مشاهده نسخه کامل
: Vmusic
30-07-2007, 09:17
تولید كلزا
مقدمه
كلزا یك محصول روغنی در شمال ایالت داكوتا آمریكا می باشد كه حدود ۸۸ درصد كلزای این كشور در این ایالت مورد كشت قرار می گیرد . كلزا یك گیاه روغنی خوراكی است كه در سال۱۹۷۰ توسعه یافته و شامل ۴۰ درصد روغن می باشد .
واژه كلزا نامی است كه به وسیله كروشرز (انجمن دانه های روغنی غرب كانادا) انتخاب شده است . واریته های كلزا اغلب شامل كمتر از ۲ درصد اسید اورسیك و همچنین ۳۰ میكرو مولكول گلوكز در هر گرم بذر می باشد كشاورزان كانادا و آمریكا واریته هایی كه اسید اورسیك و گلوكز كم دارند را مورد كشت قرار می دهند این نوع كلزا اغلب در اروپا و قسمتی از كانادا و آمریكا كاشته می شود .
در ژانویه ۱۹۸۵ سازمان غذا و داروی آمریكا روغن كلزا را برای كاربرد و مصرف در غذای انسان تایید نمود . و در این راستا تقاضا در بازار افزایش یافته و به تناسب آن باعث افزایش عرضه در ایالت متحده شد كه فقط قسمتی از تقاضا توسط تولیدكنندگان تأمین میگردد. روغن كلزا در ژاپن، كانادا و اروپا تحت نظر كمیته جهانی مورد مصرف قرار می گیرد.
سازگاری
كلزا گونه براسیكا ناپوس ال به صورت یكساله بهاره و پاییزه مورد كشت قرار می گیرد كه نوع بهاره آن به شرایط شمال داكوتا سازگاری بهتری دارد و نوع زمستانه آن به این منطقه و شمال غربی مینویت سازگاری ندارد.
كلزا در اغلب خاكها قابل رویش می باشد ولی بهترین نوع خاك برای كلزا خاك رسی لومی است به شرط آنكه سله نبندد. خاك مورد كشت كلزا بایستی دارای زهكش سطحی كامل و داخلی نسبتاً خوب باشد بطوریكه در خاكهای كه دارای آب ایستای بود و زهكشی آن نامناسب است كلزا در آن خاك قابل رویش نخواهد بود. اگر رطوبت خاك به حد كافی از محصول سال قبل برای كشت كلزا باقی نمانده باشد بایستی بعنوان یك محصول زراعی بعد از آیش در نظر گرفت.
تناوب زراعی
بهترین تناوب زراعی كلزا كاشت آن بعد از غلات دانه ای و یا آیش می باشد. در تناوب زراعی ۳ ساله كاشت كلزا میان دو محصول در نظر گرفته می شود. اولین محصول در این نوع تناوب بایستی به محصول اختصاص داده شود كه دارای مقاومت كامل یا نسبتاً خوب به بیماری ساق سیاه باشد. كلزا به پوسیدگی ساقه حاصل از اسكلروتینیا بسیار حساس می باشد .
محصولاتی نظیر آفتابگردان ، لوبیا خشك خوراكی (چشم بلبلی ) كه حساس به بیماری اسكلروتینیا می باشد خطر آلودگی به این بیماری را در كلزا افزایش می دهد ، به شرط آنكه قبل از این محصول مورد كشت قرار گیرد . اگر در تناوب زراعی از چغندر استفاده می شود بایستی حداقل ۲ سال بین این دو محصول (كلزا و چغندر قند ) فاصله انداخته شود و اگر در تناوب زراعی سه ساله از محصولات حساس به اسكلروتینیا به ضرورت استفاده می شود بایستی از سموم قارچ كش استفاده نمود .
محصولاتی نظیر سویا ، كتان ، نخود و عدس كه دارای مقاومت نسبتاً خوبی به بیماری اسكلروتینیا می باشند بصورت موفق در تناوب زراعی با كلزا مورد زراعت واقع می شود . در سالهایی كه شرایط محیطی مناسب انتقال اسپور ها توسط هوا می باشد . كاشت كلزا بدون استفاده از سموم قارچ كش و توجه به فاصله تناوب زراعی خسارت اقتصادی قابل توجهی توسط قارچ اسكلروتینیا به كلزا وارد خواهد شد .
كلزا گیاهی است كه به ریزش دانه حساس است بنابراین در فصل زراعی بعد بصورت پیشروی، ظاهر خواهد شد .بنابراین غلات دانه ای بهترین گیاه برای تناوب زراعی خواهد بود كه بعد از كلزا مورد كشت قرار گیرد زیرا می توان از سموم علف كش پهن برگ برای كنترل آن استفاده نمود .
از كاشت مخلوط كلزا و خردل زراعی در یك زمین زراعی جداً خودداری كنید زیرا كشت مخلوط دو محصول ارزش بازاری هر دوی آنها را كاهش می دهد. بعلاوه كلزا در زمینی كه مورد هجوم خردل وحشی قرار گرفته قادر به رقابت نیست . در این گونه از مزارع به شرطی می توان از كلزا استفاده نمود كه قبلاً زمین توسط دام چرانده شود و خالی از علف هرز گردد یا اینكه از رقم مقاوم كلزا به این علف هرز استفاده نمایند .
بقایای تمام سموم علف كش به غیر از سولفونیلورا ، ایمیدازولینون و تریازین كه در محصولات سال قبل بر جای مانده است همراه با خود علف هرز به جوانه های كلزا آسیب می رساند . همیشه به بر چسب های موجود در روی علف كش ها رجوع كنید كه در روی آن نحوه كاربرد سموم بر اساس تناوب زراعی نوشته شده است .
واریته ها
دو نوع واریته كلزا وجود داردكه در آمریكا كاشته می شود : یكی واریته آرژانتینی كه گونه براسیكا ناپوس می باشد و دیگر واریته لهستانی به نام براسیكا راپا .
واریته آرژانتینی نسبت به واریته لهستانی دارای پتانسیل عملكرد و ارتفاع و در صد روغن بالایی می باشد . واریته آرژانتینی برای رسیدن كامل ، حدود ۹۵ روز و واریته لهستانی ۸۰ روز لازم دارد .
تهیه بذر و كاشت
كلزا یك گیاه بسیار حساس به سله خاك می باشد ، بستر خاك برای بذر كلزا بایستی محكم ولی نرم باشد . رطوبت بذر و خاك برای جوانه زنی بسیار حیاتی است . بنابراین كاشت كلزا در خاكهای خشك توصیه نمی شود و جوانه های كلزا در خاكهای فشرده و سله بسته به آسانی خسارت می بیند پس بایستی بستر خاك را نرم تهیه كرد ولی طوری نباشدكه به آسانی توسط باد فرسایش یابد به همین خاطر چنگ زنی گیاهك كلزا برای مبارزه با علف هرز توصیه نمی گردد .
دانه كلزا را می توان با انواع بذركار كاشت عمق مناسب برای بذر كلزا حدود ۵/۱ تا ۵/۲ سانتی متر می باشد . بیشتر از ۵/۲ سانتی متر باعث تلف شدن جوانه ها می شود . كاشت كلزا در فاصله ردیفی ۱۸-۱۵ سانتی متر با بذر كار كلزا بصورت یكنواخت در عمق خاك انجام می گیرد.
تاریخ كاشت و بذر افشانی
كلزا در اواسط فروردین ماه یا اوایل اردیبهشت جهت حصول بیشترین عملكرد كاشته می شود. اگر تاریخ كشت را تا آخر اردیبهشت به تعویق بیاندازیم عملكرد محصول كاهش می یابد و اگر در آخر خرداد صورت گیرد كاهش چشمگیری در عملكرد خواهیم داشت زیرا كلزا یك گیاه بسیار حساس به استرسهای گرما و خشكی در زمان گلدهی میباشد .
كاشت زودتر از اردیبهشت ماه خطر روبرویی با استرس گرما و خشكی را كاهش می دهد .جوانه كلزا مقاوم به سرماست و می تواند سرمای ۴- درجه سانتی گراد را تحمل كند .
