا پهن می‌باشد. در ضلع جنوبی و در ارتفاع 5100 متری آن گازها و فرمرولها نمایان هستند. این محل متعلق به یک دهانه قدیمی است که بوسیله قله مخروطی فعلی مستور گردیده است. در ضلع جنوب شرقی ، نقشه های ولکانی کلاستیک ریزشی و جریانی ضخامت زیادی به خود اختصاص داده است.

دهانه آتشفشان دماوند
قطر دهانه آتشفشان در حدود 400 متر است. قسمت مرکزی دهانه ، بوسیله دریاچه‌ای از یخ پوشیده شده و در حاشیه آن دودخان‌هایی وجود دارد که زمین های اطراف را به رنگ زرد درآورده اند. جدا از دهانه فعلی ، شواهدی از دهانه های قدیمی را می توان دید. یکی از این دهانه های قدیمی در پهلوی جنوبی و در ارتفاع 100 متر قرار دارد که در حال حاضر ، محل خروج گازها و دودخان‌ها است. در پهلوی شمالی دماوند اثر دیگری از یک دهانه قدیمی به قطر حدود 9 کیلومتر دیده می شود که امروزه رودخانه نونال در آن جریان دارد.

سنگهای دهانه قدیمی کمی بازیک تر از گدازه های جوان دماوند است. اگرچه بروس و همکاران ( 1977 ) با توجه به ترکیب شیمیایی گدازه‌ها ، دماوند را آتشفشانی دیررس و دور از زاگرس می‌دانند که در تشکیل آن برخورد صفحه‌ها و پدیده فرورانش از نوع خاص و ذوب پوسته اقیانوسی نقش داشته، ولی جایگاه این مخروط در محل تلاقی البرز خاوری و باختری این ذهنیت را تقویت می‌کند که تلاقی گسل های عمیق پوسته ، بویژه انواع امتداد لغز شمال باختری و شمال خاوری ، محل مناسبی برای رسیدن ماگما به سطح زمین بوده است.


فعالیت آتشفشانهای دماوند
جریان گدازه که از دامنه غربی سرازیر گردیده وارد رودخانه لار شده است و در مسیر آن سدی ایجاد کرده و دریاچه سدی لار را پدید آورده است. این سد بوسیله رسوبات پر گردیده و پس از شکسته شدن گدازه‌های سد کننده مزبور ، جریانهای آب روی آن برقرار گردید، شاهد این امر وجود تراس (پادگانه آبرفتی) در قاعده دامنه غربی دماوند است.

اندازه گیریهای سن با روش کربن 14 که از مواد کربن‌دار (چوب) موجود در این رسوبات آبرفتی به عمل آمده ، حداقل سن دماوند در حدود 38500 سال تعیین شده است. با توجه به اینکه آثار یخچالهای پلیستوسن در روی مخروط آتشفشانی از بین رفته است می‌توان ادعا نمود که فعالیت عظیمی که کوه دماوند را شاخته است بعد از یخبندان عظیم یعنی در دوره هولوسن عمل کرده است ( حدود 10000 سال قبل ).

سنگ شناسی دماوند
کوه دماوند یک آتشفشان مختلط است که جریانهای گدازه آن زیاد و مواد پیروکلاستیک آن نسبتا کم و شامل پومیس ، توف و رسوبات لاهار می باشد. فراوانترین گدازه دماوند ، سنگی است که به آن تراکیت گفته می‌شود ( به علت بافت پورفیری ، رنگ روشن ، با بلورهای پلاژیوکلاز ، سانیدین ، بیوتیت ، پیروکسن و آپاتیت) و پس از آن آندزیت و بازالت است.

در بین سنگهای آتشفشانی دماوند توفها جایگاه ویژه دارند که شامل انواع متعددی از توف شیشه‌ای (در دره هراز و شمال دماوند) ، توف تراکیتی (در قله) ، توف شیشه‌ای پامیسی (در تینه) هستند. جدا از سنگهای گفته شده ، نهشته‌های جریانی آذر آواری باختر دماوند و نهشته‌های بلوک مانند از فرآورده‌های آتشفشان دماوند هستند.


ویژگیهای ژئوشیمیایی سنگهای دماوند
کهن‌ترین گدازه‌های کواترنری دماوند از نوع بازالت قلیایی است که در نتیجه تفریق ماگمایی پرمایه تر از سیلیس ، ظاهر شده‌اند. بطور کلی ، سنگهای دماوند از سه نوع بازیک ، حد واسط اسیدی هستند. انواع بازیک فقط شامل گدازه‌های بازالتی و تراکی بازالتی است ولی در انواع حد واسط و اسیدی افزون بر گدازه‌ها ، سنگهای آذر آواری و اپی کلاستیک نیز وجود دارد. حجم اصلی کوه دماوند را سنگهایی تشکیل می‌دهند که از نظر سیلیس ، حد واسط بوده و مقدار سنگهای بازیک ، بسیار کمتر از دیگر سنگهاست.

بیشتر سنگهای دماوند از نوع حد واسط (SiO2 بین 52 تا 63 درصد) و مقدار کمتری نیز از نوع اسیدی (SiO2>%63) هستند که به دو صورت گدازه‌ها و سنگهای آذر آواری رخنمون دارند. فورانهای اولیه از فورانهای بعدی دماوند بازیک‌تر بوده است و این امر تفریق ماگما را در آشیانه ماگمایی نشان می دهد. گدازه‌های دماوند از نظر شیمیایی اختصاصات ویژه‌ای دارند یعنی سرشار از سیلیس و آلکالن اند، مقدار آهن آنها کم و نسبت Feo / Mgo نیز ناچیز و به سری شوشونیتی متعلق است.

[soleares]

کوه تفتان نوعی استراتوولکان است. آتشفشان تفتان در زون ساختاری نهبندان - خاش ( کوههای خاور ایران ) ، در 50 کیلومتری شمال خاش و 99 کیلومتری جنوب - جنوب خاوری زاهدان قرار دارد.




اطلاعات اولیه
ارتفاع این کوه از سطح دریا 3940 متر و نسبت به زمین های اطراف 2000 متر است.ساختار اصلی کوه شامل د قله مجزا است که بخش زین مانند و باریک به هم وصل می‌شوند. قله جنوب شرقی تا اندازه ای شکل مخروطی خود را حفظ کرده و بوسیله جریان گدازه آندزیتی ضخیم و جوانتر پوشیده شده است. لایه های خاکستری در این آتشفشان کم است و حد گسترش لاپیلی ها و آلگومرا هم زیاد نیست.

دهانه آتشفشان تفتان
دهانه‌ای با شیب تند در دامنه جنوبی قله این آتشفشان وجود دارد که قسمتی از آن بوسیله انفجار شدید و فرسایش بعدی خراب شده است. از دیوارهایی که شیب تند دارند فومرولهای زرد و سفید رنگ صوت‌زنان بالا می‌آیند که همراه با فومرولهای متعددی که از بلندترین قله کوه بیرون می‌آیند ابر سفید و مشخصی را تشکیل می دهند که از فاصله 100 کیلومتری قابل روئیت است و منظره یک آتشفشان فعال را بخوبی نشان می‌دهند. گدازه های تفتان مساحتی معادل 1300 کیلومتر مربع را زیر پوشش دارند.

فعالیت آتشفشان تفتان
نخستین تکاپوی آتشفشانی ، در بیست کیلومتری شمال باختری قله فعلی بوده و سپس مراکز دیگری در خاور این نقطه فعال شده‌اند. فعالیت این مراکز به صورت فورانهای انفجاری بوده و حاصل آن برشهای داسیتی و آگلومرایی است. آخرین تکاپوی انفجاری تفتان دو فاز انفجاری است که حاصل آن ایگنمبریت دامنه جنوبی (شمال ترشاب) و توفهای گسترده در دشتهای اطراف آتشفشان است.

اولین فعالیتی که شکل امروزی مخروط شمال غربی آن را درست کرده است، باید سنی قبل از پلسیتوسن داشته باشد. فعالیتهای گدازه‌ای تفتان ، در کواترنری صورت گرفته که شامل گدازه های آندزیتی است که بر روی توفهای قبلی ریخته‌اند.

ویژگیهای ساختمانی تفتان
تفتان یک آتشفشان چینه‌ای است که از پائین به بالا شامل سنگهای آذر آواری و گدازه های داسیتی در زیر ، توف و ایگنمبریت در وسط و گدازه های اندزیتی در بالاست که در بین آنها آذر آواریها و گدازه های داسیتی از همه بیشتر است. در قاعده آتشفشان تفتان چین‌هایی با شیب تند وجود دارد که بیشتر از رسوبات فلینشن گسل خورده ائوسن و بالا آمدگیهای محلی کرتاسه فوقانی (به صورت مجموعه افیولیتی تظاهر می کند و تحت عنوان کالرد میلانژ خوانده می شود) تشکیل شده است. به نظر می‌رسد که آتشفشان تفتان پیچیدگی تاریخی بیشتری نسبت به دماوند دارد.

سنگ شناسی تفتان
جریانهای جدید و قدیم گدازه آتشفشان تفتان تقریبا یکنواخت و بیشتر شامل آندزیت است ولی این آندزیتها بیشتر از نوع آندزیت هورنبلنددار ، آندزیت هیپرستن‌دار ، داسیت و به مقدار کمتر دولریت هورنبلنددار بوده است.

ویژگیهای ژئوشیمیایی سنگهای آتشفشان تفتان
مطالعه شیمیایی سنگ و سنگ‌زایی سنگهای آتشفشان تفتان نشان می دهد که تفتان ، آتشفشانی کلسیمی-قلیایی یعنی از نوع کالکوآلکالن است که ماگمای آن در نتیجه نیروهای فشاری و فاز کوهزایی نئوژن حاصل شده است.

آتشفشانهای بازالتی پیرامون تفتان
آتشفشان بازالتی تخت رستم در 20 کیلومتری جنوب تفتان و آتشفشان کوه چاه شاهی در شمال ایرانشهر ، از جمله بازالت‌های جوان کواترنری ایران هستند. بازالت‌های چاه شاهی بسیار جوان است به گونه‌ای که روانه های آن ، در مسیل ها ، هنوز به طور کامل تخریب نشده‌اند. در هر حال ، سن پرتوسنجشی این بازالت‌ها به روش پتاسیم - آرگون ، کمتر از نیم میلیون سال است که این سن نیاز به بازنگری دارد و سن های حدود چندده هزار سال پذیرفتنی است.

گفتنی است که تفتان یکی از مراکز آتشفشانی کمان ماگمایی حاصل از فرورانش پوسته اقیانوسی عمان به زیر منشور بر افزاینده قاره‌ای مکران است. دو مرکز آتشفشانی دیگر این کمان ماگمایی عبارتند از : قله بزمان در شمال جازموریان و کوه سلطان در پاکستان.

[soleares]

آتشفشان سبلان از نوع آتشفشان نقطه‌ای و مخروط آن نوع مختلف است که از نظر ساختمان و حجم شبیه آتشفشانهای قاره‌ای است ولی از نظر ترکیب شیمیایی شباهتی با انواع حاشیه قاره‌ای ندارد و این کوه در مشرق تبریز واقع است.
ارتفاع آتشفشان سبلان از سطح دریا 4800 متر و گدازه های آن مساحتی معادل 1200 کیلومتر مربع را اشغال نموده‌اند.



قله‌های آتشفشان سبلان
به علت فروریختگی و ریزش دهانه (کالدرا) شکل مخروط به شدت قطعه قطعه شده است. آتشفشان سبلان سه قله دارد که به دلیل فروریختگی به شدت فرسوده است. قله بلندتر سبلان سلطان و دو قله دیگر هرم داغ یا سبلان کوچک و آقام داغ یا کسری نام دارند.

در قسمت شمال و در قاعده‌ای که بلندتدین قله سبلان در آن واقع است، دریاچه کوچکی وجود دارد که احتمالا باقی مانده دهانه آتشفشانی است. آتشفشان مرکزی بر روی یک فرا بوم خاوری _ باختری از گدازه‌های ائوسن فوران کرده است.


فعالیت آتشفشان سبلان
فعالیت قدیمی سبلان از ائوسن شروع گردید ولی آنچه که کوه سبلان را بوجود آورده در پلیوسن شروع به فعالیت نموده و تا عصر بعد از آخرین یخبندان هم ادامه داشته است .

شواهد خاموشی آتشفشان سبلان
در دامنه جنوبی سبلان ، چشمه های گوگردی زیادی وجود دارد که آب آنها در حدود 40 درجه سانتیگراد حرارت دارد و تنها گواه فعالیت آتشفشان خاموش سبلان است. این چشمه‌های گوگردی نشان دهنده آخرین فعالیت‌های یک آتشفشان است و بیانگر خاموش نشدن آتشفشان می‌باشند.

تحولات ماگمایی آتشفشان سبلان
به نظر می‌رسد که تحولات ماگمایی این آتشفشان را نباید به صورت یک تفریق ساده در نظر گرفت، بلکه به احتمال در روند عادی افزایش اسیدیته در حین تفریق ، بازگشت به خصوصیت بازیک نیز صورت گرفته است. مواد سازنده این آتشفشان از یک ماگمای عمقی حاصل گردیده ولی تحت تاثیر فرآیندهای کم و بیش پیچیده ای قرار داشته که تبلور بخشی هضم و اختلاط دو ماگما از اهم آنها است.


فازهای شکل گیری آتشفشان سبلان
فاز گدازه ای سبلان قدیم ، که شامل 5 مرحله ماگمازایی است.


فاز فرونشینی کالدرا و فعالیت انفجاری که با انباشت حدود 100 متر نهشته‌های آذر آواری در دامنه شمالی همراه بوده است.


فاز تشکیل گنبدها و جریانهای گدازه سبلان جدید که با تشکیل روانه‌های تراکی آندریت تاداسیت و شکل گیری بلندترین قسمت آتشفشان همراه بوده است.
گونه‌های آتشفشانی سبلان
در یک نگاه کلی در کوه سبلان سه سری آتشفشان قابل تشخیص است که عبارتند از :



نخست ، سری پیدایش کوه سبلان که در واقع شامل گدازه‌های میوسن و از جنس لاتیت _ بازالت است.


دوم ، سری پیش از پیدایش کالدرا از جنس لاتیت _ آندزیت که به داسیت متحول شده اند . این سری در پلیو _ کواترنری بوجود آمده است.


سوم ، سری پس از پیدایش کالدرا ، یا سری بالایی که بخش اصلی آن ترکیب داسیتی دارد. این سری هم در پلیو _ کواترنری بوجود آمده است.


آتشفشان سهند

آتشفشانهای بزرگ سهند ، در 40 کیلومتری جنوب تبریز واقع است و با آتشفشانهای کوچکتر شمال غرب دریاچه ارومیه و مرکز آتشفشانی ارمنستان و آرارات که در نزدیکی مرز ایران واقع است، ارتباط دارد.

آشنایی
ارتفاع کوه سهند از سطح دریا 3695 متر می باشد و مخروطی بسیار پهن و گسترده دارد که از توفها و خاکسترهای فوران تشکیل گردیده و بر اثر آبهای جاری دره‌های تنگی در آنها ایجاد شده است. سهند مخروط بسیار پهن و گسترده ای از تناوب منظم گدازه و خاکستر است که چینه بندی منظم دارد. مواد آتشفشانی سهند بر روی رسوبات مختلف (از پالئوزوئیک تا میوسن) و مساحت تقریبی 4500 کیلومتر مربع را پوشانیده است. این وسعت قشر نازک خاکسترهای آتشفشانی سهند در مناطق دوردست (مثلا در اطراف جاده بستان آباد - تبریز را شامل نمی شود.



فعالیت آتشفشان سهند
تعیین سن مطلق گدازه‌های سهند بین 14/0 میلیون سال تا 12 میلیون سال را نشان داده است. با این ترتیب آتشفشانهای سهند در چند مرحله فعالیت داشته و در حد بین این مراحل فعال ، آرامش نسبی برقرار بوده است. وجود رسوبات حاصل از فرسایش مواد آتشفشانی و سن متفاوت نمونه ها ، مسئله فوق را تائید می کند.

محیط رسوبی گدازه‌های سهند
سیمان لایه‌ای سنگها ، دانه بندی رسوبات و وجود آثار انواع ماهی در خاکسترهای خلعت پوشان تبریز سبب شده تا عده ای از زمین شناسان ، براین باور باشند که سهند به صورت جزیره و یا شبه جزیره کوهستانی بوده که با دریایی کم ژرفا احاطه می‌شده و مواد آتشفشانی ورودی به این محیط ، به کمک جریان آب ، به صورت یکنواخت در سطحی وسیع پراکنده می‌شدند.

چینه شناسی آتشفشان سهند
سهند ، توده آذرین خروجی است که به صورت کلاهکی برروی پایه ای از سنگهای رسوبی به سن‌های مختلف قرار گرفته است. ضخامت مواد آتشفشانی بیش از 800 متر برآورد شده است و در یک نگاه کلی ، مواد آتشفشانی تشکیل دهنده سهند به ترتیب از پائین به بالا ، عبارتند از : کنگلومرای آتشفشانی ، افق‌های پامیس‌دار و گدازه‌های آندزیتی ، تناوبی از لایه های آگلومرایی ، روانه‌های برشی و لاهار و گدازه‌های داسیتی. بدین ترتیب با توجه به وضع چینه شناسی ، سهند را می توان نوعی کلاسیک از یک آتشفشان چینه‌ای دانست.


ویژگی تکتونیکی آتشفشان سهند
به احتمال زیاد ، پیدایش آتشفشانهای سهند به تجدید فعالیت گسل سلطانیه - تبریز که از منطقه سهند عبور می‌کند، مربوط بوده است.

سنگ شناسی آتشفشان سهند
آتشفشان سهند بیشتر از نوع گدازه‌های ریولیتی ، داسیتی و آندزیتی اند که در بین آنها توفها و خاکسترهای فراوان دیده می‌شود. وجود خاکستر با قطعات پامیس در فواصل بسیار دور از قله ( مراغه ، میانه ، بستان آباد ) نشان می‌دهد که فوران‌های انفجاری سهند بسیار شدید بوده است.

آثار زیست محیطی آتشفشان سهند
فوران انفجاری سهند در مدفون نمودن پستانداران حوالی مراغه بی‌تاثیر نبوده است. آثار این پستانداران ذی‌قیمت به دفعات مورد دستبرد علمی قرار گرفته و در موزه‌های مختلف دنیا ضبط شده است.

تحولات ماگمایی آتشفشان سهند
زمین شناسان بر اساس داده‌های جدید ، بر این باورند که:



در سهند تغییر و تحولات ماگمایی در طول زمان صورت گرفته و این تحولات ناشی از تفریق ماگمای اصلی بر اثر نیروی گرانش می‌باشد. به گونه‌ای که ، در محفظه ماگمایی ، از ماده مذاب اولیه با ترکیب آندزیتی ( آندزیت قرمز گل ) ، سنگهای اسیدی شامل داسیت و ریوداسیت بوجود آمده است.


با توجه به ترکیب شیمیایی سنگها ، به نظر می‌رسد که ماگمای تشکیل دهنده سنگها از ذوب بخش پوسته زیرین حاصل شده است.


با توجه به نتایج زمین گاه شماری ، مراکز آتشفشانی سهند از اواسط دوره میوسن تا اواخر پلیتوسن ، بطور متناوب فعال بوده است.

[soleares]

اطلاعات اولیه


روش مقایسه از مشخصات اختر شناسی جدید است. برای مطالعه قوانین حاکم بر تکامل و ساختمان یک جسم فضایی ، پیدا کردن یک یا چند جسم مشابه آن در فضا و یافتن وجه اشتراک و تفاوت آنها مفید می‌باشد. با تعیین عللی که منجر به تشابه یا اختلاف می‌شوند، پرداختن به کار اصلی آسانتر است. تشابهات ، جنبه‌های مشترکی را که بر تکامل اجسام مورد علاقه تأثیر می‌گذارد نشان می‌دهد و عدم تشابه مشخص کننده عواملی می‌باشد که مسیر‌های مختلف تکامل آنها را تعیین می‌نماید.
حتی انتزاعی‌ترین تحقیقات علمی باید طبیعتا به کاربرد علمی دانش جدید منتهی شود. این جهت ‌یابی کارهای علمی ، از ماهیت اجتماعی علم به عنوان نوعی از فعالیتهای انسان سرچشمه می‌گیرد. اختر شناسی نیز از این مسئله مستثنی نیست. اخترشناسان در ضمن بررسی رویدادهایی که در فضا به وقوع می‌پیوندند. بویژه هنگام مطالعه سیارات منظومه شمسی ابتدا درباره زمین فکر می‌کنند. زیرا این مسئله به آنها کمک می‌کند که درباره خانه خود در جهان بیشتر بدانند. از این نظر در مطالعه فعالیت آتشفشان ما بسیار باارزش است.


آتشفشان در زمین


مراحل آتشفشانی از تظاهرات جالب فعالیت درونی سیاره ما است که اثرات زیادی بر روی بسیاری از فرآیند ژئوفیزیکی دارد. می‌توان به کمک این واقعیت که حدود 540 آتشفشان فعال در دنیا وجود دارد. یعنی آتشفشانهایی که حداقل یک بار در طی تاریخ ثبت شده دستخوش انفجار شده‌اند. درباره میزان آتشفشان زمین تصوری پیدا نمود. از این تعداد 360 آتشفشان در «حلقه آتش» رشته کوههای آتشفشانی که اقیانوس آرام را احاطه کرده‌اند، واقع شده‌اند و 68 آتشفشان در کامچاتکاپنینولا و جزایر کوریل قرار گرفته‌اند. در سالهای اخیر مشخص شده که تعداد بسیار زیادتری از آتشفشان در کف اقیانوس وجود دارند و فقط در ناحیه مرکزی اقیانوس آرام ، حداقل 200000 آتشفشان یافت می‌شود.


انرژی انفجار آتشفشان


مقدار انرژی که در ضمن یک انفجار عادی آزاد می‌شود. با انرژی 400000 تن از سوخت معادل آن قابل قیاس است. انرژی که در یک انفجار عظیم ایجاد می گردد تقریبا معادل انرژی است که از سوختن 5000000 تن ذغال سنگ حاصل می‌شود.


پیدایش آتشفشان در سطح ماه


ذرات جامد زیادی که در ضمن انفجار به فضا رانده می‌شوند و پراکنده شدن پرتوهای خورشیدی ، اثر قابل توجهی بر مقدار گرمایی که به زمین می‌رسد دارند. برخی از اطلاعات موجود نشان می‌دهند که در تاریخ سیاره ما پیش از دوره یخبندان طولانی فعالیت شدید آتشفشانی صورت گرفته است. اطلاعات کنونی علمی نشان می‌دهند که فعالیت آتشفشانی همچنین در اجسام سیاره‌ای دیگری که از نظر ماهیت و ساختمان به زمین شباهت دارند رخ می‌دهد.

آتشفشان ها و حفره‌های سطح ماه


ماه که نزدیک‌ترین همسایه زمین است. از نظر تکاملی شباهت زیادی با سیاره زمین دارد. بنابراین ، مقایسه‌ها و مطالعات ماهواره‌ای باید آشکار کننده بسیاری از مسائل باشد. بر اساس اطلاعات به دست آمده از دستگاههای اکتشاف ماه ، بیشتر دهانه‌های حلقه‌ای شکل سطح ماه در اثر تصادم پدید آمده‌اند. از سوی دیگر ، اثرات واضحی از فعالیت آتشفشانی در سطح آن کشف شده است.

به عنوان مثال سنگهای سیاه آتشفشانی مانند گدازه‌های منجمد از مشخصات برجسته سطح ماه هستند. به علاوه دلایلی برای قبول این مسئله وجود دارد که ما سکون‌ها یا تجمع ماده که به وسیله ماهواره‌های مصنوعی ماه در زیر ماریا (دریای ماه)کشف شده‌اند. چیزی جز حفره‌های گدازه‌های منجمد نیستند. احتمالا مشخصات دیگر سطح ماه وجود ارتباط نزدیکی را با فعالیت آتشفشانی نشان می‌دهند.




اثرات آتشفشان در ماه


در سطح ماه نواحی برآمده یا مناطق دایره شکل کم ارتفاع وجود دارد و بر روی برخی از آنها علائمی مانند دهانه‌های آتشفشان‌ها (مناطق صخره‌ای تخریب شده اطراف دهانه‌ها) بوضوح دیده می‌شود. ساختمانهای مشابهی که لاکولیت نامیده می‌شوند نیز در زمین وجود دارند. آنها برآمدگیهای پوسته زمین هستند که در نتیجه آتشفشان پدید آمده‌اند. برخی از تپه‌های قفقاز شمالی یعنی ماشوک ، بشتاف ، و زیمیکا به این گروه تعلق دارند. دانشمندان عقیده دارند که فعالیتهای آتشفشانی شدید بیشتر در طی نخستین ، یک و نیم میلیون سال تاریخ پیدایش ماه بوجود آمده‌اند. این نظریه بوسیله سنجش عمر صخره‌های ماه که دارای مواد آتشفشان می‌باشد تأیید گردید عمر صخره‌ها حداقل سه بیلیون سال است.

آتشفشان در سیاره تیر


اثرات واضحی از فعالیت آتشفشانی در عکس‌های تهیه شده از تیر نزدیک‌ترین سیاره به خورشید دیده می‌شود. سطح این سیاره به وسیله تعداد زیادی حفره ، سوراخ شده است. با آنکه حفره‌ها در اثر تصادم پدید آمده‌اند. اثرات جاری شدن گدازه‌ها در ته برخی از آنها قابل تشخیص است.

