تاریخچه ی اختراع کبریت

[saeed-d]

روزگاران گذشته براي افروختن آتش از سنگ آتشزنه (چخماق) استفاده مي كردند. در برخي مناطق نيز با سايش طنابي كنفي بر روي قطعه چوبي خشك آن را به آتش مي كشيدند. امروزه هيچكدام از اين روش ها به كار برده نمي شود . اغلب مردم با كبريت يا فندك اتش روشن مي كنند. كبريت، وسيله اي ساده براي روشن كردن آتش است. البته در بسياري از واكنش هاي شيميايي ، گرما و آتش توليد مي شود، اما كبريت اختراعي نسبتا جديد است. داستان اختراع كبريت چنان پيچيده و پردردسر بوده است كه اگر روزي، تمدن بشري به پايان برسد و شما بر روي زميني سرد و يخبندان قرار بگيريد مايل به تكرار اين اختراع نخواهيد بود! امروزه، مواد مصرفي در ساخت كبريت عموماً مطمئن و ايمن هستند اما در گذشته چنين نبوده است.
در سال 1669 ، كيمياگري از شهر هامبورگ به نام«هنيگ براند» مشهور به دكتر «توتونيكوس» ، ضمن تلاش براي تبديل فلزات ديگر به طلا، موفق به كشف فسفر سفيد شد. اين كشف را مي توان سرآغاز اختراع كبريت دانست. روش براند براي تهيه فسفر سفيد به اين صورت بود كه از تبخير مقدار زيادي ادرار، جسمي خميري به دست آورد كه در اثر حرارت دادن آن با ذغال و هدايت بخار حاصل به داخل يك حباب وارونه شده در آب، ماده اي سفيد و مومي شكل به دست آورد كه در تاريكي می درخشيد. به اين ترتيب عنصر فسفر كشف شد. البته در آن زمان تعداد عناصر شميايي شناخته شده بسيار كم بود و به طلا، نقره، مس، جيوه، آهن، سرب و چند عنصر ديگر محدود مي شد.براند سعي كرد فرايند تهيه فسفر را به صورت يك راز نزد خود نگهدارد، اما بعدها كشف خود را به يك كيمياگر آلماني به نام «كرافت» فروخت. كرافت با تهيه مقداري فسفر سفيد راهي شهرهاي مختلف اروپا شد تا درخشندگي و نور افشاني اين ماده را به نمايش بگذارد. سرانجام، راز تهيه فسفر سفيد از ادرار برملا شد. دشواري اين روش «كانكل» و «بويل» را بر آن داشت تا در سال 1678 روش كارآمدتري براي تهيه فسفر از سديم فسفيت پيدا كنند. رابرت بويل ورقي از كاغذ را به فسفر سفيد آغشته كرد و قطعه چوبي آغشته به گوگرد را روي آن كشيد. در اثر سايش آتش پديد آمد و كاغذ مشتعل شد. در آن روزگار، تهيه فسفر كاري سخت بود به همين دليل كشف بويل در حد يك كنجكاوي باقي ماند. روش بويل براي تهيه و خالص سازي فسفر، به مراتب بهتر از روش براند بود.در سال 1826 «جان والكر» قطعه چوبي را براي هم زدن مخلوطي از آنتيموان سولفيت، پتاسيم كلرات، صمغ و نشاسته به كار برده بود. او مشاهده كرد چوب آغشته شده به اين مواد، پس ازخشك شدن، در اثر مالش آتش مي گيرد. به اين ترتيب ، او براي نخستين بار كبريت مالشي را كشف كرد. والكر كشف خود را به مردم نشان داد ولي آن را به ثبت نرساند.
شخصي به نام «ساموئل جونز» كه نمايش آتش گرفتن كبريت جان والكر را مشاهده كرده بود، اقدام به توليد و فروش نوعي كبريت به نام «لوسيفرس» در ايالت هاي جنوبي و غربي آمريكا كرد. اشتعال اين كبريت ها با انفجار همراه بود گاهي اوقات جرقه هاي تا فاصله نسبتاً دور پرتاب مي كردند و بوي شديد موادآتش بازي مي دادند. در سال 1830 «چارلز سائوريا» فرمول كبريت را با استفاده از فسفر سفيد تغيير داد و به اين ترتيب بوي شديد آن از بين رفت. اما خود فسفر ماده اي سمي و خطرناك بود. بسياري از مردم دچار نوعي بيماري به نام «فاسي جو» مي شدند. كارگران كارخانه فسفر سازي نيز در معرض بيماري استخوان قرار مي گرفتند. يك قوطي از اين كبريت ها براي كشتن يك انسان كافي بود! بالا خره ، در سال 1892 «جاشيوا پوسي» كبريت بغلي را اختراع كرد كه در آن، سطح مالش چوب كبريت ها در قسمت داخلي و در مجاورت سر چوب كبريت ها قرار داشت. در اثر وارد آمدن فشار بر بسته كبريت، امكان اشتعال همزمان تمام چوب كبريت ها وجود داشت. شركت كبريت سازي «دياموند» اختراع پوسي را خريد و سطح مالش كبريت ها را به قسمت بيروني بسته منتقل كرد. در سال 1910 به علت فشار هاي اجتماعي براي ممنوع ساختن كبريت هاي فسفر سفيد، شركت دياموند اختراعي براي ساخت كبريت هاي غير رسمي به ثبت رساند كه در آن، از نوعي فسفر سولفيد استفاده شده بود . در همين زمان، كنگره آمريكا مالياتي سنگين بر كبريت هاي فسفر سفيد وضع كرد. در روزگار ما، فندك هاي گازي كه با گاز بوتان پر مي شوند، در بخش وسيعي از جهان جاي كبريت را گرفته اند. اما كبريت هنوز ساخته مي شود. به عنوان نمونه شركت كبريت سازي دياموند سالانه بيش از 12 ميليارد قوطي كبريت مي سازد.