خواب بذر
خواب بذر در كلزا را می توان با بذر افشانی كلزا در سرما و تقریباً در موقعی كه خاك یخ زده شكست كه بعد از قرار گرفتن در خاك و با مساعد شدن هوا جوانه بزند . موضوع این است كه بذر بعد از كاشت تا اوایل بهار بصورت خواب باقی می ماند و وقتی در بهار شرایط هوا مطلوب گردید كلزا جوانه زده و سر از خاك بیرون می آورد . تعیین زمان كاشت در موقعی مشكل است كه كشاورزان نمی توانند با تقویم ویژه تاریخ كاشت عمل كشت را انجام دهند زیرا كشاورزان به هوا نیاز دارند كه در این مواقع بایستی خاك سرد شود ولی یخ نزند (صفر درجه سانتی گراد در عمق ۵ سانتی متری خاك) اگر دمای خاك به ۳ درجه سانتی گراد یا بیشتر از آن برسد بذر جوانه زده و به محض اینكه خاك یخ بزند جوانه ها خواهند مرد. در گذشته كشاورزان دریافته اند كه به خواب بردن بذر كلزا وقتی كه دمای خاك به نقطه انجماد نزدیك می شود بسیار مشكل است مگر اینكه اولین برف ببارد .
میزان بذر
میزان بذر حدود ۶-۱۰ كیلو برای رقم آرژانتینی و حدود ۶-۱۰ كیلو برای واریته لهستانی در نظر گرفته می شود .
فرمول عمومی برای بذر افشانی كلزا حدود ۶ كیلو در هر هكتار می باشد . تفاوت عمده ای در مقدار بذر در واریته های مختلف كلزا وجود دارد این نقطه بسیار مهم است كه پر پشت و تنك بودن بوته را در سطح مزرعه ملاك میزان بذر قرار ندهیم . پس بسیار ضروری است كه تعداد بذر در هر هكتار زمین زراعی برای هر واریته خاص كه تعداد بوته گیاهان را تشكیل می دهد قبلاً مشخص باشد و بر اساس آن مقدار بذر تعیین گردد .
یك قانون كلی نشان می دهد در یك كیلو بذر كلزا هیبرید واریته آرژانتینی حدود ۱۵۰ هزار تا ۱۷۰ هزار بذر وجود دارد . برای واریته آرژانتینی با گرده افشانی آزاد حدود ۲۷۰- ۳۲۰ هزار بذر وجود دارد و این مقدار در واریته لهستانی حدود ۴۰۰ هزار بذر در هر كیلو گرم می باشد. .
تعداد بوته مناسب برای گیاه كلزا حدود ۱۵۰ بوته در هر مترمربع و ۱میلیون و ۵۰۰ هزار بوته در یك هكتار می باشد حداقل می توان ۴۵ بوته در هر مترمربع در نظر گرفت . بنابراین با توجه به اینكه كلزا مقاوم به علف كش می باشد، براین اساس می توان تعداد ۲۲ بوته در هر متر مربع در نظر گرفت تا همه آنها از فضای یكسانی استفاده كنند.
كوددهی
عكس العمل كلزا به كودها شبیه محصولات غلات دانه ریز بوده و بستگی به حاصلخیزی خاك دارد. ازت و گوگرد كلید موفقیت برای رسیدن به عملكرد بالا می باشد .
مواد نیتروژن دار و پتاسی نمی توانند بصورت مستقیم با بذر تماس پیدا كنند و بایستی بصورت نواری حداقل به فاصله ۵ سانتیمتر دورتر از بذر ریخته شود آزمایش خاك برای تعیین صحیح مقدار مواد غذایی مورد نیاز گیاه باید انجام شود . كلزا یك مصرف كننده زیاد گوگرد می باشد.
۲۲۵۰ كیلو گرم حاصل از هر هكتار كلزا دارای ۵/۱۳كیلو گرم گوگرد در ساقه و برگ و حدود ۱۷ كیلو گرم گوگرد در بذر می باشد در صورتیكه همین مقدار در گندم فقط دارای ۵/۶ كیلو گرم كوگرد در بذر و ۸ كیلو گرم در ساقه و برگ دارد در نتیجه مقدار گوگرد در خاك در تولید كلزا نقش بسزای دارد حتی كمبود گوگرد در خاك عدم وجود كلزا در مزرعه را رقم می زند .
یك نمونه آزمایش برای تعیین مقدار گوگرد در خاك نمی تواند نمایانگر درصد گوگرد در خاك باشد پس بایستی در مقطع مختلف زمانی و از قسمتهای مختلف مزرعه نمونه برداری شود.
بر اساس آزمایش خاك، خاكهای كه دارای گوگرد متوسط یا كم دارند حدود ۲۵ تا ۳۵ كیلو گرم و برای خاكهای با گوگرد زیاد ۱۵ تا ۲۰ كیلوگرم گوگرد در هر هكتار لازم است . كلزا گوگرد را به شكل سولفات جذب می كند. كود گوگرد ممكن است به شكل سولفات آمونیوم یا تركیب سولفات آمونیوم و با عنصر گوگرد قابل تجزیه باشد .
برای كلزا كود مركب توصیه می شود زیرا در خاكهای شنی در اثر بارش زیاد باران سولفات شسته می شود . در صورتیكه عنصر گوگرد ممكن است در طی فصل مرطوب تجزیه شود و در سال بعد بر اساس نیاز مورد استفاده قرار گیرد .بهتر است گوگرد كافی را قبل یا در حین كاشت تهیه كرد. اگر در فصل زراعی قبل از ظهور گلها كمبود گوگرد محرز گردد با بكار بردن كود تیوسولفات آمونیوم یا سولفات آمونیوم می توان به عملكرد قابل قبول دست یافت یك كود دهی به موقع بهترین عملكرد را دربر خواهد اشت .
مقدار كمی از گوگرد بوسیله برگ جذب می گردد . برای جذب كود در این زمان به باران سنگین نیاز داریم كه سولفات قابل حل را به ریشه ها برساند.
كنترل علف هرز
جوانه كلزا به رقابت زود هنگام علف هرز بسیار حساس است . برنامه موثر مبارزه با علف هرز می تواند شامل مبارزه زراعی - مكانیكی و شیمیایی باشد .
اصولاًكلزا یك رقیب خوبی بااكثر علف هرز می باشد .خردل وحشی یك بذر آلوده كننده جدی برای كلزا است كه می تواند باعث كاهش كمیت و حتی عدم قبولی آن در بازار گردد . باید توجه ویژه ای به كنترل علف هرز در پیش از كاشت داشت یا در زمین هایی كه آلوده به علف هرز می باشد از كاشتن كلزا در آن اجتناب نمود .
علاوه بر عملیات زراعی برای مبارزه با علف هرز ، برای رسیدن به تراكم مناسب در كلزا اصلاح قدرت جوانه زنی باعث می شود به خوبی با علف هرز رقابت كند .
با توجه به تاریخ بذرافشانی ،میزان و عمق كاشت می توان علف هرز چند ساله را در سال قبل برای كاشت كلزا كنترل نمود به علت اینكه بذر كلزا در عمق كمی از خاك كاشته می شود كج بیل و دندان فنری دوار برای مبارزه با علف هرز توصیه نمی شود . این ابزار می تواند به جوانه های كلزا صدمه زده تعداد بوته در هكتار را كاهش دهد.
تری فلورالین و سونالان دو تا علف كش قبل از كاشت مخلوط با خاك هستند و برای مبارزه با علف هرز ارائه شده اند . سموم این علف كش ها در خاك های شنی بافت درشت به میزان كمتر و در خاك های با مواد الی به میزان كم هستند .
تری فلورالین و سونالان بایستی همیشه بصورت قبل از كاشت در خاك های خالی از كشت بكار می رود . هر دوی این سموم نازك برگان یك ساله و بعضی از پهن برگان شامل خرفه یا قازایاغی كوشیا براحتی كنترل می كند ولی خردل وحشی قابل كنترل نیست .
Sethoxydim – quizalofop – clethodim علف كشهای بعد از كاشت در علوفه های نازك برگ بسیار ضروری در كلزا می باشند.
كاربرد مخلوط برای گوزالوفوب و كلتودیم با یك علف كش پهن برگ بصورت زیاد توصیه نمی شود چون ممكن است باعث كاهش كنترل علف هرز نازك برگها شود. قبل از پر كردن مخزن سم به طور كامل بقایای سموم علف كش كه برای كلزا مضرر می باشد، بشویید و پاك كنید. بقایای علف كش سلفونیولریا بعلاوه علف كش فنوكسی به مقدار ناچیز می تواند خیلی مضرر به كلزا باشد. كلزا خیلی به راندگی از طریق علف كش پهن برگها از قبیل ۲۴D و MCP - دیكامبا – گلیفسفات و علف كش سولفونیلوریا حساس می باشد. بایستی بسیار احتیاط كرد كه راندگی در اثر مصرف این علف كش در زمین كلزا صورت نگیرد .
بیماری گیاه
بیماری گیاهی می تواند مشكل جدی در تولید كلزا باشد. تناوب زراعی بایستی بدقت طراحی شود تا میزان بیماری را در حداقل نگه داشت .