آتشفشان در سیاره زهره


برخی از اطلاعات حاکی از آن است که فعالیت‌های آتشفشانی هم اکنون نیز در سیاره زهره ادامه دارند. همانطور که می‌دانید درجه حرارت سطح زهره حدود 500 درجه سلسیوس است که در نتیجه اثر گلخانه‌ای معین تجمع گرمای خورشید در ناحیه پایین جو زهره به علت وجود لایه ابری در اطراف سیاره می‌باشد. کاملا امکان دارد که آتشفشانها و به ویژه جریان گدازه‌های داغ عامل کمک کننده دیگری باشد. ممکن است ذرات جامد فراوانی که بر اساس برخی از اطلاعات در جو زهره یافت می‌شوند. دارای منشا آتشفشان باشند. به علاوه باید گفت که 17 درصد جو از دی اکسید کربن ، گازی که در ضمن فوران آتشفشان آزاد می‌گردد تشکیل یافته است.

[soleares]

نگاه اجمالی
بطور کلی تعداد تلفات آتشفشانها خیلی کمتر از حوادث طبیعی دیگر مانند زلزله ، تسونامی ، سیل و امراض خطرناک واگیردار است. شرط این که آتشفشانها حادثه‌زا باشند، آن است که فعالیت انفجاری داشته و فوران آن در مناطق مسکونی باشد. مهمترین عواملی که سبب مرگ و میر می‌شوند، عبارتند از: جریانهای گدازه و جریانهای گلی (لاهار) ، پرتاب خاکستر و ابرهای سوزان. لازم است برای ایمنی در برابر آتشفشان ابتدا در مورد پدیده‌های همراه آتشفشان یادآوری مختصر شود.

پدیده‌های همراه آتشفشانها
پدیده‌های ویرانگر
پدیده‌های ویرانگر قدرت تخریب زیادی دارند و عموما خطرناک‌اند، مانند هنگامی که فورانها در زیر پوششی از آب دریا یا یخ یخچالها صورت گرفته باشد. اگر فوران در اعماق دریا صورت گیرد، انفجار و مخصوصا فرونشستن آب دریا که پس از آن صورت می‌گیرد، باعث پیدایش امواج بسیار شدید (تسونامی) می‌شود.

بهمنهای سوزان
بهمنهای سوزان فقط در نتیجه قوه ثقل بر روی توده‌ای از گدازه که قسمتی از آن جامد گردیده، بوجود می‌آیند. اگر گدازه ویسکوز که سطح آن جامد باشد و با فشار مواد مذاب زیرین از جا کنده شود و از دهانه لبریز و روی دامنه سرازیر گردد، نیروی ثقل از یک طرف و خروج شدید گازهای متراکم و محبوس از طرف دیگر ، سبب تحرک بیشتر قطعات ریزشی و سوزان در شیبهای تند دامنه آتشفشان می‌شود.

بارانهای ناشی از فوران
فوران آتشفشانی همیشه بخار آب زیاد وارد اتمسفر می‌نماید که با فوران خاکستر هم همراه است. خاکسترهای ریز آتشفشانی که در هوا معلق می‌باشند، مانع رسیدن نور خورشید به سطح زمین می‌گردند و در نتیجه سبب کاهش دما می‌شوند.

کمانهای نورانی
از پدیده‌های ثانوی دیگر می‌توان کمانهای نورانی را ذکر کرد که در هنگام انفجار شدید کوه وزوو مشاهده و حتی عکسبرداری شد و بسیار جالب و استثنایی است. کمانهای مزبور را باید امواج صوتی دانست که بخشهای متحدالمرکزی از انبساط و انقباض هوا در آنها پدید آمده است و این بخشها باعث شکست نور می‌شوند.

شناخت زمین شناسی آتشفشان تحت مراقبت
در پیشگویی فورانها ، شناخت زمین شناسی دستگاه آتشفشان امری اساسی است. با بررسی تاریخچه فورانهای مختلف و تعیین سن دقیق یک آتشفشان می‌توان راجع به تعداد تقریبی فورانها ، نوع فعالیت و چگونگی تغییرات و تحولات ، نظم و قاعده فورانها و خواب آتشفشان آگاهی بدست آورد.

بررسی ساختمان زمین شناسی آتشفشان
از قبل باید مناطق گسلی و نحوه جریان آب در اطراف آتشفشان تعیین شود. همچنین محلهایی که ممکن است لغزشهای زمین جریانهایی از گل بوجود آورد، مدنظر باشد. در پیشگویی از خسارات رعایت موارد فوق امری الزامی است. بر اساس همین مطالعات زمین شناسی است که ایسلندی‌ها دقیقا وقوع فورانها را پیشگویی کرده و به ندرت پیش بینی آنها خلاف از آب در آمده است، زیرا آنها مقدار و نحوه فورانهای هر آتشفشان را مشخص کرده‌اند.

بررسی آب شناسی (هیدرولوژی)
امروزه در هر آتشفشان علاوه بر مطالعات زمین شناسی ، بررسی‌های آب شناسی نیز انجام می‌شود. مقدار بارانی که در منطقه می‌بارد، مقدار آبی که نفوذ می‌کند و بخشی که در روی آتشفشان به جریان می‌افتد، به دو دلیل زیر از اهمیت زیادی برخوردارند:



اول آن که آب داغ و پر فشار در هنگام نفوذ در شکستگیها و روزنه‌های آتشفشان به بخار تبدیل شده و قدرت انفجاری زیادی پیدا می‌کند که خود فوق‌العاده خطرناک بوده و ممکن است همان طور که در مورد کوه سنت هلن دیده شد، پس از باز شدن مجرای آتشفشانی فورانی عظیم بروز نماید.


دوم آن که آبهای سطحی چندین متر مکعب خاکستر دانه ریز را در خود خیس نموده و بدین وسیله جریانی از گل یعنی لاهار بوجود می‌آید که لاهارهای مشهور اندونزی از آن جمله‌اند. بر اثر همین جریان گل که در 13 نوامبر 1985 در دامنه کوه آتشفشان نوادودل روئیز به جریان افتاد، شهر کلمبیایی آرمرو در زیر آن مدفون شد. با بررسی‌های دقیق زمین شناسی می‌توان کلیه این خطرات را محدود کرد.
ایستگاههای مراقبت
برای پیشگویی یک فوران آتشفشانی ، استقرار یک ایستگاه مراقبت در دامنه‌های آتشفشان دومین شرط لازم است. بطور کلی ، در حال حاضر ، حداقل دستگاههای مشاهداتی قابل قبول که باید برای مراقبت از یک آتشفشان مورد استفاده قرار گیرد، شامل تقریبا 10 زلزله سنج و شبکه‌ای از انحراف سنجها است که به نحو مناسب مستقر شده باشند. با چنان وسایل و به کمک چند متخصص وظیفه شناس و دقیق ، امروزه می‌توان اطمینان یافت که در مقابل بیداری هر آتشفشان غافلگیر نخواهیم شد.

آنچه که نسبت به آن احاطه کمتری داریم، پیش بینی حوادث محلی در هر بحران است، هنوز در تعین ساعت دقیق فوران ، ماهیت آن ، قدرت و میزان فوران یا انفجار در مراحل بحران بسیار نامطمئن عمل می‌کنیم و انجام این کار مستلزم پیشرفتهای دیگری است.

علاوه بر استقرار ابزار و مشاهداتی مدرن که به وسیله فرانسوی‌ها ، آمریکایی‌ها ، ژاپنی‌ها یا ایسلندی‌ها بکار گرفته شده است، وسایل محاسباتی و ارتباط جمعی دیگری هم به آن اضافه کرده‌اند. نتایج ایستگاهها بطور دائم در اختیار یک واحد مرکزی قرار می‌گیرد. محاسبات دائما به دستگاههای کامپیوتری هر ایستگاه سپرده می‌شود و فردای آن روز به کمک ماهواره‌ها تمام اطلاعات در اختیار آزمایشگاههای دور دست قرار می‌گیرد تا کارهای نهایی روی آن انجام شود.

[bb]

ممنون دوست عزيز
جالب بودن

[soleares]

قابلي نداشت شما لطف داريد اگر مطلبي داريد حتما قرار بدهيد .

[s831153]

من طرفدار سرسخت اين رشته ام اميدوارم بيشتر در مورد اين رشته اطلاعات بديد در ضمن بحثتون بسيار جالب بود.

[soleares]

مگه رشته شما چيه ؟ تجربي ؟ زمين شناسي . يا آتشفشان شناسي؟

[soleares]

نمایه شدت فوران آتشفشان

نمایه شدت فوران آتشفشان (‎VEI‏) [1] به روش اندازه گیری و محاسبه نیروی فورانی کوه‌های آتشفشان اطلاق می گردد.

این روش مشابه با دستگاه اندازه گیری زمین‌لرزه، و واحد آن ریشتر است. طراح این سیستم دو نفر زمین شناس به نام های «کریس نیوهال» و «استیو سلف»[2] می باشند. ارتفاع ستون دودکش و مقدار مواد خارج شده، فاکتورهای عمده درترتیب جدول سنجش انفجار هستند. ترتیب درجات برحسب افزایش لگاریتمی محاسبه شده، یعنی نیروی هر درجه، ده برابر درجه پیشین است. تقسیم درجات از صفر تا هشت است که درجه صفر مبین فعالیت تقریبأ کم خطر آتشفشان می باشد در صورتیکه عدد هشت، فوران عظیم و سهمناکی را با تأثیرات جهانی نمایش می دهد. درجه 9 نیز در این جدول قابل محاسبه می باشد اما در صورت وقوع چنین آتشفشانی، احتمال نابودی جهان را می توان پیش بینی کرد.

جدول سنجش انفجار

VEI --------------- ارتفاع ستون دود ------------------مقدار مواد خارج شده ------نوبت انفجار


--------------------------------------------------------------------------------

0 -------------- <100 متر ----------------------- >1000 متر مکعب --------- روزانه
1 -------------- 100 - 1000 متر ---------------- >10٬000 متر مکعب ------- روزانه
2 -------------- 1 - 5 کیلومتر ----------------- >1000٬000 متر مکعب ----- هفتگی
3 -------------- 3 - 15 کیلومتر ---------------- >10٬000٬000 متر مکعب --- هر یک سال
4 -------------- 10 - 25 کیلومتر --------------- >0،1 کیلومتر مکعب ------ هر ده سال
5 -------------- >25 کیلومتر -------------------- >1 کیلومتر مکعب -------- هر صدسال
6 -------------- >25 کیلومتر -------------------- >10 کیلومتر مکعب ------- هر صدسال
7 -------------- >25 کیلومتر -------------------- >100 کیلومتر مکعب ------ هر هزارسال
8 -------------- >25 کیلومتر -------------------- >1000 کیلومتر مکعب ----- هر ده هزارسال

در طول یکصد هزار سال گذشته فقط یکبار انفجاری به شدت 8 VEI به وقوع پیوسته[3] و در ده هزار سال گذشته حداقل پنج انفجار آتشفشانی با درجه 7 VEI اتفاق افتاده است.


پاورقي
1- ^ مخفف جمله انگلیسی (Volcanic Explosivity Index) است. آلمانی آن Vulkanexplosivitätsindex است.

2- ^ نام طراحان جدول محاسبه انفجار Chris Newhall + Steve Self

3- ^ انفجار آتشفشان توبا در سوماترا، هفتاد و چهارهزار سال پیش به این درجه رسیده است. پیش از انفجار توبا دو انفجار دیگر توسط آتشفشان یلوستون با قدرت 8 درجه اتفاق افتاده است.

[bb]

در مورد ذرات تشكيل دهنده مواد آتشفشاني اطلاعات چي داريد؟

[Dr.Adeli]

در مورد ذرات تشكيل دهنده مواد آتشفشاني اطلاعات چي داريد؟


اگر منظور از مواد آتشفشانی ماگما باشه باید گفت که ماگما ترکیب سیلیکاته هستش که می تونه حاوی فازهای جامد (مانند بلورها) و گازی (مانند مواد فرار ) باشه
اگه منظور از مواد آتشفشانی ترکیبات سیلیکاته هستش بگو تا بیشتر بگم

[bb]

ممنون
تقريبا از جنس ماگما اطلاعات دارم . البته منظورم تركيباته سيليكاته بود.
فقط اگه بيشتر در مورد تفريق ماگما و جدا شدن كاني ها از اون و رابطه اونا با شكل گيري ماكل ها تو تاپيك كاني شناسي توضيح بديد
خيلي خوب ميشه .
با تشكر

[bb]

با نگاهی به پراکندگی آتشفشانها در سطح زمین ملاحظه می کنیم که اولا بین مناطق آتشفشانی و نقاط زلزله خیز زمین رابطه غیر قابل انکاری وجود دارد و ثانیا این دو پدیده در مناطق خاصی از زمین یعنی در حد و مرز صفحات لیتوسفری زمین اتفاق می‌افتند.
در مجاور دراز گودالهای اقیانوسی ، یعنی در مناطق فرورانش ، آتشفشانها از نوع انفجاری اند ( مانند نواحی ژاپن ، اندونزی ، فیلیپین ، مغرب ایالات متحده ، مکزیک ، اکوادور ، پرو ، ایتالیا و یونان).
پشته‌های اقیانوسی ( Ridge ) نیز محل وقوع آتشفشانهای فعال و تقریبا دائمی است. این آتشفشانها عموما غیر قابل روئیت‌اند، زیرادر اعماق زیاد آب دریا (۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ متری) اتفاق می‌افتند و به ندرت در سطح زمین نمایان می‌شوند. با این وصف با اکتشافات و بررسیهای کف اقیانوسها به کمک اطاقکهای شناور ، توانسته‌اند تظاهرات آتشفشانی این مناطق را از نزدیک مشاهده کنند.
● آتشفشانهای پشته میان اقیانوسی
این آتشفشانها از شکافهای یک دره اصلی و دره‌ای فرعی کوچکتر در کف اقیانوس به بیرون سرازیر می شوند. ترکیب آنها اساسا بازالتی است که به آن بازالت مور می‌گویند و در آن گدازه پاشی به وفور یافت می‌شود. پشته میان اقیانوسی ، دارای شکستگی و گسلهای فراوان است که کم و بیش با محور پشته موازی است. رسوبات این ناحیه اساسا از نوع پلاژیک اند. با بررسیها و مطالعات دقیق ثابت شده است که لایه‌های سازنده پوسته اقیانوسی به اقیانوسها شباهت دارند.
بازالتهای سازنده کف اقیانوس از نوع تولئیت اقیانوسی است که ماگمای کم تحول یافته‌ای محسوب می‌شود. تشخیص آتشفشانهای بازالتی در پوسته اقیانوسی قدیمی که از مراکز گسترش کف اقیانوس ناشی شده باشد بسیار مشکل است، چه به دلیل دگرسانهای شدید ، ویژگیهای ژئوشیمیایی آن دستخوش تغییر زیاد می شود، از اینرو تنها به کمک توالی سنگ شناسی مثلا وجود گدازه‌های بالشی که به سمت پائین به مجموعه ای از دایکهای صفحه‌ای ختم شود و حضور قطعاتی از بقایای لیتوسفر اقیانوسی می‌توان وجود مراکز گسترش قدیمی را آشکار ساخت.
● آتشفشانهای ممتد وسط صفحه اقیانوسی
این قبیل آتشفشانها بر روی پی سنگی از لیتوسفر اقیانوسی بنا می‌شوند که گاهی به صورت کوه آتشفشان منفرد (سی مونت) و یا به صورت رشته جزایر آتشفشانی (مثلا جزایر آتشفشانی هاوایی) به دنبال هم قرار دارند. قطر سی مونتها متفاوت است و ممکن است کمتر از یک کیلومتر تا دهها کیلومتر تغییر کند. در قاعده کوه دریایی (یاسی مونت) ، گدازه‌های بالشی بازالتی و هیالوکلاستیتها دیده می‌شود ولی در نزدیک به سطح دریا ، با پوششی از لایه‌های پیروکلاستی و گدازه‌های آتشفشانی مفروش می‌شود.
رشته جزایر آتشفشانی وسط اقیانوس به صورت دانه‌های تسبیح به دنبال هم قرار می‌گیرند که امتداد آنها بر پشته میان اقیانوس عمود است و با دور شدن از این پشته سن آنها زیادتر می‌شود. این نوارهای آتشفشانی بر اثر عبور صفحه لیتوسفری از روی نقاط داغ زیر لیتوسفر بوجود می آیند. مسلما با حرکت و فرورانش صفحات لیتوسفری ، این جزایر نیز ممکن است به همراه پوسته اقیانوسی به زیر صفحات مجاور وارد شده، و بلعیده شوند. یا بخشهایی از آن به صورت تکه های مجزا به حالات فرورانش در قطعه مجاور باقی بماند.
● آتشفشانهای جزایر قوسی
این آتشفشانها به صورت خط باریک و با پهتای کمتر از ۵۰ کیلومتر به موازات محور دراز گودالهای اقیانوسی قرار دارند. بر حسب شکل گودال (مستقیم یا منحنی) ، امتداد خطی آتشفشانهای مزبور ممکن است مستقیم (جزایر تونگا - کرمارک) یا داری انحنا باشد (جزیره ماریانا). ساختمان زمین شناسی این مناطق به ترتیب بعد از گودال ، منطقه منشور به هم افزوده ، قوس حیهه‌ای و دریای حاشیه‌ای و قوس برجا مانده قرار دارد. آتشفشانهای فعال که به آن آتشفشانهای پشت قوس می گوییم، در کنار دریاهای حاشیه‌ای قرار دارند.
سنگهای جزایر قوسی اکثرا از نوع بازالتی یا آندزیتهای بازالتی با ماهیت تولئی ایتی اند و از لیتوسفر فرو رانده یا از گوه گوشته‌ای روی آن منشات گرفته اند. اخیرا سنگهایی به نام بونینیت (Boninte) ( بازالتی یا آندزیتی که غنی از منیزیم ، کروم و نیکل اند ) به عنوان ماگمای اصلی سنگهای جلوی قوس آتشفشانی معرفی شده است که در مراحل اولیه تکامل جزایر قوسی ظاهر می‌شوند.
● آتشفشانهای منفرد کف اقیانوس
این قبیل آتشفشانها دور از پشته میان اقیانوسی و سیستم ریفت اصلی آن قرار دارند. پی این آتشفشانها بر روی پوسته اقیانوسی با ترکیب تولئیت اقیانوسی بنا نهاده شده است. تعداد آنها به چندین هزار می رسد. بعضی از آنها در شمال اقیانوس اطلس (نظیر جزایر تنریف ، هیرو ، لاپالما) از نظر تحولات آتشفشان شناسی و فرسایشی در مراحل مختلف قرار دارند. سنگهای آتشفشانی این جزایر غالبا از نوع آلکالن سدیک اند که بعضی از آنها تامئولیت نیز تفریق یافته اند.
بعضی دیگر استثنائا از نوع آلکالن پتاسیک اند (تریستان داکونها که در جنوب اقیانوس اطلس و در فاصله ۵۰۰ کیلومتری از ریفت وسط اقیانوس قرار دارد ). به نظر می‌رسد که ماگمای مولد این آتشفشانهای منفرد از مناطق عمیقتر منشا گرفته و بنابراین درجه آلکالینیته آنها بیشتر است. مثلا جزیره اسیتر در نزدیکی پشته میانی اقیانوس آرام از نوع بازالت حد واسط و ساب آلکانی است و به ریولیت تفریق یافته است، در حالی که جزیره کوک Cock Island و تاهیتی واقع در ۳۰۰۰ کیلومتری مغرب پشته مزبور از نوع آلکالی و غیر اشباع از سیلیس اند.

شبکه رشد

[bb]

انواع گازهای آتشفشانی

اصولا با کاهش فشار ، حلالیت گازها در ماگما کم می‌شود، یعنی ابتدا گازها بیش از فشار خارج است، به سرعت انجام می‌شود و رفته رفته مقدار آن به حدی زیاد می‌شود که ماگما منظره جوشان پیدا می‌کند. (پدیده وزیکولاسیون Visiculation) بنابراین پدیده وزیکولاسیون پدیده‌ای است که در آن ماگما به دو فاز مایع و گاز تفکیک می‌شود و به علت خروج سریع گاز ، گدازه حالت جوشان پیدا می‌کند.
مقدار قابل ملاحظه‌ای از گازهای آتشفشانی ، هنگام فعالیت آتشفشان با شدت هر چه تمامتر از آن خارج می‌گردد که مشخص نمودن جنس آنها بسیار مشکل است، زیرا غالبا غیر ممکن است این گازها را که دارای دمای زیاد بدست آورد. به علاوه با ورود گازهای آتشفشانی به اتمسفر ، واکنشهای شیمیایی انجام می‌شود و ترکیب اصلی آنها تغییر می‌کند. جدیدترین بررسیهایی که در مورد گازهای آتشفشانی انجام شده است نشان می‌دهد که بسیاری از گازهای آتشفشانی منشا ثانوی دارند، چون اتمسفر اکسید کننده است در حالی که در اعماق زمین شرایط احیا غلبه دارد. از اینرو گازهای آتشفشانی را از دو نظر می‌توان تقسیم نمود.
۱ـ تقسیم بندی گازهای آتشفشانی از نظر شیمیایی
بطور کلی گازهای آتشفشانی یا فومرولها از نظر شیمیایی به دو دسته تقسیم می‌شوند.
▪ فرمرولهای قلیایی : به صورت آمونیاک ، نوشادر و بعضی از ترکیبات کلردار خارج می‌شوند.
▪ فومرولهای اسید : به مراتب فراوانتر از فومرولها قلیایی است و شامل اسید کلریک ، گازهای سولفورو و سولفوریک و SH۲ می‌شود. رنگ قهوه‌ای و گاه زرد و یا بنفش نتیجه تاثیر این گازها بر سنگها در محل خروج گازهاست.
۲ـ تقسیم بندی گازهای آتشفشانی از نظر دما
اصولا انواع گازهای آتشفشانی را بر حسب دما تقسیم بندی می‌کنند. البته هر قدر از دهانه آتشفشان دور شویم دمای گازها کاسته می‌شود و هر قدر زمان استراحت آتشفشان زیادتر باشد دمای آنها کمتر می‌شود. با افزایش دما مقدار SO۲ زیاد و SH۲ کم می‌شود در همین شرایط نسبت Ca به H۲ , CO۲ به H۲O افزایش می‌یابد.
● گازهای خیلی گرم
گازهای خیلی گرم ، غالبا در دهانه دیده می‌شوند، دمای آنها ممکن است گاهی به ۱۰۰۰ درجه سانتیگراد نیز برسد. در ترکیب این نوع گازها H۲/NH۳BO۳H۳/SH۳/CO۲ و بویژه بخار آب وجود دارد (غالبا بخار آب بیش از ۹۰ درصد حجم کل گازها را تشکیل می‌دهد). به علاوه در آن اسید کلریدریک و کلریدهایی مانند FeCl۳/ALCl۳/CLNa/NH۳Cl نیز پیدا می‌شود.
● گازهای گرم
در نزدیکی پوزول قدیمی در ایتالیا آتشفشانی وجود دارد که فقط بخار آب گرم از بعضی از نقاط آن خارج می‌شود. کف این منطقه به صورت تشتگی به قطر ۴۰۰ تا ۵۰۰ متر است و از خاکسترهای آتشفشانی بسیار حفره‌دار پوشیده شده است. در اینجا بخار آب سوت زنان خارج می‌شود. دمای این بخار آب که با مقداری کمی اسید کربنیک و سولفید هیدروژن مخلوط است بین ۱۳۰ تا ۱۶۵ درجه سانتیگراد است. در مجاورت اکسیژن هوا ، سولفید هیدروژن ابتدا به گوگرد و سپس به اسید سولفورو تبدیل می‌شود.
به دلیل وجود همین گوگرد در گذشته آن را سولفاتارا یا گوگردزا می‌نامیدند. سیلیس موجود موجود در محیطهای سیلیکاته نیز به صورت اوپال ته نشین می‌شود که رنگ آن سفید و دارای حفره‌های فراوان است. در داخل حفره‌های مزبور گاهی سولفاتهای محلول به صورت زاج طبیعی آلونیت (سولفات آلومینیوم) رسوب می‌نمایند که از نظر اقتصادی دارای اهمیت است. بطور کلی سولفاتار عبارت از خروج بخار آب و سولفید هیدروژن ، با دمای ۹۰ تا ۳۰۰ درجه سانتیگراد است و در تمام مناطق آتشفشانی دیده می‌شود.
● گازهای سرد
گازهای سرد که به آن موفت Moffette هم گفته می‌شود گازی است که کمی از هوای معمولی گرمتر باشد. این گازها ممکن است منشا ماگمایی داشته یا نتیجه تصاعد گازها از سنگهای آهکی باشد (انحلال آهک در مجاورت گازهای اسیدی). در ترکیب آن علاوه بر بخار آب ، گاز CO۲ به فراوانی یافت می‌شود. در سال ۱۹۸۶ از یکی از دریاچه‌های کامرون (دریاچه نیوس Nyos) ناگهان گاز CO۲ با نیروی عظیم از درون آب بیرون آمد و راه دهکده را در پیش گرفت. بیش از دو هزار نفر اهالی دهکده و چهارپایان را حقه کرد. این گاز منشا ماگمایی داشت و به صورت حباب عظیم در زیر آب دریاچه (از منشا آتشفشانی) پنهان بود.
● چشمه‌های آب گرم و چشمه های معدنی
چشمه‌های آب گرم غالبا در اطراف نواحی آتشفشانی و حتی در اطراف آتشفشانهای خاموش دیده می‌شوند. این چشمه‌ها نشانه‌ای از آخرین مرحله سرد شدن مواد ذوب در درون زمین‌اند که از آن بخار آب و گازهای کم و بیش گرم متصاعد می‌گردد. ترکیب عمده مواد متصاعد بخار آب بسیار گرم و پرفشار و گاز کربنیک است که در هنگام بالا آمدن تدریجا از گرمای آن کاسته می‌شود. اگر صعود همچنان ادامه یابد بخار آب تقطیر می‌شود و به صورت چشمه‌های آب گرم تظاهر می‌کند. دمای چشمه‌های آب گرم عموما ۵ تا ۱۰ درجه سانتیگراد گرمتر از آب محیط اطراف است.

شبکه رشد

[bb]

اختلاط ماگمایی

اختلاط ماگما با ماگما را اصطلاحا هیبریداسیون و سنگ حاصل را هیبرید یا دورگه می‌گیوند. بسیار دیده شده که چند نوع ماگما با ترکیبات مختلف در یک محل یافت گردند. بنابراین، این احتمال نیز وجود دارد که گاهی ماگماها باهم مخلوط بشوند. اما تفاوتهای موجود در گرانروی و وزن مخصوص ، به احتمال زیاد ، مانع از عمل اختلاط ماگماها می‌شود. بنابراین یافتن دلایل قابل قبول برای اثبات اختلاط دو ماگما در مقیاس وسیع ، کار مشکلی است.مطالعات ایزوتوپی نشان داده که سرب ، استرانسیوم و اکسیژن در بسیاری از ماگماها دارای بیش از یک منشا هستند و این تنوع ایزوتوپی را با مدلهای اختلاط ماگمایی می‌توان تغییر نمود. اما آنچه که هنوز مبهم است این نکته است که آیا این ویژگیها حاصل اختلاط ماگماهاست، یا ذوب یک منشا مختلط. اگر دو ماگما که از نظر فیزیکی و شیمیایی نسبت بهم متفاوت بوده و بهم برخورد نمایند، اشکالی از مخلوط شدن از خود نشان می‌دهند که می‌توان مراحل تدریجی اختلاط را تا پایان دنبال نمود. این مراحل عبارتند از:
●اختلاط مکانیکی و تشکیل آنکلاوهای آتشفشانی هم منشا
در اولین مرحله برخورد ماگمای بازیک کم حجم و با غلظت کمتر نسبت به ماگمای اسید میزبان ، ماگمای بازیک به صورت گلوله‌های کروی تا تخم مرغی و با اختصاصات پیلولاوایی در می‌آید، یعنی قشر خارجی گلوله‌ها دارای حاشیه انجماد سریع است و در مرکز آن حفره‌های درشت و هر قدر به حاشیه نزدیک شویم حفره‌ها ریزتر می‌شود و نیز در گلوله‌های بزرگ بازیک شکافهای شعاعی دیده می‌شود که این گلوله ها را آنکلاوهای هم منشا می‌گویند.
● قطعه قطعه شدن آنکلاوهای هم منشا و ظهور فاسیس امولسیونی
پس از اختلاط مکانیکی ، آنکلاوهای هم‌منشا قطعه قطعه شده و به صورت گلوله‌های کوچکتری (فاسیس گلبولی) در می‌آیند و مایع بطور محلی منظره امولسیونی پیدا می‌کند. حاشیه گلبولها کاملا مشخص و اختلاف کانی شناسی و ژئوشیمیایی بین دو محیط در این حاشیه بخوبی قابل مشاهده است.
● ظهور حالت نواری
همزمان با قطعه قطعه شدن آنکلوهای هم منشا و تشکیل گلبولهای بازیک ، حالت نواری در آن بوجود می‌آید. نوارهای مزبور رفته رفته بزرگتر و در عین حال از تعداد آنکلاوها و گلبولها کاسته می‌شود و به این ترتیب اختلاف ترکیب ، بخشهای روشن و تاریک مشخص‌تر می‌گردد. حالت نواری حتی در مقیاس میکروسکوپی هم قابل مشاهده است.
● پیدایش حالت همگن (هموژنیزاسیون)
تا قبل از این مرحله ، در بافت سنگ حالت هتروژن قابل مشاهده است ولی تدریجا بافتی یکنواخت و همگن در ماگما ظاهر می‌شود که نشانه فرآیند پایان برخورد مکانیکی بین دو ماگماست. حالت یکنواختی هنگامی کامل است که برخورد مکانیکی و انتشار شیمیایی تواما عمل نمایند، زیرا با قطعه قطعه شدن ماگمای بازیک ، سطح تماس آن با ماگمای اسید افزایش می‌یابد و انتشار شیمیایی با سهولت بیشتری انجام می‌پذیرد.
● اختلاط ماگماهای مشابه
اختلاط ماگماهای بازالتی با یکدیگر محتملتر است، زیرا این ماگماها در مقیاس وسیع تولید می‌شوند و دارای گرانروی کمتر می‌باشند. یک حالت احتمالی برای اختلاط دو ماگمای بازالتی این است که یک ماگمایی در سطح بالا (عمق کمتر) در حال تبلور و تفریق باشد و در همین زمان توسط یک ماگمای بازالتی تازه از زیر تغذیه گردد. در اینصورت یک محصول مختلط که متفاوت از ماگمای اصلی و نیز متفاوت از محصول عادی حاصل از تفریق در یک سیستم بسته است، بدست می‌دهد. این حالت ممکن است در نفوذهای بزرگ تفریق یافته که شواهد و قرائن موجود حاکی از دوباره پر شدن مخزن آنهاست (مثلا بوشفلد) ، اتفاق افتاده باشد.
احتمال وقوع این عمل در اتاقهای ماگمایی زیر دور سالهای اقیانوسی زیاد است و این عمل ممکن است عامل تفاوت در ترکیب بازالتهای کف اقیانوسی باشد. همچنین تنوع گابروهای پوسته اقیانوسی که در کمپلکسهای افیولیتی به چشم می‌خورند نیز ممکن است ناشی از این فرآیند باشند. اختلاط در ماگماهای اسیدی کمتر امکان پذیر است، زیرا این ماگماها گرانروی بالایی دارند که مانع از اختلاط آنها با یکدیگر می‌شود.
●اختلاط ماگماهای نامشابه
مثالهای جالب در این مورد یکی گدازه‌های مختلط فوران یافته در سال ۱۸۷۵ از آتشفشان آسکیا (Askja) در ایسلند و دیگری فوران پومیس در سال ۱۹۱۵ از کوه لاسن (Lassen) در کالیفرنیا است، که اختلاط داسیت و آندزیت در آن مشخص است. گیبسون و دالکر ۱۹۶۳ یک گدازه بازالت - ریولیت مختلط را در ایسلند توصیف کرده‌اند که بوسیله یک دایک مختلط تغذیه شده است.
مثالهای متعددی هم وجود دارند که در شرایط پلوتونیک ماگماهای بازیک و اسیدی بدون آنکه با یکدیگر مخلوط گردند همزیست بوده‌اند. در سالهای اخیر عقیده پترولوژیستها بر این قرار گرفته که اختلاط ماگماهای اسیدی و بازیک نقش بسیار کوچکی در تشکیل سنگهای حد واسط دارد (هال ۱۹۸۵) ، اما عده‌ای نیز به اهمیت اختلاط ماگمایی در تشکیل سنگهای حد واسط معتقدند (آندرسون ۱۹۷۶).

شبکه رشد

[Boye_Gan2m]

انواع بافت سنگ های آتشفشانی :


پورفیریک:
بلورهای درشت یا فنوکریست در متن ریز بلور یا شیشه ای.


بافت اینترسرتال:
در بین کانی های سنگ فضاهای خالی دیده می شود که این فضاها با شیشه یا محصول دگرسانی آن پر می شود.


بافت تراکیتی:
نوعی بافت پورفیریک با خمیره میکرولیتی یا میکرولیتی –شیشه ای که در آن میکرولیت های فلدسپار، حالت جریانی دارند.


بافت اسفرولیتی:
بافتی که در آن شیشه ای فلدسپاری و سیلیسی به صورت شعاعی متبلور شده اند.


بافت شیشه ای:
قسمت اعظم سنگ از شیشه تشکیل شده و گاهی حالت جریانی دارد که بافت شیشه ای جریانی می گویند.


بافت دم چلچله ای:
بلورهای سنگ و شیشه به حالت دم پرستویی و حاصل سرد شدن یا تبلور سریع می باشند.


بافت اسپینیفکیس:
بافتی که در سنگ های اولترامافیک خروجی ( گدازه کوماته ایت ) دیده می شود. در این بافت الیوین ها و پیروکسن ها به صورت اسکلتی، داربستی یا زنجیره ای دیده می شوند.




انواع سنگ های آتشفشانی:


سنگ داسیتی – ریولیتی:
دارای فنوکریستهای کوارتز همراه با کانی فلدسپار و پلاژیوکلاز در یک زمینه دانه ریز فلدسپار و کوارتز. این سنگ ها معادل آتشفشانی سنگ های گرانیتی می باشند.


سنگ تراکیتی:
حجم اصلی این سنگ ها را فلدسپار به ویژه فلدسپات آلکالن تشکیل می دهد که به صورت فنوکریست و خمیره سنگ یافت می شود.


سنگ آندزیت و بازالت:
فراوانترین سنگ های آتشفشانی که دارای کانی های رنگین زیادی است. مانند تراکیتها، فنوکرسیت کوارتز وجود ندارد ولی فنوکرسیت پلاژیوکلاز و کانی های رنگین زیاد است. در خمیره نوع سنگ فلدسپار آلکالن وجود ندارد و خمیره عمدتا از پلاژیوکلاز و پیروکسن می باشد.


سنگ های فنولیتی، تفریتی و بازانیت:
تشخیص صحرایی این سنگ ها بسیار مشگل است، مگر اینکه سنگ دارای مقدار زیادی فنوکریست های فلدسپاتوئید مانند لوسیت، نفلین و آنالسیم باشد. این سنگ ها در بازالت آلکالن و مناطق ریفت قاره ای وجود دارد.


سنگ لاتیت:
معادل آتشفشانی سنگ مونزونیتی که در مقایسه بازالت و آندزیت، دارای فلدسپار غنی از پتاسیم می باشد.

سری ماگمایی:
سنگهای آتشفشانی شامل سریهای تولئیتی، کالکوآلکالن، آلکالن و شوشونیتی می باشند.


سری تولئیتی:
شامل بازالت تولئیتی، سنگ های حدواسط و اسیدی می باشد. سری تولئیتی از نظر سدیم و پتاسیم و دیگر عناصر آلکالن و همچنین عناصر خاکی نادر و سیلیس غنی می باشد که در مناطق سازنده و در داخل صفحات و گاهی در مناطق در حال فرورانش یافت می شوند.




سری کالکوآلکالن:
یا سری هیپرستن که مانند سری تولئیتی غنی از سیلیس است و درصد Al2O3 آن بیش از 17% است و در مناطق فرورانش دیده می شود.


سری آلکالن:
فقیر از سیلیس، عناصر آلکالن، عناصر خاکی نادر، مواد فرار، ارتوپیروکسن و پیژونیت و حاوی الیوین پایدار و بدون حاشیه واکنشی و دارای فلدسپاتوئید ( نفلین – آنالیسم، لوسیت ) می باشد و در داخل صفحات قاره ای و اقیانوسی دیده می شوند.


سری شوشونیتی:
دارای پتاسیم زیاد نسبت 1= Kzo/ NazO می باشد و در مناطق در حال فرورانش فراوان است ولی مانند کالکوآلکالن نمی تواند شاخص خوبی برای این مناطق باشد، زیرا سری شوشونیتی در داخل صفحات قاره ای نیز دیده می شود.

[Vmusic]

از (¯`•Boye_Gan2m•´¯) ([ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]) عزيز براي تنظيم فهرست تاپيك تشكر مي كنم.

Post Merged by Dianella

=======================


فهرست بندی تاپیک ولکانولوژی یا آتشفشان شناسی

1- ولکانولوژی یا آتشفشان شناسی ([ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ])
2- سنگهای آتشفشانی ([ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ])
3- دهانه آتشفشان ([ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ])
4- ماگما ([ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ])
5- آتشفشان نوع هاوایی ([ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ])
6- آتشفشان دماوند ([ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ])
7- آتشفشان تفتان ([ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ])
8- آتشفشان سبلان و سهند ([ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ])
9- آتشفشان در منظومه شمسی ([ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ])
10- ايمني در مقابل آتشفشان ([ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ])
11- نمایه شدت فوران آتشفشان ([ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ])
12- آتشفشان های درون اقیانوس ([ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ])
13- انواع گازهای آتشفشانی ([ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ])
14- اختلاط ماگمایی ([ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ])
15- انواع بافت سنگ های آتشفشانی ([ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ])
16- تصاویری زیبا از آتشفشان ([ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ])
17- کاربردهای علم آتشفشان شناسی ([ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ])
18- ساختمان آتشفشان ([ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ])
19- آتشفشان بزمان ([ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ])
20- آتشفشان جزایر هاوایی ([ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ])
21- علل پيدايش آتشفشان ([ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ])
22- آتشفشان ([ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ])
23- عكسهايي از آتشفشان سنت هلن ([ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ])
24- آتش فشان روي ماه ([ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ])
25- هنگام که غول‌ها می‌خروشند ([ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ])
26- نگاهی گذرا به آتشفشان‌های مهم ([ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ])
27- آتش فشان هاي جهان ([ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ])
28- منظومه خورشيدي ([ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ])
29- معرفي تمام اتش فشان هاي جهان ([ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ])
30- آتش فشان هاي اروپا ([ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ])
31- آتش فشان چيست ؟ ([ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ])
32- انواع آتش فشان ([ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ])
33- آتشفشانهاي اروپا بخش 2 ([ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ])
34- آتشفشان ([ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ])
35- اشت فشانهاي فعال روي مريخ ([ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ])
36- توليد انرژى از منابع حاصل از فعاليت هاى آتشفشانى ([ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ])

[zaminshenas]

چند تا تصوير زيبا از اتشفشان
[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

[Boye_Gan2m]

آگاهی از علم آتشفشان شناسی و شناخت آتشفشان ها در بسیاری از موارد نظری و کاربردی اهمیت شایان توجهی دارد که از آن جمله:

1-با کمک علم آتشفشان شناسی می توان تا حدودی از ساختمان و ترکیب داخلی زمین (حداقل پوسته و گوشته فوقانی) اطلاعاتی را کسب نمود.
[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]`.gif
با کمک علم آتشفشان شناسی می توان به ساختار داخل پی برد

2 - هر چند مواد آتشفشانی که به سطح زمین می رسند، نماینده واقعی قسمت ذوب شده آن نیستند (به دلیل ذوب درصدی، تفریق، آلایش و...) ولی بخشی از مواد موجود در آنها که قطعاتی از سنگ های ذوب نشده قسمت های ژرف هستند و توسط آتشفشان ها به سطح زمین می رسند، می توانند نماینده قسمت ذوب شده باشند.بررسی این سنگهای بیگانه Olistolite و مواد آتشفشانی ما را در شناخت درون زمین یاری می دهد.
[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
3- امروز استفاده از انرژی ژئوترمال در بسیاری از کشورها مرسوم است و جزء انرژی های ارزان محسوب می شود.
سرزمین های نزدیک به آتشفشان های فعال، نیمه فعال و جوان که به تازگی آرامش یافته اند، دارای منابع انرژی خوبی هستند. این انرژی همچنین بعنوان یک منبع تجدیدپذیر و بدون آلودگی زیست محیطی در واقع یکی از امیدهای بشری است.

[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
منابع ژئوترمال

در کشور ما نیز منابع زمین گرمایی غیرعادی بسیاری وجود دارد که توجه به شناخت و چگونگی استفاده از انرژی آنها راهی است که به تازگی آغاز شده است و با کمی حفاری و ایجاد تاسیسات نسبتا ارزان می توان به منابع انرژی ارزشمندی دست یافت.

4- با عنایت به علم آتشفشان شناسی درباره فعالیت مجدد آتشفشان ها و خطرات احتمالی آنها آگاهی کافی در اختیار مجامع قرار می گیرد.

[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

5- شناخت مسائل وابسته به آتشفشان هاو سنگ های آتشفشانی نظیر تفریق ماگمایی در آشیانه ماگمایی و محلول های گرمابی وابسته، جایگاه سنگ های آتشفشانی و خاستگاه آنها بسیاری از مسائل ژنتیکی کانی ها را حل می کند زیرا بسیاری از کانسارهای فلزی و غیر فلزی بطور مستقیم یا غیرمستقیم حاصل آتشفشان ها هستند. به طور نمونه وابستگی کانسارهای ذیل با پدیده ها و سنگ های آتشفشانی ذکر شده است:
<LI class=MsoNormal dir=rtl style="BACKGROUND: white; COLOR: black">
اغلب کانسارهای مس در ایران به طور مستقیم یا غیرمستقیم با سنگ های آتشفشانی مرتبط می باشند.
<LI class=MsoNormal dir=rtl style="BACKGROUND: white; COLOR: black">
تمام کانسارهای Mn ایران با با سنگ های اتشفشانی و محلول های گرمابی وابسته به آنها ارتباط دارند. مانند کانسارهای منگنز استان قم – نائین و آذربایجان.
<LI class=MsoNormal dir=rtl style="BACKGROUND: white; COLOR: black">
تمامی کانسارهای آنتیموان – آرسنیک ، جیوه و طلای اپی ترمال، وابسته به سنگ های آتشفشانی و محلول های گرمابی آنها هستند؛ مانند کانسارهای زرشوران – آق دره – شوراب – داشکستن.
<LI class=MsoNormal dir=rtl style="BACKGROUND: white; COLOR: black">
تقریبا تمامی کانسارهای بنتونیت – کائولن «ترشیاری» و زئولیت های ایران با توف های اسیدی آتشفشانی در ارتباط می باشند.

برخی از کانسارهای سرب و روی نیز با سنگ های آتشفشانی ارتباط دارند.
6_ یک کوه آتشفشان دارای مراحل تولد، کودکی – جوانی (فعال)، پیری و مرگ (غیرفعال – نیمه فعال) است که می تواند با ایجاد کانسارها و منابع انرژی و با فعالیت های انفجاری، ساختار اقتصادی و اجتماعی یک کشور را تحت الشعاع قرار دهد. فعالیت آتشفشانی در عصر حاضر مانند زلزله در گروه بالایای طبیعی و ناگهانی محسوب می شود.
بهترین راه برای مقابله با چنین پدیده های طبیعی شناخت هر چه بیشتر آنها می باشد.

[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]


خوشبختانه در کشور ما در چند هزار سال اخیر آتشفشانی رخ نداده است. اما این واقعیت را نباید فراموش کنیم که سرزمین ایران در گذشته نه چندان دور (از نظر زمین شناسی)، پدیده های آتشفشانی بسیار فعالی را پشت سر گذاشته است که شواهد آنها به صورت صدها آتشفشان خاموش و نیمه خاموش نمایان است. البته این احتمال وجود دارد که فعالیت آتشفشانی دیگری در ایران رخ ندهد اما به هر حال با قاطعیت نمی توان گفت که تمام فعالیت های آتشفشانی در این سرزمین برای همیشه به خاموشی گرائیده است.

[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
تصویر ماهواره ای از آتشفشان خاموش دماوند

از طرف دیگر برای پیش بینی هر گونه فعالیت مجدد آتشفشانی در کشور می بایست برای هر یک از آتشفشانهای خاموش با سن کواترنر، یک شناسنامه تهیه شود تا تمامی ویژگی ها و رفتارهای گذشته آتشفشانی را داشته باشد تا بتوانیم با هر گونه تغییر در رفتار آنها، هشدارهای لازم را به جامعه داده و اطلاعات مفیدی را در اختیار مردم قرار دهیم.
در کشور ما فعالیت ها و پدیده های وابسته به آتشفشان بسیار چشمگیر می باشند. شناخت آتشفشانها و پدیده های وابسته و نقشی که آتشفشان ها در زمین شناسی ایران، کانسار سازی و تامین انرژی دارند، قابل تعمق است.

[Boye_Gan2m]

ساختمان آتشفشان شامل 3 بخش است:

دودکش آتشفشانی مجرایی است که به وسیله آن مواد آتشفشانی از درون زمین به سطح آن راه می یابند. نک (Neck) مجرای آتشفشانی قدیمی است که اکنون از گدازه های قدیمی پرشده است و چون از سنگ های پیرامون خود مقاوم تر است، به صورت برجستگی ستون مانند باقی مانده و سنگهای اطراف آن که مقاومت کمتری دارند، فرسایش یافته اند.

[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
دودکش آتشفشانی

دهانه آتشفشان:

پایانه بالایی مجرای آتشفشان که اغلب از قسمتهای دیگر مجرا وسیع تر است، دهانه آتشفشان گفته می شود که شامل انواع مختلف ذیل می باشد:

دیاترم (Diatreme)

[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
دیاترم (Diatreme)


عبارت است از دهانه های انفجاری که براثر انفجار ناشی از وجود گازهای آتشفشانی تشکیل گردیده است. این گازها خاستگاه ماگمایی و غیر ماگمایی دارند.

مآر (Maar)

دهانه های نسبتا وسیع آتشفشانی که اغلب به وسیله بخار آب حاصل از گرما ایجاد می شوند. مآرها اغلب در مناطق مرطوب و دریایی رخ می دهند.

[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
مآر (Maar)

کالدرا (Caldera)

دهانه های خیلی وسیع آتشفشانی که قطر آنها به چندین کیلومتر می رسد و شامل انواع ذیل می باشد:

[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
کالدرا (Caldera)


کالدرای انفجاری:
این نوع کالدرا بر اثر انفجار حجم عظیم از مواد آتشفشانی و پی سنگ در اثر گازهای تحت فشار حاصل می شود و دهانه های وسیعی را تشکیل می دهد بالتدکالدرای آتشفشانی باندائی سان در ژاپن (فوران در سال 1888).


[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
کالدرای انفجاری


کالدرای ریزشی:

متداولترین نوع کالدرا می باشد می باشد که عمل فرونشست و یا ریزش1، 1- Collap se در اثر انفجار و خارج شدن حجم زیادی از مواد ماگمایی و نیز سنگینی بخشهای بالایی آتشفشان اتفاق می افتد که با ایجاد شکستگی های همراه است. ممکن است این شکستگی ها توسط مواد مذاب به صورت دایک پرشود و یا از طریق آنها مواد فرار یابد احتمالا مواد گدازه ای جدید به سطح کالدرا برسد.
اگر دایک ها به صورت حلقوی پیرامون مخروط آتشفشان ظاهر شوند به آنها دایک های حلقوی می گویند. در حالی که اگر دایک ها به سمت درون زمین به صورت همگرا یا متقارب باشند و یک نوع شکل مخروطی مانند ایجاد نمایند که راس آنها به طرف درون زمین باشد به آنها صفحات مخروطی گفته می شود.
در مواردی نیز دایک ها نسبت به مخروط آتشفشان آرایش شعاعی دارند که به آنها دایک های شعاعی گفنه می شود.

[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
کالدرای ریزشی

کالدراهای فرسایشی:

بر اثر فرسایش دهانه آتشفشان قدیمی و گسترش آنها به وسیله عوامل جوی، یخچالی و بادی حاصل می شوند. کراترهالکا کالا در جزیره ماوی هاوایی است.

[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
کالدرای فرسایشی


مخروط آتشفشانی:
برجستگی های مخروطی شکل که از انباشتگی مواد آتشفشانی در پیرامون دهانه آتشفشان حاصل می شود و بر حسب این که کدام مواد آتشفشانی تشکیل شده است تحت نام های مختلفی است:

[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
مخروط آتشفشانی


مخروط های تغرایی


[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
مخروط تغرایی



فقط از مواد آذرآواری تشکیل شده است.
مخروط های گدازه ای


[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
مخروط گدازه ای



فقط از گدازه تشکیل شده است.
مخروط های چینه ای



[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
مخروط چینه ای

تناوبی از گدازه و مواد آذر آواری(پیروکلاستیک) است

[Boye_Gan2m]

جوانترين آتشفشان ايران

آتشفشان نيمه‌‌فعال بزمان درصدوپانزده كيلومتري شمال غرب ايرانشهر و صدوبیست كيلومتري غرب خاش در ارتفاع سه هزار و چهارصد و نودمتري از سطح دريا واقع شده است.


[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
نمای ماهواره ای بزمان


مخروط آن از انواع استراتو ولكان بوده و از تناوبي از پونس، گدازه و برش در طول كواترنر ايجاد گرديده است در اطراف قله‌هاي اصلي چندين مخروط كوچك از جنس گدازه‌هاي بازالتي واقع شده است. سنگهاي شناخته شده از گدازه‌هاي اسيدي در دامنه شرقي عبارتند از آندزيت و داسيت . قطر دهانه بلندترين قله به حدود پنج هزارمتر مي‌رسد.
وجود چشمه‌هاي آب گرم و گازهاي خروجي كه سبب تغيير رنگ سنگها و توفهاي موجود در قله شده آن را يك آتشفشان نيمه فعال معرفي مي‌كند.

[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
نمونه ای از چشمه‌هاي آب گرم بزمان

گفتنی است که تفتان یکی از مراکز آتشفشانی کمان ماگمایی حاصل از فرورانش پوسته اقیانوسی عمان به زیر منشور بر افزاینده قاره‌ای مکران است. دو مرکز آتشفشانی دیگر این کمان ماگمایی عبارتند از : قله بزمان در شمال جازموریان و کوه سلطان در پاکستان.

[Boye_Gan2m]

آتشفشان جزایر هاوایی


اطلاعات اولیه


[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]


بطور کلی آتشفشانهای عهد حاضر در سه منطقه تکتونیکی متفاوت پاکنده‌اند که عبارتند از : حاشیه صفحات همگرا ، که این نوع آتشفشانها را کمپرسیونی می‌گویند. مانند حلقه آتشین اقیانوس کبیر هم در آسیا و هم در حاشیه قاره آمریکا ، آتشفشتهای در مرز صفحات واگرا که این قبیل ، آتشفشانها را آتشفشانهای کشتی می‌گویند که با دور شدن صفحات فعالیتهای آتشفشانی شدت می‌یابد، مانند انواعی که در پشته برآمده اقیانوس اطلس و یا در ریخت شرق آفریقا وجود دارند.