دو تا بیماری عمده در كلزا اسكلروتینیا و ساق سیاه می باشد. بیمارهای كم گزارش شده در كلزا عبارتند از زنگ سفید – لكه سیاه – سفیدك دروغین و زردی مینا. دو نوع بیماری ساق سیاه در كلزا وجود دارد : گونه ضعف (غیر بیماری زا ) و گونه سمی (بیماری زا) كه گونه بیماری زای آن ایجاد پوسیدگی عمیق در ساقه گیاه در نزدیكی خاك باعث می گردد. این پوسیدگی قدرت رویش گیاه را كاهش داده و ممكن است باعث حفره در گیاه شود . گونه بیماری زای آن در سال ۱۹۹۱ برای اولین بار در ایالت داكوتا در فصل زراعی در ۲۳ مزرعه كلزا یافت شد . ساق سیاه قارچی است كه اسپورها ی آن بوسیله باران و وزش باد یا بذر آلوده انتقال می یابد . واریته هایی از كلزا وجود دارند كه به این نوع ساق سیاه مقاوم می باشند.
عموماً گونه آرژانتینی مقاومت بیشتری به این بیماری از خود نشان می دهد .واریته لهستانی بیشتر به این بیماری حساس می باشند .
در نواحی كه ساق سیاه كلزا در آنجا گزارش شده است استفاده از ارقام مقاوم به این بیماری و تناوب زراعی در كنترل این بیماری ضروری می باشد . ساق سیاه در خردل مشكل چندانی ایجاد نمی كند زیرا بسیار مقاوم به این بیماری می باشد .
پوسیدگی ساقه اسكلروتینیا ( كپك سفید ) یك بیماری با قدرت كشندگی زیاد در آب و هوای مرطوب می باشد كه این قارچ می تواند به شكل جسم سخت سیاه رنگ قارچی بنام اسكلرویتنا حدود ۵-۶ سال در خاك زنده بماند كه هر گاه آب و هوا به مدت ۲-۱ هفته بصورت مرطوب باقی بماند با جذب رطوبت خاك اسكلروتینیا جوانه زده و تولید اجسام نازك شبیه قارچ ، بنام آپوتیشا می كند .
آپوتیشا حدود ۹- ۵/۴ سانتی متر طول دارد كه میلیون ها اسپور هوایی را تولید می كند .
كلزا اصولاًدر مرحله گلدهی و یك مقدار بعد از گلدهی حساسترین موقع به این بیماری می باشد .اسپورها گلبرگهای كلزا پژمرده شده در آب و هوای مرطوب را آلوده می كنند . آلودگی ایجاد شده در گلبرگهای مرده كلزا به بافت های مجاور منتقل می شود و درنتیجه به شاخه های و گیاه مرده هجوم برده و باعث ایجاد حفره یا مسكن برای خود می نماید .
ساقه های پوسیده شده ، شكل سفیدی به خود می گیرند . آلودگی اسكلروتینیا در كلزا موقعی جدی خواهد بود كه آب و هوای مرطوب و خنك دو هفته بعد از خرداد شروع شود و تا اوایل همین ماه كه شكوفه دهی صورت می گیرد ادامه یابد .
برای مزارعی كه مورد هجوم به اسكلروتینیا شده باشد حداقل به یك تناوب سه ساله زراعی بدون كاشت كلزا توصیه می گردد . در طول مدت این تناوب زراعی ضروری است كه از كاشتن محصولات بسیار حساس به این بیماری از جمله آفتابگردان و لوبیای خشك ، اجتناب كرد .
قارچ كش های كوادریس ، رونیلان و تاپسین ام برای از بین بردن و مبارزه با اسكلروتینیا در كلزا به ثبت رسیده است .
تاثیر باز دارندگی در بیماری اسكلروتینیا به موقع قارچ كش نیاز دارد ،كوادریس در مرحله گلدهی ۱۵-۱۰ درصد یا ۳ تا ۷ روز بعد از آغاز گلدهی بایستی بكار برده شود كه در این مرحله۱۸-۱۰ گل در ساقه اصلی رقم آرژانتینی وجود دارد . كوادریس ، وقتی اولین گلبرگ كلزا خشك شد و به زمین افتد بایستی بكار برده شود . تاخیر در كاربرد این سم ، از اثرات آن می كاهد .
رونیلان و تاپسین ام بایستی در مرحله گلدهی ۵۰ – ۲۰ درصد یا ۴ تا ۱۰ روز ، بعد از ظهور گل در كلزا صورت می گیرد كه در آن موقع ۱۶- ۱۴ گل در ساقه اصلی وجود دارد .
مرحله گلدهی ۵۰ درصد آن موقعی است كه كلزا بیشترین توسعه رنگ را در سطح مزرعه دارد. در آن مرحله كمتر از یك سوم نیام ها در ساقه اصلی قرار خواهند داشت و در ضمن محصول بیشتر از ۵ درصد شكوفه بزند اغلب قارچ كش ها تاثیر كمی در كنترل اسكلروتینیا كلزا دارند. كوادریس باید در غلظت ۷۰۰ سی سی تا ۱ لیتر در هر هكتار بكار برده شود كه كاربرد مقدار ۷۰۰ سی سی بوسیله ثبت كنندگان سم تایید شده است . این سم اگر قبل از شروع ریزش گلبرگ ها بكار برده شود ،برای كنترل بیماری كافی بنظر می رسد .
مقدار مصرف رونیلان ۷۵۰ تا ۱۱۵۰ گرم و تاپسین نیز با همین مقدار در هر هكتاربكار می رود . اطلاعات جامع نشان می دهد كه كاربرد مقدار ۳۵۰ گرم رونیلان و ۴۵۰ گرم تاپسین وقتی بموقع بكار برده شود اثر عالی برای كنترل اسكلرینا در تحت فشار شدید بیماری دارد .
موقعی باید تصمیم به سم پاشی كرد كه:
۱) پتانسیل عملكرد بالای نرمال (حدود ۲۵۰۰ كیلو) در هكتار باشد یا قیمت كلزا در حداقل آن باشد .
۲) اگر هوا در موقع گلدهی مرطوب گردد (حداقل ۲۵ تا ۵۰ میلیمتر در عرض دو هفته قبل از گلدهی )
۳) اگر بارندگی بیشتر و رطوبت بالا باشد .
۴) اسكلروتینیا مشكل چندین سال اخیر در مزرعه كه بصورت متناوب مورد كشت كلزا قرار گرفته باشد یا اگر مزارع نزدیك به آن ،اگر كلزا در تناوب زراعی سه ساله یا كمتر باشد انتظار می رود كه یك قارچ كش حتماً مورد استفاده قرار گیرد .
حشرات
خسارت جدی به گیاه كلزا موقعی اتفاق می افتد كه جمعیت سوسك های ككی به حداكثر خود برسد این سوسك ها از گیاهك تازه جوانه زده كلزا تغذیه می كند این زمان مصادف با اردیبهشت تا خرداد است .
سوسك های بالغ از لپه های كلزا و اولین برگ حقیقی كلزا تغذیه می كنند و باعث ظهور سوراخ بزرگی در گیاه می شود و گیاهك كه شدیداً صدمه دیده ممكن است بمیرد و گیاهانی كه كمتر خسارت دیده اند از كاهش قدرت رشد رنج خواهند برد . هوای آفتابی و داغ باعث فعالیت حشرات برای تغذیه می شود در صورتیكه هوای خنك ومرطوب تغذیه حشرات را كاهش داده و مساعد برای رویش محصول كشاورزی است هوای خشك و گرم باعث پژمردگی و مرگ گیاهی شده و در نتیجه قسمتی از محصول كشاورزی را از دست خواهیم داد .
در بعضی موارد توسعه بیماری در یك مزرعه از حركت حشرات از یك گیاه به گیاه دیگر اتفاق می افتد كه در این مورد ممكن است كل مزرعه سریعاًمورد هجوم قرار گیرد .
خسارت جدی معمولاً وقتی گیاه از مرحله گیاهچه (جوانه زنی ) گذشته، اتفاق نمی افتد زمانی كه گیاه كلزا با قدرت رشد نماید، سوسك فقط می تواند باعث ریزش برگ ها شود . تاثیر عمده زمانی اتفاق می افتد كه لاروهای این سوسك از ریشه گیاه تغذیه می كند .
گاهگاهی در مرداد ماه تعداد زیادی از سوسك های بالغ تازه پوست اندازی شده بطرف گیاه كلزای نیمه رس حركت كرده و اپیدرم ساقه ، برگ ها و نیام ها را می جوند كه ممكن است باعث خرد شدن نیام و دانه های ریز شوند . در اكثر سال ها محصول كشاورزی به حد كافی از رشد می رسند تا از خسارت جدی بگریزند .