گروه دیگری از آتشفشانها وجود دارند که از داخل صفحات خارج می‌شوند و آنها را آتشفشانهای میان صفحه‌ای ( Intraplate ) می‌گویند، مانند آتشفشانهای هاوایی و آتشفشانهای دریای کارائید و ماسیف سانترال فرانسه.


[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
نمایی از آتشفشان میان صفحه‌ای

نظریات نقطه‌های داغ (Hot Spot)
آتشفشانهای جزایز هاوایی در اقیانوس آرام قرار دارند و فعالترین آتشفشانهای دنیا به شمار می‌آیند. در واقع مجمع الجزایر هاوایی جزایری آتشفشانی هستند که در امتداد خطی (جنوب شرق - شمال غرب) پراکنده اند. برای پیدایش این آتشفشانها فرض می‌شود که در داخل گوشته فوقانی نقطه‌ای بسیار گرم به پهنای تقریبی 1000 کیلومتر وجود دارد.

[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
پراکندگی نقاط آتشفشانی در اقیانوس آرام



با توجه به حرکت و جابجایی صفحه اقیانوس آرام که از روی این نقطه مانند یک قالی جابجا می‌شود و در نتیجه در این محل گرمای زیادی دریافت می‌کند لذا ذوب می‌شود و آتشفشانهای خطی ، مانند جزایر هاوایی بوجود می‌آید.با توجه به سن سنگهای آتشفشانی که قدیمی‌ترین آنها در حدود 75 میلیون سال سن دارد می‌توان چنین نتیجه گرفت که قدیمی‌ترین آتشفشان جزایر هاوایی 75 میلیون سال قبل ، در نقطه فعلی هاوایی قرار داشته و طی این مدت از آن دور شده است.
تفسیر آتشفشانهای میان صفحه‌ای

برای تفسیر آتشفشانهای میان صفحه‌ای ، توزو وسیلون کانادایی و بعد از آن جسیون مورگان آمریکایی نظریه‌ای را پیشنهاد کردند که به آن نقطه‌های داغ می‌گویند. به موجب این نظریه در درون زمین و در مناطق عمیقتر در زیر ضخامت لیتوسفر ، مناطق گرم و داغی وجود دارد که مواد مذاب از آنها بالا می‌آیند، زمین را سوراخ می‌کنند و به سطح زمین می‌رسند. از انباشته شدن همین مواد ، کوههای آتشفشانی در داخل صفحات بوجود می آیند. این محلها ممکن است در داخل صفحات اقیانوسی و یا در داخل صفحات قاره‌ای باشند.

[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
آتشفشان میان صفحه ای

نقاط داغ در داخل صفحات اقیانوسی

آتشفشانهای جزایز هاوایی در اقیانوس آرام قرار دارند و فعالترین آتشفشانهای دنیا به شمار می‌آیند. در واقع مجمع الجزایر هاوایی جزایری آتشفشانی هستند که در امتداد خطی (جنوب شرق - شمال غرب) پراکنده اند. برای پیدایش این آتشفشانها فرض می‌شود که در داخل گوشته فوقانی نقطه‌ای بسیار گرم به پهنای تقریبی 1000 کیلومتر وجود دارد. با توجه به حرکت و جابجایی صفحه اقیانوس آرام که از روی این نقطه مانند یک قالی جابجا می‌شود و در نتیجه در این محل گرمای زیادی دریافت می‌کند لذا ذوب می‌شود و آتشفشانهای خطی ، مانند جزایر هاوایی بوجود می‌آید.

[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
نقشه پراکندگی نقاط داغ اقیانوسی

با توجه به سن سنگهای آتشفشانی که قدیمی‌ترین آنها در حدود 75 میلیون سال سن دارد می‌توان چنین نتیجه گرفت که قدیمی‌ترین آتشفشان جزایر هاوایی در 75 میلیون سال قبل ، در نقطه فعلی هاوایی قرار داشته و طی این مدت از آن دور شده است.
نقاط داغ اقیانوس کبیر

با توجه به این نکته که خط مزبور در ناحیه‌ای با سن 42 میلیون سال انحنا دارد، می‌توان ادعا نمود که از 42 4244میلیون سال به این طرف جهت حرکت صفحه لیتوسفر در ناحیه مزبور کمی عوض شده است. هر جزیره آتشفشانی که به تدریج از روی نقطه داغ دور می‌شود از ارتفاعش کاسته شده و ابتدا به صورت گی‌یو و بالاخره مانند یک آتل نمایان می‌شود. غیر از نقطه داغ بسیار گرم مذکور ، در اقیانوس کبیر نقاط داغ دیگری نیز وجود دارد که جزایر آتشفشانی به موازات و هم جهت با جزایر هاوایی ایجاد کرده‌اند، مانند مجمع الجزایر تواموتو ، سوسیتی ، ساموا ، کارولین ، جزایر استرال.

[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
نقشه پراکندگی نقاط داغ اقیانوس کبیر( آرام )

در اقیانوس کبیر دو سری جزایر به موازات هم وجود دارند که سن یکی از ردیفها از 55 میلیون شروع و به 4.8 میلیون سال ختم می‌شود. در حالی که در ردیف دیگر (یعنی جزایر تاهیتی که کمی دورتر و به موازات آن قرار دارند) سن قدیمی ترين آتشفشان 4.4 میلیون سال و آخرین آنها سنی در حدود 0.4میلیون سال دارد. این مسئله نشان می‌دهد که نقاط داغ در زیر جزایر ردیف اول از بین رفته ولی در جای دیگر مثلا در مجمع الجزایر تاهیتی شروع به فعالیت مجدد نموه است.
نقاط داغ درداخل صفحه قاره‌ای
نقطه داغ ممکن است در زیر قاره‌ها نیز وجود داشته باشد و مانند حالت قبل عمل کند. در این صورت ماگمای آلکالن تولید می‌شود و توده‌های آتشفشانی به دنبال هم بوجود می‌آیند. آتشفشانهای ماسیف سانترال فرانسه که در داخل پلیت قاره‌ای اورازی(Eurasie)قرار دارند، جزو این دسته محسوب می‌کنند.

[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
نقشه پراکندگی نقاط داغ در سطح کره زمین


با توجه به اینکه آتشفشانهای ماسیف سانترال فرانسه به صورت توده‌های بسیار وسیع و درامتداد خاص قرار ندارند، تصور می‌شود که فشار پلیت اقیانوس اطلس که از غرب به شرق بوده و منشا پلیت آفریقا که تقریبا از جنوب به شمال بوده است بطور غیر یکنواخت پلیت اورازی و در نتیجه ماسیف سانترال را جابجا نموده و باعث پراکندگی نامنظم آتشفشانهای ماسیف سانترال شده است.

[Boye_Gan2m]

علل پيدايش آتشفشان
بنا بر تعریف قدما ، آتشفشانها کوههایی هستند که آتش از آنها بیرون می‌جهد. این تعریف محافل علمی قدیم تاحدی با واقعیت تطبیق می‌کرد و شامل مورفولوژی و عملکرد این پدیده‌های طبیعی بود. وقتی از آتشفشان صحبت می‌شود دملهایی عظیم و مشتعلی در سطح زمین در نظر مطرح می‌شود که دارای شکل و ابعاد خاصی بوده و از سنگهای ویژه با بافت و ترکیب شیمیایی مشخصی ساخته شده‌اند.

[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

ولی غیر از شکل مخروطی مخصوص ، آنچه که آتشفشان را نسبت به سایر برجستگیهای روی زمین متمایز می‌کند پدیده‌های فورانی آن است که با بیرون ریختن متوالی مواد ، کوه آتشفشان متولد می‌شود و این کل مسائل حاکم بر آن است. بطور کلی آتشفشانهای عهد حاضر در سه منطقه تکتونیکی ، حاشیه صفحات همگرا ، مرز صفحات واگرا و در داخل صفحات پراکنده‌اند. اصولا صعود ماگما به سطح زمین به وجود شکستگیهای قائم یا تقریبا قائم و معابری در پوسته زمین وابسته است.
آتشفشانهای حاشیه صفحات همگرا
این آتششانها یا درحاشیه قاره‌ها و یا در داخل جزایر و در کنار دراز گودالهای اقیانوسی قرار دارند مانند ژاپن و اندونزی. در محل مرزهای همگرا جایی که صفحات به هم می‌رسند سه حالت ممکن است اتفاق بیافتد.
[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

فرورانش یک صفحه اقیانوسی به زیر صفحه اقیانوسی دیگر : مثل فرورفتن صفحه اقیانوس آرام به زیرصفحه اقیانوس هند در شمال زلاندنو.
فرورانش صفحه اقیانوسی به زیرصفحه قاره‌ای : در این حالت به دلیل نازکی و چگالی بیشتر ، لیتوسفر اقیانوسی در امتداد سطح موربی به زیر صفحه قاره‌ای کشیده می‌شود. در محل برخورد ، دراز گودال عمیق اقیانوسها بوجود می‌آید. این قبیل فرورانش با گسترش عظیم آتشفشانهای آندزیتی و ضخامت زیاد لبه صفحه قاره‌ای توام است. این آتشفشانها غالبا انفجاری‌اند و ابتدا ولکانهایی با مخروط مرتفع و قطر قاعده بزرگ (مانند آتشفشان فوجی یاما در ژاپن ) بوجود می‌آورند.
[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]برخورد قاره با قاره (اشتقاق قاره‌ای) : وقتی دو توده قاره‌ای به سوی هم حرکت می‌کنند، در محل برخورد یک صفحه ممکن است به زیر صفحه مقابل فرو رود ولی هیچگاه تا گوشته ادامه پیدا نمی‌کند. در محل تصادم ، چین خوردگی و گسل خوردگی اتفاق می‌افتد و بنابراین پوسته جمع و جور شده و صفحات لیتوسفر زیاد می‌شود. ارتفاع زیاد کوه هیمالیا را نتیجه برخورد قاره هندوستان با فلات تبت می‌دانند.


آتشفشانهای در مرز صفحات واگرا
[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]این آتشفشانها در طول شکافهایی در قلمرو اقیانوسها و یا در قلمرو قاره‌ها حاصل می‌شوند. شکافهای مزبور به صورت ریفتهای طویلی هستند که گاه هزاران کیلومتر طول دارند و در امتداد آنها دو صفحه از هم دور می‌شوند. عملکرد ریفتهای مذکور در اقیانوسها و قاره‌ها نسبت به هم متفاوت است. ریفتهای اقیانوسی در پشته میانی اقیانوسها قرار دارند. در این محلها ، ماگمای تازه از آستنوسفر بالا می‌آید.

جزیره ایسلند
جزیره ایسلند بر روی مرز واگرای اقیانوس اطلس واقع است و بزرگترین جزیره متعددی است که منشا کاملا آتشفشانی دارد و از مخروطهای آتشفشانی متعدد تشکیل گردیده است. کف اقیانوس اطلس دائما در حال کشش و بازشدگی است و ایسلند نیز از این قاره مجزا نیست. کشش باعث پیدایش شکاف و گسترش کف اقیانوس می‌شود. این شکافها با پشته میانی اقیانوس موازی‌اند و در امتداد آنها آتشفشانهایی در حال فعالیت‌اند.
[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]در کنیا ، نازک شدن پوسته قاره‌ای (در نتیجه حرکات کششی پوسته قاره‌ای نازک شده و می‌شکند و سرانجام به ایجاد یک حوضه اقیانوسی منتهی می‌شود) به کندی انجام شد به نحوی که در اواسط میوسن ، فورانهای بازالتی آغاز گردید و سپس با حجم زیاد نفلینیت و کربناتیت دنبال شد. در اواخر میوسن از فوران شکافی گدازه‌های متولیتی بیرون ریخت و در پلیوسن ، فوران تراکیت طغیانی و خاکستر رواج داشت.
آتشفشانهای درون صفحه‌ای
برای تفسیر این آتششانها عده‌ای از دانشمندان نظریه نقطه‌های داغ را پیشنهاد دادند که به موجب این نظریه در درون زمین و در مناطق عمیقتر در زیر صفحات لیتوسفر ، مناطق گرم و داغی وجود دارد که مواد مذاب از آنها بالا می‌آیند و به سطح زمین می‌رسند. از انباشته شدن همین مواد ، کوههای آتشفشانی در داخل صفحات بوجود می‌آیند. این محلها ممکن است در داخل صفحات اقیانوسی یا در داخل صفحه قاره‌ای باشند. در محل این نقاط داغ ، از نقطه ثابتی که در زیر لیتوسفر واقع است تاولهایی از ماگما به خارج صادر می‌شود.
[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
نمایش برخی نقاط داغ بر روی اقیانوس اطلس
لیتوسفر واقع بر روی این نقطه داغ با ورود این تاولها ، سوراخ می‌شود و مواد مذاب به سطح زمین راه پیدا می‌کند. با حرکت صفحه لیتوسفر کوههای آتشفشانی ممتد بوجود می‌آید. این نقاط داغ ممکن است در داخل صفحات اقیانوسی قرار داشته باشند که از این نمونه می‌توان به آتشفشان جزایر هاوایی اشاره کرد که در اقیانوس آرام قرار دارند و فعالترین آتشفشانهای دنیا به شمار می‌آیند. همچنین این نقاط داغ در داخل صفحه قاره‌ای هم وجود دارند که از این نمونه می‌توان به آتشفشانهای ماسیف سانترال فرانسه اشاره کرد که در داخل صفحه قاره‌ای اورازی قرار دارند.

[bb]

آتشفشان

آتشفشان یک ساختمان زمین شناسی است که به وسیله آن مواد آتشفشانی (به صورت مذاب ، گاز ، قطعات جامد یاهراز درون زمین به سطح آن راه می یابند. انباشتگی این مواد در محل خروج، برجستگی هایی به نام کوه آتشفشان ایجاد می نماید. آتشفشان یکی از پدیده های طبیعی و دائمی زمین شناسی است که در طول تاریخ زمین شناسی نسبتا بدون تغییر باقی مانده و در ایجاد، تحول و تکامل پوسته و گوشته زمین نقش اساسی داشته و دارد. تولید مواد آتش فشانی و پدیده های مؤثر در ایجاد آتشفشان از دوره پرکامبرین تا عهد حاضر تغییر چندانی نداشته است و آنچه در این راستا تغییر کرده است، نوع دانسته ها، چگونگی اندیشیدن و نحوه بهره گیری از آنهاست.آتشفشانها پدیده های جهانی هستند و در سایر کرات منظومه شمسی به ویژه سیارات مشابه زمین یک پدیده عادی محسوب می شود و آتشفشان بی شک در کیهان نیز رخ می دهد. همچنین پوشش سطحی ماه اغلب با سنگ های آتشفشانی پوشیده شده است و بارزترین ارتفاعات مریختوسط آتش فشانهاساخته شده است فوران های فومرولی در برخی کرات مانند قمر آیو در سیاره مشتری یک پدیده عادی می باشد. زبانه های آتش و لکه های خورشیدی را جدا از ماهیتشان، می توان نوعی فوران آتش فشانی در خورشید تلقی نمود. علم آتشفشان شناسی به مباحث نحوه تشکیل و تحول ماگما، چگونگی جابجایی و حرکت انواع مواد، گدازه ها و ماگماها و نیز تحولات آنها در اتاقک های ماگمایی، چگونگی فعالیت آتش فشان ها و گسترش مواد آتشفشانی در سطح زمین، چگونگی تحول مواد آتشفشانی و ... اشاره می کند. علم آتشفشان شناسی از برخی علوم زمین چون پترولوژی ، تکتونیک جهانی، ژئوشیمی، چینه شناسی ، رسوب شناسی ، ژئوفیزیک ، کیهان شناسی و برخی دیگر از علوم تجربی مانند شیمی، فیزیک ، آمار و ریاضی کمک می گیرند.

ساختمان آتشفشان

ساختمان آتشفشان شامل 3 بخش است:

* دودکش آتشفشانی مجرایی است که به وسیله آن مواد آتشفشانی از درون زمین به سطح آن راه می یابند. نک (Neck) مجرای آتشفشانی قدیمی است که اکنون از گدازه های قدیمی پرشده است و چون از سنگ های پیرامون خود مقاوم تر است، به صورت برجستگی ستون مانند باقی مانده و سنگهای اطراف آن که مقاومت کمتری دارند، فرسایش یافته اند.

* دهانه آتشفشان: پایانه بالایی مجرای آتشفشان که اغلب از قسمتهای دیگر مجرا وسیع تر است، دهانه آتشفشان گفته می شود که شامل انواع مختلف ذیل می باشد:

* دیاترم (Diatreme) عبارت است از دهانه های انفجاری که براثر انفجار ناشی از وجود گازهای آتشفشانی تشکیل گردیده است. این گازها خاستگاه ماگمایی و غیر ماگمایی دارند.

* مآر (Maar) دهانه های نسبتا وسیع آتشفشانی که اغلب به وسیله بخار آب حاصل از گرمای ایجاد می شوند. مآرها اغلب در مناطق مرطوب و دریایی رخ می دهند.

* کالدرا (Caldera) دهانه های خیلی وسیع آتشفشانی که قطر آنها به چندین کیلومتر می رسد و شامل انواع ذیل می باشد:

* کالدرای انفجاری:این نوع کالدرا بر اثر انفجار حجم عظیم از مواد آتشفشانی و پی سنگ در اثر گازهای تحت فشار حاصل می شود و دهانه های وسیعی را تشکیل می دهد بالتدکالدرای آتشفشانی باندائی سان در ژاپن (فوران در سال 1888).

* کالدرای ریزشی: متداولترین نوع کالدرا می باشد می باشد که عمل فرونشست و یا ریزش۱/۱در اثر انفجار و خارج شدن حجم زیادی از مواد ماگمایی و نیز سنگینی بخشهای بالایی آتشفشان اتفاق می افتد که با ایجاد شکستگی های همراه است. ممکن است این شکستگی ها توسط مواد مذاب به صورت دایک پرشود و یا از طریق آنها مواد فرار یابد احتمالا مواد گدازه ای جدید به سطح کالدرا برسد. اگر دایک ها به صورت حلقوی پیرامون مخروط آتشفشان ظاهر شوند به آنها دایک های حلقوی می گویند. در حالی که اگر دایک ها به سمت درون زمین به صورت همگرا یا متقارب باشند و یک نوع شکل مخروطی مانند ایجاد نمایند که راس آنها به طرف درون زمین باشد به آنها صفحات مخروطی گفته می شود. در مواردی نیز دایک ها نسبت به مخروط آتشفشان آرایش شعاعی دارند که به آنها دایک های شعاعی گفنه می شود.

* کالدراهای فرسایشی بر اثر فرسایش دهانه آتشفشان قدیمی و گسترش آنها به وسیله عوامل جوی، یخچالی و بادی حاصل می شوند. کراترهالکا کالا در جزیره ماوی هاوایی است.

* مخروط آتشفشانی: برجستگی های مخروطی شکل که از انباشتگی مواد آتشفشانی در پیرامون دهانه آتشفشان حاصل می شود و بر حسب این که کدام مواد آتشفشانی تشکیل شده است تحت نام های مختلفی است:

* مخروط های تغرایی که فقط از مواد آذرآواری تشکیل شده است.

* مخروط های گدازه ای که فقط از گدازه تشکیل شده است.

* مخروط های چینه ای که تناوبی از گدازه و مواد آذر آواری پیروکلاستیک است
* مفاهیم آتشفشان شناسی

* ماگما Magma:

ماده طبیعی، داغ و سیال که عمدتا سیلیکاته بوده و ماده اصلی سازنده سنگ ها به شمار می رود.

* گدازه Lava:

ماگمایی است که به سطح زمین راه یافته است. گدازه می تواند در سطح زمین مانند رودخانه جریان یابد یا تشکیل دریاچه را بدهد.

* گرانروی ماگما ویسکوزیته Viscosity

هر چه میزان Sio2 در ماگما بیشتر باشد، گرانروی ماگما بیشتر شده و سیالیت کاهش می یابد.
گرانروی ماگما، میزان مقاومت ماگما در مقابل جریان یافتن است یا میزان اصطکاک داخلی ماگما که به ترکیب شیمیایی، دما و فشار حاکم بر ماگما بستگی دارد. واحد گرانروی NS/m2 که به آن پواز می گویند و با u نشان داده می شود.

* آشیانه های ماگمایی:

شواهد ژئوشیمیایی، ژئوفیزیکی و پترولوژیکی نشان دهنده آن است که در زیر اغلب آتشفشان ها آشیانه های ماگمایی وجود دارد. اشیانه های ماگمایی دارای اشکال و اندازه های متعددی می باشد (از 001/0 تا 1000 کیلومتر مکعب یا بیشتر) و به صورت منفرد تا شبکه ای پیچیده که توسط دایک ها و سیل ها برهم مرتبط می شوند. ژرفای آشیانه های ماگمایی متغیر می باشد ولی به طور کلی آشیانه های ماگمایی در ژرفای کم، بهتر تشکیل می شوند. آشیانه های ماگمایی در اعماق بیشتر از نظر حرارتی گرم تر و از نظر شیمیایی مافیک تر و دارای بلورهای درشت تری می باشند.

* دیاپیر Diapirs:واژه دیاپیر از دو کلمه Dia به معنی ( از وسط یا از میان ) و Peiro به معنی ( سوراخ کردن یا رخنه کردن ) اقتباس شده است. تصور بر این است که معمولا ماگماها از گوشته اغلب استنوسفر منشاء می گیرد و به صورت دیاپیر حرکت می کند.

* دیاپیرها توده های سنگی یا ماگمایی شناوری هستند که ضمن حرکت به سمت بالا، سنگ بالائی را سوراخ می کنند. در زون زاگرس، به ویژه در جنوب ایران و در مناطق بندرعباس ، داراب و شهرکرد گنبدهای نمکی با چگالی و گرانروی کمتر به سن کامبرین زیرین وجود دارند که سنگ های رسوبی بالایی خود را با چگالی و گرانروی بیشتر قطع کرده اند و از میان آنها خود را به سطح زمین رسانده اند. به نظر می رسد که سنگ هایی که توسط این گنبدها قطع شده اند، اغلب بیش از 15 کیلومتر ضخامت دارند.

* توده های نفوذی:

شکل توده های نفوذی با توجه به سنگ های دربرگیرنده (میزبان) به 2 دسته تقسیم می شوند:

الف – توده های نفوذی که سنگ میزبان و سنگ های مجامد را قطع می کنند مانند باتولیت ، ایتوک و دایک

ب – توده های نفوذی که با سنگ میزبان حالت موازی مانند سیل ، لاکولیت و فاکولیت

* دایک:

* توده های آذرین نفوذی تخته ای یا دیواره مانند که شیب تندی داشته و لایه بندی یا فولیاسیون سنگ های دربرگیرنده را قطع می کند.

* سیل:

توده های آذرین نفوذی تخته ای که به موازات ساختمان های صفحه ای سنگ در برگیرنده نفوذ می نماید.

* باتولیت:

توده های نفوذی بزرگ و معمولا متقاطع با سنگ های درونی که وسعت بیرون زدگی های آنها بیش از 100 کیلومتر مربع می باشد.

* استوک : توده های کوچک و متقاطع سنگ های درونی، با بیرون زدگی کمتر از 100 کیلومتر مربع.

* لاکولیت:

مجموعه وسیعی از سنگ های آذرین در بین لایه های رسوبی را لاکولیت گویند که به صورت عدسی شکل می باشد. لاکولیت ها معمولا از سیل ها ستبرتر ولی در ازای آن کمتر است. که لویولیت، فاکولیت و بیسمالیت حالات خاصی از آن می باشند.

* بیسمالیت:

لاکولیتی است که قسمتی از سقف آن بر اثر شکستگی ها به طرف بالا رانده شده است.

* فاکولیت:

اشکالی از مواد گداخته که به صورت هم شیب باتاق تاقدیس یا ناو ناودیس لایه های رسوبی، انجماد می یابد. فاکولیت می تواند بی ریشه باشد و از ذوب موضعی سنگ های رسوبی به هنگام چین خوردن به وجود آید.

* لوپولیت:

توده های بزرگ و معمولا هم شیب با سنگ های درونی بوده و به شکل عدسی شکل یا با سطح محدب می باشد.

فوران آتشفشان

* انواع فوران

1. نوع هاوایی:

2. نوع استرومبولی:

3. نوع وولکانو:

4. نوع پله:

5. نوع کومولوولکان یا کوپول:

فورانهای آتشفشانی معمولا براساسی شکل دهانه ای که از آن فوران صورت می گیرد، محل قرار گیری دهانه در کوه آتشفشان، شکل و نوع مخروط آتشفشانی و بالاخره خصوصیات عمومی فوران (آرام یا شدید – انفجاری یا غیر انفجاری) طبقه بندی می شوند. گدازه های اسیدی به علت درصد Sio2 بالا و درجه حرارت نسبتا پایین دارای گرانروی (ویسکوزیته) بالا و سیالیت پائین بوده و در نتیجه به صورت انفجاری همراه با مواد پرتابی می باشد. اما در گدازه های بازیک به علت درصد Sio2 پائین و درجه حرارت نسبتا بالا، گرانروی پائین بوده و سیالیت افزایش می یابد و در نتیجه مواد پرتابی با مقدار کم و فوران آرام انجام می شود

انواع فوران

نوع هاوایی:

این نوع آتشفشان به شکل گنبدی می باشد و بیشتر مخروط آن از گدازه رقیق با ضخامت زیاد و گسترش کم است. ارتفاع این نوع آتشفشان نسبتا کم است. از دهانه آن اغلب گدازه های بازیک با سیالیت بالا و مواد پرتابی کم، بیرون می ریزد. به علت وجود میزان کم گاز در گدازه این نوع آتشفشان، فوران جریانی در آن دیده می شود.ماگمایی که به سطح می رسد، معمولا به صورت فواره یا چشمه های گدازه ای خارج می شود. این نوع آتشفشان در جزایر هاوایی به تعداد زیاد یافت می شود. در جزیره ایسلند نیز از این نوع آتشفشان یافت می شود.

نوع استرومبولی:

در آتشفشان های نوع استرومبولی ماگمای نسبتا رقیق با ترکیب بازیک و مواد پرتابی کم تا زیاد می باشد که مواد پرتابی به صورت ریتمی از اسکوری های ملتهب‏، لاپیلی و بمب می باشد. عمده فعالیت این نوع آتشفشان در ساحل غربی ایتالیا دیده شده است. فعالیت های آرام استرومبولی از دهانه های باز صورت می گیرد و گدازه های نسبتا سیال در افق های بالایی مجرای آتشفشان وجود دارند. به علت گرانروی بالای ماگما، خروج گاز زیادتر از انواع ماگماهای سیال نوع هاوایی صورت می گیرد. فوران های طولانی مدت استرومبولی می تواند مخروطهای مختلط را تشکیل دهد، در حالی که فوران های کوتاه مدت معمولا مخروط های اسکوری دار را تشکیل می دهند. خاکستر در این نوع آتشفشان کم بوده و به هنگام انفجار تولید ابرهای سبک وزنی را می کند.شیب مخروط این نوع آتشفشان از شیب آتشفشان نوع هاوایی خیلی بیشتر است.

نوع وولکانو:

در نوع وولکانو، گدازه های خمیری شکل، دهانه آتشفشان را مسدود می کند و مانع خروج گازها و بخارات می شود. پس از آن که فشار گازها و بخارات بر اثر تراکم زیاد شد، انفجارات شدید تولید می کند. بر اثر انفجار، ذرات مواد مذاب با فشار به خارج رانده شده و بر اطراف پرتاب می شوند و تولید ابرهای ضخیم و وسیعی از خاکستر را می کنند. این ذرات خاکستر، پس از سرد شدن در اطراف دهانه آتشفشان ریخته شده و تولید مخروطی از خاکستر می کند. این نوع مخروط آتشفشانی اغلب دارای دو شیب است که یکی به طرف دهانه و دیگری به طرف خارج است گدازه مذاب در آن ها به صورت روانه، خیلی کم و نسبتا محدود است. یک کوه آتشفشان ممکن است مدتی به شکل یک نوع و مدتی دیگر به شکل نوعی دیگر آتشفشانی می کند. چنان که آتشفشانی کوه وزوو و اتنا. گاهی از نوع استرومبولی و زمانی از نوع وولکانو می باشد.

نوع پله:

در آتشفشان نوع پله که در جزیره مارتینیک قرار دارد، مجرای آتشفشانی به وسیله گدازه بسیار لزج و خمیری شکلی مسدود می شود و در نتیجه گازها و بخارات برای خود سوراخ و راهی در دامنه و پهلوی کوه پیدا می کنند. ابرهای سوزان در این نوع آتشفشان تقریبا شبیه نوع وولکانو می باشند ولی شدت خروج آنها از دهانه زیادتر است. به علاوه، حرکت آنها موازی با سطح زمین و گاهی مایل با آن است، در حالی که در نوع وولکانو این حرکت به صورت قائم می باشد.
در آتشفشان نوع پله، اغلب مواد مذابی که خیلی غلیظ و خمیری شکل هستند با فشار زیاد از دهانه خارج می شوند و به شکل سوزنی در دهانه کوه منجمد می شوند که به این مواد منجمد شده در دهانه کوه، سوزن پله می گویند.

نوع کومولوولکان یا کوپول:

مخروط این نوع آتشفشان به شکل گنبد است که به یک طرف بیشتر متمایل است. این نوع آتشفشان در شرایطی تقریبا مشابه نوع پله ایجاد می شود. قطعات بزرگی از سنگ، که از دهانه این نوع آتشفشان خارج می شود، ممکن است دارای سطوح صیقلی یا مخطط باشند

زمین‌شناسی منطقه قاضی جهان

ژئومورفولوژی

در مورد زمین‌شناسی قاضی جهان و کنکاش در رابطه با مورفولوژی و ژئومورفولوژی این منطقه به تحقیقـاتی که در کتـاب آذربایجان‌شناسی در مورد زمین‌شناسی آذرشهر انجام پذیرفته و اشاراتی به گسل ها، رسوبات، لایه‌ها و سنگهای اطراف آن از جمله قاضی جهان گردیده اکتفا می‌‌کنیم. منطقه قاضی جهان علاوه بر سنگهای رسوبی از مواد مختلف آتشفشانی حاصل از توده‌های آتشفشانی قله سهند از جمله مواد پیروکلاستیک (آذر آواری)و گدازه‌ها و خاکستر و شنهای آتشفشانی سهند پوشیده می‌‌باشد. قسمتهای غرب،شمال غرب و جنوب غربی شهرستان آذرشهر از کویر(پلایا) دریاچه ارومیه پوشیده می‌‌باشد. کناره‌های غربی قاضی جهان که مشرف به همین دریاچه می‌‌باشد بیشتر از سیلت، نمک، گلهای یدی و کلردار که جنبه شفا بخش دارند تشکیل شده که در مجموع جزواراضی دوران چهارم محســـوب می‌‌شود. تنها سنگ رسوبی قابل ملاحظه دوران چهارم (کواتریز)مربوط به رسوبات آهکی ،توفهای آهکی، تراورتن و مرمر سفید می‌‌باشد، این رسوبات با رنگ قرمز و سرخ فام و صورتی رنگ ازحوالی گوگان شروع و پس از گذر از جنوب غربی قاضی جهان تا روستای داشکسن، سرتاسر غرب آذرشهر در دست راست جاده آذرشهر به مراغه را پوشانیده و معادن سنگ زیادی را به خود اختصاص داده است عمده‌ترین این تراکمات از فعالیتهای چشمه‌های معدنی نظیر چشمه قزل داغی (شور سو) حاصل شده است. این رسوبات تراسهائی با سطح مسطح وهمواری را تشکیل داده که در آنها گسل هائی هم ناشی از خشک شدن تراکمات بوجود آمده است از آنجمله گسلی که سر تا سر قزل داغ را بریده است توفهای آتشفشانی و شن آتشفشانی وگلهای آتشفشانی وسایرفرآورده‌های تجزیه‌ای سنگهای آتشفشانی از قبیل رسها و ماسه‌ها و خاکها و مخروط افکنه‌های فراوان در حاشیه توده سهند کوههایی را گویند که دارای چین خوردگیهای منظم نبوده و لایه‌های در هم و بر هم داشته باشند به دوره کواترنر یا دوران چهارم نسبـــت داده می‌‌شود. رسوبات ریزدانه و نرم همراه با شنهای آتشفشانی فراوان که از رس ـ مارن ـ شن و بعضـاً «کنلگومرا» تشکیـل شـده به چشــم می‌‌خورد، این اراضی، حواشی قاضی جهان را پوشانیــده است، این تراکمـات بصــورت تـــراسهای طویلی است که در بین آنها در دره هائی نه چندان عمیق ولی باز و وسیـع قــــراردارد که دره‌ها و شیارهای چندی کناره‌های آنها را در هم گسیخته است.

ماگما

ریشه لغوی

Magma کلمه‌ای است یونانی به معنی خیر که برای مذابهای طبیعی سیلیکاته بکار گرفته می‌شود.

اطلاعات اولیه
ماگما مایعی است سیلیکاته با گرانروی زیاد همراه با گاز و مواد فرار گدازه یا لاوا ماگمایی است که مواد فرار خود را از دست داده باشد. ماگماها ممکن است کاملا مایع و یا نیمه متبلور باشند. گدازه‌ها معمولا نیمه متبلورند. زیرا محتوی بلور ، کانیهایی هستند که نقطه ذوب و یا انجماد بالاتر دارند. این بلورها یا مستقیما از ماگما متبلور شده‌اند و یا کانیهای دیرگداز سنگ ما در ماگما هستند که از سنگ مادر جدا شده و به داخل ماگما افتاده‌ان انواع ماگما

"یاگار" ماگماها را از لحاظ محتوی گاز به سه دسته به قرار زیر تقسیم می‌کند:

* هیپوماگما:
* ماگمایی است محتوی گاز فراوان و تحت فشار که به علت فشار زیاد لیتوستاتیک گازها در ماگما بصورت محلول باقی مانده‌اند.
* پیرو ماگما:

* ماگمایی است پرگاز و کف مانند که گازهای آن آزاد شده اما از ماگما خارج نشده است.

* اپی ماگما:

* ماگمایی است فقیر از گاز شبیه به گدازه ها.

گرانروی ماگماها

گرانروی ماگما بسته به ترکیب شیمیایی ، درجه حرارت و مقدار درصد گاز محلول تغییر می‌کند. گرانروی ماگماهای بازالتی حداقل 100 پواز و گرانروی ماگماهای گرانیتی بین 3 10 تا 6 10 پواز می‌باشد. گازهای محلول در ماگما سبب پایین آمدن وزن مخصوص کلی ماگما و نیز تقلیل گرانروی می‌شوند. گرانروی یک ماگما با پیشرفت تبلور در آن ماگما نسبت مستقیم دارد. زیرا افزایش فازهای جامد و بالا رفتن درصد سیلیس در مایع باقی مانده موجب افزایش گرانروی می‌شود.

حرارت ماگماها

حرارت ماگماها بین 1500 تا 500 درجه سانتیگراد است. ماگماها وقتی می‌توانند به سطح زمین برسند که حرارتی بین 950 ( ریولیتها ) تا 1200 درجه سانتیگراد ( بازالتها ) داشته باشند زیرا در کمتر از این حدود حرارتی ، ماگماها منجمد شده و در همان عمقی که هستند متوقف می‌شوند.

ترکیب شیمیایی ماگماها

مطالعات زیادی برای تشخیص ترکیب شیمیایی ماگماها از لحاظ کانی شناسی ، درصد اکسیدها و مواد فرار صورت گرفته و نتیجه این شده که ماگماها اصولا از اکسیدهای مختلف تشکیل شده‌اند اما بسته به نوع ماگما درصد هر اکسید متفاوت است. اکسیدها عمده سازنده ماگماها عبارتند از:

Si O2 , Al2 O3 , Fe O , Fe2 O3 , Ca O , Mg O , Na2 O , K2 O , Ti O2 , Mn O , P2 O5 , H2O, CO2علاوه بر اکسید‌ها فوق ، ترکیبات زیر نیز در ماگماها دیده شده‌اند:
Fe Cl3 , Al cl3 , B O3 , H F , H CL , C O , S O2 , S H2 , H2 , N H3 , C H4

آتشفشان شناسی (Volcanologoy)

ولکانولوژی یا آتشفشان شناسی از دو کلمه Volcano به معنی "آتشفشان" و Logos به معنی "شناخت" گرفته شده است.

دید کلی

می دانیم که زمین در ابتدا به حالت کره گداخته‌ای بوده است که پس از طی میلیونها سال بخش خارجی آن به صورت قشر سختی در آمد. این پوسته به دفعات بر اثر عبور مواد مذاب درونی سوراخ گردید و سنگهای آتشفشانی زیادی به سطح آن رسید. این عمل حتی در عصر کنونی نیز ادامه دارد. تمام پدیدههایی که با فوران تودههای مذاب بستگی دارند، پدیده آتشفشانی می‌گویند و علمی را که هدف آن بررسی این پدیده هاست با آتشفشان شناسی می‌نامند.وقتی که از فعالیت آتشفشانی صحبت می‌شود در فکر خود فورانهای بزرگ ، سیلهایی از گدازه ، بهمن‌هایی از سنگهای گرم و خاکستر ، گازهای سمی و خطرناک و انفجارات شدید در نظر مجسم می‌نماییم که با مرگ و خرابی همراه است. به قول ریتمن کسی که این حوادث را می‌بیند هرگز نمی‌تواند فراموش کند و این امر به قدرت عظیم طبیعت و ضعف نیروی انسانی مربوط می‌باشد.

بزرگترین آتشفشان کره زمین

بزرگترین آتشفشان کره زمین مونالوآ نام دارد که بخشی از جزایر هاوایی را تشکیل می‌دهد. محیط قاعده مخروط این آتشفشان 600 کیلومتر و قله آن نسبت به کف اقیانوس که آن را احاطه کرده است 10 کیلومتر ارتفاع دارد. این آتشفشان ، همراه با سایر قسمتهای جزایر هاوایی نشاندهنده موادی هستند که به وسیله فورانهایی که از یک میلیون سال پیش تا کنون ادامه داشته‌اند، بیرون ریخته شده‌اند.

بزرگترین آتشفشان کشف بشر

بزرگترین آتشفشانی که تا کنون به وسیله بشر کشف شده است، الیمیوس مونز یا کوه المپیک نام دارد که در کره مریخ واقع است. شواهد به دست آمده از طریق عکسبرداریهای سفینه فضایی ماریند 9 نشان میدهد که ارتفاع این آتشفشان احتمالا 23 کیلومتر بوده و کالدرای آن نیز 65 کیلومتر عرض دارد.

نمونه‌ای از فورانهای مهم دنیا

* آتشفشان وزوو
* آتشفشان مونالوآ
* آتشفشان پله
* آتشفشان بزیمیانی
* آتشفشان پاری کوتین در مکزیک
* آتشفشان نست هلن

اقسام آتشفشانها

* آتشفشانهای نقطه‌ای که مواد گداخته از یک محل بیرون می‌آید (آتشفشان نوع مرکزی). انواع آتشفشانهای نقطهای عبارتند از:
o آتشفشانهای نوع هاوایی یا سپری
o آتشفشانهای نوع استرومبولی
o آتشفشانهایی پرکابی
o آتشفشانهای نوع پله
o آتشفشانهای نوع ولکانو
* آتشفشانهای شکافی یا خطی که فوران آن در امتداد یک شکاف صورت می‌گیرد. انواع آتشفشانهای شکافی یا خطی عبارتند از:
o فورانهای خطی غیر انفجاری
o فورانهای خطی انفجاری

رابطه آتشفشان شناسی با سایر علوم زمینی

* ژئوفیزیک: برای اثبات و آگاهی از کانونهای درونی آتشفشانها و پیشگویی شکل و محل و موقعیت آن.
* ژئوشیمی: تعیین دقیق عناصر که بصورت مواد جامد ، مایع و گاز از آتشفشان خارج می‌شوند.
* ترمودینامیک: برای فهم و ارزیابی نیروی حرارتی آتشفشان و انرژی حاصله از آن و رابطه تشکیل مواد گداخته با حرارت و فشار و همچنین انجماد آن.
* سنگ شناسی: جهت اطلاع از اختصاصات گدازه و شناسایی دقیق سنگهای آتشفشانی
* رسوب شناسی: پراکندگی و نحوه انتشار مواد جامد آتشفشانی در دریاها و خشکیها که به صورت خاکستر ، توف ، برش و ... ته نشین می‌شوند.

اهمیت آتشفشان شناسی

* از نظر اقتصادی: استفاده از انرژی گرمایی آن و انرژی گازهای فومرولی در گردش توربین و به دست آوردن مواد شیمیایی با ارزش که امروزه در ایتالیا ، زلاندنو ، ژاپن و ایسلند اهمیت پیدا کرده است و در کشور ما نیز اخیرا برای استفاده از نیروی حرارتی زمین (انرژی ژئوترمال) حفاریهایی انجام شده است.
* پیشگیری از خطرات اجتماعی آتشفشان
* اطلاع و آگاهی از ساختمان و ترکیب پوسته و تا اندازه‌ای گوشته زمین.

مخروط دماوند

مخروط دماوند ، شاخص‌ترین آتشفشان چینه‌ای کواترنری ایران است. تاریخ فعالیت این آتشفشان بخوبی شناخته نشده و مخروط آن استراتو ولکانی است که ارتفاع آن از سطح دریا 5670 متر ( 5611 متر وزیری ، 1362 ) ولی از زمینهای اطراف 1600 متر تا 2000 متر است. مخروط آن منظم و روی کوههای فراسایش یافته‌ای که در حدود 3500 متر از سطح دریا ارتفاع دارند واقع است. دامنه کوه بوسیله جریانهای گدازه‌های متعدد که از قله یا از مخروطهای فرعی سرازیر شده اند پوشیده شده است.

آشنایی

گدازه‌های دماوند وسعتی در حدود 400 کیلومترمربع را پوشانیده اند. به علاوه جدیدترین گدازه‌ها در دامنه غربی مخروط قرار گرفته‌اند و روی همین دامنه مخروطهایی از خاکستر وجود دارد. قله دماوند نسبتا پهن می‌باشد. در ضلع جنوبی و در ارتفاع 5100 متری آن گازها و فرمرولها نمایان هستند. این محل متعلق به یک دهانه قدیمی است که بوسیله قله مخروطی فعلی مستور گردیده است. در ضلع جنوب شرقی ، نقشه های ولکانی کلاستیک ریزشی و جریانی ضخامت زیادی به خود اختصاص داده است.

دهانه آتشفشان دماوند

قطر دهانه آتشفشان در حدود 400 متر است. قسمت مرکزی دهانه ، بوسیله دریاچه‌ای از یخ پوشیده شده و در حاشیه آن دودخان‌هایی وجود دارد که زمین های اطراف را به رنگ زرد درآورده اند. جدا از دهانه فعلی ، شواهدی از دهانه های قدیمی را می توان دید. یکی از این دهانه های قدیمی در پهلوی جنوبی و در ارتفاع 100 متر قرار دارد که در حال حاضر ، محل خروج گازها و دودخان‌ها است. در پهلوی شمالی دماوند اثر دیگری از یک دهانه قدیمی به قطر حدود 9 کیلومتر دیده می شود که امروزه رودخانه نونال در آن جریان دارد.سنگهای دهانه قدیمی کمی بازیک تر از گدازه های جوان دماوند است. اگرچه بروس و همکاران ( 1977 ) با توجه به ترکیب شیمیایی گدازه‌ها ، دماوند را آتشفشانی دیررس و دور از زاگرس می‌دانند که در تشکیل آن برخورد صفحه‌ها و پدیده فرورانش از نوع خاص و ذوب پوسته اقیانوسی نقش داشته، ولی جایگاه این مخروط در محل تلاقی البرز خاوری و باختری این ذهنیت را تقویت می‌کند که تلاقی گسل های عمیق پوسته ، بویژه انواع امتداد لغز شمال باختری و شمال خاوری ، محل مناسبی برای رسیدن ماگما به سطح زمین بوده است.

فعالیت آتشفشانهای دماوند

جریان گدازه که از دامنه غربی سرازیر گردیده وارد رودخانه لار شده است و در مسیر آن سدی ایجاد کرده و دریاچه سدی لار را پدید آورده است. این سد بوسیله رسوبات پر گردیده و پس از شکسته شدن گدازه‌های سد کننده مزبور ، جریانهای آب روی آن برقرار گردید، شاهد این امر وجود تراس (پادگانه آبرفتی) در قاعده دامنه غربی دماوند است.اندازه گیریهای سن با روش کربن 14 که از مواد کربن‌دار (چوب) موجود در این رسوبات آبرفتی به عمل آمده ، حداقل سن دماوند در حدود 38500 سال تعیین شده است. با توجه به اینکه آثار یخچالهای پلیستوسن در روی مخروط آتشفشانی از بین رفته است می‌توان ادعا نمود که فعالیت عظیمی که کوه دماوند را شاخته است بعد از یخبندان عظیم یعنی در دوره هولوسن عمل کرده است ( حدود 10000 سال قبل).

سنگ شناسی دماوند

کوه دماوند یک آتشفشان مختلط است که جریانهای گدازه آن زیاد و مواد پیروکلاستیک آن نسبتا کم و شامل پومیس ، توف و رسوبات لاهار می باشد. فراوانترین گدازه دماوند ، سنگی است که به آن تراکیت گفته می‌شود ( به علت بافت پورفیری ، رنگ روشن ، با بلورهای پلاژیوکلاز ، سانیدین ، بیوتیت ، پیروکسن و آپاتیت) و پس از آن آندزیت و بازالت است.در بین سنگهای آتشفشانی دماوند توفها جایگاه ویژه دارند که شامل انواع متعددی از توف شیشه‌ای (در دره هراز و شمال دماوند) ، توف تراکیتی (در قله) ، توف شیشه‌ای پامیسی (در تینه) هستند. جدا از سنگهای گفته شده ، نهشته‌های جریانی آذر آواری باختر دماوند و نهشته‌های بلوک مانند از فرآورده‌های آتشفشان دماوند هستند.

پیرولاستیک ها

همان طور که می دانید رسوبات انتقالی یا الوکتون به سه دسته سنگ های رسی، ماسه های آواری سیلیسی و رسوبات آذراواری تقسیم می شدند .

در مورد رسوبات آذراواری توسط زمین شناسان دو واژه ارائه شده اند :

پیروکلاستیک و ولکانی کلاستیک که هر دو در مورد سنگهای آذراواری با منشأ آذرین بکار می رود.

بنا به تعاریفی که ارائه شده است، سنگهای پیروکلاستیک سنگهایی هستند که مواد تشکیل دهنده آنها در اثر فوران آتشفشانها از دهانه خارج شده و پس از طی مسافتی در فضا، به تدریج رسوب می کنند. براساس نظر کارزوی (1960)، جور شدگی در این رسوبات بر اساس وزن، اندازه و ترکیب آنها صورت می گیرد. بنابراین با دور شدن از محل انفجار، کاهش اندازه ذرات و ضخامت رسوبات قابل مشاهده است. با این مفهوم، سنگ های پیروکلاستیک، منشاء آذرین داشته و به علت اینکه از محیط اولیه خود (حرکت در فضا و یا در بعضی از انواع به صورت انجماد گدازه و تخریب و انتقال آن )دور شده اند ، به عنوان رسوبات آذراواری خوانده می شوند. که دارای منشاء آذرین بوده و ذرات آن می تواند در هر محیطی (خشکی یا آب) ته نشین شده و به نسبتهای متفاوت با ذرات آواری دیگر مخلوط گردد و متناسب با میزان نسبت هر یک، دامنه وسیعی ازسنگها را تشکیل دهد.

با توجه به تعاریفی که ارائه شده است به نظر می رسد که اصطلاح ولکانی کلاستیک دارای جامعیت بیشتری است بدین معنی که دانه های آن دارای منشاء آتشفشانی است در حقیقت پیروکلاستیکها جزئی از ولکانی کلاستها هستند. سلی (1982).

ولکانی کلاستیک ها

که ماسه سنگ های غنی از ذرات ولکانیکی است بر دو دسته مهم تقسیم می شوند :

دسته اول که منشاء آن از موادی است که در نتیجه انفجار آتشفشانها تأمین می شود یعنی همان ماسه های پیروکلاستیک Pyroclastic sands .

دسته دوم ماسه هائی است که از فرسایش نواحی ولکانیکی منشاء می گیرند. یک ماسه سنگ ممکن است تنها منشاء ولکانیکی با منشاء پیروکلاستیک داشته باشد و یا از هر دو منشاء بگیرد. ماسه سنگ های حاصل از فرسایش ولکانیک ها از نظر ساختمانهای رسوبی دانه بندی یا بطور کلی ژئومتری Geometry و ضخامت با ساير ماسه سنگهای اواری قابل مقایسه هستند ولی این ماسه سنگ ها شناسی ناپایدار (اممچور) Immature هستند. ماسه سنگ های پیروکلاستیک تا اندازه ای با بقیه ماسه سنگ ها فرق می کند زیرا آنها مانند سنگ های آذرین که بیرون ریخته شدن آنها همراه با انفجار است تولید ولی مثل سنگ های رسوبی ته نشست می کنند. بنابراین، ماسه های پیروکلاستیک از توجه و دید سنگ شناسان آذرین و سنگ شناسان رسوبی دور می مانند یعنی، نه سنگ شناسان رسوبی زیاد به آن توجه می کنند به این دلیل که کاملاً رسوبی نیستند و نه سنگ شناسان آذرین، شاید دلیل عدم توجه سنگ شناسان رسوبی بیشتر جنبه تاریخی داشته باشد چه سنگ شناسی رسوبی در جائی شروع شده که عاری از فعالیت های آتشفشانی بود. ماسه سنگ های ولکانی کلاستیک خواه پیروکلاستیک باشد یا نباشد ممکن است بهر نسبتی با ماسه سنگ های خشکی زاد دیگر و کربناتها و یا رسوبات پلیتیPelitic مخلوط بشوند. انواع درشتتر از قطعات سنگ های پیروکلاستیک ها که بنام اگلومرا Agglomerates نامیده می شوند از تکه های بزرگ گدازه و گاهی از قطعات سنگ های دیگر مثل ماسه سنگ، شیل وآهک که در خلال عمل فوران شکسته شده و به هوا پرتاب می شوند و یا اینکه از کناره های مجرای آتشفشان کنده می شوند، اطلاق می گردد. اگلومرهایی که در خشکی تشکیل می شوند قطعات آنها زاویه دار هستند اما در اگلومرهائی که در آب تشکیل می شود به علت فرسایش حاصل از غلطیدن و سایش گرد شده می باشند. رسوبات متشکل از مواد کوچکتر که به نام برشهای آتشفشانی و کنگلومراهای آتشفشانی موسوم هستند همان طوریکه در مبحث سنگ های آواری توضیح داده شده است اغلب از قطعات شکسته گدازه تشکیل شده اند اما گاهی حاوی بمب های آتشفشانی نیز می باشند، این ها توده هایی از گدازه می باشند که وارد یک محیط سیال شده اند و در آنجا در خلال حرکت ساختمان حفره ای و یک حالت سوزنی شکل مشخص به خود گرفته اند. بعضی از انواع کوچک اینها بیشتر از سیندرهاCinders كه قطعاتی از گدازه حفره دار می باشند و اندازه آنها از اندازه ذرات کوچک تا قلوه سنگ هائی که قطر آنها بیش از 30سانتیمتر می باشند، تشکیل شده اند

:::::::::::::::::::::::::::::
برخی قسمت ها تکراری و برخی هم مربوط به زمین شناسی ساختمانیه .
ولی چون به آتشفشان مربوطه گذاشتم اینجا
پست چهارم و پست های بوی گندم عزیز با بخشی از این مقاله یکیه
امیدوارم خوب باشه

[bb]

چند تا عکس از کوه آتشفشان سنت هلن Saint Helen

[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

[geo_boy]

اطلاعات بيشتري درباره اتشفشان روي ماه ميخواستم

[bb]

اطلاعات بيشتري درباره اتشفشان روي ماه ميخواستم

با سلام و تبریک عضویت شما در این فروم
و به امید اینکه در این فروم شما هر چه بیشتر و بهتر بتونید نیازهاتون رو برآورده کنید . ( بیشتر علمی ) :31:

ماه ( moon )
ماه یا قمر طبیعی زمین در 27/3 روز در یک مسافت متوسط 384000 کیلومتر یک بار به دور زمین می چرخد . قطر ماه اندکی بیش از 1/4 قطر زمین و با چگالی متوسط پایین . منحصرا 1/6 قوه جاذبه زمین را دارد .
سطح بی آب آن نواحی تیره نسبتا هموار با برجستگی کم ارتفاع low relief بنام maria و رشته کوه های خشن و ناهموار با انعکاسات درخشان terrae را تشکیل می دهد . دهانه آتشفشانی مدور craters به اندازه های مختلف به طول 200 کیلومتر در اثر برخورد متوریت های غیر قابل شمارش به وجود آمده اند
terrae بقایای نخستین پوسته ماه است که از 4600 میلیون سال پیش تا به امروز از یک حالت گذاخته به حالت جامد در آمده است . کم بودن تعداد لرزه و ضعیف بودن آنها موید این مطلب است که فرایندهایی همچون آتشفشان و تکتونیک صفحه ایی که عامل اکثر لرزه ها در زمین اند در ماه وجود ندارد .