تناوب زراعی می تواند تلفات ناشی از سوسك ككی در گیاهان را كاهش دهد . یك بستر خوب یا مواد غذایی كافی برای گیاه كمك خواهد كرد كه از خسارت سوسك در مرحله جوانه زنی كه حساس به آن حشره است در بهار بگریزد .
وجود چند تائی از سوسك ككی یا چند سوراخ ایجادشده توسط آن در یك گیاهچه نگران كننده نیست بنابراین اگر سوسك ها زیاد باشند و حدود ۲۵ درصد از برگ ها را سوراخ نموده به زمین بیافتند در كلزا این خسارت اقتصادی است و بایستی سریعاً كنترل گردد . كلید كنترل سوسك ككی نظارت مكرر در مرحله حساس جوانه زنی می باشد .
گاچو – گاچو پلاتینوم – هلیكس اكسترا سموم ضد عفونی كننده بذور ثبت شده در كلزا می باشد. در عملیات آفت كشی از سمومی استفاده كنید كه به زنبور عسل آسیب نرساند.
عملیات برای كاهش بذرهای سبز
یك مشكل بزرگ در كلزا ماندن بذربه حالت سبز در كلزا است كه هوای خنك ، ابری و مرطوب در زمان رشد گیاه باعث سبز ماندن بذور در تمام واریته های كلزا می شود ، كه مشكل بزرگی در تولید كلزا محسوب می شود. در بعضی حالت این مشكل وقتی كه كمبود گوگرد اتفاق می افتد،به بدترین شكل نمایان می گردد .
دمای در موقع رسیدگی یك عامل مهمی در تجزیه كلروفیل می باشد . دمای خنك و یك دوره كوتاهی از سرما در مرداد و شهریور فعالیت آنزیم را كاهش داده و باعث تجزیه كلروفیل می شود .
سرما صفر تا ۱درجه سانتی گراد این سیستم را مختل می كند بویژه آن می تواند بر عكس باعث سنتز دوباره شود و این در مرحله توسعه بذر بسیار حساس می باشد و باعث تفاوت میان مزارع مجاور هم كه فقط چند روز از نظر بلوغ باهم فاصله دارند یا در یكنواختی رسیدگی باهم متفاوت شوند .
حتی برداشت كلزا ۶-۴ روز قبل از یك سرما باعث باقی ماندن میزان نسبتاً زیادی از كلروفیل در بذر می گردد كه باعث تأخیر جوانه زنی ۲ یا بیشتر از دو روز در مراحل رویش نتیجه عدم بلوغ بذر در مرحله چیدن و بذر سبز در مرحله برداشت می باشد. وجود بذر نازك و لاغر در كلزا باعث ایجاد شاخه های فرعی بیشتر در كلزا و تغییراتی در رسیدگی بذر می گردد كه علت اصلی آن عدم رسیدگی بذر در هنگام چیدن است و نیز باعث سبز ماندن بذر شود . تولید كنندگان كلزا می تواننداز توصیه های مدیریت برای كاهش مشكلات بذور سبز در آینده بكار ببرند .در زیر به مواردی اشاره می گردد.
▪ مزرعه ای را برای كشت كلزا انتخاب كنید كه خوب زهكشی شده و حاصلخیز باشد . - تا آنجا كه می توانید در فصل بهار زود بذر خود را بكارید تا حداكثر زمان برای رسیدن بذور كلزا داشته باشد .
▪ بستر بذر محكم و مناسب برای تحصیل عمق صحیح كاشت و تماس خوب بذر با خاك برای تسریع در جوانه زنی .
▪ برداشت كلزا را در مرحله رنگی مورد توصیه برای شرایط هوای مختلف انجام دهید .
▪ سطوح حاصلخیزی كافی و مناسب برای رشد كلزا و رسیدن آن حفظ كنید ، كلزا در اثر تنش حاصل از كمبود مواد غذائی بطور یكسان نخواهد رسید .
▪ نمونه های خاك را برای تعیین مقدار نیتروژن ، پتاسیم ، فسفر و میكرو مغذیها در خاك مزرعه انجام گیرد .
▪ نمونه برداری زود هنگام از بافت گیاه در مرحله روزنه و آزمایش آن برای كاربرد صحیح از میكرومغذی در زمان های معین .
▪ مزارع با حاصلخیزی بالا می توان انتظار داشت كه دیرتر به مرحله رسیدگی در سال برسد زیرا با درجه حرارت روزانه پایین تر از معمول در زمان رشد مواجه خواهد شد .
برداشت و كوبیدن
كلزا موقعی می رسد كه گیاه به رنگ گاه در آید و بذر آن قهوه ای پر رنگ باشد به خاطر اینكه خرد شدن دانه یك مشكل بالقوه می باشد و توصیه می شود برداشت ، موقعی صورت گیرد كه ۳۰ – ۲۰ درصد بذر كلزا از سبز به قهوه ای تغییررنگ داده باشد برای این كار تولید كننده بایستی از جاهای مختلف مزرعه برای تعیین متوسط رسیدگی نیام كلزا را جمع آوری كنند. وقتی محصول آماده برداشت است كه دانه سخت و موقعی در بین دو انگشت به همدیگر فشار می دهیم ، نشكند . رطوبت در این مرحله حدود ۳۵ درصد می باشد .
در موقع برداشت سرعت چرخ ها بایستی از یك سوم تا دو سوم حالت طبیعی كاهش یابد . كلزا اگر خوب نرسد به آسانی قابل شكستن است در حالت برداشت FLUFFY دانه های كلزا براحتی توسط باد پراكنده می شود و برداشت كلزا بایستی از پایین ترین قسمت غلافها انجام گردد . این باعث خواهد شد كه دستجات علف خشك كلزا به طرف پایین خم شده و از تلفات باد جلوگیری خواهد شد .
وجود غلتك یدك كش در پشت ماشین چیننده، باعث عملیات استانداردی می شود كه مطمئن می سازد علف خشك دسته بندی شده در جای خود باقی می ماند. برای كاهش خرد شدن یك نوع كمربند برای چیدن كلزای درو شده استفاده كنید. سرعت غلتك كمباین برای كلزا حدود ۵۰ تا ۷۵ درصد نسبت به برداشت گندم كاهش می یابد. از سرعت بیش از حد غلتك اجتناب كنید زیرا باعث شكستن كلش كلزا می گردد و از اضافه بارگذاری در الك و گذاشتن مواد خارجی مخلط با بذر پاك جداً خوداری كنید. كاه و كلش كلزا و پوست و سبوس آن بایستی در پشت كمباین پراكنده شود.
ذخیره و خشكاندن
مشكلات ذخیره و جابجایی كلزا شبیه كتان می باشد. بذر گرده بوده كوچك ولی سنگین و براحتی غلت می خورد. جعبه های محكم در كامیون انبارهای محكم جهت ذخیره سازی لازم می باشد.
۶ هفته بعد از برداشت، دانه كلزا تعریق كرده سپس گرم می شود و سیلوی آن با رطوبت ۱۰-۹ درصد می تواند اتفاق افتد. كلزا دارای رطوبت ۵/۸ درصد بایستی برای فاصله منظم حرارت مورد امتحان قرار گیرد. اگر برداشت در رطوبت بالا صورت گیرد بایستی بصورت طبیعی یا مصنوعی خشك شود . برای حفظ كیفیت بذر دمای ۴۳ درجه سانتی گراد یا كمتر از آن برای خشك شدن هر چه بیشتر در تولید تجاری لازم است.
اگر یك مقدار چشمگیر از مواد خارجی مثل كاه و كلش با كلزا مخلوط شود. مقرون به صرفه است كه قبل از اینكه خشك و انبار گردد از غربال بدور بریزیم .
محصولات كلزا
غذاهای تولید شده از واریته های مختلف كلزا دارای ۳۸ درصد پروتئین می باشد و آمینو اسیدهای كلزا مكمل سویا بوده و این محصول اغلب شامل همان ارزش غذائی را دارا هستند. آزمایش نشان داده است كه حیوانات در صورت خوردن مخلوطی از این دو غذا جواب خوبی داده اند در كانادا خوراك كلزا بیش از ۲۰-۱۰ درصد به عنوان سهم غذای برای مرغ– بوقلمون - غاز – اردك – خوك و حیوانات شیری و گوشتی توصیه شده است.
روغن خوراكی كلزا در دو دهه اخیر در بعضی از كشورها برای مصرف انسانها در امریكا توسط FDA تصویب گردیده است . روغن كلزا همانند سایر محصولات نباتی روغنی برای پختن غذاها و دسر بصورت جامد و مایع در بازار موجود می باشد و بدلیل داشتن اسید اولئیك نسبت به دیگر روغنها از اهمیت بیشتری برخوردار است.