[anahita2002_anahita2002]

۳۸ هزار و ۵۰۰ سال پیش بر پهنه‌ای میان دریای مازندران و دشت کویر، آن زمانی که هنوز رشته کوه البرز در اوایل جوانی خود به سر می‌برد، فوران عظیمی از گدازه و خاکستر و گاز ایجاد شد و در طی مدتی نه چندان کوتاه مخروط منظمی شکل گرفت که امروزه آن را به نام «دماوند» می‌شناسیم.

[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
تصویر ماهواره‌ای ناسا از آتشفشان دماوند
دماوند، که به عنوان بلندترین کوه ایران و بلندترین آتشفشان خاورمیانه شناخته می‌شود، در بخش لاریجان شهرستان آمل در استان مازندران قرار دارد.ارتفاع این پدیده‌ی آتشفشانی در منابع مختلف از ۵۵۴۳ تا ۶۴۰۰ متر و ارتفاع کاربردی آن ۵۶۱۰ متر ذکر شده است. هنگامی که هوا پاکیزه و آفتابی باشد دماوند ازتهران، ورامین، قم و همچنین کرانه‌های دریای مازندران پیداست.
دماوند یک کوه آتشفشانی مطبق است که در دوران چهارم زمین‌شناسی تشکیل شده و نسبتا جوان است. فعالیت‌های آتشفشانی این کوه محدود به تصعید گازهای گوگردی و آخرین فعالیت آن در هنگام تشکیل بوده است.
در هفتم بهمن و دوم اسفند ماه سال ۱۳۸۵ گزارش‌هایی مبنی بر خروج دود و گوگرد از دهانه‌ی آتشفشان و همچنین بالا رفتن محسوس دما و سیاه شدن آب چشمه‌ی منطقه‌ی «آب اَسک»، نگرانی از فوران این کوه خاموش را رقم زد. بلافاصله پس از وصول گزارش‌ها، تیم‌های زمین‌شناسی منطقه را به‌دقت زیر نظر گرفتند. علت سیاه شدن آب چشمه بنا به گفته‌ی مهندس بلورچی، رییس گروه زمین شناسی مهندسی سازمان زمین‌شناسی، ترکیب اکسید گوگرد با آب چشمه به علت افزایش دمای آب است. مجموع این عوامل می‌توانست زنگ خطری به نشانه‌ی آغاز فعالیت آتشفشان خفته‌ی دماوند باشد مشروط بر این‌که بروز این نشانه‌ها ادامه پیدا می‌کرد. در حال حاضر همه چیز تقریبا به حالت عادی برگشته است اما دماوند همانند سایر آتشفشان‌های ایران در مرحله‌ی «فومرولی» یا استراحت قرار دارد و امکان دوباره فعال شدنش پس از این مدت طولانی بسیار زیاد است. هرچند این کوه با تهران فاصله‌ای ۶۹ کیلومتری دارد اما فعالیت مجدد این مخروط که نوع آن انفجاری-گدازه‌ای‌ست در صورت وقوع بسیار نگران کننده است. در صورت فعالیت دوباره‌ی دماوند، حجم گدازه‌ی آن به قدری خواهد بود که تا شعاع ۵۰۰۰ متری اطراف خود را پر کند و موج خاکستر آن تا شعاع بیش از ۸۰ کیلومتری را درنوردد.
این موضوع موجب شد تا نظری کوتاه به فعالیت و پیشینه‌ی برخی آتشفشان‌های مهم ایران، که دماوند را نیز شامل می‌شود، و همچنین برخی آتشفشان‌های جهان و منظومه‌ی خورشیدی بیفکنیم.

[anahita2002_anahita2002]

نگاهی گذرا به آتشفشان‌های مهم

ایران

[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

۱ـ سبلان: سبلان (یا در زبان آذری: ساوالان) مانند دماوند یک آتشفشان نیمه فعال و در مرحله‌ی استراحت است. مکان آن در شمال غرب ایران و در استان اردبیل است. سبلان سومین قله‌ی بلند ایران با ارتفاعی در حدود ۴۸۱۱ متر است که در بالای قله‌ی خود دریاچه‌ای کوچک دارد که در زمستان‌ها یخ‌زده است. سبلان به‌خاطر آبگرم‌های طبیعی اطراف خود و طبیعت تایستانی زیبا و پیست اسکی معروف «آلوارس» مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی‌ست. از مهم‌ترین مناطقی که برای استفاده از آبگرم می‌توان نام برد منطقه‌ی «سرعین» در نزدیکی شهر اردبیل است که در تمام ایام سال، به‌خصوص فصل سرد، میزبان سیل عظیمی از گردشگران است.[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

نمایی از آتشفشان سهند در استان آذربایجان شرقی
۲ـ سهند: در آذربايجان چندين رشته كوه جوان آتشفشانی وجود دارد كه سهند از جمله آنهاست كه در شمال شهر مراغه و در جنوب شهر تبريز در استان آذربایجان شرقی قراردارد. كوهستان سهند، پس از سبلان، يكی از مهم‌ترين برجستگی‌های آذربايجان و از جمله معروف‌ترين كوه‌های آتشفشانی خاموش ايران است. سهند در پنجاه كيلومتری جنوب تبريز و در شمال مراغه قرار گرفته است. رشته كوه سهند از چندين قله‌ی آذرين كه همه‌ی آنها ارتفاعی بیش از ۲۰۰۰متر دارند، تشكيل شده است كه معروف‌ترين اين قله‌ها عبارتند از: سهند، جام، سلطان داغی، كمال، ليقوان داغی، كندوان و قافلانکوه (داغ در زبان آذری به معنی کوه است). قله‌ی منفرد و آتشفشانی سهند (با نام محلیِ قوچ گلی داغی) شبيه كوه‌هايی چون آرارات و سبلان است و ارتفاع آن ۳۷۰۷ متر است. سهند در ميان جلگه‌ی آذربايجان قرار دارد و در خط فاصل بين دو توده‌ی ارمنستان و البرز به وجود آمده است. در دره‌ها و تنگه‌های كوهستانی سهند رودخانه‌های پر آب وجود دارد كه اكثر آنها به طرف دو آبگير مهم آذربايجان يعنی «درياچه‌ی اروميه» و «دره قزل اوزن» جريان دارند. از مکان‌های توريستی اين منطقه پيست اسكی سهند است كه دركوهپايه‌ی قله‌ی كمال قرار دارد و از جمله بزرگ‌ترين پيست‌های خاورميانه است.
[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
آتشفشان الوند در استان همدان
۳ـ الوند: الوند یکی دیگر از قله‌های بلند آتشفشانی ایران واقع در استان همدان است. ارتفاع الوند ۳۵۸۰ متر و از شمال غرب به کوه «خدابنده لو» در سنندج و کوه «چهل چشمه» در استان کردستان و از جنوب به شهرستان تویسرکان و از شمال به شهرستان همدان و از شرق به کوه‌های «قزل داغ» در استان مرکزی متصل است. الوند در انشعابات شرقی رشته کوه زاگرس مرکزی و در پهنه‌ای به وسعت ۱۳۷۵ کیلومتر مربع قرار دارد و عمر آن به دوران چهارم زمین‌شناسی باز می‌گردد.

[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]
آتشفشان تفتان با ستونی از دود در استان سیستان و بلوچستان
۴ـ تفتان: تفتان در ۵۰ کیلومتری شمال شهرستان خاش و ۹۹ کیلومتری جنوب شرقی شهرستان زاهدان در استان سیستان و بلوچستان قرار دارد. ارتفاع این کوه از سطح دریا ۳۹۴۰ متر و نسبت به زمین‌های اطراف ۲۰۰۰ متر است. این آتشفشان چندلایه دارای دو قله‌ی مجزاست که قله‌ی جنوب شرقی تا اندازه‌ای شکل مخروطی خود را حفظ کرده است. دهانه‌ای با شیب تند در دامنه‌ی جنوبی قله‌های این آتشفشان وجود دارد که قسمتی از آن به وسیله‌ی انفجار شدید و فرسایش‌های بعدی تخریب شده است. از دیواره‌هایی که شیب تند دارند ستون‌های دود زرد و سفید سوت‌زنان بالا می‌آیند و همراه با ستون‌هایی از دود که از بلندترین قله بیرون می‌آیند ابر سفیدی را تشکیل می‌دهند که از فاصله‌ی ۱۰۰ کیلومتری به‌خوبی مشخص است. گدازه‌های تفتان مساحتی معادل ۱۳۰۰ کیلومتر مربع را زیر پوشش دارند.


منبع راديو زمانه

[anahita2002_anahita2002]

جهان

[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

۱ـ اِتنا: آتشفشان اِتنا (Etna) در شمال شرقی جزیره‌ی سیسیل در کشور ایتالیاست که از مرتفع‌ترین کوه‌های اروپاست و ۳۳۵۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد. اتنا تاکنون بیش از صد بار طغیان کرده است و نخستین فعالیت آن در زمان فیثاغورث، ریاضیدان مشهور، بوده است. این کوه در سال ۱۱۸۳ میلادی بار دیگر آتشفشانی کرد و ۵۱هزار نفر را به دیار نیستی فرستاد و از یازدهم مارس تا یازدهم ژوئیه‌ی سال ۱۶۶۹ میلادی نیز بر اثر فوران ۲۰۰۰ تن و در سال ۱۶۹۳ میلادی ۱۸هزار تن هلاک شدند. طغیان‌های اتنا هر سه تا پنج سال تکرار می‌شوند. بر اثر آتشفشانی‌های مزبور، اغلب کرانه‌های «کاتان» دچار ویرانی شده‌اند. قطر قاعده‌ی این آتشفشان حدود ۴۵ کیلومتر و قطر دهانه‌ی اصلی آن ۵۰۰ متر است. قله‌ی اِتنا حدود ده ماه از سال پوشیده از برف است. در سال ۱۹۰۸ میلادی در آبراه «مِسینا» زمین‌لرزه‌ای بر اثر وقوع فعالیت‌های آتشفشانی رخ داد که تعداد ۸۳هزار تن را از بین برد. در نهم مه سال ۲۰۰۷ این آتشفشان برای چندمین بار در این سال فعال شد و مواد مذاب از دهانه‌ی جنوب شرقی آن به سوی دشت «وله دل بووه» خارج گردید. همچنین همراه با این فعالیت، لرزش و صداهای مهیبی نیز به مدت ۱۰ ساعت به وقوع پیوست. این فعالیت هیچ‌گونه تلفات جانی در پی نداشت. سایر فعالیت‌های مهم اتنا در سال‌های ۹۱، ۹۲، ۲۰۰۰، ۲۰۰۱ و ۲۰۰۲ به وقوع پیوسته‌اند.
۲ـ هاوایی: آتشفشان‌های جزاير هاوايی در اقيانوس آرام قرار دارند و فعال‌ترين آتشفشان‌های دنيا به شمار می‌آيند. در واقع مجمع‌الجزاير هاوايی جزايری آتشفشانی هستند که در امتداد خطی جنوب شرق - شمال غرب پراکنده‌اند. برای پيدايش اين آتشفشان‌ها تصور می‌شود که در داخل گوشته‌ی فوقانی زمین، نقطه‌ای بسيار گرم به پهنای تقريبی هزار کيلومتر وجود دارد. با توجه به حرکت و جابه‌جايی صفحه‌ی اقيانوس آرام که از روی اين نقطه جابه‌جا می‌شود و بنابراین در اين محل گرمای زيادی دريافت می‌‌کند، لذا ذوب می‌‌شود و آتشفشان‌های خطی، مانند جزاير هاوايی به وجود می‌‌آید. با توجه به قدمت سنگ‌های آتشفشانی که قديمی‌‌ترين آنها در حدود ۷۵ ميليون سال سن دارد، می‌‌توان چنين نتيجه گرفت که قديمی‌‌ترين آتشفشان جزاير هاوايی در ۷۵ ميليون سال قبل، در نقطه‌ی فعلی هاوايی قرار داشته و طی اين مدّت از آن دور شده است.

منبع راديو زمانه

[anahita2002_anahita2002]

[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

آتشفشان المپوس مونس (Olympus Mons) در مریخ: بلندترین کوه‌های منظومه‌ی شمسی در مریخ قرار دارند. المپوس مونس و آسکرئوس دو کوه بلند این سیاره‌اند. المپوس مونس حدود ۲۷ کیلومتر ارتفاع دارد. (بیش از سه برابر ارتفاع اورست و بیش از دو و نیم برابر کوه موناکی). قطر قاعده‌ی این کوه ۵۵۰ کیلومتر است. کوه‌پایه‌ی المپوس صخره‌ای به ارتفاع ۸ کیلومتر است که دور تا دور کوه با شیب بسیار تندی قرار دارد. دلیل ارتفاع زیاد این آتشفشان، نبود دهانه‌های دیگر نزدیک کوه برای خروج گدازه به دلیل عدم فعالیت‌های «تکتونیک صفحه‌ای» همانند آنچه در زمین رخ می‌دهد و همچنین جاذبه‌ی ناچیز سطح مریخ است. فعالیت‌های آتشفشانی در المپوس و به‌طور کلی در مریخ، به میلیون‌ها و گاه به میلیاردها سال گذشته بر می‌گردد ولی مریخ از لحاظ آتشفشانی سیاره‌ای خاموش نیست. در مأموریت‌های فضایی اخیر به مریخ، چهره‌ی تازه‌ای از فعالیت‌های آتشفشانی سیاره نمایان شده است. در دامنه‌های المپوس (محدوده‌ای از دره‌ی مارینر)، دشت‌هایی از مواد مذاب منجمدشده یافت شده است که فقط چند میلیون سال از فوران آنها می‌گذرد. این پدیده نشان می‌دهد که فعالیت آتشفشانی در مریخ وجود دارد ولی با دوره‌ای دیرهنگام رخ می‌دهد.

[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

قمر یو (IO) سیاره‌ی مشتری: درونی‌ترین قمر از اقمار گالیله‌ای مشتری و پس از قمر J2 وپیش از قمر اروپا واقع شده و شعاع آن ۱۸۲۰ کیلومتر است. یو در میان قمرهای گالیله‌ای متراکم‌ترین قمر است که چگالی آن با ماه برابری می‌کند. تا پیش از مأموریت ویجرها (Voyager 1&2) دانشمندان بر این باور بودند که سطح یو همانند سطح ماه از گودی‌های شهابی پوشیده شده است، اما فضاپیمای ویجر۱ نشان داد که سطح یو پف کرده و کما بیش قابل انعطاف است و نشانه‌ها و دهانه‌های فراوان آتشفشانی در آن وجود دارد. تصاویر ویجر ۱ نشان داد که رنگ قمر قرمز مایل به نارنجی‌ست و سرعت برخی از فوران‌های آن به بیش از یک کیلومتر درثانیه (سریع‌تر از فوران‌های اتنا) بالغ می‌گردد و ارتفاع فوران‌ها به ۷۰ تا ۳۰۰ کیلومتر می‌رسد. آخرین کاوش‌ها از فضاپیمای گالیله دهانه‌های آتشفشانی سطح یو را به حدود ۵۰۰ عدد رساند. این آمار با توجه به این‌که مساحت سطح یو برابر با مجموح مساحت سطح قاره‌ی آمریکای شمالی و جنوبی‌ست فوق‌العاده است زیرا در سرتاسر زمین که بسیار بزرگ‌تر از سطح یو است، حدود ۶۰۰ آتشفشان فعال وجود دارد. طویل‌ترین ستون فوران ماده که توسط فضاپیمای گالیله در یو شناسایی شده است به بیش از ۵۰۰ کیلومتر می‌رسد.

منبع راديو زمانه

[Marichka]

سلام

ادغام شد !!

موفق باشيد

[Mhd 007]

در این تایپیک به معرفی آتشفشانهای جهان میپردازم امیدوارم که مورد قبول دیگران قرار بگیره و دوستانی که به این زمینه علاقه دارند به من کمک کنند
بخش اول اروپا


ALBAN Hills

کشور : ایتالیا
ناحیه : ایتالیا
شماره آتشفشان : 0101-004
نوع آتشفشان : کالدرا
وضعیت آتشفشان : هلوسن ؟
آخرین فوران : نامعلوم
ارتفاع : 949 متر
عرض جغرافیایی : 41.73 دجه شمالی
طول جغرافیایی : 12.70 درجه شرقی

[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]


The Alban Hills (Monte Albano) complex immediately SE of Rome contains a large Pleistocene stratovolcano with a 10 x 12 km wide caldera. The caldera was formed during an eruptive period with six major explosive eruptions producing at least 280 cu km of ejecta between about 560,000 and 350,000 years ago. Subsequent eruptions occurred from a new 5-km-wide central cone and from many phreatomagmatic craters and cones within the Artemisio-Tuscolana caldera and on its outer flanks. The post-caldera eruptions have buried the western side of the caldera rim. The largest of the post-caldera craters is Lake Albano, a 4 x 2.5 km wide compound maar constructed at the WSW margin of the caldera in multiple stages dating back to about 69,000 years ago. The age of the most recent eruptions from the Albano maar is not known precisely; variable dates range from about 36,000 years ago to perhaps the Holocene. Reported historical eruptions during the Roman period are uncertain, but seismic swarms of up to two years duration have been recorded since Roman times.




Amiata

کشور : ایتالیا
ناحیه : ایتالیا
شماره آتشفشان : 0101001A
نوع آتشفشان : کنبد لاوا
وضعیت آتشفشان : پلیستوسن - فومارولیک
آخرین فوران : پلیستوسن
ارتفاع : 1738 متر
عرض جغرافیایی : 42.90 درجه شمالی
طول جغرافیایی : 11.63 درجه شرقی


[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]


Amiata is a lava dome complex located about 20 km NW of Lake Bolsena in the southern Tuscany region of Italy. The trachydacitic domes and associated lava flows, which were emplaced following the eruptions of rhyodacitic ignimbrites during the Pliocene, were erupted along regional ENE-WSW-trending faults. The largest of the domes is 1738-m-high Monte Amiata (La Vetta), a compound lava dome with a trachytic lava flow that extends to the east. A massive viscous trachydacitic lava flow, 5 km long and 4 km wide, is part of the basal complex and extends from beneath the southern base of Corno de Bellaria dome. Radiometric dates indicate that the Amiata complex formed during two major eruptive episodes about 300,000 and 200,000 years ago and that ages of the domes and lava flows decrease from the WSW to ENE. No eruptive activity has occurred at Amiata during the Holocene, but thermal activity continues at a producing geothermal field near the town of Bagnore, at the SW end of the dome complex.






Aragats

کشور :آرمنیا
ناحیه :آرمنیا
شماره آتشفشان : 0104-06-
نوع آتشفشان :استراتولکانو
وضعیت آتشفشان : هلوسن
آخرین فوران : نامعلوم
ارتفاع : 4095 متر
عرض جغرافیایی : 40.53 درحه شمالی
طول جغرافیایی: 44.20 درجه شرقی

[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]


Aragats is a large andesitic-to-dacitic stratovolcano in NW Armenia about 40 km NW of the capital city of Yerevan. The 4095-m-high main edifice of Aragats is dissected by glaciers and is of Pliocene-to-Pleistocene age. Satellitic cones and fissures are located on all sides of the volcano and were the source of large lava flows that descended its lower flanks. Several of these were considered to be of Holocene age, but later Potassium-Argon dating indicated mid- to late-Pleistocene ages. The youngest lower-flank flows have not been precisely dated, but are constrained as occurring between the end of the late-Pleistocene and 3000 BC (Kharakanian et al., 2003). A 13-km-long, WSW-ENE-trending line of craters and pyroclastic cones cuts across the northern crater rim and is the source of young lava flows and lahars; the latter were considered to be characteristic of Holocene summit eruptions.




Ararat

کشور : ترکیه
ناحیه : ترکیه
شماره آتشفشان : 0103-04-
نوع آتشفشان : استراتوکانو
وضعیت آتشفشان : هیستوریکال
آخرین فوران : 1840
ارتفاع: 5156 متر
عرض جغرافیایی : 39.70 درجه شمالی
طول جغرافیایی : 44.30 درجه شرقی

[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]


The 5165-m-high, double-peaked stratovolcano Mount Ararat, also known as Agri Dagi, is Turkey's highest, largest volume, and easternmost volcano. Glacier-clad Ararat, along with its twin volcano, 3925-m-high Kucuk Ararat (or Lesser Ararat), covers an area of 1000 sq km at the eastern end of a SSW-ESE line of volcanoes extending from Nemrut Dagi. Construction of the Greater and Lesser Ararat volcanoes was followed by a period of extensive flank eruptions, many erupted along N-S-trending fissures. The initial stage of flank eruptions produced a cluster of cinder cones and dacitic-rhyolitic lava domes surrounding Greater Ararat and a series of pyroclastic cones and domes on the western flank of Lesser Ararat. Late-stage activity formed large pyroclastic cones lower on the flanks of the two volcanoes. Ararat appears to have been active during the 3rd millennium BC; pyroclastic-flow deposits overlie early Bronze Age artifacts and human remains. Karakhanian et al. (2002) reported historical evidence for a phreatic eruption and pyroclastic flow at the time of a July 1840 earthquake and landslide.






Calatrava Volcanic Field


کشور : اسپانیا
ناحیه : اسپانیا
شماره آتشفشان : 0100-04-
نوع آتشفشان : مخروطه پیروکلاستیک
وضعیت آتشفشان : رادیوکربن
آخرین فوران : 3600 قبل از میلاد
ارتفاع : 1117 متر
عرض جغرافیایی : 38.87 درجه شمالی
طول جغرافیایی : 4.02 درجه غربی

[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]


The dominantly Pliocene Calatrava volcanic field lies in central Spain near Ciudad Real. The more than 300 basaltic-to-foiditic pyroclastic cones, maars, and lava domes cover an area of more than 5000 sq km. The Calatrava volcanic field is mostly of Pliocene or late-Pleistocene age, although late-stage phreatomagmatic activity at Columba volcano was dated at the mid-Holocene. The volcanic field lies in a continental rift setting and contains several lake-filled maars. Fumarolic activity was recorded in the Sierra de Valenzuela area during the 16th-18th centuries.



منبع :
برای مشاهده محتوا ، لطفا وارد شوید یا ثبت نام کنید
ادامه دارد (MHD007)

[Mhd 007]

بخش اول اروپا


Campi Flegrei

کشور : ایتالیا
ناحیه : ایتالیا
شماره آتشفشان : 0101-01=
نوع آتشفشان : کالدرا
وضعیت آتشفشان : هیستوریکال
آخرین فوران : 1538
ارتفاع : 458 متر
عرض جغرلفیایی :40.827°N
طول جغرافیایی :14.139°E

[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]


ampi Flegrei is a large 13-km-wide caldera on the outskirts of Naples that contains numerous phreatic tuff rings and pyroclastic cones. The caldera margins are poorly defined and on the south lie beneath the Gulf of Pozzuoli. Episodes of dramatic uplift and subsidence within the dominantly trachytic caldera have occurred since Roman times. The earliest known eruptive products are dated 47,000 years before present (BP). The Campi Flegrei caldera formed following two large explosive eruptions, the massive Campanian ignimbrite about 36,000 years BP, and the >40 cu km Neapolitan Yellow Tuff (NYT) about 15,000 years BP. Following eruption of the NYT a large number of eruptions have taken place from widely scattered subaerial and submarine vents. Most activity occurred during three intervals: 15,000-9500, 8600-8200, and 4800-3800 years BP. Two eruptions have occurred in historical time, one in 1158 at Solfatara and the other in 1538 that formed the Monte Nuovo cinder cone.