مقاله در قالب PDF
مقدمه
كلزا یك محصول روغنی در شمال ایالت داكوتا آمریكا می باشد كه حدود ۸۸ درصد كلزای این كشور در این ایالت مورد كشت قرار می گیرد . كلزا یك گیاه روغنی خوراكی است كه در سال۱۹۷۰ توسعه یافته و شامل ۴۰ درصد روغن می باشد .
واژه كلزا نامی است كه به وسیله كروشرز (انجمن دانه های روغنی غرب كانادا) انتخاب شده است . واریته های كلزا اغلب شامل كمتر از ۲ درصد اسید اورسیك و همچنین ۳۰ میكرو مولكول گلوكز در هر گرم بذر می باشد كشاورزان كانادا و آمریكا واریته هایی كه اسید اورسیك و گلوكز كم دارند را مورد كشت قرار می دهند این نوع كلزا اغلب در اروپا و قسمتی از كانادا و آمریكا كاشته می شود .
در ژانویه ۱۹۸۵ سازمان غذا و داروی آمریكا روغن كلزا را برای كاربرد و مصرف در غذای انسان تایید نمود . و در این راستا تقاضا در بازار افزایش یافته و به تناسب آن باعث افزایش عرضه در ایالت متحده شد كه فقط قسمتی از تقاضا توسط تولیدكنندگان تأمین میگردد. روغن كلزا در ژاپن، كانادا و اروپا تحت نظر كمیته جهانی مورد مصرف قرار می گیرد.
سازگاری
كلزا گونه براسیكا ناپوس ال به صورت یكساله بهاره و پاییزه مورد كشت قرار می گیرد كه نوع بهاره آن به شرایط شمال داكوتا سازگاری بهتری دارد و نوع زمستانه آن به این منطقه و شمال غربی مینویت سازگاری ندارد.
كلزا در اغلب خاكها قابل رویش می باشد ولی بهترین نوع خاك برای كلزا خاك رسی لومی است به شرط آنكه سله نبندد. خاك مورد كشت كلزا بایستی دارای زهكش سطحی كامل و داخلی نسبتاً خوب باشد بطوریكه در خاكهای كه دارای آب ایستای بود و زهكشی آن نامناسب است كلزا در آن خاك قابل رویش نخواهد بود. اگر رطوبت خاك به حد كافی از محصول سال قبل برای كشت كلزا باقی نمانده باشد بایستی بعنوان یك محصول زراعی بعد از آیش در نظر گرفت.
تناوب زراعی
بهترین تناوب زراعی كلزا كاشت آن بعد از غلات دانه ای و یا آیش می باشد. در تناوب زراعی ۳ ساله كاشت كلزا میان دو محصول در نظر گرفته می شود. اولین محصول در این نوع تناوب بایستی به محصول اختصاص داده شود كه دارای مقاومت كامل یا نسبتاً خوب به بیماری ساق سیاه باشد. كلزا به پوسیدگی ساقه حاصل از اسكلروتینیا بسیار حساس می باشد .
محصولاتی نظیر آفتابگردان ، لوبیا خشك خوراكی (چشم بلبلی ) كه حساس به بیماری اسكلروتینیا می باشد خطر آلودگی به این بیماری را در كلزا افزایش می دهد ، به شرط آنكه قبل از این محصول مورد كشت قرار گیرد . اگر در تناوب زراعی از چغندر استفاده می شود بایستی حداقل ۲ سال بین این دو محصول (كلزا و چغندر قند ) فاصله انداخته شود و اگر در تناوب زراعی سه ساله از محصولات حساس به اسكلروتینیا به ضرورت استفاده می شود بایستی از سموم قارچ كش استفاده نمود .
محصولاتی نظیر سویا ، كتان ، نخود و عدس كه دارای مقاومت نسبتاً خوبی به بیماری اسكلروتینیا می باشند بصورت موفق در تناوب زراعی با كلزا مورد زراعت واقع می شود . در سالهایی كه شرایط محیطی مناسب انتقال اسپور ها توسط هوا می باشد . كاشت كلزا بدون استفاده از سموم قارچ كش و توجه به فاصله تناوب زراعی خسارت اقتصادی قابل توجهی توسط قارچ اسكلروتینیا به كلزا وارد خواهد شد .
كلزا گیاهی است كه به ریزش دانه حساس است بنابراین در فصل زراعی بعد بصورت پیشروی، ظاهر خواهد شد .بنابراین غلات دانه ای بهترین گیاه برای تناوب زراعی خواهد بود كه بعد از كلزا مورد كشت قرار گیرد زیرا می توان از سموم علف كش پهن برگ برای كنترل آن استفاده نمود .
از كاشت مخلوط كلزا و خردل زراعی در یك زمین زراعی جداً خودداری كنید زیرا كشت مخلوط دو محصول ارزش بازاری هر دوی آنها را كاهش می دهد. بعلاوه كلزا در زمینی كه مورد هجوم خردل وحشی قرار گرفته قادر به رقابت نیست . در این گونه از مزارع به شرطی می توان از كلزا استفاده نمود كه قبلاً زمین توسط دام چرانده شود و خالی از علف هرز گردد یا اینكه از رقم مقاوم كلزا به این علف هرز استفاده نمایند .
بقایای تمام سموم علف كش به غیر از سولفونیلورا ، ایمیدازولینون و تریازین كه در محصولات سال قبل بر جای مانده است همراه با خود علف هرز به جوانه های كلزا آسیب می رساند . همیشه به بر چسب های موجود در روی علف كش ها رجوع كنید كه در روی آن نحوه كاربرد سموم بر اساس تناوب زراعی نوشته شده است .
واریته ها
دو نوع واریته كلزا وجود داردكه در آمریكا كاشته می شود : یكی واریته آرژانتینی كه گونه براسیكا ناپوس می باشد و دیگر واریته لهستانی به نام براسیكا راپا .
واریته آرژانتینی نسبت به واریته لهستانی دارای پتانسیل عملكرد و ارتفاع و در صد روغن بالایی می باشد . واریته آرژانتینی برای رسیدن كامل ، حدود ۹۵ روز و واریته لهستانی ۸۰ روز لازم دارد .
تهیه بذر و كاشت
كلزا یك گیاه بسیار حساس به سله خاك می باشد ، بستر خاك برای بذر كلزا بایستی محكم ولی نرم باشد . رطوبت بذر و خاك برای جوانه زنی بسیار حیاتی است . بنابراین كاشت كلزا در خاكهای خشك توصیه نمی شود و جوانه های كلزا در خاكهای فشرده و سله بسته به آسانی خسارت می بیند پس بایستی بستر خاك را نرم تهیه كرد ولی طوری نباشدكه به آسانی توسط باد فرسایش یابد به همین خاطر چنگ زنی گیاهك كلزا برای مبارزه با علف هرز توصیه نمی گردد .
دانه كلزا را می توان با انواع بذركار كاشت عمق مناسب برای بذر كلزا حدود ۵/۱ تا ۵/۲ سانتی متر می باشد . بیشتر از ۵/۲ سانتی متر باعث تلف شدن جوانه ها می شود . كاشت كلزا در فاصله ردیفی ۱۸-۱۵ سانتی متر با بذر كار كلزا بصورت یكنواخت در عمق خاك انجام می گیرد.
تاریخ كاشت و بذر افشانی
كلزا در اواسط فروردین ماه یا اوایل اردیبهشت جهت حصول بیشترین عملكرد كاشته می شود. اگر تاریخ كشت را تا آخر اردیبهشت به تعویق بیاندازیم عملكرد محصول كاهش می یابد و اگر در آخر خرداد صورت گیرد كاهش چشمگیری در عملكرد خواهیم داشت زیرا كلزا یك گیاه بسیار حساس به استرسهای گرما و خشكی در زمان گلدهی میباشد .
كاشت زودتر از اردیبهشت ماه خطر روبرویی با استرس گرما و خشكی را كاهش می دهد .جوانه كلزا مقاوم به سرماست و می تواند سرمای ۴- درجه سانتی گراد را تحمل كند .
خواب بذر
خواب بذر در كلزا را می توان با بذر افشانی كلزا در سرما و تقریباً در موقعی كه خاك یخ زده شكست كه بعد از قرار گرفتن در خاك و با مساعد شدن هوا جوانه بزند . موضوع این است كه بذر بعد از كاشت تا اوایل بهار بصورت خواب باقی می ماند و وقتی در بهار شرایط هوا مطلوب گردید كلزا جوانه زده و سر از خاك بیرون می آورد . تعیین زمان كاشت در موقعی مشكل است كه كشاورزان نمی توانند با تقویم ویژه تاریخ كاشت عمل كشت را انجام دهند زیرا كشاورزان به هوا نیاز دارند كه در این مواقع بایستی خاك سرد شود ولی یخ نزند (صفر درجه سانتی گراد در عمق ۵ سانتی متری خاك) اگر دمای خاك به ۳ درجه سانتی گراد یا بیشتر از آن برسد بذر جوانه زده و به محض اینكه خاك یخ بزند جوانه ها خواهند مرد. در گذشته كشاورزان دریافته اند كه به خواب بردن بذر كلزا وقتی كه دمای خاك به نقطه انجماد نزدیك می شود بسیار مشكل است مگر اینكه اولین برف ببارد .