Campi Flegrei Mar Sicilia

کشور :ایتالیا
ناحیه : ایتالیا
شماره آتشفشان :0101-07=
نوع آتشفشان :آتشفشان اقیانوسی
وضعیت آتشفشان : هیستوریکال
آخرین فوران : 1867
ارتفاع :-8
عرض جغرلفیایی : 37.10°N *
طول جغرافیایی : 12.70°E

[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]


Campi Flegrei del Mar di Sicilia (Phlegraean Fields of the Sicily Sea) is composed of a group of submarine volcanoes SW of Sicily. The volcanoes were constructed within a submarine depression about 1000 m deep in the Strait of Sicily between the SW coast of Sicily and the NE tip of Tunisia, forming submarine banks that are capped by cones that rise to near sea level. Submarine eruptions were reported at the Giulia-Ferdinandeo and Pinne banks during the first Punic war (264-241 BC), and from the 17th to 20th centuries, sometimes producing ephemeral islands. The 1831 eruption at Graham Island (also known as Graham Bank, Giulia-Ferdinandeo Bank, or Ferdinandea Bank) produced an ephemeral island that was promptly claimed by the navies of France, Britain, Spain, and Italy.



Chaîne des Puys

کشور :فرانسه
ناحیه :فرانسه
شماره آتشفشان :0100-02-
نوع آتشفشان :خاکستر گنبدی
وضعیت آتشفشان :رادیو کربن
آخرین فوران :4040BC+150
ارتفاع :1464
عرض جغرلفیایی : 45.775°N *
طول جغرافیایی : 2.97°E

[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]


The Chaîne des Puys, prominent in the history of volcanology, form a N-S-trending chain of basaltic and trachytic cinder cones, basaltic maars, and trachytic lava domes in France's Massif Central that has been active into the Holocene. Construction of the present-day Chaîne des Puys began about 70,000 years before present (BP), and was largely completed by the beginning of the Holocene. Holocene eruptions constructed lava domes such as the Puy de Dôme, whose growth was accompanied by pyroclastic flows, cinder cones that fed lengthy lava flows, and maars. The latest well-documented activity took place about 6000 years BP near Besse-en-Chandesse and included the powerful explosions that formed the Lac Pavin maar. The dating of younger tephras has not yet been confirmed, and reports of historical eruptions as late as 1000 years BP have been discredited.




Elbrus

کشور :روسیه
ناحیه :جنوب غربی روسیه
شماره آتشفشان : 0104-01-
نوع آتشفشان :استراولکانو
وضعیت آتشفشان :تفرو ولکانو
آخرین فوران :50AD±50
ارتفاع :5633
عرض جغرلفیایی : 43.33°N
طول جغرافیایی : 42.45°E

[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]


Elbrus, the highest peak of the Caucasus Mountains of SW Russia, is a large glaciated stratovolcano with twin summits. The 5595-m-high eastern summit has a 250-m-wide, well-preserved crater, separated by a low saddle from the 5633-m-high western summit. Products of Mount Elbrus cover 260 sq km; its longest lava flow traveled 24 km down the NNE flank. The most recent lava flows from Elbrus are fresh-looking, and the latest eruptions took place during the Holocene (Catalog of Active Volcanoes of the World). Weak solfataric activity near the summit continues, and hot springs are present on the volcano's flanks.


Erciyes Dagi

کشور :ترکیه
ناحیه :ترکیه
شماره آتشفشان : 0103-01=
نوع آتشفشان :استراولکانو
وضعیت آتشفشان :هولوسن ؟
آخرین فوران : نامعلوم
ارتفاع :3916
عرض جغرلفیایی :42.45°E
طول جغرافیایی :35.48°E

[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]



The massive, eroded stratovolcano Erciyes Dagi at the northern end of the Sultansazligi Basin in central Anatolia covers an area of about 1300 sq km. Growth of the modern volcano began about 0.9 million years ago, following Pliocene caldera collapse of the Kocdag complex. Numerous parasitic cones and lava domes are found mostly on the north flank of the modern edifice, many along radial fissures. The youngest dated rock was from an 83,000-year-old dacitic lava flow, but rhyodacitic eruptions and lava dome growth occurred later at the Perikartin dome. The latest documented event is an edifice-collapse that produced a large debris avalanche that extended to the east. Uncertainty remains regarding reported historical eruptions of Erciyes Dagi and their possible depiction on Roman Cappadocian coins. Historical counts possibly referring to eruptions could also be attributed to methane releases from a swamp in the Sultansazligi Basin


ادامه دارد (MHD007)

[***Spring***]

همشهری آنلاین-المیرا صدیقی:
آيا تا به حال در مورد آتشفشان‌ها که یکی از جالبترین و در عین حال خطرناکترین پدیده‌های طبیعی هستند فکر کرده‌اید؟
وقتی خبری از فعال شدن آتشفشانی می‌شنویم و یا در جریان عکس‌ها و فیلم‌هایش قرار می‌گیریم، پس از برطرف شدن آن شگفتی همیشگی که از دیدن مقدار زیاد مایعات مذاب حاصل می‌شود اولین چیزی که به ذهنمان خطور می‌کند قدرت لایتناهی خداوند و تغییرات طبیعت است که چطور کوه بلند و آرامی که سال‌های سال در یک نقطه بی‌صدا و حرکت بوده است را ناگهان به چنین جنبشی واردار می‌کند.

گرچه تاکنون دانشمندان جزئیات بسیار زیادی از علل این فعالیت‌ها عنوان کرده‌اند اما تعجب و جذابیت این اتفاق برای بسیاری از ما همچنان ادامه دارد.

[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

تعریف کلی که از کوههای آتشفشانی ارائه شده است نشان می‌دهد که "آتشفشان‌ها در هر جایی از دنیا که مواد داخل اعماق زمین بتوانند راه خود را به سطح باز کنند به وقوع می‌پیوندد." که در اکثر مواقع این مواد از دهانه کوههای مستعد خارج می‌شوند.

توضیح علمی دیگزی که وجود دارد آن است که آتشفشان یک ساختمان زمین شناسی است که به وسیله آن مواد آتشفشانی (به صورت مذاب، گاز، قطعات جامد یا هر سه) از درون زمین به سطح آن راه می‌یابند.

انباشتگی این مواد در محل خروج، برجستگی هایی به نام کوه آتشفشان ایجاد می‌نماید..

سوال کلی که می‌تواند برای هر کسی پیش آید آن است که موادی که از دهانه آتشفشانها خارج می‌شوند که گرمای غیر قابل توصیفی دارند دقیقا چه هستند؟

ماگما Magma:
ماده طبیعی، داغ و سیال که عمدتا سیلیکاتي بوده و ماده اصلی سازنده سنگ‌ها به شمار می‌رود.

[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

گدازه Lava:
ماگمایی است که به سطح زمین راه یافته است. گدازه می تواند در سطح زمین مانند رودخانه جریان یابد یا تشکیل دریاچه را بدهد.

و در نهایت سنگ های آتشفشانی که به صورت ماگمای گداخته در سطح زمین به سرعت سرد می‌شوند و انواع بسیار متنوع آنها تاکنون شناسایی شده است.

اینکه ما تصور می‌کنیم این پدیده‌ها تنها در دنیای ما صورت می‌پذیرد کاملا اشتباه است زیرا تحقیقات نشان می‌دهد که آتشفشانها پدیده‌های جهانی هستند و در سایر کرات منظومه شمسی به ویژه سیارات مشابه زمین نیز صورت می‌پذیرند چنان که پوشش سطحی ماه اغلب با سنگ های آتشفشانی پوشیده شده است و بارزترین ارتفاعات مریخ توسط آتش فشانها ساخته شده است..

[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

در تاریخ بشر از 200 سال قبل تاکنون حدود 19 فعالیت آتش فشانی به ثبت رسیده است که طی آنها دست کم 1000 نفر جان خود را از دست داده‌اند و هزاران نفر دیگر نیز زخمی شده‌اند.

هم اکنون بیش از 500 کوه آتش فشانی فعال در دنیا وجود دارد که هر چند وقت یکبار به اشکال مختلف فعالیت خود را با بیرون دادن گازها و یا ابرها و حتی پرتاب گدازه‌ها نشان می‌دهند و خطراتی را برای ساکنین منطقه بوجود می‌آورند.

منبع :

برای مشاهده محتوا ، لطفا وارد شوید یا ثبت نام کنید


.

[Boye_Gan2m]

انواع اتش فشان
دیدکلی
آتشفشانها همانند زمین لرزه‌ها با بلایا و خسارات زیادی همراهند. خطرهای ناشی از یک آتشفشان خاص ، بستگی به نوع عملکرد ، نوع ماگما ، و نیز جایگاه زمین شناسی و جغرافیای آن دارد. البته خاکسترهای آتشفشانی باعث حاصلخیزی زمین‌های زراعی می‌شود. عملکرد آتشفشانها توسط شکل هندسی ، صفحات تکتونیکی کنترل می‌شود و آتشفشانهای فعال در اکثر قاره‌ها جز قاره استرالیا وجود دارند.





طیقه بندی تکتونیکی آتشفشانها
• آتشفشانها در سه خاستگاه تکتونیکی دیده می‌شوند. در درجه نخست تمرکز آنها در مناطق بین صفحات تکتونیکی بسیار زیاد است نزدیک به 80% آتشفشانهای فعال در مناطق فرورانش یعنی جایی که صفحات تکتونیکی توسط صفحه دیگر به زیر می‌روند واقع‌اند. و انفجاری‌ترین نوع هستند مهمترین نوع اینها استراتو ولکانو و آتشفشان مرکب است.
• نوع دوم آتشفشانهای رنیتی در جایی که صفحات از یکدیگر دور می‌شوند، رخ می‌دهند این نوع آتشفشانها با انفجار کمتری همراهند و در کف اقیانوس واقع می‌شوند.
• نوع سوم آتشفشانهای نقطه داغ (Hot spot) که در مرکز صفحات جایی که پوسته ضعیف بوده و اجازه نفوذ مواد مذاب از درون زمین داده می‌شود. مثل آتشفشان جزایر هاوایی در میان اقیانوس آرام.
انواع آتشفشانها

آتشفشانهای سپری شکل Shield Volcano
مواد مذاب بازالتی که نسبتا از نظر SiO2 فقیر و دارای میزان بالایی از تمرکز آهن و منیزیم هستند نسبتا روان بوده و به آرامی و سهولت جاری می‌شوند منظر آتشفشانی بسیار مسطح است. مانند هاوایی.
آتشفشانهای گنبدی
مواد مذاب آتشفشانی حاوی SiO2 بیشتر و فقیر از آهن و منیزیم است مواد مذاب و ویسکوزیته بالا و به آسانی در سطح روان نمی‌شوند. و در نزدیکی دودکش انفجار پیدا می‌کنند و ساختمانهای متراکم ایجاد می‌کنند که دارای پهلوهای با شیب زیاد است و یک گنبد آتشفشانی را تشکیل می‌دهند.
آتشفشان نوع ترکیبی (مرکب)
دارای فورانهای متناوب در زمان‌های مختلف است بسیاری از این آتشفشانها مقداری مواد آذرآواری و مواد مذاب و مقداری مواد آواری و غیره از خود خارج می‌کنند آتشفشانهایی که بدین صورت و به شکل لایه‌ای ساخته می‌شوند به استراتوولکانو Stratovolcano و یا آتشفشانهای چینه‌ای مرسوم‌اند بیشتر آتشفشانهای خطرناک در غرب ایالات متحده و آنشفشان دماوند و تفتان از این نوع‌اند.

آتشفشان نوع سپری و ویژگی های فیزیکی آن ( مونتگمری 19970 )


تشکیل آتشفشان نوع گنبدی ( مونتگمری 1997 )


تشکیل آتشفشان نوع چینه ای ( اسمیت 1992 )

[Mhd 007]

ادامه بخش اول اروپا


Ischia

کشور : ایتالیا
ناحیه : ایتالیا
شماره آتشفشان : 0101*03=
نوع آتشفشان : آتشفشان مرکب
وضعیت آتشفشان : هیستوریکال
آخرین فوران : 1650
ارتفاع : 789 متر
عرض جغرلفیایی : 40.73°N
طول جغرافیایی : 13.897°E
[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]


The Ischia volcanic complex forms a rectangular, 6 x 9 km island immediately SW of the Campi Flegrei area at the western side of the Bay of Naples. The eruption of the trachytic Green Tuff ignimbrite about 55,000 years ago was followed by caldera formation. The high point on the island, 789-m-high Monte Epemeo, is a volcanic horst composed of the Green Tuff ignimbrite deposit that was submerged after its eruption and then uplifted. Volcanism on the island has been significantly affected by tectonism that formed a series of horsts and grabens; at least 800 m of uplift has formed as a result of resurgent doming during past 33,000 years. Many small monogenetic volcanoes were formed around the uplifted block. Volcanism during the Holocene produced a series of pumiceous tephras, tuff rings, lava domes, and lava flows, and a major collapse of Mount Epemeo produced a large submarine debris-avalanche deposit. The latest eruption of Ischia, in 1302 AD, produced a spatter cone and the Arso lava flow, which reached the NE coast.




Kabargin Oth Group

کشور : گرجستان
ناحیه : گرجستان
شماره آتشفشان : 0104-03-
نوع آتشفشان : مخروطه های خاکستر
وضعیت آتشفشان : هلوسن
آخرین فوران : نامعلوم
ارتفاع : 3650 متر
عرض جغرلفیایی : 42.55°N
طول جغرافیایی : 44.00°E



The Kabargin Oth volcano group consists of a dozen andesitic-to-dacitic cinder cones and lava domes of lower-Pleistocene to Holocene age. These volcanoes were constructed near the Georgia-Russia border SW of Kasbek volcano.




Karaca Dag

کشور : ترکیه
ناحیه : ترکیه
شماره آتشفشان : 0103-011
نوع آتشفشان : آتشفشان سپری
وضعیت آتشفشان : هلوسن
آخرین فوران : نامعلوم
ارتفاع : 1975 متر
عرض جغرلفیایی : 37.67°N
طول جغرافیایی : 39.83°E


Karaca Dag (also known as Karacalidag) is a broad, 1957-m-high basaltic shield volcano in SE Turkey about 100 km north of the Syrian border. The volcano lies on the Arabian foreland about 150 km SW of the boundary with the Anatolian Plate and has been active since the Pliocene along a N-S-trending set of fissures and craters associated with the nearby Akcakale graben. Potassium-Argon dates of mid-Pleistocene age have been obtained from Karaca Dag lava flows, but Landsat imagery suggests that some lava flows, particularly those on the east flank, may perhaps be only a few thousand years old (Pearce et al., 1990).




Karapinar Field

کشور : ترکیه
ناحیه : ترکیه
شماره آتشفشان : 0103-001
نوع آتشفشان : گنبدهای خاکستری
وضعیت آتشفشان : هلوسن
آخرین فوران : نامعلوم
ارتفاع :1302 متر
عرض جغرلفیایی : 37.67°N
طول جغرافیایی : 33.65°E
[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]


he basaltic Karapinar volcanic field is comprised of five cinder cones, two lava fields and several explosion craters and maars located on the Konya-Eregli plain SW of the Karacadag stratovolcano. The 300-m-high Meke Dagi is one of the largest cinder cones in Central Anatolia. The explosion craters and maars are located along a SW-NE line consistent with the elongation of Karacadag volcano. The maars evolved from hyaloclastite tuff rings to maars to cinder cones, reflecting varying lake water levels during the eruption.




Kasbek

کشور : گرجستان
ناحیه : گرجستان
شماره آتشفشان : 0104-02-
نوع آتشفشان : استراولکانو
وضعیت آتشفشان :Tephrochronology
آخرین فوران : 750 BC ± 50 years
ارتفاع : 5050 متر
عرض جغرلفیایی : 42.70°N
طول جغرافیایی : 44.50 E
[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

The 5050-m-high, glacier-covered Kasbek stratovolcano in the Caucasus Mountains of Georgia, just south of the border with Russia, has produced long lava flows down flank valleys. Next to Mount Elbrus, Kasbek is the highest volcano in Caucasus Mountains. The summit cone and the latest lava flows are of postglacial age, and the latest andesitic-dacitic lava flow was radiocarbon dated at about 6000 years ago. Gushchenko (1979) listed an 800-700 BC eruption from Kasbek





Kos
کشور : یونان
ناحیه : یونان
شماره آتشفشان : 010206=A
نوع آتشفشان : کلدرا
وضعیت آتشفشان : Pleistocene-Fumarolic
آخرین فوران : پلیستوسن
ارتفاع : 430 متر
عرض جغرلفیایی : 36.852°N
طول جغرافیایی : 27.251°E
[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

The island of Kos is dominantly non-volcanic but contains Miocene to Pleistocene volcanic centers. The Kamari caldera is of mid-Pleistocene age and contains the 1.0-0.55 million-year-old, post-caldera Zini lava dome. The widespread Kos Plateau Tuff (160,000 years ago), which blankets much of the western half of Kos, originated from a submarine source between Kos and Nisyros islands and resulted in the formation of a large caldera. The caldera dimensions are uncertain, but may extend as much as 20 km from Kefalos Bay in SW Kos Island to Nisyros Island. Kos was included in the Catalog of Active Volcanoes of the World (Georgalas, 1962) based on its geothermal activity. Several solfatara fields are found on Kos island, including Vromotopos at Kefalos Isthmus on the western side of the island and a group of thermal areas at the eastern side of Kos. Thermal activity consists of weak hydrogen sulfide emission, sulfur deposits, and two hot springs along the southeastern coast.



Kula

کشور : ترکیه
ناحیه : ترکیه
شماره آتشفشان : 0103-00-
نوع آتشفشان : مخروطه های خاکستر
وضعیت آتشفشان : هلوسن
آخرین فوران : نامعلوم
ارتفاع : 750? متر
عرض جغرلفیایی : 38.58°N
طول جغرافیایی : 28.52°E
[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

The Kula volcanic field, the westernmost area of young volcanism in Turkey, lies about 450 km WNW of its closest Holocene neighbor in central Turkey, the Karapinar volcanic field. The Kula field consists of a broad area of Quaternary alkaline basanitic-to-phonotephritic cinder cones and maars erupted along a roughly E-W-trending line SW of the city of Selendi. Most of the Kula volcanoes are Pleistocene in age, between about 1.1 million and 10,000 years old. The initial stage produced lava flows from vents along the ring fracture of caldera identified from satellite images. The second and third stages took place along an E-W-trending graben and produced lava flows with ultramafic xenoliths. Although activity was considered to have continued until the beginning of the Holocene (Yilmaz, 1990), or almost to historical times (Borsi et al., 1972), the age of the most recent eruption from the Kula field is not known.




Larderello
کشور : ایتالیا
ناحیه : ایتالیا
شماره آتشفشان : 0101-001
نوع آتشفشان : دهانه انفجاری
وضعیت آتشفشان : هیستوریکال
آخرین فوران : 1282
ارتفاع :500? متر
عرض جغرلفیایی : 43.25°N
طول جغرافیایی : 10.87°E
[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

Larderello, one of the world's most productive geothermal areas, is located in the southern part of the Tuscany region of Italy. This extensive solfatara field lies in an area underlain by sediments of Eocene-to-Pliocene age. The geothermal activity is considered to be related to a cooling granitic pluton of Pliocene age beneath sedimentary and metamorphic rocks ranging from Paleozoic to Tertiary age, although the area is cut by faults with hydrothermal mineralization related to Pliocene-to-Quaternary Tuscan magmatism. The only surficial morphological manifestation of volcanism is a series of about a dozen explosion craters 30-250 m in diameter. The Lago Vecchienna crater, now filled by a 250-m-wide lake, ejected blocks and ash during a phreatic eruption in about 1282 AD (Marinelli, 1969).


Lipari

کشور : اینالیا
ناحیه : ایتالیا
شماره آتشفشان : 0101-042
نوع آتشفشان : استراولکانو
وضعیت آتشفشان : هیستوریکال
آخرین فوران : 729 AD (?)
ارتفاع : 602 متر
عرض جغرلفیایی : 38.48°N
طول جغرافیایی : 14.95°E
[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]


Lipari, the largest of the Aeolian Islands, is located immediately north of Vulcano Island. The irregular-shaped island contains numerous small stratovolcanoes, craters, and lava domes on a basement of submarine volcanic deposits. Lipari was formed in three major eruptive cycles, the first of which took place from about 223 to 188 thousand years ago (ka) from N-S-trending fissures on the western side of the island. The second eruptive period from about 102 to 53 ka included the formation of the Monte San Angelo and Costa d'Agosto stratovolcanoes in the center of the island. The third eruptive cycle (40 ka to the present) included the Monte Guardia sequence, erupted at the southern tip of the island between about 22,600 and 16,800 years ago, and Holocene rhyolitic pyroclastic deposits and obsidian lava flows at the NE end of the island. The latest eruption, at Monte Pilato on the NE tip of the island, formed the Rocche Rosse and Forgia Vecchia obsidian lava flows, which have been dated variously at about 580 AD (Crisci et al., 1991; De Rosa et al., 2003), or 729 AD (historical evidence from Cortese et al., 1986). Objects made of obsidian from Lipari have been found throughout southern Italy.






Methana
کشور : گرجستان
ناحیه : گرجستان
شماره آتشفشان : 0102-02=
نوع آتشفشان : گنبد لاوا
وضعیت آتشفشان : هیستوریکال
آخرین فوران : 285 BC
ارتفاع :760 متر
عرض جغرلفیایی : 37.615°N
طول جغرافیایی : 23.336°E
[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

Methana volcano consists of a basaltic-andesite to rhyodacitic lava dome complex forming the Methana Peninsula in the Sarronian Gulf on the NE side of Peloponnesus. Potassium-Argon ages for the older part of the complex range from 900,000 to 320,000 years. The youngest dome, Kameno Vouno, on the NW side of the peninsula, was formed in the 3rd century BC and produced a lava flow that traveled 500 m beyond the coastline.



Mílos
کشور : یونان
ناحیه : یونان
شماره آتشفشان : 0102-03=
نوع آتشفشان : استراولکانو
وضعیت آتشفشان : رادیوکربن
آخرین فوران : 140 AD ( درصد خطا 300 سال )
ارتفاع : 751 متر
عرض جغرلفیایی : 36.699°N
طول جغرافیایی : 24.439°E
[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

Mílos and adjacent small islands have grown from submarine and subaerial volcanism that initially was dominantly andesitic and basaltic, but ended with predominately rhyolitic eruptions. The oldest volcanic rocks are Pliocene submarine rhyolitic pyroclastic-flow deposits overlying basement metamorphic and sedimentary rocks. The latest activity during the late Pleistocene was concentrated in the eastern half of the low, U-shaped Mílos Island, forming lava domes and phreatic explosion craters, and on Antimílos Island to the NW, where a composite volcano was constructed. The youngest magmatic eruptions took place about 90,000 years ago, but phreatic explosions, commonly producing overlapping craters rarely more than 1 km in diameter, continued from late-Pleistocene to Recent times. A lahar deposit in SE Mílos, east of Fyriplaka tuff ring, buried walls of a Roman harbor town and overlies a coarse ash layer, and was considered to originate from a small phreatic explosion through basement rocks.





Nemrut Dagi
کشور : ترکیه
ناحیه : ترکیه
شماره آتشفشان : 0103-02
نوع آتشفشان : استراولکانو
وضعیت آتشفشان : هیستوریکال
آخرین فوران : 1650
ارتفاع : 2948 متر
عرض جغرلفیایی :38.65°N
طول جغرافیایی :42.23°E
[ برای مشاهده لینک ، لطفا با نام کاربری خود وارد شوید یا ثبت نام کنید ]

Nemrut Dagi is the westernmost of a group of volcanoes near Lake Van in eastern Anatolia and the only one that has erupted in historical time. Nemrut Dagi contains a 9 x 5 km caldera partially filled on its western side by a caldera lake. Post-caldera volcanism, of basaltic to rhyolitic composition, initially occurred along the caldera rim and floor. Pyroclastic flows and the emission of glassy obsidian lava flows accompanied construction of lava domes within the caldera; later activity formed a series of cinder cones and lava domes erupted along N-S-trending fissures on the northern flank. The most recent activity has been concentrated along a NNW-trending fissure cutting the eastern caldera floor and extending beyond the north caldera rim; nearly two dozen cinder cones and lava domes were constructed on the caldera floor. Ash layers in Lake Van document numerous Holocene eruptions, and an historical eruption in 1441 AD from a north-flank fissure involved compositionally bimodal lava flows.