میزان بذر
میزان بذر حدود ۶-۱۰ كیلو برای رقم آرژانتینی و حدود ۶-۱۰ كیلو برای واریته لهستانی در نظر گرفته می شود .
فرمول عمومی برای بذر افشانی كلزا حدود ۶ كیلو در هر هكتار می باشد . تفاوت عمده ای در مقدار بذر در واریته های مختلف كلزا وجود دارد این نقطه بسیار مهم است كه پر پشت و تنك بودن بوته را در سطح مزرعه ملاك میزان بذر قرار ندهیم . پس بسیار ضروری است كه تعداد بذر در هر هكتار زمین زراعی برای هر واریته خاص كه تعداد بوته گیاهان را تشكیل می دهد قبلاً مشخص باشد و بر اساس آن مقدار بذر تعیین گردد .
یك قانون كلی نشان می دهد در یك كیلو بذر كلزا هیبرید واریته آرژانتینی حدود ۱۵۰ هزار تا ۱۷۰ هزار بذر وجود دارد . برای واریته آرژانتینی با گرده افشانی آزاد حدود ۲۷۰- ۳۲۰ هزار بذر وجود دارد و این مقدار در واریته لهستانی حدود ۴۰۰ هزار بذر در هر كیلو گرم می باشد. .
تعداد بوته مناسب برای گیاه كلزا حدود ۱۵۰ بوته در هر مترمربع و ۱میلیون و ۵۰۰ هزار بوته در یك هكتار می باشد حداقل می توان ۴۵ بوته در هر مترمربع در نظر گرفت . بنابراین با توجه به اینكه كلزا مقاوم به علف كش می باشد، براین اساس می توان تعداد ۲۲ بوته در هر متر مربع در نظر گرفت تا همه آنها از فضای یكسانی استفاده كنند.
كوددهی
عكس العمل كلزا به كودها شبیه محصولات غلات دانه ریز بوده و بستگی به حاصلخیزی خاك دارد. ازت و گوگرد كلید موفقیت برای رسیدن به عملكرد بالا می باشد .
مواد نیتروژن دار و پتاسی نمی توانند بصورت مستقیم با بذر تماس پیدا كنند و بایستی بصورت نواری حداقل به فاصله ۵ سانتیمتر دورتر از بذر ریخته شود آزمایش خاك برای تعیین صحیح مقدار مواد غذایی مورد نیاز گیاه باید انجام شود . كلزا یك مصرف كننده زیاد گوگرد می باشد.
۲۲۵۰ كیلو گرم حاصل از هر هكتار كلزا دارای ۵/۱۳كیلو گرم گوگرد در ساقه و برگ و حدود ۱۷ كیلو گرم گوگرد در بذر می باشد در صورتیكه همین مقدار در گندم فقط دارای ۵/۶ كیلو گرم كوگرد در بذر و ۸ كیلو گرم در ساقه و برگ دارد در نتیجه مقدار گوگرد در خاك در تولید كلزا نقش بسزای دارد حتی كمبود گوگرد در خاك عدم وجود كلزا در مزرعه را رقم می زند .
یك نمونه آزمایش برای تعیین مقدار گوگرد در خاك نمی تواند نمایانگر درصد گوگرد در خاك باشد پس بایستی در مقطع مختلف زمانی و از قسمتهای مختلف مزرعه نمونه برداری شود.
بر اساس آزمایش خاك، خاكهای كه دارای گوگرد متوسط یا كم دارند حدود ۲۵ تا ۳۵ كیلو گرم و برای خاكهای با گوگرد زیاد ۱۵ تا ۲۰ كیلوگرم گوگرد در هر هكتار لازم است . كلزا گوگرد را به شكل سولفات جذب می كند. كود گوگرد ممكن است به شكل سولفات آمونیوم یا تركیب سولفات آمونیوم و با عنصر گوگرد قابل تجزیه باشد .
برای كلزا كود مركب توصیه می شود زیرا در خاكهای شنی در اثر بارش زیاد باران سولفات شسته می شود . در صورتیكه عنصر گوگرد ممكن است در طی فصل مرطوب تجزیه شود و در سال بعد بر اساس نیاز مورد استفاده قرار گیرد .بهتر است گوگرد كافی را قبل یا در حین كاشت تهیه كرد. اگر در فصل زراعی قبل از ظهور گلها كمبود گوگرد محرز گردد با بكار بردن كود تیوسولفات آمونیوم یا سولفات آمونیوم می توان به عملكرد قابل قبول دست یافت یك كود دهی به موقع بهترین عملكرد را دربر خواهد اشت .
مقدار كمی از گوگرد بوسیله برگ جذب می گردد . برای جذب كود در این زمان به باران سنگین نیاز داریم كه سولفات قابل حل را به ریشه ها برساند.
كنترل علف هرز
جوانه كلزا به رقابت زود هنگام علف هرز بسیار حساس است . برنامه موثر مبارزه با علف هرز می تواند شامل مبارزه زراعی - مكانیكی و شیمیایی باشد .
اصولاًكلزا یك رقیب خوبی بااكثر علف هرز می باشد .خردل وحشی یك بذر آلوده كننده جدی برای كلزا است كه می تواند باعث كاهش كمیت و حتی عدم قبولی آن در بازار گردد . باید توجه ویژه ای به كنترل علف هرز در پیش از كاشت داشت یا در زمین هایی كه آلوده به علف هرز می باشد از كاشتن كلزا در آن اجتناب نمود .
علاوه بر عملیات زراعی برای مبارزه با علف هرز ، برای رسیدن به تراكم مناسب در كلزا اصلاح قدرت جوانه زنی باعث می شود به خوبی با علف هرز رقابت كند .
با توجه به تاریخ بذرافشانی ،میزان و عمق كاشت می توان علف هرز چند ساله را در سال قبل برای كاشت كلزا كنترل نمود به علت اینكه بذر كلزا در عمق كمی از خاك كاشته می شود كج بیل و دندان فنری دوار برای مبارزه با علف هرز توصیه نمی شود . این ابزار می تواند به جوانه های كلزا صدمه زده تعداد بوته در هكتار را كاهش دهد.
تری فلورالین و سونالان دو تا علف كش قبل از كاشت مخلوط با خاك هستند و برای مبارزه با علف هرز ارائه شده اند . سموم این علف كش ها در خاك های شنی بافت درشت به میزان كمتر و در خاك های با مواد الی به میزان كم هستند .
تری فلورالین و سونالان بایستی همیشه بصورت قبل از كاشت در خاك های خالی از كشت بكار می رود . هر دوی این سموم نازك برگان یك ساله و بعضی از پهن برگان شامل خرفه یا قازایاغی كوشیا براحتی كنترل می كند ولی خردل وحشی قابل كنترل نیست .
Sethoxydim – quizalofop – clethodim علف كشهای بعد از كاشت در علوفه های نازك برگ بسیار ضروری در كلزا می باشند.
كاربرد مخلوط برای گوزالوفوب و كلتودیم با یك علف كش پهن برگ بصورت زیاد توصیه نمی شود چون ممكن است باعث كاهش كنترل علف هرز نازك برگها شود. قبل از پر كردن مخزن سم به طور كامل بقایای سموم علف كش كه برای كلزا مضرر می باشد، بشویید و پاك كنید. بقایای علف كش سلفونیولریا بعلاوه علف كش فنوكسی به مقدار ناچیز می تواند خیلی مضرر به كلزا باشد. كلزا خیلی به راندگی از طریق علف كش پهن برگها از قبیل ۲۴D و MCP - دیكامبا – گلیفسفات و علف كش سولفونیلوریا حساس می باشد. بایستی بسیار احتیاط كرد كه راندگی در اثر مصرف این علف كش در زمین كلزا صورت نگیرد .
بیماری گیاه
بیماری گیاهی می تواند مشكل جدی در تولید كلزا باشد. تناوب زراعی بایستی بدقت طراحی شود تا میزان بیماری را در حداقل نگه داشت .
دو تا بیماری عمده در كلزا اسكلروتینیا و ساق سیاه می باشد. بیمارهای كم گزارش شده در كلزا عبارتند از زنگ سفید – لكه سیاه – سفیدك دروغین و زردی مینا. دو نوع بیماری ساق سیاه در كلزا وجود دارد : گونه ضعف (غیر بیماری زا ) و گونه سمی (بیماری زا) كه گونه بیماری زای آن ایجاد پوسیدگی عمیق در ساقه گیاه در نزدیكی خاك باعث می گردد. این پوسیدگی قدرت رویش گیاه را كاهش داده و ممكن است باعث حفره در گیاه شود . گونه بیماری زای آن در سال ۱۹۹۱ برای اولین بار در ایالت داكوتا در فصل زراعی در ۲۳ مزرعه كلزا یافت شد . ساق سیاه قارچی است كه اسپورها ی آن بوسیله باران و وزش باد یا بذر آلوده انتقال می یابد . واریته هایی از كلزا وجود دارند كه به این نوع ساق سیاه مقاوم می باشند.
عموماً گونه آرژانتینی مقاومت بیشتری به این بیماری از خود نشان می دهد .واریته لهستانی بیشتر به این بیماری حساس می باشند .
در نواحی كه ساق سیاه كلزا در آنجا گزارش شده است استفاده از ارقام مقاوم به این بیماری و تناوب زراعی در كنترل این بیماری ضروری می باشد . ساق سیاه در خردل مشكل چندانی ایجاد نمی كند زیرا بسیار مقاوم به این بیماری می باشد .
پوسیدگی ساقه اسكلروتینیا ( كپك سفید ) یك بیماری با قدرت كشندگی زیاد در آب و هوای مرطوب می باشد كه این قارچ می تواند به شكل جسم سخت سیاه رنگ قارچی بنام اسكلرویتنا حدود ۵-۶ سال در خاك زنده بماند كه هر گاه آب و هوا به مدت ۲-۱ هفته بصورت مرطوب باقی بماند با جذب رطوبت خاك اسكلروتینیا جوانه زده و تولید اجسام نازك شبیه قارچ ، بنام آپوتیشا می كند .
آپوتیشا حدود ۹- ۵/۴ سانتی متر طول دارد كه میلیون ها اسپور هوایی را تولید می كند .
كلزا اصولاًدر مرحله گلدهی و یك مقدار بعد از گلدهی حساسترین موقع به این بیماری می باشد .اسپورها گلبرگهای كلزا پژمرده شده در آب و هوای مرطوب را آلوده می كنند . آلودگی ایجاد شده در گلبرگهای مرده كلزا به بافت های مجاور منتقل می شود و درنتیجه به شاخه های و گیاه مرده هجوم برده و باعث ایجاد حفره یا مسكن برای خود می نماید .
ساقه های پوسیده شده ، شكل سفیدی به خود می گیرند . آلودگی اسكلروتینیا در كلزا موقعی جدی خواهد بود كه آب و هوای مرطوب و خنك دو هفته بعد از خرداد شروع شود و تا اوایل همین ماه كه شكوفه دهی صورت می گیرد ادامه یابد .
برای مزارعی كه مورد هجوم به اسكلروتینیا شده باشد حداقل به یك تناوب سه ساله زراعی بدون كاشت كلزا توصیه می گردد . در طول مدت این تناوب زراعی ضروری است كه از كاشتن محصولات بسیار حساس به این بیماری از جمله آفتابگردان و لوبیای خشك ، اجتناب كرد .
قارچ كش های كوادریس ، رونیلان و تاپسین ام برای از بین بردن و مبارزه با اسكلروتینیا در كلزا به ثبت رسیده است .
تاثیر باز دارندگی در بیماری اسكلروتینیا به موقع قارچ كش نیاز دارد ،كوادریس در مرحله گلدهی ۱۵-۱۰ درصد یا ۳ تا ۷ روز بعد از آغاز گلدهی بایستی بكار برده شود كه در این مرحله۱۸-۱۰ گل در ساقه اصلی رقم آرژانتینی وجود دارد . كوادریس ، وقتی اولین گلبرگ كلزا خشك شد و به زمین افتد بایستی بكار برده شود . تاخیر در كاربرد این سم ، از اثرات آن می كاهد .
رونیلان و تاپسین ام بایستی در مرحله گلدهی ۵۰ – ۲۰ درصد یا ۴ تا ۱۰ روز ، بعد از ظهور گل در كلزا صورت می گیرد كه در آن موقع ۱۶- ۱۴ گل در ساقه اصلی وجود دارد .
مرحله گلدهی ۵۰ درصد آن موقعی است كه كلزا بیشترین توسعه رنگ را در سطح مزرعه دارد. در آن مرحله كمتر از یك سوم نیام ها در ساقه اصلی قرار خواهند داشت و در ضمن محصول بیشتر از ۵ درصد شكوفه بزند اغلب قارچ كش ها تاثیر كمی در كنترل اسكلروتینیا كلزا دارند. كوادریس باید در غلظت ۷۰۰ سی سی تا ۱ لیتر در هر هكتار بكار برده شود كه كاربرد مقدار ۷۰۰ سی سی بوسیله ثبت كنندگان سم تایید شده است . این سم اگر قبل از شروع ریزش گلبرگ ها بكار برده شود ،برای كنترل بیماری كافی بنظر می رسد .
مقدار مصرف رونیلان ۷۵۰ تا ۱۱۵۰ گرم و تاپسین نیز با همین مقدار در هر هكتاربكار می رود . اطلاعات جامع نشان می دهد كه كاربرد مقدار ۳۵۰ گرم رونیلان و ۴۵۰ گرم تاپسین وقتی بموقع بكار برده شود اثر عالی برای كنترل اسكلرینا در تحت فشار شدید بیماری دارد .
موقعی باید تصمیم به سم پاشی كرد كه:
۱) پتانسیل عملكرد بالای نرمال (حدود ۲۵۰۰ كیلو) در هكتار باشد یا قیمت كلزا در حداقل آن باشد .
۲) اگر هوا در موقع گلدهی مرطوب گردد (حداقل ۲۵ تا ۵۰ میلیمتر در عرض دو هفته قبل از گلدهی )
۳) اگر بارندگی بیشتر و رطوبت بالا باشد .
۴) اسكلروتینیا مشكل چندین سال اخیر در مزرعه كه بصورت متناوب مورد كشت كلزا قرار گرفته باشد یا اگر مزارع نزدیك به آن ،اگر كلزا در تناوب زراعی سه ساله یا كمتر باشد انتظار می رود كه یك قارچ كش حتماً مورد استفاده قرار گیرد .
حشرات
خسارت جدی به گیاه كلزا موقعی اتفاق می افتد كه جمعیت سوسك های ككی به حداكثر خود برسد این سوسك ها از گیاهك تازه جوانه زده كلزا تغذیه می كند این زمان مصادف با اردیبهشت تا خرداد است .
سوسك های بالغ از لپه های كلزا و اولین برگ حقیقی كلزا تغذیه می كنند و باعث ظهور سوراخ بزرگی در گیاه می شود و گیاهك كه شدیداً صدمه دیده ممكن است بمیرد و گیاهانی كه كمتر خسارت دیده اند از كاهش قدرت رشد رنج خواهند برد . هوای آفتابی و داغ باعث فعالیت حشرات برای تغذیه می شود در صورتیكه هوای خنك ومرطوب تغذیه حشرات را كاهش داده و مساعد برای رویش محصول كشاورزی است هوای خشك و گرم باعث پژمردگی و مرگ گیاهی شده و در نتیجه قسمتی از محصول كشاورزی را از دست خواهیم داد .
در بعضی موارد توسعه بیماری در یك مزرعه از حركت حشرات از یك گیاه به گیاه دیگر اتفاق می افتد كه در این مورد ممكن است كل مزرعه سریعاًمورد هجوم قرار گیرد .
خسارت جدی معمولاً وقتی گیاه از مرحله گیاهچه (جوانه زنی ) گذشته، اتفاق نمی افتد زمانی كه گیاه كلزا با قدرت رشد نماید، سوسك فقط می تواند باعث ریزش برگ ها شود . تاثیر عمده زمانی اتفاق می افتد كه لاروهای این سوسك از ریشه گیاه تغذیه می كند .
گاهگاهی در مرداد ماه تعداد زیادی از سوسك های بالغ تازه پوست اندازی شده بطرف گیاه كلزای نیمه رس حركت كرده و اپیدرم ساقه ، برگ ها و نیام ها را می جوند كه ممكن است باعث خرد شدن نیام و دانه های ریز شوند . در اكثر سال ها محصول كشاورزی به حد كافی از رشد می رسند تا از خسارت جدی بگریزند .