ادامه دارد MHD 007

[*Necromancer]

آتشفشان

آتشفشان يکي از پديده هاي طبيعي و دائمي زمين شناسي است که در طول تاريخ زمين شناسي نسبتا بدون تغيير باقي مانده و در ايجاد، تحول و تکامل پوسته و گوشته زمين نقش اساسي داشته و دارد.
توليد مواد آتش فشاني و پديده هاي مؤثر در ايجاد آتشفشان از پرکامبرين تا عهد حاضر تغيير چنداني نداشته است و آنچه در اين راستا تغيير کرده است، نوع دانسته ها، چگونگي انديشيدن و نحوه بهره گيري از آنهاست.
آتشفشانها پديده هاي جهاني هستند و در ساير کرات منظومه شمسي به ويژه سيارات مشابه زمين يک پديده عادي محسوب مي شود و آتشفشان بي شک در کيهان نيز رخ مي دهد.
همچنين پوشش سطحي ماه اغلب با سنگ هاي آتشفشاني پوشيده شده است و بارزترين ارتفاعات مريخ توسط آتش فشانها ساخته شده است.
فوران هاي فومرولي در برخي کرات مانند قمر آيو در سياره مشتري يک پديده عادي مي باشد.
زبانه هاي آتش و لکه هاي خورشيدي را جدا از ماهيتشان، مي توان نوعي فوران آتش فشاني در خورشيد تلقي نمود.
علم آتشفشان شناسي به مباحثي نحوه تشکيل و تحول ماگما، چگونگي جابجايي و حرکت انواع مواد، گدازه ها و ماگماها و نيز تحولات آنها در اتاقک هاي ماگمايي، چگونگي فعاليت آتش فشان ها و گسترش مواد آتشفشاني در سطح زمين، چگونگي تحول مواد آتشفشاني و ... اشاره مي کند.
علم آتشفشان شناسي از برخي علوم زمين چون پترولوژي، تکتونيک جهاني، ژئوشيمي، چينه شناسي، رسوب شناسي، ژئوفيزيک، کيهان شناسي و برخي ديگر از علوم تجربي مانند شيمي، فيزيک، آمار و رياضي کمک مي گيرند.
آگاهي از علم آتشفشان شناسي و شناخت آتشفشان ها در بسياري از موارد نظري و کاربردي اهميت شايان توجهي دارد که از آن جمله:
1- با کمک علم آتشفشان شناسي مي توان تا حدودي از ساختمان و ترکيب داخلي زمين (حداقل پوسته و گوشته فوقاني) اطلاعاتي را کسب نمود.
2- هر چند مواد آتشفشاني که به سطح زمين مي رسند، نماينده واقعي قسمت ذوب شده آن نيستند (به دليل ذوب درصدي، تفريق، آلايش و...) ولي بخشي از انکلا وهاي موجود در آنها که قطعاتي از سنگ هاي ذوب نشده قسمت هاي ژرف هستند و توسط آتشفشان ها به سطح زمين مي رسند، مي توانند نماينده قسمت ذوب شده باشند.
بررسي اين سنگهاي بيگانه Olistolite و مواد آتشفشاني ما را در شناخت درون زمين ياري مي دهد.
3- امروز استفاده از انرژي ژئوترمال در بسياري از کشورها مرسوم است و جزء انرژي هاي ارزان محسوب مي شود.
سرزمين هاي نزديک به آتشفشان هاي فعال، نيمه فعال و جوان که به تازگي آرامش يافته اند، داراي منابع انرژي خوبي هستند. اين انرژي همچنين بعنوان يک منبع تجديدپذير و بدون آلودگي زيست محيطي در واقع يکي از اميدهاي بشري است. در کشور ما نيز منابع زمين گرمايي غيرعادي بسياري وجود دارد که توجه به شناخت و چگونگي استفاده از انرژي آنها راهي است که به تازگي آغاز شده است و با کمي حفاري و ايجاد تاسيسات نسبتا ارزان مي توان به منابع انرژي ارزشمندي دست يافت.
4- با عنايت به علم آتشفشان شناسي درباره فعاليت مجدد آتشفشان ها و خطرات احتمالي آنها آگاهي کافي در اختيار مجامع قرار مي گيرد.
5- شناخت مسائل وابسته به آتشفشان هاو سنگ هاي آتشفشاني نظير تفريق ماگمايي در آشيانه ماگمايي و محلول هاي گرمابي وابسته، جايگاه سنگ هاي آتشفشاني و خاستگاه آنها بسياري از مسائل ژنتيکي کانه ها را حل مي کند زيرا بسياري از کانسارهاي فلزي و غير فلزي بطور مستقيم يا غيرمستقيم حاصل آتشفشان ها هستند.


می دانیم که زمین در ابتدا به حالت کره گداخته‌ای بوده است که پس از طی میلیونها سال بخش خارجی آن به صورت قشر سختی در آمد. این پوسته به دفعات بر اثر عبور مواد مذاب درونی سوراخ گردید و سنگهای آتشفشانی زیادی به سطح آن رسید. این عمل حتی در عصر کنونی نیز ادامه دارد. تمام پدیدههایی که با فوران تودههای مذاب بستگی دارند، پدیده آتشفشانی می‌گویند و علمی را که هدف آن بررسی این پدیده هاست با آتشفشان شناسی می‌نامند.

وقتی که از فعالیت آتشفشانی صحبت می‌شود در فکر خود فورانهای بزرگ ، سیلهایی از گدازه ، بهمن‌هایی از سنگهای گرم و خاکستر ، گازهای سمی و خطرناک و انفجارات شدید در نظر مجسم می‌نماییم که با مرگ و خرابی همراه است. به قول ریتمن کسی که این حوادث را می‌بیند هرگز نمی‌تواند فراموش کند و این امر به قدرت عظیم طبیعت و ضعف نیروی انسانی مربوط می‌باشد.

بزرگترین آتشفشان کره زمین
بزرگترین آتشفشان کره زمین مونالوآ نام دارد که بخشی از جزایر هاوایی را تشکیل می‌دهد. محیط قاعده مخروط این آتشفشان 600 کیلومتر و قله آن نسبت به کف اقیانوس که آن را احاطه کرده است 10 کیلومتر ارتفاع دارد. این آتشفشان ، همراه با سایر قسمتهای جزایر هاوایی نشاندهنده موادی هستند که به وسیله فورانهایی که از یک میلیون سال پیش تا کنون ادامه داشته‌اند، بیرون ریخته شده‌اند.

بزرگترین آتشفشان کشف بشر
بزرگترین آتشفشانی که تا کنون به وسیله بشر کشف شده است، الیمیوس مونز یا کوه المپیک نام دارد که در کره مریخ واقع است. شواهد به دست آمده از طریق عکسبرداریهای سفینه فضایی ماریند 9 نشان میدهد که ارتفاع این آتشفشان احتمالا 23 کیلومتر بوده و کالدرای آن نیز 65 کیلومتر عرض دارد.

نمونه‌ای از فورانهای مهم دنیا
آتشفشان وزوو
آتشفشان مونالوآ
آتشفشان پله
آتشفشان بزیمیانی
آتشفشان پاری کوتین در مکزیک
آتشفشان سنت هلن

اقسام آتشفشانها
آتشفشانهای نقطه‌ای که مواد گداخته از یک محل بیرون می‌آید (آتشفشان نوع مرکزی). انواع آتشفشانهای نقطهای عبارتند از:


آتشفشانهای نوع هاوایی یا سپری
آتشفشانهای نوع استرومبولی
آتشفشانهایی پرکابی
آتشفشانهای نوع پله
آتشفشانهای نوع ولکانو

آتشفشانهای شکافی یا خطی که فوران آن در امتداد یک شکاف صورت می‌گیرد. انواع آتشفشانهای شکافی یا خطی عبارتند از:


فورانهای خطی غیر انفجاری
فورانهای خطی انفجاری


رابطه آتشفشان شناسی با سایر علوم زمینی
ژئوفیزیک: برای اثبات و آگاهی از کانونهای درونی آتشفشانها و پیشگویی شکل و محل و موقعیت آن.


ژئوشیمی: تعیین دقیق عناصر که بصورت مواد جامد ، مایع و گاز از آتشفشان خارج می‌شوند.


ترمودینامیک: برای فهم و ارزیابی نیروی حرارتی آتشفشان و انرژی حاصله از آن و رابطه تشکیل مواد گداخته با حرارت و فشار و همچنین انجماد آن.


سنگ شناسی: جهت اطلاع از اختصاصات گدازه و شناسایی دقیق سنگهای آتشفشانی


رسوب شناسی: پراکندگی و نحوه انتشار مواد جامد آتشفشانی در دریاها و خشکیها که به صورت خاکستر ، توف ، برش و ... ته نشین می‌شوند.
اهمیت آتشفشان شناسی
از نظر اقتصادی: استفاده از انرژی گرمایی آن و انرژی گازهای فومرولی در گردش توربین و به دست آوردن مواد شیمیایی با ارزش که امروزه در ایتالیا ، زلاندنو ، ژاپن و ایسلند اهمیت پیدا کرده است و در کشور ما نیز اخیرا برای استفاده از نیروی حرارتی زمین (انرژی ژئوترمال) حفاریهایی انجام شده است.



طیقه بندی تکتونیکی آتشفشانها
• آتشفشانها در سه خاستگاه تکتونیکی دیده می‌شوند. در درجه نخست تمرکز آنها در مناطق بین صفحات تکتونیکی بسیار زیاد است نزدیک به 80% آتشفشانهای فعال در مناطق فرورانش یعنی جایی که صفحات تکتونیکی توسط صفحه دیگر به زیر می‌روند واقع‌اند. و انفجاری‌ترین نوع هستند مهمترین نوع اینها استراتو ولکانو و آتشفشان مرکب است.
• نوع دوم آتشفشانهای رنیتی در جایی که صفحات از یکدیگر دور می‌شوند، رخ می‌دهند این نوع آتشفشانها با انفجار کمتری همراهند و در کف اقیانوس واقع می‌شوند.
• نوع سوم آتشفشانهای نقطه داغ (Hot spot) که در مرکز صفحات جایی که پوسته ضعیف بوده و اجازه نفوذ مواد مذاب از درون زمین داده می‌شود. مثل آتشفشان جزایر هاوایی در میان اقیانوس آرام.
انواع آتشفشانها

آتشفشانهای سپری شکل Shield Volcano
مواد مذاب بازالتی که نسبتا از نظر SiO2 فقیر و دارای میزان بالایی از تمرکز آهن و منیزیم هستند نسبتا روان بوده و به آرامی و سهولت جاری می‌شوند منظر آتشفشانی بسیار مسطح است. مانند هاوایی.
آتشفشانهای گنبدی
مواد مذاب آتشفشانی حاوی SiO2 بیشتر و فقیر از آهن و منیزیم است مواد مذاب و ویسکوزیته بالا و به آسانی در سطح روان نمی‌شوند. و در نزدیکی دودکش انفجار پیدا می‌کنند و ساختمانهای متراکم ایجاد می‌کنند که دارای پهلوهای با شیب زیاد است و یک گنبد آتشفشانی را تشکیل می‌دهند.
آتشفشان نوع ترکیبی (مرکب)
دارای فورانهای متناوب در زمان‌های مختلف است بسیاری از این آتشفشانها مقداری مواد آذرآواری و مواد مذاب و مقداری مواد آواری و غیره از خود خارج می‌کنند آتشفشانهایی که بدین صورت و به شکل لایه‌ای ساخته می‌شوند به استراتوولکانو Stratovolcano و یا آتشفشانهای چینه‌ای مرسوم‌اند بیشتر آتشفشانهای خطرناک در غرب ایالات متحده و آنشفشان دماوند و تفتان از این نوع‌اند.

آتشفشان نوع سپری و ویژگی های فیزیکی آن ( مونتگمری 19970 (


تشکیل آتشفشان نوع گنبدی ( مونتگمری 1997 (


تشکیل آتشفشان نوع چینه ای ( اسمیت 1992)

[*Necromancer]

آتشفشان های فعال روی مریخ

ترجمه :خانم زهرا کلهر

مرجع: Sky & Telescope

دوربین سفینه مدارگرد مارس اکسپرس اروپاآشکارا بیان میکند که سیاره بهرام از لحاظ زمین شناسی سیاره ای فعال است.

مریخ به پوشش آتشفشانی عظیم و بزرگ معروف است از قبیل برجستگی کوه المپ که نقطه مقابل آن در روی زمین وجود دارد. اما آیا آنها هنوز فعال هستند؟

انفجارها یا جاری شدن گدازه ها مدرک قانع کننده ای برای فعالیت آنها در گذشته ای نزدیک نیستند درتجزیه و تحلیل تصاویرکیفیت وضوح بالا در مریخ که بوسیله فضا پیمای مارس گلوبال با دوربین در مدارگرد مریخ مشخص شده است چندین دهانه آتشفشان را در منطقه دشتهای آمازون و السیوم که بوسیله جریان گدازه جاری پوشانده شده است دیده می شود، چنانکه در 10 میلیون سال پیش جاری بوده اند عملاً درگذشته و روی یک مقیاس زمانی وابسته به زمین شناسی دیروز ( قدیم) دیده می شود. برطبق مطالعات جدید دانشمندان مناطق آتشفشانی، فعالیت تازه را در خود نشان داده اند. بوسیله تجزیه و تحلیل تصاویر وضوح بالا و برگرفته از دوربین کامپیوتری Moc (Mars orbiter Camera) و با قدرت تشخیص و ضبط بالای دوربینHrsc که توسط فضاپیمای اروپایی موجود در مدار مریخ انجام شد بیان می کند که دوربین Hrsc بررسی کننده اصلی گرهارونوکیوم است(از دانشگاه آزاد برلین در آلمان)، و کالج او است در 30/23 دسامبر سال 2004 میلادی ماهیت المپیوس را که گدازه هایی روی آن تنها برای 4/2 میلیون سال پیش است را مشخص کرده است. اگر اخیراً آتشفشانهای مریخی فعال بودند، آنها می توانستند هر زمانی جان بگیرند و فعال شوند.

Hrsc توانایی بی مانندی دارد مثل تجریه و تحلیل تصاویر با کیفیتی بالا کمتر از 10 (متر در پیکسل) روی مناطق وسیع با ضبط عالی و تمام رنگی آنها می باشد. این توانائیها به دانشمندان اجازه میدهد دهانه آتشفشانی کوچک تشکیل شده را پیدا کنند و معلوم کنند، آنها چطور در یک بازه طولانی وابسته به زمین شناسی قرار می گیرند.

مریخ پوشش ضبط شده با شکوهی را نشان می دهد و اجازه می دهد که شفاف ترین دهانه آتشفشان دیده شود، تا زماینکه یک دهانه آتشفشان و غیره را می توانند بررسی کنند.

ویلیام کی هارتمن( از انیستیتو دانش سیاره شتاسی یک مرجع صلاحیتدار است و روی تاریخ کاربرد سطوح دهانه آتشفشان کار می کند.

تیم نئو کومها با شمارش دهانه های روی کوه المپ 4 کوه آتشفشان غول پیکر دیگر سن این نواحی و مهم دیگر آتشفشانی نارسیس و الیسیوم را مشخص می کند.

نوک دهانه آتشفشان و پهلوها از این سطوح آتشفشانها با هر دو نوع مرتفع و کوتاه دهانه آتشفشانی که نمایش داده می شوند، ایتطور القا می کند که تاریخچه فعالیت مریخ بسیار زیاد می باشد و بیشترین فعالیت آتشفشانیاخیر که روی بعضی از این کوهها دیده شده است را 100 تا200 میلیون سال اخیر بیان می نماید.

این دوره در برخی از شهاب سنگهای مریخ که از گدازه ساخته شده است یکسان است. و اینطور القا می کند که فعالیت آتشفشان فعال و با دوام به میلیونها سال پیش میرسد.

اطلاعات جمع آوری شده توسط Moc,Hrsc از جریان گدازه در پهلوهای واقع در جنوب غربی برجستگی کوه المپ با تعداد کمی آتشفشان کوچک اینگونه نشان میدهد که این فعالیت 4/2 میلیون ساله است.

نئوکرم می گوید: من مطمئن هستم در آنجا مساحت زیاد دیگری جریان تازه جوانی وجود دارد.

ما هنوز دانسته کافی نداریم( مطمئن نیستم).

قصد دیگر 2 یا 3 ساله Hrsc گرفتن تصاویر کوههای بهرام است.

حالت آتشفشانی مریخ تنها فعالیت زمین شناسی جدید نمی باشد.

دراین پهلوی برجستگی کوه المپ و چندین غول پیکر دیگر کوه آتشفشان پس، مانده توده یخ غلتان در زیر خاک و لایه ورقه ورقه مانند زیرین خاک دیده شده است.

نظر جمعی روی این ویژگیهای مربوط به تشکیل دهانه آتشفشان وجود ندارد، بتازگی اظهار نظرشده است که فعالیت یخی در 4 میلیون سال پیش بوده است.

نئوکرم اضافه می کند: ما می توانیم بقایای جاری سنگهای یخچالی یخبندان را در صدها کیلومتر از سطح برجستگی کوه المپ ببینیم.

میزان باران از دگرگونی آب و هوا و پوشش محوری در مریخ می تواند توضیحی برای چنین یخ بستن جدید باشد.

احتمال دیگر آن بیرون آمدن و جاری و سرازیر شدن آب وابسته به عمل هیدروترمال در روی پوسته و منجمد شدن در یخ جامد است.

نئوکوم همچنین دلیلی برای فعالیت رود خانه ای تازه در حوالی برتجستگی کوه المپیوس دیده است که وابسته به توانایی فعالیت دهانه آتشفشانی می باشد.

به نظر میرسد جریانات آتشفشانی با بیرون آمدن آب و مخلوط شدن با آن اساس تولید جریان گل آلود باشد.

طبق تجزیه و تحلیل توسط تصاویر وضوح بالا ضبط شده دوربین مارس اکسپرس دهانه دو کوه آتشفشان بزرگ می باشد: الهه سحرو جادو tholus ( بالا) و المپیوس ( پایین). دهانه آتشفشان دارای ناحیه های مختلف کف و گودال می باشد وبدینگونه سنهای متفاوت دارند. این نظریه که فعالیت دهانه آتشفشان در مریخ بالاست تاریخچه طولانی دارد. عمر آن به میلیونها سال میرسد.

در تصاویر دوربین، مدارگرد مریخ دارای جریان و گردشی به سوی پایین و پایه برجستگی المپیوس دیده می شود نظر قطعی داده اندکه توده یخی بوسیله خاک پوشانده شده است.

[Luti]

غول هاى نفتى آمريكا از قيبل شورون تگزاكو (ChevronTexaco) و يونوكال (Unocal) دو
دهه پيش كار اكتشاف منابع فوق العاده عظيم انرژى نهفته شده در دل آتشفشان هاى
اندونزى را آغاز كردند. در آن زمان، دولت جاكارتا براى اولين بار درهاى اين بخش از
انرژى خود را به روى سرمايه گذاران خارجى باز كرد. مجمع الجزاير اندونزى متشكل از
17000 جزيره كوچك و بزرگ كه پل اتصال مناطق آتشفشانى جنوب شرق آسيا موسوم به «حلقه
آتش آسيا- پاسيفيك» محسوب مى شود، عملاً داراى بيشترين تعداد آتشفشان در جهان است.
هم اينك برآورد مى شود كه حدود 500 كوه آتشفشان در اندونزى وجود داشته باشد كه
128تاى آنها هنوز فعال هستند؛ ضمن اينكه نام 65 تاى آنها در فهرست «آتشفشان هاى
خطرناك» ثبت شده است.



اما چيزى كه در اين ميان بيش از همه جلب نظر مى كند، تلالو اين واقعيت مهم است كه:
وجود اين تعداد آتشفشان ]اعم از فعال و غيرفعال[ باعث شده است تا اندونزى به عنوان
تنها كشور بزرگى در جهان مطرح شود كه قادر است 100 درصد برق مورد نياز خود را از
ذخاير پاكيزه و بى پايان «انرژى زمين گرمايى» (Geothermal Energy) استحصال كند. با
اين حال، پس از گذشت 20 سال از زمان تصويب قوانين احيا كننده و آغاز مراحل اكتشافى،
امروزه فقط چند نيروگاه كوچك زمين گرمايى در اندونزى به چشم مى خورد كه يكى از آنها
نيروگاهى است كه با سرمايه گذارى مستقيم يكى از شركت هاى معين غول «شورون تگزاكو»
به نام «آموسيس اندونزى» (Amoseas Indonesia Inc) احداث و راه اندازى شده است.



وضعيت نه چندان مناسب موجود به تدريج در حال تغيير كردن است. ژوئن گذشته، دولت
اندونزى مفاد «پروتكل كيوتو» را كه يك معاهده بين المللى با هدف كاستن از شتاب فعلى
گرم شدن زمين است، رسماً به تصويب رساند و با اين كار خود شرايط لازم را براى بهره
مند شدن از ميليون ها دلار كمك اقتصادى در قالب اعتبارات و سوبسيدهاى مالى براى
انجام پروژه هاى متعدد با هدف كاهش انتشار گازهاى گلخانه اى فراهم كرد. «آموسيس»
درخواست حدود 5 ميليون دلار كمك اعتبارى را به دولت اندونزى ارائه كرده است كه در
صورت دريافت مبلغ ياد شده خواهد توانست طرح 100 ميليون دلارى توسعه فعاليت هاى
پيشين خود را در محدوده آتشفشان درجات (Darajat) در جاوه غربى به مورد اجرا گذارد،
و توان توليدى نيروگاه فعال در آن منطقه را به بيش از دو برابر ميزان كنونى و تا
سطح 330 مگاوات برق افزايش دهد؛ اين ميزان برق (در صورت تحقق) براى رفع نياز يك شهر
متوسط به توان الكتريكى كافى خواهد بود. البته اين كار، به رغم ابعاد وسيع اجرايى
آن، كار چندان بزرگى نخواهد بود، اما در عين حال، گامى عملى به سوى احياى طرح هاى
اصيل نيروگاهى در زمينه «انرژى زمين گرمايى» در اندونزى محسوب خواهد شد.



اكنون و به فاصله هفت سال پس از بروز بحران اقتصادى ويران كننده در آسيا كه تأثير
مستقيمى بر روند اجرايى طرح تاسيس 11 نيروگاه زمين گرمايى در اندونزى با هدف توليد
3417 مگاوات برق داشت و آن را به طور كامل نابود كرد. به نظر مى رسد كه مقامات
حكومتى بلندپايه اين كشور از جمله خانم «مگاواتى سوكارنوپوترى» رئيس جمهور پيشين
اندونزى نهايتاً انجام تغييراتى را در نوع نگاه عمومى به اين قضيه لازم دانسته اند.
بهره بردارى از توان حرارتى نهفته در اندرون يك آتشفشان دربردارنده مراحلى از قبيل
حفر چاه هاى عميق با هدف دستيابى به بخارات آب داغى است كه بر اثر جابه جايى مواد
مذاب در اعماق زمين ايجاد مى شود؛ خطرپذيرى يا ريسك اين قبيل طرح ها نسبتاً بالا و
دوره بازگشت سرمايه آنها نيز طولانى است. وقتى بحران اقتصادى سال 1997 موجبات
سرنگونى حكومت ديكتاتورى «سوهارتو» رئيس جمهور اسبق اندونزى را فراهم ساخت و اقتصاد
اين كشور را در گرداب عظيمى فرو برد، 7 طرح از مجموع 11 طرح مقاطعه اى برنامه ريزى
شده به حالت تعليق درآمد. با وجود اين، هم اكنون، چند تا از طرح هاى يازده گانه
مذكور و در رأس آنها طرح نيروگاه زمين گرمايى «آموسيس» در دست بازسازى و احيا قرار
دارند.



كمپانى هاى چند مليتى نسبت به راه و روشى كه «سوهارتو» در اقتصاد اندونزى برگزيده
بود ايرادات و انتقادات فراوانى داشتند كه برخى از آنها طى ساليان بعد مرتفع شد.
تصويب يك قانون جديد در سال 2001 براى هميشه به «لزوم شراكت طرف هاى سرمايه گذار با
شركت نفت دولتى (Partamina) در زمينه اكتشاف منابع زمين گرمايى» پايان داد. طى
دوران حاكميت سوهارتو، دولت اندونزى همچنين مجريان و توسعه دهندگان طرح هاى
ژئوترمال را مجبور مى ساخت تا حتماً يك شريك اندونزيايى را براى همكارى با خود
برگزينند كه اين امر غالباً به معناى همكارى با يكى از پسران ديكتاتور به نام
«تامى» بود. هم اكنون، «تامى» به جرم طرح ريزى توطئه قتل يك قاضى در زندان به سر مى
برد، اما قانون شراكتى ياد شده همچنان به قوت خود باقى است. ضمناً، روند پرداخت
سوبسيدهاى دولتى به برخى شركت هاى خاص به منظور تسهيل شرايط آنها در مناقصه هاى
عمومى باعث ايجاد سوءظن شديد نسبت به عملكرد مقامات حكومتى شده است. همانطورى كه
«اميل سليم» وزير پيشين محيط زيست اندونزى هشدار مى دهد، «تا وقتى كه اين قبيل
تبعيض ها و جانبدارى ها به طور كامل از جامعه سنتى اندونزى رخت برنبندند، هيچ تغيير
عمده اى در وضعيت بهره بردارى از منابع انرژى زمين گرمايى رخ نخواهد داد.»



«آموسيس» در سال 1984 قراردادى را با شركت نفت دولتى اندونزى به منظور احداث يك
نيروگاه زمين گرمايى در محدوده آتشفشان «درجات» منعقد كرد، اما جالب اينجاست كه
هنوز موفق به جبران هزينه سرمايه گذارى اوليه خويش نشده است. مقامات اين شركت مى
گويند كه اجراى طرح هاى بعدى «آموسيس» در گرو دريافت اعتبارات لازم در چارچوب
«معاهده كيوتو» است؛ نيروگاه هاى زمين گرمايى در مقايسه با نيروگاه هايى كه از زغال
سنگ به عنوان سوخت خام اوليه استفاده مى كنند 1800 بار و در مقايسه با نيروگاه هاى
نفت- سوز 1600 بار كمتر دى اكسيد كربن توليد مى كنند. اكنون، بار ديگر، به نظر مى
رسد كه بوروكراسى حاكم بر سيستم ادارى اندونزى در حال به تعويق انداختن طرح هاى
توسعه اى در زمينه نيروگاه هاى زمين گرمايى است؛ اندونزى تازه بايد آژانسى را به
منظور برطرف ساختن موانع اجرايى بر سر راه توسعه اين قبيل نيروگاه ها تأسيس كند،
همچنان كه سازمان ملل متحد بايد سيستمى را به منظور تخصيص اعتبارات لازم براى اجراى
طرح هاى داراى توجيه اقتصادى در اندونزى راه اندازى نمايد. شايد سال ها يا حتى دهه
ها به طول بيانجامد كه كشورى همچون اندونزى بتواند از سد موانع موجود عبور كرده و
انرژى لازم را از منابع حاصل از فعاليت آتشفشان هاى متعددش استحصال كند.

منبع :
برای مشاهده محتوا ، لطفا وارد شوید یا ثبت نام کنید

[yaser.navabi]

با سلام
دوستان عزیز ممنون میشم اگه چیزی در این مورد به ذهنتون میرسه بگید این یه قسمت از پروزه ایی که باید ارایه بدم

[bb]

ولی من فکر کنم خاکستر آتشفشانی کیفیت محصول رو بالاتر ببره و زمین بهتری ایجاد کنه

حالا بازم میگردم راه مقابله رو پیدا کنم .