تناوب زراعی می تواند تلفات ناشی از سوسك ككی در گیاهان را كاهش دهد . یك بستر خوب یا مواد غذایی كافی برای گیاه كمك خواهد كرد كه از خسارت سوسك در مرحله جوانه زنی كه حساس به آن حشره است در بهار بگریزد .
وجود چند تائی از سوسك ككی یا چند سوراخ ایجادشده توسط آن در یك گیاهچه نگران كننده نیست بنابراین اگر سوسك ها زیاد باشند و حدود ۲۵ درصد از برگ ها را سوراخ نموده به زمین بیافتند در كلزا این خسارت اقتصادی است و بایستی سریعاً كنترل گردد . كلید كنترل سوسك ككی نظارت مكرر در مرحله حساس جوانه زنی می باشد .
گاچو – گاچو پلاتینوم – هلیكس اكسترا سموم ضد عفونی كننده بذور ثبت شده در كلزا می باشد. در عملیات آفت كشی از سمومی استفاده كنید كه به زنبور عسل آسیب نرساند.
عملیات برای كاهش بذرهای سبز
یك مشكل بزرگ در كلزا ماندن بذربه حالت سبز در كلزا است كه هوای خنك ، ابری و مرطوب در زمان رشد گیاه باعث سبز ماندن بذور در تمام واریته های كلزا می شود ، كه مشكل بزرگی در تولید كلزا محسوب می شود. در بعضی حالت این مشكل وقتی كه كمبود گوگرد اتفاق می افتد،به بدترین شكل نمایان می گردد .
دمای در موقع رسیدگی یك عامل مهمی در تجزیه كلروفیل می باشد . دمای خنك و یك دوره كوتاهی از سرما در مرداد و شهریور فعالیت آنزیم را كاهش داده و باعث تجزیه كلروفیل می شود .
سرما صفر تا ۱درجه سانتی گراد این سیستم را مختل می كند بویژه آن می تواند بر عكس باعث سنتز دوباره شود و این در مرحله توسعه بذر بسیار حساس می باشد و باعث تفاوت میان مزارع مجاور هم كه فقط چند روز از نظر بلوغ باهم فاصله دارند یا در یكنواختی رسیدگی باهم متفاوت شوند .
حتی برداشت كلزا ۶-۴ روز قبل از یك سرما باعث باقی ماندن میزان نسبتاً زیادی از كلروفیل در بذر می گردد كه باعث تأخیر جوانه زنی ۲ یا بیشتر از دو روز در مراحل رویش نتیجه عدم بلوغ بذر در مرحله چیدن و بذر سبز در مرحله برداشت می باشد. وجود بذر نازك و لاغر در كلزا باعث ایجاد شاخه های فرعی بیشتر در كلزا و تغییراتی در رسیدگی بذر می گردد كه علت اصلی آن عدم رسیدگی بذر در هنگام چیدن است و نیز باعث سبز ماندن بذر شود . تولید كنندگان كلزا می تواننداز توصیه های مدیریت برای كاهش مشكلات بذور سبز در آینده بكار ببرند .در زیر به مواردی اشاره می گردد.
▪ مزرعه ای را برای كشت كلزا انتخاب كنید كه خوب زهكشی شده و حاصلخیز باشد . - تا آنجا كه می توانید در فصل بهار زود بذر خود را بكارید تا حداكثر زمان برای رسیدن بذور كلزا داشته باشد .
▪ بستر بذر محكم و مناسب برای تحصیل عمق صحیح كاشت و تماس خوب بذر با خاك برای تسریع در جوانه زنی .
▪ برداشت كلزا را در مرحله رنگی مورد توصیه برای شرایط هوای مختلف انجام دهید .
▪ سطوح حاصلخیزی كافی و مناسب برای رشد كلزا و رسیدن آن حفظ كنید ، كلزا در اثر تنش حاصل از كمبود مواد غذائی بطور یكسان نخواهد رسید .
▪ نمونه های خاك را برای تعیین مقدار نیتروژن ، پتاسیم ، فسفر و میكرو مغذیها در خاك مزرعه انجام گیرد .
▪ نمونه برداری زود هنگام از بافت گیاه در مرحله روزنه و آزمایش آن برای كاربرد صحیح از میكرومغذی در زمان های معین .
▪ مزارع با حاصلخیزی بالا می توان انتظار داشت كه دیرتر به مرحله رسیدگی در سال برسد زیرا با درجه حرارت روزانه پایین تر از معمول در زمان رشد مواجه خواهد شد .
برداشت و كوبیدن
كلزا موقعی می رسد كه گیاه به رنگ گاه در آید و بذر آن قهوه ای پر رنگ باشد به خاطر اینكه خرد شدن دانه یك مشكل بالقوه می باشد و توصیه می شود برداشت ، موقعی صورت گیرد كه ۳۰ – ۲۰ درصد بذر كلزا از سبز به قهوه ای تغییررنگ داده باشد برای این كار تولید كننده بایستی از جاهای مختلف مزرعه برای تعیین متوسط رسیدگی نیام كلزا را جمع آوری كنند. وقتی محصول آماده برداشت است كه دانه سخت و موقعی در بین دو انگشت به همدیگر فشار می دهیم ، نشكند . رطوبت در این مرحله حدود ۳۵ درصد می باشد .
در موقع برداشت سرعت چرخ ها بایستی از یك سوم تا دو سوم حالت طبیعی كاهش یابد . كلزا اگر خوب نرسد به آسانی قابل شكستن است در حالت برداشت FLUFFY دانه های كلزا براحتی توسط باد پراكنده می شود و برداشت كلزا بایستی از پایین ترین قسمت غلافها انجام گردد . این باعث خواهد شد كه دستجات علف خشك كلزا به طرف پایین خم شده و از تلفات باد جلوگیری خواهد شد .
وجود غلتك یدك كش در پشت ماشین چیننده، باعث عملیات استانداردی می شود كه مطمئن می سازد علف خشك دسته بندی شده در جای خود باقی می ماند. برای كاهش خرد شدن یك نوع كمربند برای چیدن كلزای درو شده استفاده كنید. سرعت غلتك كمباین برای كلزا حدود ۵۰ تا ۷۵ درصد نسبت به برداشت گندم كاهش می یابد. از سرعت بیش از حد غلتك اجتناب كنید زیرا باعث شكستن كلش كلزا می گردد و از اضافه بارگذاری در الك و گذاشتن مواد خارجی مخلط با بذر پاك جداً خوداری كنید. كاه و كلش كلزا و پوست و سبوس آن بایستی در پشت كمباین پراكنده شود.
ذخیره و خشكاندن
مشكلات ذخیره و جابجایی كلزا شبیه كتان می باشد. بذر گرده بوده كوچك ولی سنگین و براحتی غلت می خورد. جعبه های محكم در كامیون انبارهای محكم جهت ذخیره سازی لازم می باشد.
۶ هفته بعد از برداشت، دانه كلزا تعریق كرده سپس گرم می شود و سیلوی آن با رطوبت ۱۰-۹ درصد می تواند اتفاق افتد. كلزا دارای رطوبت ۵/۸ درصد بایستی برای فاصله منظم حرارت مورد امتحان قرار گیرد. اگر برداشت در رطوبت بالا صورت گیرد بایستی بصورت طبیعی یا مصنوعی خشك شود . برای حفظ كیفیت بذر دمای ۴۳ درجه سانتی گراد یا كمتر از آن برای خشك شدن هر چه بیشتر در تولید تجاری لازم است.
اگر یك مقدار چشمگیر از مواد خارجی مثل كاه و كلش با كلزا مخلوط شود. مقرون به صرفه است كه قبل از اینكه خشك و انبار گردد از غربال بدور بریزیم .
محصولات كلزا
غذاهای تولید شده از واریته های مختلف كلزا دارای ۳۸ درصد پروتئین می باشد و آمینو اسیدهای كلزا مكمل سویا بوده و این محصول اغلب شامل همان ارزش غذائی را دارا هستند. آزمایش نشان داده است كه حیوانات در صورت خوردن مخلوطی از این دو غذا جواب خوبی داده اند در كانادا خوراك كلزا بیش از ۲۰-۱۰ درصد به عنوان سهم غذای برای مرغ– بوقلمون - غاز – اردك – خوك و حیوانات شیری و گوشتی توصیه شده است.
روغن خوراكی كلزا در دو دهه اخیر در بعضی از كشورها برای مصرف انسانها در امریكا توسط FDA تصویب گردیده است . روغن كلزا همانند سایر محصولات نباتی روغنی برای پختن غذاها و دسر بصورت جامد و مایع در بازار موجود می باشد و بدلیل داشتن اسید اولئیك نسبت به دیگر روغنها از اهمیت بیشتری برخوردار است.
مقاله در قالب PDF